Morgunblaðið - 05.11.1992, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐH) FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1992
Guðmunda Andrésdóttir
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Segja má, að abstraktmálverk-
ið hafi á afgerandi hátt mótað
heila kynslóð íslenskra lista-
manna, eftir að það kom fram hér
á landi á afgerandi hátt með sýn-
ingum Svavars Guðnasonar 1945
og síðan September-sýningunum
nokkrum árum síðar. Guðmunda
Andrésdóttir kom inn í myndlist-
ina á þessum tíma; sýning Svav-
ars kveikti með henni áhuga á
að nema myndlist, og sjálf átti
hún verk á síðustu September-
sýningunni árið 1952. Hún á því
að baki langan feril í listinni og
hefur alla tíð fylgt eftir sínum
upphaflega áhuga á abstraklist-
inni. Hún hefur þróað sína list á
mjög persónulegan hátt, frá
strangri flatarskipan geometr-
íunnar, sem ríkti á fyrri hluta
sjötta áratugarins, í mýkri, allt
að því gáskafull verk, sem eru
auðþekkjanleg sem hennar verk,
þótt þau byggi á þeim almenna
grunni, sem var lagður á sjötta
áratugnum.
Guðmunda hefur ekki haldið
margar einkasýningar í gegnum
tíðina, en fyrir tveimur árum var
haldin mikil yfirlitssýning á verk-
um hennar á Kjarvalsstöðum, þar
sem listunnendum gafst gott
tækifæri til að rifja upp feril henn-
ar og gera sér grein fyrir stöðu
hennar í íslenskri myndlist. Nú
stendur hins vegar yfir einkasýn-
ing í listasalnum Nýhöfn við
Hafnarstræti, þar sem nær ein-
göngu eru verk sem Guðmunda
hefur unnið á þessu ári. Sýning-
unni hefur listakonan gefið yfir-
skriftina „Léttleiki tilverunnar“.
Á sýningunni eru sautján mál-
verk, öll án titils og unnin með
olíu á striga. í þessum verkum
felst mikil breyting frá því sem
listakonan hefur verið að vinna
við síðustu ár. Þar hafa hringform
og bylgjulínur á sterkum litgrunni
verið mest áberandi, en hér er
allt annað uppi á teningnum; með
vissum breytingum má segja að
Guðmunda hafi horfið á ný til
þeirra myndsmíðar, sem ein-
kenndi verk hennar frá 1958 til
um 1970. Á þeim tíma voru mynd-
ir hennar byggðar á þéttri en
óreglulegri grind af hárfínum lín-
um, sem sköpuðu ýmis stærð-
fræðileg form á striganum; þau
voru síðan fyllt út með mjúkum
litum á mismunandi hátt, þannig
að heildarsvipurinn varð léttur
leikur í geometrískum fleti.
Myndir Guðmundu nú eru samt
einfaldari að allri gerð. Línugrind-
in fýllir ekki lengur út í allan flöt-
inn, heldur skapar sterk form á
hvítum grunni í miðri myndinni;
hringurinn fær einnig að njóta sín
hér, og tengir myndirnar þeim
formum sem listakonan hefur ver-
ið að vinna með síðustu ár. Þann-
ig er myndbyggingin einföld og
skýr, auk þess sem litavalið verð-
ur til að skerpa ímyndirnar og
skapa þeim ákveðinn léttleika,
sem yfirskrift sýningarinnar vitn-
ar til.
í myndunum tengjast hnettir,
stjörnur og önnur form saman í
gegnum myndbygginguna, en hún
er samt mjög misjafnlega sterk.
Myndir nr. 14, 6 og 12 ganga
ágætlega upp, en aðrar ekki eins
vel. í nokkrum verkanna er
vinnsla flatarins í heild alls ekki
nógu góð (t.d. í nr. 1 og 9), og
dregur það athyglina frá því lita-
spili, sem þar getur að líta í hinum
þröngu formum.
Listakonan á sjötugsafmæli um
þessar mundir (3. nóvember síð-
astliðinn), og eftir sýningunni að
dæma er nú að hefjast enn eitt
tímabilið i málverki Guðmundu,
þar sem hún leitar að nokkru til
Guðmunda Andrésdóttir: „Án
titils“ (nr. 14). Olía á striga,
1992.
fyrri verka, en byggir síðan ofan
á það með nýrri hugmyndum.
Þannig hefur hvert tímabil í list-
ferli hennar til þessa þróast um
langt árabil, og er vonandi að
henni endist starfsþrek í mörg ár
enn til að vinna frekar úr þessari
nýju myndsýn.
Sýning Guðmundu Andrésdótt-
ur, „Léttleiki tilverunnar" í lista-
salnum Nýhöfn við Hafnarstræti,
stendur til miðvikudagsins 18.
nóvember.
Þórir Barðdal
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Marmari hefur heillað menn frá
alda öðli sem efniviður listaverka,
því þessi bergtegund hefur til að
bera marga og fjölbreytta eigin-
leika, sem myndhöggvarar geta
nýtt í verkum sínum. Þannig býð-
ur marmarinn upp á hörku bergs-
ins, mýkt hins fágaða yfirborðs,
þyngd massans, léttleika styrks-
ins, heildarsvip eins litar og um
leið fjölbreytta litamöguleika
bergtegundarinnar í heild.
Um þessar mundir stendur á
vesturgangi Kjarvalsstaða sýning
á þrettán höggmyndum Þóris
Barðdal, sem allar eru unnar í
marmara, oft með granít sem
hluta eða undirstöðu verksins.
Eftir nám hér á landi hélt Þórir
listnámi áfram í Myndlistaraka-
demíunni í Stuttgart, og hefur
síðan að mestu stundað högg-
myndalistina erlendis; hann hefur
sýnt bæði vestan hafs og austan,
og er fyrir nokkru sestur að i
Portúgal. Ýmsir minnast e.t.v. lít-
illar sýningar hans í Stöðlakoti
við Bókhlöðustíg fyrir tveimur
árum, en þar gat m.a. að líta
ýmis smærri verk unnin í marm-
ara, þannig að sýningin nú er að
nokkru rökrétt framhald í vinnu-
ferli listamannsins.
Marmarinn hefur vissulega átt
sinn sess í óhlutbundinni högg-
myndalist á þessari öld, og hefur
notið sín einna best í einföldum
og ljóðrænum verkum Brancusi.
Hér á landi hafa nokkrir lista-
menn tekist á við þetta efni hin
síðari ár á svipuðum nótum, t.d.
Gestur Þorgrímsson. Þórir stígur
því með verkum sínum inn á þekkt
svið myndlistarinnar, og skyld-
leikinn kemur ómeðvitað upp í
hugann, þó hér sé vissulega unnið
á sjálfstæðan og skapandi hátt
út frá myndefnum, sem lista-
manninum er hugleikið.
Viðfangsefni Þóris á sýning-
unni snúast flest um huglæg
tengsl; ímyndir óskilgreindra hug-
taka og persónulegar hugmyndir
um framsetningu þeirra. Útkom-
an er ýmist margþætt og flókin,
eins og í „Náttúruöflin" (nr. 4),
þar sem hinir fjölmörgu þræðir
fléttast saman í eina óijúfanlega
heild, eða einföld og þó um leið
Þórir Barðdal: „Náttúruöflin“.
margvísandi, eins og í „Vilji“ (nr.
7), þar sem ýmsum svipum bregð-
ur fyrir, eftir því hvaðan verkið
er skoðað. Tengsl verkanna í upp-
setningunni skapa einnig ákveðið
samræmi; grámi „Dögunar" (nr.
12) er þannig í beinum tengslum
við tvíræðni „Inngangs" (nr. 13).
Úrvinnsla listamannsins er
markviss og mjög fáguð þar sem
það á við. Mýkt steinsins er ein-
kennandi fyrir mörg verkin, og
einstaka höggmynd, t.d.
„Stjarna“ (nr. 11) verður jafnvel
gagnsæ í ysta byrðinu. í öðrum
fær grófleikinn, þyngdin eða
harkan að njóta sín, allt eftir því
sem listamanninum finnst ímynd-
in kalla á. Samspil þyngdar, rým-
is og lögunar kemur einna best
fram í verkinu „Þrenning" (nr.
10), þar sem mýktin leynir að
nokkru þeirri spennu sem formið
ber með sér; hin trúarlega tilvísun
er þarna sett fram á nýstárlegan
hátt.
Þórir (sem í sýningarskrá hefur
valið sér listamannsnafnið Thor)
er ungur maður, sem á framtíðina
fyrir sér í höggmyndalistinni.
Steinninn á hug hans allan í þess-
um myndum, og hentar vel fyrir
þau myndefni, sem hann er að
fást við um þessar mundir. Þó
hann búi að mestu og starfi er-
lendis, er vonandi að listunnendur
hér fái næg tækifæri til að fylgj-
ast með á hvern hátt verk hans
cþróast á komandi árum.
Sýning Þóris Barðdal á vestur-
gangi Kjarvalsstaða stendur til
sunnudagsins 15. nóvember.
Hannes Lárusson
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
í Gallerí einn einn við Skóla-
vörðustíg stendur nú yfir sýning
frá hendi eiganda staðarins,
Hannesar Lárussonar, sem hann
nefnir „Aftur Aftur“. Slíka tilvís-
un má vissulega taka á marga
vegu, en eðlilegast er að setja
hana í samhengi við fyrri sýning-
ar listamannsins og þau viðhorf
til ýmissa þátta listalífsins, sem
Hannes hefur verið ötull við að
halda fram.
Síðustu sýningar Hannesar
hafa öðrum þræði vakið athygli
á virðingu hans og aðdáun á
handverkinu, og mikilvægi þess
í listinni. Fallega unnir hlutir,
einkum ausur og ílát af ýmsu
tagi, hafa einkennt sýningar
hans, en um leið og handverkið
hefur verið einstakt, hafa hlut-
irnir sem slíkir einnig borið með
sér formræn og jafnvel hug-
myndafræðileg gildi. Hér er
þessu haldið áfram; verkið „Lóa“
er fagurlega skorið út, litað og
gyllt, en bæði þetta og önnur
tréverk á sýningunni (sem einnig
eru unnin á fagmannlegan hátt)
hafa þó fleiri tilvísanir, sem ná
talsvert lengra.
Hannes hefur nokkuð fjallað
um stöðu listamannsins; hann
bendir á að oft er listamaðurinn
settur í tilbúið hetjuhlutverk,
sem hefur lítið með listrænt
framlag viðkomandi að gera,
hversu merkilegt sem það kann
að vera. Á sýningunni nú vísar
Hannes til þessa með stækkuð-
um blaðaljósmyndum af Erró og
Kjarval, sem hann grentar orðið
„Aftur“ þvert yfir. í myndunum
er Erró laxveiðihetjan (veiðir
meira en aðrir), en Kjarval sér-
vitringurinn (skrítnari en aðrir),
þar sem hvorug framsetningin
hefur neitt að gera með starf
þeirra sem listamenn. Þannig
umfjöllun rýri gildi listarinnar,
því hún leggur áherslu á „hver“
listamaðurinn er, fremur en
„hvað“ hann hefur fram að færa.
Á sýningunni vísar Hannes til
fleiri átta í listinni. í stóru verki,
sem hann nefnir „Appearance /
Alliance" má m.a. finna tilvísan-
ir í eitt frægasta verk Kasimir
Malevich, og hina ellefu eininga
súlu, sem er einkennismerki
staðarins; fleiri þættir í þessu
stóra verki vísa í aðrar áttir, og
má líkja því við sögusvið fremur
en eina mynd. Handverkið kemur
vel til skila hér, þar sem útskurð-
ur, málun og myndmál koma
saman í einni heild.
Ausurnar í „Nafnlaust / 33
einingar" eru sprottnar úr bók-
um, en í fjölbreyttni sinni í litum,
lögun, tengslum og formum eru
þær vísbendingar um þann auð,
sem fínna má í þessum upp-
sprettum. Verkið „Ártöl Staðir
Nöfn“ virðist einföld stöng við
fyrstu sýn, en tilvísanirnar á
endunum breyta þeirri ímynd
strax, og gerir titilinn að spurn-
ingu fremur en fullyrðingu.
Þessi sýning er eðlilegt fram-
hald af því sem Hannes hefur
verið að takast á við síðustu ár,
og yfirskriftin því í fullu sam-
ræmi við innihaldið. Listamaður-
inn víkkar hér enn út þau svið
sem hann fjallar um í listinni,
og heldur um leið í heiðri þeirri
handverkshefð, sem hann hefur
tileinkað sér með ágætum
árangri.
Sýning Hannesar Lárussonar,
„Aftur Aftur“ í Gallerí einn einn
við Skólavörðustíg, stendur til
fimmtudagsins 5. nóvember.
Nýjar
bækur
■ Svartir riddarar og aðrar
hendingar, ljóð eftir Stephen
Crane, sem
Hallberg Hall-
mundsson hefur
fært í íslenskan
búning. Svartir
riddarar geymir
75 ljóð og inn-
gang um Steph-
en Crane og í
kynningu segir
að þarna takist
tveir skyldir höf-
undar í hendur
yfir nærri hundrað ára bil og ár-
angurinn sé fersk, djörf og frum-
leg ljóð. Þetta er fyrsta bókin í
fyrirhuguðum flokki bóka með
verkum bandarískra skálda á ís-
lensku og verður önnur bókin með
100 völdum kvæðum eftir Emily
Dickinson, sem Hallberg hefur
einnig snúið á íslensku.
Útgefandi er Brú. Bókin er
rúmar 100 blaðsíður og kostar
1.690 krónur.
■ Ný Útópía
er greinasafn
eftir Benedikt
Sigurðsson,
sem gefið er út
til styrktar
krabbameins-
sjúkum börnum.
í bókinni eru tíu
greinar, sem
hafa áður birst í
blöðum og tíma-
ritum en birtast nú með nokkrum
bragarbótum í fullri Iengd ásamt
nokkrum myndum, eins og segir
í formála.
Útgefandi er Kiwanisklúbb-
urinn Katla. Bókin er 85 blaðsíð-
ur, unnin í Steindórsprenti -
Gutenberg hf. og kostar 1.200
krónur.
H Fjall rís,
virkjunarsaga
eftir Trausta
Steinsson. Þetta
er skáldsaga og
í kynningu segir
að sagan gerist
mestanpart á
ijöllum þar sem
unnið er að virkj-
unarframk-
væmdum en sumpart í höfuðborg-
inni þar sem menn hvílast aðra
hveija helgi og safna orku til að
geta svo haldið virkjunarfram-
kvæmdum áfram.
Guðsteinn gefur bókin út,
G.Ben. prentar. Bókin er kilja og
kostar 2.180 krónur.
Jónas Ingi-
mundarson
á EPTA-
tónleikum
Á öðrum EPTA-tónleikum vetr-
arins kemur fram Jónas Ingi-
mundarson píanóleikari. Fyrri
tónleikarnir verða haldnir í
Kirkjuhvoli, Garðabæ, laugar-
daginn 7. nóvember kl. 17.00.
Þeir síðari í Norræna húsinu,
mánudaginn 9. nóvember kl.
20.30.
I fréttatilkynningu segir að Jón-
as hafi að undanförnu ferðast víða
um land, haldið tónleika og kynnt
píanóverk á athyglisverðan hátt.
Nemendur hinna ýmsu skóla hafa
fjölmennt á tónleikana og hin sér-
stæða kynning fallið í góðan jarð-
veg áheyrenda, aukið skilning
þeirra og ánægju af að hlusta á
tónlist. EPTA á íslandi er því
Trausti Steinsson
Benedikt Sig-
urðsson
Hallberg Hall-
mundsson