Morgunblaðið - 01.11.1992, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1992
11
kvæði, sem hún hvorki vill né á að hafa.“
- Orðrómur þess efnis að frumkvæði aðila
vinnumarkaðarins sé að renna út í sandinn
hefur ágerst undanfarna daga og er hvað
háværastur í dag, fímmtudag. Ákveðnir aðil-
ar sögðu í morgun að þeir hefðu miklar efa-
semdir um að þeim tækist að ljúka ætlunar-
verkinu og skýringin sem gefín var, var sú
að stuðningur frá ríkisstjóminni við starfíð
sem verið væri að vinna, væri enginn. Telur
þú að samráðsstarfíð sé að renna út í sandinn?
„Nei, starfið er ekki að renna út í sandinn.
Hins vegar deila menn um tímasetninguna
og í þeim efnum má segja að vinnuveitendur
vilja fara mjög hratt og flýta starfínu eftir
megni, en launþegahreyfíngin vilji fara hæg-
ar í sakirnar. Eg er fremur þeirrar skoðunar
að við þurfum að fá niðurstöðu fyrr heldur
en síðar. Ég held að það hafi vond áhrif á
málið, og sé ekki til að ýta undir að niður-
staða fáist, að það dragist úr hömlu. Það er
ekki útilokað að starfið renni út í sandinn,
þó ég telji ólíklegt að svo fari. En ef svo fer,
þá verður ríkisstjórnin ein að taka á málinu.
Ég ráðgeri að tillögur þær sem eru í vinnslu
nú, eða ef í harðbakkann slær, tillögur ríkis-
stjórnarinnar, líti dagsins ljós fyrir 15. nóv-
ember næstkomandi."
- Gengisfellingarkór sjávarútvegsins hef-
ur hljómað í öllum ljósvakamiðlum um all-
Morgunblaðið/Sverrir Vilhelmsson
nokkra hríð, undir kórstjórn Kristjáns Ragn-
arssonar, formanns LÍÚ. Ásmundur Stefáns-
son, forseti ASÍ, hefur nýlega sagt að ef
engar björgunaraðgerðir, kostnaðarlækkun
fyrirtækja og fleira, litu dagsins ljós á næst-
unni, verði ekkert sem geti forðað því að
gengið verði fellt um 15% til 20%. Ert þú
enn jafnstaðfastur í þeirri trú þinni að hægt
sé að standa vörð um óbreytt gengi íslensku
krónunnar?
„Við í ríkisstjórninni höfum verið vænd
um að hafa óbilandi trú á föstu gengi og
höfum verið sögð hafa hengt okkur föst í
þeirri staðföstu skoðun. Ég er ekki þeirrar
gerðar að hengja mig fast í eitthvert gengi,
efnahagslegt eða veraidlegt gengi, að ég nú
ekki tali um gengi gjaldmiðla, ef aljar gengis-
forsendur hafa brostið. En þegar ég horfi á
þá „lausn“ sem menn tala um að sé fólgin
í gengisfellingu, þá skoða ég fýrst, áður en
ég lýsi yfír stuðningi eða andstöðu við þá
leið, hvort í henni sé fólgin lausn. Við skoðun
kemur á daginn, að þessi aðferð til þess að
minnka kaupmátt og færa fjármuni frá fólk-
inu til samkeppnisgreinanna, hefur ekki leng-
ur þá kosti sem hún kannski hafði, þegar
hún á annað borð heppnaðist í framkvæmd.
Forsendur hafa breyst svo mjög í þjóðfélag-
inu, að ágallar þessarar leiðar, gengisfelling-
ar, sem alltaf hafa verið mun fleiri en kostim-
skapast vegna þess að það verður tekjufall
hér á landi vegna álverðs, lækkandi fisk-
verðs, minnkandi fískafla og samdráttar
varnarliðsframkvæmda. Ef við hefðum haldið
sama hlutfalli í tekjum áfram og við höfðum
og ekki lent í þessum atvinnusamdrætti hefði
ríkisstjórnin lagt fram hallalaus fjárlög."
Þú telur að hlutverk stjómvalda sé
að skapa atvinnulífínu starfsskil-
yrði með almennum stjómvalds-
legum aðgerðum og reglusetn-
ingum, en engum sértækum að-
gerðum. Fari svo að bið ríkisstjómarinnar
beri þann árangur að aðilar vinnumarkaðar-
ins og atvinnumálanefndin setji fram sameig-
inlegar tillögur um efnahagsráðstafanir, má
þá í kjölfar þess eiga von á því að ríkisstjóm-
in reiði fram sinn „atvinnumálapakka" rétt
eins og „félagsmálapakki" ríkisstjórnarinnar
er ávallt fylgifiskur kjarasamninga?
„í megindráttum má eiga von á því að
þróun mála verði þessi. En líka, til þess að
ekki verði árekstrar, þegar svona stórmál em
í undirbúningi, þá teljum við mjög mikilvægt
að ríkisvaldið sé í mjög nánu samstarfi við
þá aðila sem eru að vinna að málinu. í nánu
samstarfi, en til hlés. Alls ekki á þann veg
að ríkisstjórnin reyni að baða sig í sviðsljós-
inu eða láti í veðri vaka að hún hafi frum-
ir, em enn til staðar, en kostimir eru meira
og minna fyrir bí. Menn hafa ekki sömu
tækifæri og áður til að stjórna hlutum og
það er að mörgu leyti vel. Við ákveðum ekki
fískverð í framhaldi af gengisfellingu og
sama má segja um ótal aðra þætti. Þess
vegna myndi gengisfelling og áhrif hennar
renna út í sandinn á örskammri stund. Áhrif
hennar renna alltaf út í sandinn, en það
myndi gerast miklu fyrr nú en áður.
Menn reikna út, að til þess að
koma sjávarútveginum eins
og hann leggur sig í núll-
rekstur, þá þyrfti 20%
gengisfellingu. Þeim út-
reikningi fylgir, að sú gengisfelling myndi
standast og rynni ekki út í sandinn. Samt
sem áður eru allir sammála um að stærsti
hluti slíkrar gengisfellingar færi til baka á
ótrúlega skömmum tíma. Því þyrfti að ræða
miklu stærri gengisfellingu en 20%, ef lækna
ætti með gengisfellingaraðferðinni, og hver
ætlar svo að taka þátt I þeirri umræðu af
einhverri alvöru?
Ég hef þá trú að gengisfellingin myndi
ekki lækna nokkurn skapað hlut, heldur
verka sem deyfílyf um örskamma stund, en
á sama tíma yrðu aukaverkanirnar alveg
hryllilegar. Við myndum missa þá trú sem
við höfum haft á því að við séum að verða
stöðugleikans land - trú sem við höfum ekki
haft allt of lengi, og verðbólgan myndi ijúka
hér upp úr öllu valdi, innan skamms tíma.
Þegar þetta bætist við tiltölulega lítinn og
skammvinnan ávinning gengisfellingar, þá
er von að menn leiti annarra leiða. Það er
alls ekki svo að við séum svo forstokkaðir
að hafna þeirri leið og halda því fram að
íslenska krónan sé sterkasti gjaldmiðill í
heimi, eins og sumir hafa verið að gefa í
skyn að væru okkar sjónarmið, þegar reynt
er að gera þessa varðstöðu okkar um krón-
una tortryggilega og hlægilega. En það er á
hinn bóginn alls ekkert að því, þegar það
hittist þannig á að íslenska krónan hefur
verið stöðugasti gjaldmiðillinn í Evrópu um
nokkra hríð, að undanskildu þýska markinu.
Það er bara fagnaðarefni fyrir okkur, en
ekki aðhlátursefni."
- Nú er m.a. rætt um að ákveðnar efna-
hagsráðstafanir, einskonar gengisfellingarí-
gildi, eigi að bæta stöðu sjávarútvegsins,
þannig að heildartapið verði 4% á næsta ári
í stað 8%. Mér er sagt að slíkar ráðstafanir
myndu gera um 60% sjávarútvegsfyrirtækja
kleift að spjara sig og rúmlega það. Þau
yrðu flest um en þó allnokkur töluvert fyrir
ofan núllið alræmda. Eftir sætu 40% fyrir-
tækja, með um 33 milljarða skuldabagga á
bakinu, eða þriðjung skulda íslenskra sjávar-
útvegsfyrirtækja, en bókfærðar eignir fyrir
aðeins 21 milljarð króna. Með enn frekari
skiptingu verður myndin jafnvel enn dekkri,
því 20% verst stæðu fyrirtækjanna skulda
um 15 milljarða króna, en eiga engar eignir.
Þó að talsmenn sjávarútvegsins tali ávallt
um heildina og meðaltalsafkomu, Þorsteinn
Pálsson sjávarútvegsráðherra og Kristján
Ragnarsson formaður LÍÚ nú síðast á LÍÚ
þinginu á Akureyri í dag (fimmtudag) er
raunhæft að gera það öllu lengur? Er það
eitthvert vit að stefna að því að ná heild-
artapi sjávarútvegsins með ákveðnum ráð-
stöfunum, kostnaðarlækkun, eða því sem
Svíar nefna innri gengisfellingu, úr áætluðum
8% taprekstri, í 4% taprekstur?
egar rætt er um þessa kostnaðar-
lækkunarleið má nálgast tölumar
sem þú nefnir með margvíslegum
hætti. Þú nefnir 8%, sem er tala
sem sumir hafa nefnt, en það er
framreiknuð tala um taprekstur sjávarút-
vegsins á næsta ári. Ég tel fráleitt að byggja
á framreiknuðum tölum, því menn hljóta að
laga sig að þeim veruleika sem þeir búa við,
það er minnkandi afla. 8% útreikningurinn
byggir á því að kostnaðurinn sé fastur, en
tekjum sem hafa minnkað. Þannig tel ég
ekki óraunhæft að reikna með minni kostn-
aði einnig, og þá má gera ráð fyrir 6% halla-
rekstri sjávarútvegsins á næsta ári - ég slæ
því svona fram. Þá má spyrja hvernig má
ná tökum á þessum 6% halla. Ef þær aðgerð-
ir sem við náum samstöðu um, skila þeim
árangri að við kippum ekki grundvellinum
undan okkar markmiðum að vera hér áfram
með lægra verðbólgustig en nágrannalönd
okkar, þá næst með þeim hætti að bæta stöðu
sjávarútvegsins um 1,5% til 2%. Þá eru enn
eftir 4% og við skulum gefa okkur að við
náum öðrum þýðingarmiklum 2% með kostn-
aðarlækkunum. Eftir standa þá 2%. Þá eru
menn ekki að tala um neina gjaldþrotaleið,
en á hinn bóginn er alveg ljóst að fyrirtæki
sem eru algjörlega á kúpunni, með ekkert
eigið fé og geysilegan skuldahala, þau verða
bara að fara í gjaldþrot. Þeim verður ekki
bjargað - þeim má ekki og á ekki að bjarga.
Slíkar björgunaraðgerðir væru einfaldlega