Morgunblaðið - 14.11.1992, Síða 1

64 SIÐUR B/LESBOK
STOFNAÐ 1913
261 tbl. 80. árg.
LAUGARDAGUR 14. NOVEMBER 1992
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Átökin í Angóla
Skæru-
liðar
vinnaá
Luanda. Rcuter.
SKÆRULIÐAR UNITA-hreyf-
ingarinnar undir stjórn Jonas
Savimbis í Angóla ráða nú meira
en helmingi landsins og búa sig
undir að setjast um höfuðstaði
helstu héraða, að sögn erlendra
stjórnarerindreka í landinu.
Stærstu borgir, þar á meðal höf-
uðborgin Luanda, eru þó enn
tryggilega í höndum stjórnarinn-
ar en margir óttast að ný
borgarastyrjöld sé að skella á.
Átök hafa verið í landinu síðan
stjórnarfiokkur marxista, MPLA,
sigraði í kosningum sem fram fóru
undir alþjóðlegu eftirliti í lok sept-
ember. Hafa þúsundir manna fallið
og enn fleiri særst. Savimbi neitaði
að sætta sig við niðurstöður kosn-
inganna, þrátt fyrir þrýsting af
hálfu þeirra ríkja sem helst hafa
stutt hann, Bandaríkjanna og Suð-
ur-Afríku. Blóðugt borgarastríð
geisaði í Angóla í 16 ár áður en
samningar tókust um vopnahlé og
kosningar.
Ótryggt vopnahlé ríkir enn sums
staðar í landinu en engar raunveru-
legar viðræður fara fram milli deilu-
aðila. Marraek Goulding, fulltrúi
Sameinuðu þjóðanna, reyndi í vik-
unni að ná sáttum en sagði Sav-
imbi og Jose Eduardo dos Santos
forseta báða setja skilyrði fyrir
vopnahléi.
Dos Santos hlaut tæpan helming
atkvæða í forsetakosningum sem
fram fóru um leið og kosið var til
þingsins þar sem MPLA hefur
meirihluta. Savimbi segir svik hafa
verið í tafli en alþjóðlegir eftirlits-
menn vísa þeim ásökunum á bug.
Angurvær
tónlistí
Sarajevo
Tónlistarmaður í Sarajevo nýtir
sér vopnahléð sem komst á í
höfuðborg Bosníu-Herzegovínu
á fimmtudag og leikur á hljóð-
færi sitt í sundursprengdum
sporvagni. Kyrrð ríkti að mestu
í borginni í gær en barist var
af hörku víða annars staðar í
landinu og sögðu fulltrúar Sam-
einuðu þjóðanna Serba bera
ábyrgðina. Cyrus Vance, full-
trúi SÞ í Bosníu, skýrði öryggis-
ráðinu frá ítrekuðum brotum á
olíusölubanninu gegn Serb-
íu/Svartfjallalandi og fulltrúar
múslima hvöttu í gær til þess
að vopnasölubanni á Bosníu
yrði aflétt. Bannið kæmi ein-
göngu Serbum til góða þar sem
þeir réðu yfir vopnabúnaði
Júgóslavíu sem var.
Reuter
Afturhaldsmenn á rússneska þinginu sækja í si g veðrið í valdabaráttunni
Reynt að takmarka völd
Jeltsíns yfir ráðherrum
Moskvu. The Daily Telegraph, Reuter.
RÚSSNESKA þingið samþykkti í gær lög sem kveða á um æðsta
vald þess yfir ríkisstjórn landsins og storkaði með þessum aðgerðum
Borís Jeltsín forseta sem vill hraðari umbætur en meirihluti þing-
manna. Akafir umbótasinnar segja nú að tilgangslaust sé að reyna
að ná samkomulagi við þingið en þegar það var kosið voru lýðræðis-
umbætur skammt á veg komnar og fulltrúarnir eru margir aftur-
haldssamir kommúnistar. Búist er við að Jeltsín leggi málið í dóm
stjómlagadómstóls landsins sem i gær lauk vitnaleiðslum sem fara
fram um lögmæti banns við starfsemi kommúnistaflokksins. Valda-
baráttan harðnar enn og í gær sagði þingmaður að Jeltsín hygðist
afnema stjórnarskrána og taka öll völd í sínar hendur.
Þingmaðurinn, Iona Andronov,
sagði að Jeltsín ætlaði að eiga fund
með helstu embættismönnum 17.
þessa mánaðar og annan fund
nokkrum dögum síðar með forystu-
mönnum einstakra sjálfstjómarlýð-
velda í Rússlandi. Á fundunum
myndi hann þvinga þá til að styðja
áætlun sína um að leysa þingið
upp. Andronov sagði að Pavel
Gratsjev vamarmálaráðherra, sem
ýmist er talinn fylgja harðlínuöflum
eða Jeltsín, myndi sjá um að herinn
styddi aðgerðimar. Rúslan Khasb-
úlatov, þingforseti og einn helsti
andstæðingur Jeltsíns, sagði á hinn
bóginn Gratsjev vera „furðu lost-
inn“ yfir þessum ásökunum og hann
hefði heitið sér í símtali að herinn
myndi verða stjórnarskránni trúr.
Deilt um siglingu japansks flutningaskips með plútonfarm frá Evrópu
Nágrannaríki óttast að Japanir
muni nota plútonið í kjarnavopn
UMDEILD sigling japanska flutningaskips-
ins Akatsuki Maru með 1,7 tonn af plútoni
frá Frakklandi til Japans hefur valdið ótta
á meðal nágrannaþjóða Japana um að þeir
kunni að nota efnið til að framleiða kjarna-
vopn í framtíðinni.
Japanir áforma að safna 90 tonnum af plú-
toni á næstu tveimur áratugum og segja að
efnið verði aðeins notað til að framleiða orku
í kjarnorkuverum. Breska dagblaðið The Daily
Telegraph hefur hins vegar eftir vísindamönn-
um að Japanir þurfí aðeins 20-30 tonn af plú-
toni til orkuframleiðslu á þessum tveimur ára-
tugum, þannig að umframbirgðir þeirra verði
að minnsta kosti 60 tonn.
Þeir Vesturlandamenn sem hafa gagnrýnt
plútonflutninginn hvað harðast draga ekki í efa
þá fullyrðingu japönsku stjórnarinnar að hún
hyggist nota plútonið til að leysa fyrirsjáanleg-
an orkuvanda Japana. Embættismenn í ná-
grannaríkjunum telja hins vegar að japanski
Óvinsæll farmur
Akatsuki Maru í höfn í Frakklandi.
herinn sé einnig ánægður með að hafa svo
miklar umframbirgðir af plútoni í landinu, eink-
um þegar ríki eins og Norður-Kórea séu að
framleiða kjarnavopn og eldflaugar sem dragi
til Japans. -
„Japanir hafa augljóslega engin áform um
að framleiða kjarnavopn — það er ekki hags-
munamál fyrir þá,“ sagði Andrew Mack, ástr-
alskur prófessor og sérfræðingur í útbreiðslu
kjamavopna í Asíu, í viðtali við Herald Tri-
bune. „En á sama tíma vilja þeir sýna öðrum
þjóðum á svæðinu að þeir hafi getuna til að
framleiða kjarnavopn, ef þörf krefur. Allar
þessar þjóðir — Kóreubúar, Kínveijar og Rúss-
ar — myndu þá vita að það tæki Japani minna
en ár að framleiða slík vopn.“
Umhverfissinnar hafa einnig mótmælt sigl-
ingu Akatsuki Maru með plúton-farminn og
sagt að hann skapi mikla hættu á náttúruspjöll-
um og mannskaða ef skipið lendir í sjóslysi.
Skip grænfriðunga hefur elt Akatsuki Maru
og /ieuter-fréttastofan hafði eftir talsmanni
þeirra í gær að flutningaskipið hefði reynt að
komast undan með því að slökkva á siglingar-
ljósum og sigla við hlið fylgiskips þannig að
ekki hefði verið hægt að aðgreina þau á rat-
sjá. Áhöfnin hefði þannig skapað stórhættu á
árekstri. Japanir vísa þessum ásökunum á bug.
Míkhaíl Poltoranín, aðstoðarfor-
sætisráðherra og náinn samstarfs-
maður Jeltsíns, vísaði ummælum
Andronovs háðslega á bug. Hann
sagði hins vegar að á ferðum sínum
um landið hefði hann heyrt fólk
hvetja til þess að forsetinn fengi
stóraukin völd, þannig yrði hægt
að leysa sívaxandi efnahagsleg og
pólitísk vandamál landsmanna.
Margir búast við að til harðra átaka
komi milli Jeltsíns og harðlínuafla
er sérstakt fulltrúaþing Rússlands,
sem fer með æðsta lögggjafarvald,
kemur saman í desember.
Sergej Sakhraj, sendimaður
Jeltsíns sem fékk það hlutverk að
leysa landamæradeilu múslimaþjóð-
arinnar Tsjetsjena og Rússa í
Kákasus, segir að rússneski herinn
hafí nú full tök á ástandinu. Her-
skár leiðtogi Tsjetsjena, Dzhokar
Dúdajev, er lýst hefur yfír fullu
sjálfstæði landsmanna frá Rússum,
telur að Rússar reki landvinninga-
stefnu. Heimildarmenn segja að
Tsjetsjenar safni nú liði sem ákaf-
ast en almennur vopnaburður er
gömul hefð í landinu.