Morgunblaðið - 01.11.1992, Blaðsíða 23

22
23
. %__________________________________________________________________________________________________________________________________________________
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1992 I MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1992
Pltrgii Útgefandi Árvakur h.f., Reykjavík
Framkvæmdastjóri Flaraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Kosningamar í
Bandaríkjunum
Eersónulegar árásir frambjóð-
enda í forsetakosningum í
laríkjunum, fullyrðingar um
lygaherferðir, njósnir, skapgerðar-
bresti og vafasamt siðferði, hafa orð-
ið til þess að draga athygli manna
frá því sem raunverulega er tekist á
um þar vestra nú um stundir; fram-
tíðarstefnuna á vettvangi efnahags-
mála.
George Bush forseti er þeirrar
hyggju, að ástand efnahagslífsins í
Bandaríkjunum sé ekki jafnslæmt
og af er látið. Hann vænir fjölmiðla
um að ýta undir barlóm og svart-
nættisraus, sem aftur geti af sér
kröfur um óeðlileg ríkisafskipti með
tilheyrandi skattpíningu. Stjómvöld
eigi á hinn bóginn að hafa sem
minnst afskipti á sviði efnahagsmála,
hið leiðandi afl eigi að vera hinn
frjálsi markaður. Bill Clinton heldur
því á hinn bóginn fram, að þjóðar-
skútunni hafí verið siglt í strand í
12 ára stjómartíð repúblikana.
Stjórnvöldum beri því að grípa inn í
til að hjól efnahagslífsins taki að
snúast á ný og marka beri stefnu
sem í senn tryggi hagvöxt, aukin
atvinnutækifæri og bættan hag
þeirra sem minnst mega sín í banda-
rísku samfélagi.
Þeir Bush og Clinton eru um margt
ólíkir menn. Bush er af þeirri kyn-
slóð, sem barðist undir fána Banda-
ríkjanna á árum síðari heimsstyrjald-
arinnar en Clinton er skilgetið af-
kvæmi uppreisnarkynslóðarinnar,
sem skoraði hefðbundin bandarísk
gildi á hólm.
Bush forseti hefur átt mjög undir
högg að sækja í kosningabaráttunni.
Efnahagskreppan, atvinnuleysi, sí-
fellt vaxandi glæpatíðni og úrbætur
á sviði félags- og menntamála eru
þeir málaflokkar, sem efst eru í hug-
um kjósenda. Forsetinn hefur á hinn
bóginn lagt á það áherslu, að Bill
Clinton sé ekki traustsins verður.
Bill Clinton hefur fyrir sitt leyti
lagt á það áherslu, að tími breyting-
anna sé upp runninn í Bandaríkjun-
um. Það er rétt, að ákveðin viðhorfs-
breyting er að eiga sér stað í Banda-
ríkjunum líkt og raunar gildir einnig
um mörg ríki Evrópu. Hrun kom-
múnismans í Austur-Evrópu og
endalok Sovétríkjanna hefur leitt til
þess, að sífellt fleiri Bandaríkjamenn
telja nú, að tími sé kominn til að
huga að þeim gríðarlegu vandamál-
um, sem við blasa á fjölmörgum svið-
um og þeirri upplausn sem svo mjög
einkennir lífíð í stórborgum Banda-
ríkjanna. Svo virðist sem George
Bush forseti hafí ekki gert sér grein
fyrir þessari viðhorfsbreytingu.
Hvort tími beytinganna er runninn
upp í Bandaríkjunum skal ósagt látið
en á hinn bóginn verður vart um það
deilt, að á 12 ára valdaferli repúblik-
ana í Hvíta húsinu hefur margt í
bandarísku samfélagi þróast á verri
veg. Misskipting auðsins, fátæktin,
örvæntingin og öryggisleysið stendur
almenningi í Bandaríkjunum mun
nær nú orðið en glæstir sigrar forset-
ans og forvera hans, Ronalds Reag-
ans, á vettvangi utanríkismála.
Churchill leiddi Breta til sigurs í
heimsstyijöldinni síðari en þeir fólu
Verkamannaflokknum uppbyggingu
efnahagslífsins að styrjöldinni lok-
inni.
HELGI
spjall
Og í lokaerindi kvæðisins segir hann:
5EINN VAR ÞÓ SÁ sem
• kunni að ávaxta sitt
pund að dómi Einars Bene-
diktssonar. Það var Björn
Gunnlaugsson sem „líktist
ei neinum" einsog skáldið
segir í kvæðinu um hann.
Höfundur Njólu var göfgur og góður.
Gylfa himins hann flutti sinn brag.
Svipur hans dvelst með oss, hár og hljóður.
Harpa hans flytur oss voldugt lag.
Svo knúði hann óttlaus hurðir af hæðum.
Hreinn hann varpaði duftsins klæðum.
Við reikningsskilin var ríkur hans sjóður.
Svo reis hann frá nóttu í eilífan dag.
Og Einar Benediktsson gekk í þennan mikla og sér-
stæða sjóð Björns Gunnlaugssonar einsog Kristján Karls-
son hefur fjallað um í ritgerð sinni þaraðlútandi.
Bjöm Gunnlaugsson hafði horft til stjamanna og dá-
samað sköpunarverkið í vísum sínum í Njólu. Það var í
myrkrakompu náttúrunnar sem almættið opinberaðist
stjömuspekingnum. Þar glitruðu stjömur einsog sandkom
á eilífum himni alválds og forsjónar. Það var um þetta
sköpunarverk sem Einar Benediktsson orti öðru fremur.
Hann fylgir visbendingu Bjöms og horfír inní endalausa
leyndardóma alnáttúrunnar rétteinsog Jónas hafði horft
inní islenzka framtíð í fylgd með Eggerti Ólafssyni. Og
hugmyndum hans um endurreisn landsins. Hann hafði
jafnvel, þótt ótrúlegt megi virðast, tekið brösóttum skáld-
skap Eggerts einsog fagnaðarerindi. Og nú fylgir Einar
Benediktsson heldur lágfleygri andagift Bjöms og leitar
sátta milli trúar og vísinda einsog Bjöm hafði gert. Ein-
ar gerir það af köllun og einskonar vilja til að finna skáld-
sýn sinni háleitt takmark. En Jónasi voru trú og vísindi
aldrei neinar andstæður heldur spruttu þær úr einni og
sömu lind og eincog heiðavötn endurspegla himininn þann-
ig endurspegla þær einnig tilfínningar skáldsins og skynj-
un. Þó mætti segja það sé með alltaðþví óskilgreinanleg-
um og jafnvel hálfdularfullum hætti sem Bjöm Gunn-
laugsson tengir þessi tvö ljóðskáld saman enda hafði
hann verið kennari Jónasar í Bessastaðaskóla og einskon-
ar forgöngumaður í því að breyta segulstraumum róman-
tfsku stefnunnar í gallhörð raunvísindi. En hann gekk
einsog Eggert á guðs vegúm. Tilveran var sköpunarverk
guðs og hann stjómaði því sjálfur. Það ber forsjóninni
vitni einsog Einar Benediktsson víkur einnig oft að. Sköp-
unarverkið sjálft er ekki guðdómurinn, né náttúran ein-
sog algyðistrúarmenn vildu vera láta. Guð gekk ekki frá
sköpun sinni heldur leit hann til með þvf lífí sem hann
bar ábyrgð á. Segja má Jónas og Einar Benediktsson
hafí hitzt á þeim forsendum; þeir dásömuðu almættið
hvor á sinn hátt og stórfenglega sköpun þess; eggjandi
leyndardóminn og ægifegurð. En allt var þetta til einskis
án vilja mannsins til að hagnýta sér það og þá í kristnum
anda einsog Einar leggur áherzlu á f Meistara Jóni. Þar
er guðstrú hans sterk og ótvíræð; þar leika bæði guðs
son og drottinn sitt hlutverk. Þar er ekki fjallað um tak-
mörk heldur breyskleik og kærleik og heita bæn sem
„ber enn vort mál fyrir drottni"; minnir dálítið á þessar
línur í Davíð konungi:
Og iðrun krefst syndar um eilífa tíð,
svo ávaxtist pundið sálar.
Hér er dálítil vísbending um það hvemig unnt sé að
ávaxta sitt pund en þó frernur í Frosta þarsem skáldið
segir: Mín list var dæmd. Ég vaxtaði ekki pundið.
Annars er erfitt að festa hendur á hugmyndaheimi
Einars Benediktssonar, svo háfleygur, myndríkur og
breytilegur sem hann var. Það er ekki auðvelt að fylgja
Einari á fluginu, það er rétt. En þeir sem það gera sjá
víðar og lengra en aðrir. Haukurinn hefur meira útsýni
til sköpunarverksins en fiskiflugan. Ef spurt er um álit
á Einari Benediktssyni er hægt að svara einsog Picasso:
„Hvaða Picasso?"
Hvaða Einari Benediktssyni? getum við einnig spurt.
Það liggja silfurþræðir milli Eggerts Ólafssonar og
Jónasar, Bjöms Gunnlaugssonar og Einars Benediktsson-
ar og í þessum fjórmenningum koma saman þeir andlegu
straumar sem hafa leikið um íslenzkt þjóðlíf frá upplýs-
ingu til atómaldar. Og það er ekki að sjá að sköpunarverk-
ið og raunsæ vísindatrú hafí slökkt þau stjömuljós sem
næturhimininn kveikti í myrkrakompu Bjöms Gunn|augs-
sonar og hann taldi endurskin guðlegrar dýrðar. Öll var
þessi afstaða alþjóðleg en þó umfram allt rammíslenzk
og sízt af öllu sú síbylja og einsmenning sem nú á helzt
að móta allt — og alla. Þessir menn áttu allir rætur í
íslenzkri málsmenningarhefð — og þó Eggert Ólafsson
sízt — og það er í þessa hefð sem á rætur í orðmyndunar-
arfí Eddukvæða og umhverfí fjölnismanna sem Einar
Benediktsson sækir fyrirmyndir þegar hann taiar um al-
kyrrð i Hvömmum, alnánd í Stórasandi og alþögn í Sunnu.
í kvæðum Einars Benediktssonar má heyra bergmál
af þeirri trú sem mótaði afstöðu Jónasar til lífs og dauða.
Hann tekur jafnvel upp þráðinn frá Lúther þegar hann
talar um að borg vors guðs sé undir hveiju þaki einsog
hann kemst að orði í Sunnu. Þegar hjartað skilur erum
við á réttri leið hvaðsem öllum raunvísindum líður. Skáld-
ið talar um hjartagreind í Fákum. Ef ylur himineldsins
nær til jarðar og andinn finnur til, þá skilur hjartað í lok
kvæðisins Stakur strengur og meistari Jón Vídalín talaði
kjark í vonlausa tungu sem hjartað skildi:
... því ritning er hljómlaus, hol og dauð
ef hjarta les ekki í málið.
Vegurinn til sannleikans var trúin og andi Jóns bys-
kups vemdar enn hinn vígða reit,
þótt vísindi og efí villist í leit
um veraldarhaf eftir landi.
(Meistari Jón)
Jónas hafði ekki haft neinar áhyggjur af vísindum,
þvertámóti. Né efahyggju.
Þögnin er Einari Benediktssyni hugstæð, í henni birt-
ist sál okkar og eilífð einsog segir í Þögnum og múgans
vegir þagna í andans nánd. Og þó —
um svar mitt hjarta bað. En málið þagði.
Allt er í sandkoms líki hér í heimi (Stórisandur, Ódáin-
sævi, Sunna). Samt opinberast guðdómurinn í umhverfí
okkar. Og ásýnd mannsins ber sköpunarverkinu vitni ein-
sog skáldið víkur að í Ódáinsævi þarsem hann talar
bæði um Alvald og Alfóður, jafnar manninum við æsi
en syngur Kristi lof og dýrð. En átök góðs og ills eru
ekki langt undan og kvæðinu lýkur með ragnarökum;
barátta ljóss og myrkurs magnar andrúm þess — og
stjömustríð á næstu grösum:
— Aleyði veralda Útgarðar fagna.
Óskapnaðs-húm dvelur Loka í þeli.
Hatur og einvistir myrkvann magna.
Hann mundar sín vopn að Ijóssins hveli,
unz geimurinn leiftrar og skín milli skauta
í skelfíngu hrapandi vetrarbrauta.
Svo nútímalegt er þetta kvæði, brýnt og áminnandi;
skáldleg og ógnvekjandi sýn til atómaldar.
M
(meira næsta sunnudag)
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 31. október
Þorsteinn pálsson,
sjávarútvegsráðherra
og Kristján Ragnarsson,
formaður LÍU, voru
sammála um eitt grund-
vallaratriði á aðalfundi
samtakanna á Akureyri,
sem stóð á fimmtudag
og föstudag. Þorsteinn Pálsson sagði:
„Niðurstaða mín er því sú, að við hljótum
að setja okkur það sem markmið, að sjáv-
arútvegurinn sé að meðaltali rekinn án
halla. Þrátt fyrir það mundu mörg fyrir-
tæki í sjávarútvegi fara á höfuðið eða að
neyðast til þess að sameinast öðrum.“
Kristján Ragnarsson sagði: „Fram hefur
komið hjá forsætisráðherra og utanríkis-
ráðherra, að ekki eigi lengur að taka mið
af meðaltali um afkomu fyrirtækja í sjáv-
arútvegi, þegar afkoma þeirra er metin.
Það gefi ranga mynd! Þess í stað eigi að
taka mið af meðaltali beztu fyrirtækjanna.
Hvað segir það okkur annað en það, að
búa eigi til villandi afkomumynd, þar sem
ekki er horfst í augu við þann vanda, sem
við er að fást. Með þessu er verið að reyna
að búa til mynd af afkomu sjávarútvegs-
ins, sem sýni betri rekstrarskilyrði en raun-
veruleikinn segir til um.“
Hér er komið að einum helzta kjarna
þeirra umræðna, sem staðið hafa yfir um
skeið um málefni sjávarútvegsins og það
er af hinu góðaj að sjávarútvegsráðherra
og formaður LÍU hafa lýst skoðunum sín-
um af þeirri hreinskilni, sem fram kemur
í tilvitnuðum orðum þeirra. Hitt er svo
annað mál, að þessi afstaða þeirra er ill-
skiljanleg, ef ekki óskiljanleg, ef horft er
til heildarhagsmuna þjóðarinnar, sem sjáv-
arútvegsráðherrann a.m.k. hlýtur að gera.
Árum og raunar áratugum saman hafa
talsmenn sjávarútvegsins byggt kröfugerð
sína um aðgerðir af ýmsu tagi til þess að
skapa atvinnugreininni viðunandi rekstrar-
skilyrði, á meðaltalsafkomu fyrirtækja í
þessari grein. En jafn lengi hefur legið
fyrir, að meðaltölin segja ekki söguna eins
og hún er. Á bak við meðaltalsafkomu
sjávarútvegsins eru myndarleg fyrirtæki,
sem sýna góða afkomu ár eftir ár, þótt
hún sé að sjálfsögðu mismunandi á milli
ára. Á bak við þessar tölur er einnig fjöldi
fyrirtækja, sem hafa bærilega og viðun-
andi afkomu. En jafnframt byggjast þess-
ar tölur á afkomu fyrirtækja, sem hafa i
raun og veru verið gjaldþrota árum saman.
Krafa um gengislækkun eða aðrar að-
gerðir til þess, að meðaltalsafkoma sjávar-
útvegsins verði fyrir ofan strikið eða á
núlli er krafa um, að lífskjör almennings
í landinu verði lækkuð til þess að bjarga
fjölmörgum þessara gjaldþrota fyrirtækja
frá rekstrarstöðvun. Það er jafnframt
krafa um, að skattgreiðendur taki á sig
afleiðingar gífurlegrar offjárfestingar í
sjávarútvegi á undanfömum áratugum.
Það er einnig krafa um, að langflestum
þessara fyrirtækja verði gert kleift að
halda áfram rekstri þrátt fyrir stórkostleg-
an samdrátt í þeim afla, sem veiðist og
berst að landi til vinnslu.
Áður en kom til hins mikla niðurskurðar
á veiðiheimildum á síðasta ári og þessu
ári voru menn almennt orðnir sammála
um, að nauðsynlegt væri að fækka skipum
í rekstri og fiskverkunarstöðvum. Veiði-
geta og framleiðslugeta skipa og húsa var
einfaldlega orðin margfalt meiri en þörf
var á. A síðasta ári og þessu ári hefur
komið til mikils niðurskurðar á veiðiheim-
ildum. Fyrirsjáanlegt er, að á því verður
engin breyting á næstu tveimur til þremur
árum. Það er raunar mikil spurning, hvort
stjórnvöld gengu nógu langt í aflaniður-
skurði í ár til þess að tryggja vöxt og við-
gang þorskstofnsins.
Við þessar aðstæður er auðvitað Ijóst,
að þau fyrirtæki í sjávarútvegi, sem bezta
afkomu hafa og þau sem hafa viðunandi
afkomu búa yfir nægilegri veiðigetu og
framleiðslugetu til þess að veiða þann afla,
sem veiða má og vinna þann afla, sem
berst að landi. Markmiðið, sem stefna ber
að er það að tryggja rekstrarafkomu þess-
ara fyrirtækja á næstu árum. Það verður
ekki gert með því að verða við kröfu sjáv-
arúitvegsráðherra og formanns LÍÚ um
að meðaltalið verði hallalaust. Það verður
þvert á móti gert með því að greiða fyrir
því, að þau fyrirtæki, sem engan rekstrar-
grundvöll hafa komizt með skynsamlegum
hætti út úr rekstri.
Því verður ekki trúað, að fulltrúar þeirra
fyrirtækja á aðalfundi LÍÚ, sem hafa þol-
anlega afkomu telji það sína hagsmuni að
farið verði að kröfum sjávarútvegsráð-
herra og formanns LÍÚ. Þvert á móti hljóta
þeir að sjá, að það eru þeirra hagsmunir,
að sú uppstokkun verði í sjávarútvegi, sem
við blasir að er nauðsynleg, að verst stöddu
fyrirtækin hverfi með ýmsum hætti úr
rekstri. Afkoma betri fyrirtækjanna mun
batna og sjávarútvegurinn almennt eflast.
Þess vegna getur það tæpast verið að krafa
formanns LIÚ í þessu efni endurspegli
almenn viðhorf innan samtaka útgerðar-
manna.
Listi sjávar-
útvegsráð-
herra
í RÆÐU SINNI Á
aðalfundi LÍÚ vék
Þorsteinn Pálsson
að ofangreindum
sjónarmiðum og
sagði: „Það hefur
verið nefnt að bæta megi afkomu fyrir-
tækja í sjávarútvegi um fjögur til fímm
prósent með því að fækka fyrirtækjum í
greininni um tuttugu til tuttugu og fímm
prósent, þannig að fyrirtæki með fímmt-
ung eða fjórðung umsvifa í sjávarútvegi
hætti rekstri og afli þeirra og framleiðsla
færist til annarra fyrirtækja ... Það leiðir
af sjálfu sér, að svona mikil breyting á
skömmum tíma fæli í sér gífurlega röskun
innan greinarinnar og ekki síður í banka-
stofnunum og sjóðum. Ætla má, að heild-
arskuldir þessara fyrirtækja nemi um tutt-
ugu og fímm til þijátíu milljörðum króna
og vafalítið tapast mikill hluti þeirra. Hver
á að borga þann brúsa? Þeirri spumingu
er ósvarað.
Eigi önnur sjávarútvegsfyrirtæki að
bera þá byrði fer lítið fyrir afkomubatan-
um. Ekki ráða bankarnir við þann skulda-
bagga og því síður ríkissjóður. Hagræð-
ingu af þessu tagi mundi óhjákvæmilega
fylgja mikil byggðaröskun. Eru menn
reiðubúnir að takast á við svo stórt verk-
efni eða er skynsamlegra að fara hægar
í sakimar?
Til þess að gera sér grein fyrir umfangi
slíkrar hagræðingar má líta til framleiðslu
einstakra byggðarlaga. Ef leysa ætti þenn-
an vanda með því að leggja niður sjávarút-
veg í stærstu verstöðvunum og flytja ann-
að, jafngilti það því að allur sjávarútvegur
í Vestmannaeyjum og Reykjavík legðist
niður. Þegar dæmi eins og þetta er tekið
svara menn því eðlilega til að eðlilegra
væri að taka mið af minni framleiðslu-
stöðvum enda hljóta þær að falla fyrst.
Og við skulum gera það. Ef fimmtungur
sjávarútvegsframleiðslunnar yrði fluttur
frá minnstu sjávarútvegsplássunum
mundu botnfiskveiðar og vinnsla á eftir-
töldum stöðum leggjast niður: Seyðisfírði,
Patreksfirði, Rifi, Súðavík, Garði, Vopna-
firði, Flateyri, Bíldudal, Hrísey, Þórshöfn,
Djúpavogi, Hólmavík, Stykkishólmi, Suð-
ureyri, Grenivík, Vogum, Stöðvarfírði,
Reyðarfirði, Breiðdalsvík, Árskógsströnd,
Blönduósi, Grímsey, Hauganesi, Bakka-
fírði, Njarðvík, Hellissandi, Kópavogi, Eyr-
arbakka, Drangsnesi, Hvammstanga,
Hofsósi, Mjóafírði, Kópaskeri, og Djúpa-
vík.“
Þetta voru orð Þorsteins Pálssonar, sjáv-
arútvegsráðherra og hafa að vonum vakið
þjóðarathygli. En hvað er mikið að marka
þessi orð ráðherrans? Fyrst er að athuga
þær forsendur, sem hann gefur sér. Þor-
steinn Pálsson segir, að eðlilegt sé að taka
mið af minni framleiðslustöðvum vegna
þess, að þær hljóti að falla fyrst? Hvers
vegna hljóta þær að falla fyrst? Er ekki
augljóst, að það hlýtur að byggjast á eigna-
stöðu og rekstrarafkomu fyrirtækja á
hveijum stað, hvort þau halda áfram
Morgunblaðið/Kristinn
rekstri eða hætta? Hvers vegna nefnir
ráðherrann Súðavík, þar sem sterkt og
öflugt fyrirtæki í sjávarútvegi hefur verið
rekið um árabil og er langt frá því að
„falla“? Hvers vegna nefnir ráðherrann
Hellissand og Stykkishólm á Snæfellsnesi,
en á báðum stöðunum eru rekin myndar-
leg fyrirtæki í sjávarútvegi, en ekki Ólafs-
vík, þar sem eitt helzta sjávarútvegsfyrir-
tæki staðarins varð gjaldþrota fyrir ári?
Hvenær fór sjávarútvegur að ráða úrslitum
um afkomu íbúa Kópavogs?! Svo mætti
lengi telja. Sannleikurinn er auðvitað sá,
að sjávarútvegsráðherra bjó til forsendur
til þess að geta talið upp sem flesta staði,
sem mundu nánast fara í eyði að hans
mati, ef ráðizt yrði í róttæka endurskipu-
lagningu sjávarútvegs. Er þetta málflutn-
ingur, sem hæfir ráðherra í ríkisstjóm ís-
lands?
Það er hins vegar athyglisvert, að þeir
virðast nokkuð sammála um umfang þeirra
skulda, sem raunveralega era tapaðar í
sjávarútvegi, Þorsteinn Pálsson og Jón
Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra,
sem flutti ræðu á aðalfundi LÍÚ á föstu-
dagsmorgni. Sjávarútvegsráðherra talar
um, að mikill hluti skulda verst stæðu
fyrirtækjanna, sem hann telur nema tutt-
ugu og fímm til þijátíu milljörðum króna
muni tapast. Utanríkisráðherra hefur gefíð
til kynna, að hann telji að um tuttugu
milljarðar af skuldum sjávarútvegs séu
tapaðar. Þessar skuldir era í eigu banka
og fjárfestingarlánasjóða. Augljóst er, að
þessar lánastofnanir hafa ekki efni á að
afskrifa alla þessa upphæð, þótt þær geti
tekið á sig einhvern hluta þeirra og hafi
vafalaust þegar gert með miklum framlög-
um í afskriftarsjóði síðustu misseri.
Hver á að borga þennan brúsa, spyr
Þorsteinn Pálsson og Jón Baldvin Hannib-
alsson svarar því til, að það verði skatt-
borgarar. Það er vafalaust rétt hjá utanrík-
isráðherra. Þá er spumingin þessi: hvort
er hagkvæmara fyrir skattborgara að fara
þá leið, sem Þorsteinn Pálsson og Kristján
Ragnarsson leggja til, að gera ráðstafan-
ir, sem duga til þess að flest fyrirtæki í
sjávarútvegi verði rekstrarhæf, jafnvel
þótt augljóst sé, að þar með er veiðigeta
og framleiðslugeta margfalt meiri en nauð-
synlegt er miðað við núverandi aflamagn.
í því felst, að verst stæðu fyrirtækin munu
þegar í stað hefja taprekstur á ný og þann-
ig gengur þetta hring eftir hring. Eða
taka þennan stóra skell nú, leggja fram
eins konar eingreiðslu til sjávarútvegsins
gegn því að stórlega verði dregið úr veiði-
getu og framleiðslugetu atvinnugreinar-
innar og hún samræmd því aflamagni, sem
kostur er á nú og næstu ár?
Era menn reiðubúnir að takast á við
svo stórt verkefni, spyr sjávarútvegsráð-
herra. Svarið er að mati Morgunblaðsins,
að það er eina færa leiðin að takast á við
þetta stóra verkefni með síðarnefndum
hætti. Með því væri komið í veg fyrir, að
sjávarútvegurinn komi með nýja reikninga
með reglulegu millibili til skattgreiðenda,
sem gerast mundi, ef farið væri að ráðum
Þorsteins og Kristjáns. Jafnframt yrði
lagður grandvöllur að stórefldum sjávarút-
vegi, sem gæti staðið undir batnandi lífs-
kjöram landsmanna í framtíðinni.
Og þá munu menn spyija: hvað um hina
37 bæi og þorp Þorsteins Pálssonar? Sjáv-
arútvegsráðherra átti dijúgan þátt í því
að byggð var brú yfír Ölfusárósa, sem
gjörbreytir aðstöðu fólks í sjávarþorpunum
á Árborgarsvæðinu. Þar stendur nú yfír
hagræðing í rekstri sjávarútvegsfyrirtækja
og óhætt er að fullyrða, að brúin er for-
senda þess, að sú hagræðing er fram-
kvæmanleg á þann hátt, að fólk fari dag-
lega á milli byggða á þessu svæði til og
frá vinnu. Á Vestfjörðum standa yfír
merkilegar framkvæmdir við jarðganga-
gerð, sem í raun eru fjárfesting þjóðarinn-
ar til þess að auðvelda hagræðingu í sjáv-
arútvegi á þessu svæði. Þegar jarðgöngin
eru orðin fær verða Isafjörður, Súðavík
(sem er á lista ráðherrans), Súgandafjörð-
ur (sem er á lista ráðherrans), Flateyri
(sem er á lista ráðherrans) og Hnífsdalur
eitt atvinnusvæði. Fólk í þessum byggðar-
lögum, sem eru á lista ráðherrans, þarf
ekki að óttast um framtíð sína vegna þess,
að jarðgöngin munu stórefla sjávarútveg
á þessu svæði. Og svo mætti áfram telja.
Samgöngubætumar eru ekki fyrst og
fremst til þess, að menn geti ekið um á
malbikuðum vegum í sunnudagsbíltúrum.
Þær era forsendur breyttra atvinnuhátta,
sem gera upptalningu sjávarútvegsráð-
herra forneskjulega svo að ekki sé meira
sagt.
í RÆÐU SINNI Á
aðalfundi LÍÚ rakti
Kristján Ragnars-
son misheppnuð af-
skipti stjómvalda
af atvinnumálum
og sagði: „Því höfn-
um við forsjá þeirra
um hver þróunin á að vera í sjávarútvegi
í framtíðinni ..." Þetta er skiljanleg af-
staða hjá formanni LÍÚ en engu að síður
er ástæða til að stöðva við þessi ummæli.
Hvers vegna eru bæði stjórnvöld og aðrir
að skipta sér af málefnum sjávarútvegs-
ins? Ástæðan er sú, að undanfama ára-
tugi hefur sjávarútvegurinn lagt út í mikla
offjárfestingu og komið síðan með reikn-
inginn til skattborgaranna eða stjómvalda
fyrir þeirra hönd.
Nú skal það tekið fram, að Kristján
Ragnarsson hefur hreinni skjöld en flestir
aðrir í fjárfestingarmálum sjávarútvegsins
vegna þess, að fyrir tveimur áratugum
varaði hann mjög sterklega við því, að of
langt yrði gengið í skuttogaravæðingunni,
sem þá var að hefjast. Því miður var ekki
hlustað á aðvöranarorð hans með alkunn-
um afleiðingum en það breytir ekki því,
að reikningurinn hefur verið lagður á borð
skattborgaranna hvað eftir annað. Og þar
er komin skýring á því, að bæði stjórnvöld
og aðrir leyfa sér að hafa skoðanir á
málefnum sjávarútvegsins.
Margir hafa áhyggjur af því, að nýtt
fjárfestingarævintýri sé í uppsiglingu, þar
sem eru kaup á frystitogurum. Einn af
þeim, sem hafa slíkar áhyggjur er Þor-
steinn Pálsson, sjávarútvegsráðherra, sem
sagði m.a. á aðalfundi LÍU sl. fimmtudag:
„í þessu ljósi er full ástæða til þess að
gagnrýna útgerðarmenn fyrir fjárfestinga-
róðagot í vinnsluskipum. Ég er ekki að
andmæla tilvera þeirra. En fjárfestingar-
æði er ávallt hættulegt."
Það er væntanlega forsjá af þessu tagi,
sem Kristján Ragnarsson er að hafna —
eða hvað? Þeir sem hafna forsjánni eru
þá væntanlega tilbúnir til að axla ábyrgð
á eigin gerðum og í því felst m.a., að ef
það er rétt hjá Þorsteini Pálssyni, að fjár-
festingaræði standi yfír í frystitoguram,
sem afkoma þeirra gefí ekki tilefni til,
geta LÍÚ og frystitogaraeigendur ekki
komið til stjórnvalda og krafízt gengis-
lækkunar til að bjarga rekstri frystitogar-
anna, ef sú staða kemur upp.
Formaður
LÍÚ hafnar
forsjá
stjórnvalda
Því verður ekki
trúað, að fulltrú-
ar þeirra fyrir-
tækja á aðalfundi
LÍÚ, sem hafa
þolanlega afkornu
telji það sína
hagsmuni að farið
verði að kröfum
sjávarútvegsráð-
herra og/or-
manns LIÚ. Þvert
á móti hljóta þeir
að sjá, að það eru
þeirra hagsmun-
ir, að sú upp-
stokkun verði í
sjávarútvegi, sem
við blasir að er
nauðsynleg, að
verst stöddu fyr-
irtækin hverfi
með ýmsum hætti
úr rekstri. Af-
koma betri fyrir-
tækjanna mun
batna og sjávarút-
vegurinn almennt
eflast. Þess vegna
getur það tæpast
verið að krafa
* *
formanns LIU í
þessu efni endur-
spegli almenn við-
horf innan sam-
taka útgerðar-
manna.