Morgunblaðið - 15.11.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. NÓVEMBER 1992
ÁSGEIR
ÁSGEIRSSON
ÁSGEIR Ásgeirsson var guð-
fræðingur að mennt og hugðist
gerast prestur í sveit, en örlögin
ætluðu honum annan hlut og
átakameiri. Hann sat á Alþingi
í nær þrjá áratugi, var bæði fjár-
mála- og forsætisráðherra og
átti í snörpum átökum innan
Framsóknarflokksins sem lykt-
aði með því að Ásgeir kvaddi
hann og gekk síðar til liðs við
Alþýðuflokkinn. Ásgeir Ásgeirs-
son var kjörinn forseti íslands
árið 1952 og gegndi því emb-
ætti í 16 ár með dyggum stuðn-
ingi konu sinnar, Dóru Þórhalls-
dóttur, enda nutu þau hylli og
ástsældar þjóðarinnar alla tíð.
Um þessar mundir kemur út
ævisaga Ásgeirs sem Gylfi Grön-
dal ritar. í þessari miklu bók
er m.a. stuðst við dýrmætar
heimildir sem ekki hafa komið
fram áður, svo sem minnisbæk-
ur og drög að endurminningum,
að ógleymdum bréfum Ásgeirs
sjálfs sem hann ritaði Dóru á
meðan þau voru trúlofuð. Þetta
er viðburðarík bók um einn af
merkustu sonum þjóðarinnar og
viðamikið framlag til sögu henn-
ar á þessari öld.
Morgunblaðið birtir nokkra
kafla úr bókinni og fyrst er grip-
ið niður í kaflann Leynileg trú-
lofun.
Asgeir Ásgeirsson tekur sér
far með Gullfossi hinn 8.
júlí 1915; hann er á leið til
Vestmannaeyja öðru sinni til að fást
við sundkennslu og fleiri störf sum-
arlangt. Nokkru áður, eða 16. apríl,
hafði komu skipsins verið fagnað
með viðhöfn og velþóknun. En stolt
Ásgeirs og ánægja yfir Gullfossi
verður þó að víkja fyrir öðrum og
meiri tíðindum. Um borð er komin
ung stúlka til að kveðja hann á laun
- Dóra Þórhallsdóttir. Hún hafði
verið viðstödd í Dómkirkjunni, þegar
hann flutti prófræðu sína, og hrifist
af honum. Síðan höfðu þau hist hvert
vorkvöldið á fætur öðru.
Þau skrifast á þetta sumar, og
bréf hans eru öll enn til. Þótt slík
bréf séu aðeins einni manneskju
ætluð eru þau að ástarorðum sleppt-
um heimild um hugsunarhátt og til-
fmningar ungs manns á árum heims-
styijaldarinnar fyrri.
Fyrsta bréfíð skrifar hann henni
hinn 10. júlí 1915, og þar segir
meðal annars svo: .....Hvað það er
einkennilegt að skilja svona í fyrsta
sinn! Mér fínnst atburðir síðustu viku
hreint ekki liðnir; ég lifi þá upp aft-
ur og aftur. Ég sá þig síðast fyrir
tveim dögum; en síðan fínnst mér
þú hafa verið hjá mér. Ég hef verið
að hugsa um þig hveija stund, hugsa
til þfn. Ég hef hitt marga, talað
mikið og hlegið... Fólkið sem ég er
með, hefur ekki hugmynd um, hver
er uppspretta ánægju minnar... Allir
virðast halda að ég búi í sama hugs-
anaheimi og þeir; hvað mér fínnst
þeir einfaldir að þeir skuli ekki renna
grun í, að ég lifl í allt öðrum heimi...
Mér fínnst ég hafa svo margt að
segja þér; öllu, sem bærist með
mér, langar mig til að koma til þín.
Gripið niður
í œvisöguherra
ÁsgeirsÁs-
geirssonar for-
seta, sem Gylfi
Gröndal hefur
skráð
Ásgeir Ásgeirsson átta ára.
Forsetahjónin Dóra Þórhallsdóttir og Ásgeir Ásgeirsson.
Dóra og Ásgeir ásamt börnum sínum, Völu, Björgu og Þórhalli. Myndin er tekin 1932.
....1...........
..................................................................................................................................................................................i
Ég vildi helst geta sent þér sál mína!
En ég hræðist, að mér muni ganga
það illa; samgöngutækin eru svo
ófullkomin; penninn, pappírinn og
blekið... Allt, sem eg lifi í huganum
með þér, glatar lífi sinu og lit, þegar
ég er búinn að klæða það í fátækleg
orð. Mundu það, elskan mín, að ást
mín er heitari en orðin. Tilfinningun-
um gengur illa að tolla við pappír-
inn; þú verður að leita að því, sem
liggur á bak við bréfin mín...
Þakka þér hjartanlega fyrir að
þú komst út í Gullfoss og varst hjá
mér eins lengi og hægt var. Mér
leið einkennilega þá, ég var gagntek-
inn ólýsanlegu sambandi af ánægju
og óróa. Ég.var í sjöunda himni yfir
að sjá þig... En svo þurfti ég að
leggja höft á allar mínar tilfinning-
ar; ég var að reyna að muna það
að við vorum leynilega trúlofuð, ég
gat ekki litið til þín eins og hugurinn
bauð mér...
Allir sem ég hitti óska mér til
hamingju; þeir eiga við prófið. En
ég hef aðra hamingju í huga, miklu,
já óendanlega miklu, miklu meiri
hamingju..."
15. júlí: .. Eru Reykvíkingar
nokkuð farnir að orða okkur saman?
Ég býst reyndar hreint ekki við því;
við fórum svo íjarska varlega, eða
gerðum við það ekki? ... ég hef ekki
enn þá orðið var við neinar trúlofun-
arfréttir af okkur hér í Eyjunum;
en mamma segir, að annarhver
maður, sem hún hittir í Reykjavík,
þykist eitthvað vita. í aðra röndina
er það ekki sem verst; það er ekki
nema gott að fólkið sé undirbúið
undir þau tíðindi, sem munu verða,
þegar ég kem suður í opinberunina...
... í kvöld geng ég einn út á Eyju
með öll bréfin og les þau. Fólk fer
að undrast að ég er svona mikið
einn, eitthvað svo einstæðingslegur
og yfirgefinn; en það er misskilning-
ur að ég sé einn; það mundu allir
öfunda mig af „einstæðingsskapn-
um“ hérna, ef þeir vissu svolítið
meira en þeir vita...“
18. júlí: „... Þú mátt til með að
síma til mín; ég get ekki hringt þig
upp; ég yrði að biðja blátt áfram
um Dóru Þórhallsdóttur, og á næsta
klukkutíma mundi það vera komið
um allar Eyjarnar. En nú geturðu
hringt til mín á kontórinn; ég held
að best sé að þú heitir Sigga, ég
ætla að reyna að nota það heiti rétt
á meðan ég er að tala, en mikið
má vera ef ég fipast ekki. Vitanlega
getum við ekki talað um annað en
einhveija smámuni, en það verður
jafngaman samt, fyrst það ert þú...“
Haninn og litla gatið
Haustið 1923 var Ásgeir kjör-
inn á þing í Vestur-ísafjarðar-
sýslu. Hér segir frá eldraun hans
á vettvangi stjórnmálanna - fyrstu
framboðsfundunum fyrir vestan.
Eftirvænting og forvitni ríkir
meðal Súgfirðinga, þegar þeir fjöl-
menna á fyrsta framboðsfundinn í
Vestur-ísafjarðarsýslu haustið
1923. Um þingsætið keppa tveir
gjörólíkir menn, sem báðir eru bú-
settir utan héraðsins, en um langt
skeið hafa eingöngu heimamenn
verið í kjöri.
Þeir ganga inn í salinn klukkan
sex síðdegis undir dynjandi lófataki