Morgunblaðið - 03.11.1992, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. NÓVEMBER 1992
Léttu þér störfin!
ELFA-DELCA uppþvottavélin
Tekur boröbúnaö fyrir 6 manns. 7 kerfi, þurrkar og
skammtar sjálf þvottaefni, getur staðið á borði, má
einnig byggja inn í skáp. íslenskar leiðbeiningar.
Mál: Hæð: 49 sm, breidd: 50 sm, dýpt: 52 sm.
Einar Farestveit & Co.hf.
Borgartúni 28 — ® 622901 og 622900
PORCELANOSA - flísar fyrir vandláta
MARAZZI - flísar fyrir al-la
PAVIGRES - ódýrar og sterkar flísar
AGROB - flísar á mannvirki
LIP og DEITERMANN lím og fúgi
PORSAN - ódýrustu hreinlætistækin
SANYL - þakrennur á nýbyggingar og í endurnýjun
Útsölustaóir:
ÁLFABORG Knarrarvogi 4, Reykjavík, VERSLUNIN VÍK Neskaupstað,
ÁLFABÆR Bæjarhr. 20. Hafnarf., T.F. BÚÐIN Fellabæ,
Ó.M. BÚÐIN Grensásvegi 14, Reykjavík, KEA Akureyri
LITAVAL Keflavík, " BORG HF. Húsavík,
VERSLIJNIN MÁLMEV Grindavík, VERSLUNIN HEGRI HF Sauðárkróki,
S.G. BÚÐIN Sejfossi, KAUPFÉLAG HÚNVETNINGA Blönduósi,
KAUPFÉLAG RANGÆINGA Hvolsvelli.SÖGIN Patreksfirði,
MIÐSTÖÐIN Vestmannacyjum, VERSLUNIN HAMRAR HF Grundarfirði
AlFABORG
Knarrarvogi 4, simi 686755
pnny
5 dyra hlaðbakur
• útvarp/segulband - 4 hátalarar
• 84 hestafía vél
• tölvustýrð fjölinnspýting
• 5 gíra beinskipting eða 4 þrepa
tölvustýrð sjálfskipting
• veltistýri
• rafknúnar rúðuvindur
• rafknúin samlæsing
• litað gler
• samlitir stuðarar og hliðarspeglar
• hvarfakútur
HYUrtDHI
...til framtíðar

íS
BIFREIÐAR &
LANDBÚNAÐARVÉLAR HF.
ÁRMÚLA 13, SÍMI: 68 12 00
9
Samdráttur, kreppa,
hrun
Sá mikli samdráttur, sem einkennt hefur
efnahagslíf á Vesturlöndum undanfarin
misseri, hefur orðið mörgum tilefni til að
spyrja þeirrar spurningar hvort að við
séum í raun í eða á leið inn í nýja kreppu.
Breska tímaritið Spectator veltir í nýjasta
hefti sínu efnahagsástandinu í Bretlandi
fyrir sér út frá þeirri forsendu í leiðara.
Hvaða orð á
við?
Brezka tímaritið
Spectator segir í nýlegri
forystugrein: „Samdrátt-
ur, kreppa eða hrun:
Hvaða orð á eiginlega
best við? Öll hafa þau
verið notuð á víxl á síð-
ustu vikum er enn harðn-
aði á dalnum í efnahags-
málum en hvað merkja
þau í raun? í augum
kaffihúsaspekinga er
munurinn einfaldur:
Samdráttur er þegar ná-
granni þinn verður at-
vinnulaus; kreppa þegar
þú sjáifur missir vinnuna.
Þrátt fyrir að [Norman
Lamont] fjármálaráð-
herra hafi skammað alla
þá sem bera vandann nú
saman við þann á fjórða
áratugnum þá getur
[breska] fjármálaráðu-
neytið ekki gert skýran
greinarmun á samdrætti,
kreppu eða hruni. Enda
er, í hinum sótthreinsaða
orðaforða æðri hagfræði,
enginn slíkur munur til.
Hagfræðingar skil-
greina oft samdrátt á
þann hátt að framleiðsla
verði að dragast saman
í tvo ársfjórðunga í röð.
Talið frá fjórða ársfjórð-
ungi 1990 hafa Bretar
gengið í gegnum sjö, og
eru byijaðir á áttunda
ársfjórðungnum þar sem
framleiðsla dregst sam-
an. Tim Congdon pró-
fessor telur það nægja til
að hægt sé að tala um
„kreppu“. Ef enn dregur
úr framleiðslu á næsta
ári þá verður þessi
„kreppa“ orðin lengri en
sú á fjórða áratugnum.
Bill Martin, yfirhag-
fræðingur hjá UBS
Philips & Drew, hefur
stuðst við hugtakið
„kreppa" í rúmt ár og
þurft að sitja undir ásök-
unum um æsingaskrif af
þeim sökum. Hann lýsir
kreppu sem nokkurra
ára tímabili neikvæðs
hagvaxtar og er ekki í
vafa um að það eigi við
Bretland.
Þessi ruglingur gæti í
sjálfu sér aðstoðað við
að útskýra hvers vegna
stjómarstefnan hefur
tekið svo ranglega mið
af aðstæðum. Það er hefð
fyrir þvi að líta á kreppu
sem mjög mikinn sam-
drátt, enn eitt skrefið á
örvæntingarbrautinni. í
raun er um tvo gjörólíka
hluti að ræða og við-
brögðin við þeim ættu
þvi að vera i samræmi
við það. Við eigum ekki
að gera ráð fyrir að var-
fæmisleg vaxtalækkun á
löngu timabili muni
„lækna“ kreppu frekar
en að plástur lækni háls-
brot.
Kreppxun er oft lýst
sem verðbréfalækkun,
samdrætti peninga-
magns, miklu atvinnu-
leysi og því sem hagfræð-
ingar kafla neikvæðan
hagvöxt. í flestum tilvik-
um yrði einnig bætt við
alþjóðlegri vídd: Það er
stöðnun eða samdrætti á
útflutningsmörkuðum.
Sumir hagfræðingar
myndu þar að auki teþ'a
með hjálparvana stjóm-
völd í hringiðu atburð-
anna: Atburðarásin hef-
ur brotið stjómvaldsað-
gerðir á bak aftur . . .
Þessi skilgreining, sama
hversu nákvæm hún er,
nær samt ekki til mikil-
vægasta munarins: Sam-
dráttur kemur í bylgjum
og brégst við vaxtalækk-
unum; kreppa er hæg-
fara ferli skuldalækkun-
ar sem heldur áfram
óháð vaxtastigi.
Vöxtur peningamagns
og útlán banka em í slíku
lágmarki að orðagjálfrið
um baráttuna gegn verð-
bólgunni er farið að
missa marks. Aðaldrif-
krafturinn er kreppan.
Fyrir einungis nokkrum
dögum síðan sendi
[breska] fjármálaráðu-
neytið út tveggja blað-
síðna tilkymiingu þar
sem lækkun grunnvaxta
um 1% er „útskýrð" og
masað um að „breskur
iðnaður geti fullur
trausts horft fram á sölu-
aukningu jafnt á heima-
sem útflutningsmark-
aði“. Fjármálaráðuneytið
á eftir að verða hissa.
Fyrstu viðbrögð gjald-
kera í fyrirtæki og efa-
laust hinna fjögurra
miHjóna húseigenda sem
em fastir í gildm „nei-
kvæðs eigin fjár“ ... -
er að greiða niður úti-
standandi skuldir, eða
auka spamað.
Á þeirri braut kom-
umst við hins vegar ekki
langt áleiðis. Þvi þrátt
fyrir þá staðfestu okkar,
að ætla að endurgreiða
skiddir, þá em heimilin,
að miklu leyti vegna
lækkunar fasteigna-
verðs, jafn veðsett og
fyrir samdráttartimabil-
ið. Talið er að reiðufjár-
eign, fé sem er hægt að
nota í neyslu, hafi dregist
saraan um 100 miHjónir
punda, eða um 40% frá
því sem það var fyrir
samdráttinn.
Starfsemi fyrirtælga
mun líka halda áfram að
dragast saman í réttu
hlutfalli við þann ávinn-
ing vaxtalækkunarinnar
sem við ákveðum að nota
í spamað í stað eyðslu.
Keynes kallaði þetta fyr-
irbæri „þversögn spam-
aðar“.“
Vaxtalækkun
ekki lausn
Síðar segir í leiðara
Spectator. „í Bandaríkj-
unum hafa vextir verið
lækkaðir 24 sinnum i röð
og em grunnvextir þar
nú 3%. Sala og fram-
leiðsla halda samt áfram
að dragast saman; pönt-
unum fyrirtækja fækkar;
fasteignasala er á niður-
leið; neytendur em svart-
sýnir og fyrirtæki halda
áfram að fækka starfs-
kröftum.
Héma er komin önnur
þversögn: Efnahagsbati
án nýrra starfa. Alan
Greenspan, formaður
bankastjómar banda-
ríska seðlabankans, við-
urkenndi nýlega að ekki
væri verið að lækka vexti
til að fá hjól atvinnulífs-
ins til að snúast á ný
heldur til að draga úr
þeirri félagslegu spennu
sem skuldahjöðnun or-
sakaði. Þeir sem móta
stefnuna í Baiidaríkjun-
um, Bretlandi og Japan
em að reyna að feta sig
á braut sem þeir hafa
enga reynslu af áð-
ur . . . Ef [John] Major
ætlar að ráðast að rót
vandans þarf haim ekki
að líta lengra en til þeirra
u.þ.b. 50 milljóna pimda
sem veðskuldir em nú
komnar umfram verð-
mæti eigna á fasteigna-
markaðinum. Ef þung-
bærustu skuldir þjóðar
okkar verða ekki á ein-
hvem hátt gefnar eftir
mun þjóðin ekki fyrir-
gefa leiðtogum sinum."

y
r1
r1
J
úlmn
VERSLANIR
HAFNARFIRÐI
æSt s . S 4 4 T 1
SKIPTIBORÐ 41000

BREIDDINNI
I S Jl 6 4 19 19
HRINGBRAUT
S . 6 2 9 4 O O