Morgunblaðið - 17.11.1992, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 1992
33
Framhaldsumræða um þingsályktunartillögu
Margt þarf að kanna og
hugleiða um atvinnuleysi
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir (SK-Rv) forystumaður í Samtökum um
kvennalista telur að fslendingar gjaldi nú í sínu atvinnuleysi fyrir
uppsafnaðar vanrækslusyndir liðinna ára og áratuga; offjárfestingu
og fyrirhyggjuleysi. Hér séu margir sekir og ekki sanngjarnt að draga
Davíð Oddsson forsætisráðherra einan til ábyrgðar. Ingibjörg vill að
landsmenn skipti störfunum jafnar sín á milli. „Akveðnir hópar karla“
ættu að draga úr launavinnu sinni og taka til hendinni og auka fram-
leiðnina í heimilisrekstri sínum.
í gær var framhaldið fyrstu um-
ræðu um þingsályktunartillögu Al-
þýðubandalagsmannanna Svavars
Gestssonar (Áb-Rv) og Kristins H.
Gunnarssonar (Ab-Vf) um ítarlega
rannsókn á afleiðingum atvinnuleys-
is. Fyrstu umræðu var frestað mánu-
daginn 10. nóvember. Þegar umræðu
var fram haldið í gær var böl atvinnu-
leysisins og afleiðingar mikið rætt.
En einnig bar á góma hveijar væru
orsakir og hvað væri til úrbóta.
„Davíðismi“
Guðni Ágústsson (F-Sl) fór hörð-
um orðum um ríkisstjórnina og sagði
atvinnuleysisspámar hrikalegar,
menn deildu nú um hvort atvinnu-
leysið yrði 10%, 15% eða 20% ef
stjómarstefnunni yrði ekki snúið við.
Menn hlytu að spyija til hvaða ráða
ríkisstjórnin ætlaði að grípa „því það
er stefna hennar sem veldur ástand-
inu í þjóðfélaginu". Guðni sagði að
í Bandríkjunum væri „reaganisman-
um“ hafnað, í Bretlandi væri ,,thae-
herismanum" hafnað. „Og á lslandi
yrðu menn að hafna „davíðisman-
um“; fijálshyggjan og hin nýja
stjómarstefna bæru sök á þeim voða
sem nú væri að skella yfir heimilin.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
(SK-Rv) sagði það kunnara en frá
þyrfti að segja að sveiflur í efnahags-
ástandi hefðu áhrif á öðrum sviðum,
hún minntist þess á árunum 1983-84
„þegar leiftursóknin gegn lífskjömn-
um var gerð og lífskjörin vom skert
um 30%“. Það ár varð aukning í
barnaverndarmálum og aukin ásókn
í kvennaathvarfið. En ræðumaður
tók líka dæmi af „þenslu- og skatt-
leysisárinu 1987“; þá „vom kannski
aldrei fleiri börn á eigin vegum en
einmitt það ár þegar vinnugleðin var
hvað mest og fólk gerði í því að afla
sér tekna“. Ræðumaður sagði aug-
ljóst að þessar sveiflur hvort heldur
til óhófs eða örbyrgðar hefðu mikil
áhrif á líf fólks í landinu. „Þess vegna
er ákveðinn stöðugleiki mjög mikil-
vægur því hann elur af sér stöðug-
leika á svo mörgum öðmm sviðum.“
Ræðumaður sagði atvinnuleysi
vera nýtt fyrirbæri fyrir íslendinga,
a.m.k. fyrir sína kynslóð, en þetta
hefði verið lengi viðvarandi í Vestur-
Evrópu. Ingibjörg Sólrún sagði ekki
bara eina skrúfu vera bilaða í vest-
rænu hagkerfi „heldur er bara marg-
háttað og almennt „bileri" í þessu
„maskeríi“ öllu saman“. Það væm
háir vextir alls staðar, það væri lítil
verðbólga og alls staðar væri leitast
við að draga úr opinberri þjónustu
og framkvæmdum. Það væri lítil
vöxtur í þessu kerfi.
Hver skaffar?
Ingibjörg Sólrún benti á að at-
vinnuleysi kvenna á Suðurnesjum
hefði lengi verið langvarandi og
væri nú komið á „evrópskan mæli-
kvarða", um 10%, án þess merkjan-
legt hefði verið að menn tækju það
mjög alvarlega. Hins vegar varð Ingi-
björg Sólrún að játa að það hefði
stungið sig dálítið ónotalega að þeg-
ar íslenskir aðalverktakar hefðu sagt
upp hundrað karlmönnum hefðu allir
farið af stað og haldið fundi. „Það
er greinilega ennþá litið svo á að
karlmenn séu fyrirvinna heimilanna
og það sé alvarlegra mál þegar karl-
menn missa vinnu heldur en konur.“
Ræðumaður benti líka á að svonefnd-
ar atvinnuskapandi aðgerðir til úr-
bóta í atvinnumálum, s.s. vega- og
byggingarframkvæmdir, sköpuðu
körlum frekar vinnu. Það sem skipti
máli fyrir konur væru langtímaverk-
efni. Að jafnt og þétt væru sköpuð
störf með langtímamarkmið í huga.
Ekki neinn einn
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
ítrekaði að íslendingar væru ekki
einir með sinn atvinnuleysisvanda,
en það væru til nokkrar sérstakar
ástæður hér á landi. Það væri ekki
hægt að horfa framhjá aflasam-
drættinum. Það væri líka mikil
skuldasöfnun fyrirtækja og opin-
berra aðila, „og svo bara almennt
fyrirhyggjuleysi sem verið hefur til
margra ára“. Það hefði engin rækt
verði lögð við t.d. rannsóknir eða
langtímasköpun. „Og þegar við kom-
um að þeim málum þá eiga mjög
margir sök. Ég get ekki staðið hér
og sagt að það sé allt einhveijum
„davíðisma" að kenna."
Islendingar glímdu við uppsafnað-
an vanda sem margir ættu sök á og
það væri fráleitt að ætla að sakfella
einhvern einn aðila eða eina ríkis-
stjóm. „Það hafa margir komið að
verki, það eru margir ábyrgir fyrir
þéssari offjárfestingu sem átt hefur
sér stað í sjávarútveginum. En hins
Ingibjörg
Jóhanna
vegar leiðir út úr vandanum í öllum
þessum málum og atvinnusköpunin
eru á ábyrgð ríkisstjórnarinnar. Og
það er hægt að gagnrýna núverandi
ríkisstjórn fyrir að benda ekki á nein-
ar leiðir." Ingibjörg Sólrún óttaðist
einnig meintar „kreddur á ríkis-
stjómarbænum". Hún vildi að ríkis-
valdinu yrði beitt markvisst til að
skapa atvinnu og varaði menn við
að elta það mýrarljós sem álver væri.
Kristinn H. Gunnarsson (Ab-Vf)
vildi minna á að þingsályktunartil-
laga Kvennalistans um átak í at-
vinnumálum á Suðurnesjum vegna
atvinnuleysis kvenna hefði verið ítar-
lega rædd á þingi síðasta vetur.
Kristinn taldi og margt vera ofsagt
um offjárfestingu í sjávarútvegi.
Fjárfesting í sjávarútvegi væri innan
við 9% af þjóðarauðnum. Og þegar
menn fjárfestu hefði verið miðað við
meiri afla heldur en nú yrði leyft að
veiða.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
kvað það rétt vera að Samtök um
kvennalista hefðu á síðasta vetri flutt
tillögu um átak í atvinnumálum á
Suðumesjum og aðgerðir vegna mik-
ils atvinnuleysis kvenna og miklar
umræður af hlotist. En það hefði
nánast verið undantekning að menn
hefðu í þeirri umræðu talað um at-
vinnuleysi kvenna á Suðurnesjum.
„Menn vom vítt og breytt um landið
allt og miðin og ræddu ótrúlegustu
mál undir þessum lið.“ Ingibjörg
Sólrún taldi einnig að öllum mætti
vera ljóst að það hefði verið fjárfest
of mikið í sjávarútvegi. Við ættum
fleiri skip og hús heldur en þyrfti og
á þessum vanda yrði að taka. Nú
væri ríkisstjórnin að biðja fólk um
að taka á sig gífurlegar álögur. En
hvemig ætluðu þeir sér að taka á
fyrrgreindum offjárfestingarvanda?
Hvemig ætlu'ðu þeir að koma málum
fyrir þannig að ekki yrði komið aftur
eftir nokkur ár og fólk beðið um að
leysa nákvæmlega sama vandann
aftur enn eina ferðina?
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
(F-Ne) taldi að ijárfesting í atvinnu-
lífinu væri komin niður fyrir hættu-
mörk og væri ein af orsökunum fyr-
ir bágum hag okkar núna.
Farið heim
Ingibjörg Sólrún Gisladóttir
sagðist vera Jóhannesi Geir sammála
um að fjárfesting almennt í atvinnu-
lífinu væri komin niður fyrir hættu-
mörk en hún var enn eindregið þeirr-
ar skoðunar að offjárfesting hefði
verið í sjávarútveginum, það hefði
verið röng fjárfesting. Ingibjörg Sól-
rún bað menn að hafa í huga að það
væri ekki víst að störfunum fjölgaði
þótt framleiðni ykist. Við stæðum á
ákveðnum tímamótum; framleiðni-
hættir væru að breytast. Og það
þyrfti ný viðhorf til þess skipta jafn-
ar þeirri vinnu sem fyrir hendi væri
og vonandi væri hægt að gera það
þannig að fólk missti ekki of mikils
í tekjum. Þingmaðurinn vildi létta
vinnuálaginu af ákveðnum hópum
og „sérstaklega ákveðnum hópum
karla“. Hún benti þingmönnum á að
heimilisrekstur væri mjög framleiðin
atvinnugrein og þar vantaði fólk í
störf. Nú yrði að skipta störfum jafn-
ar og skipa yrði málum þannig að
karlar hefðu ástæðu til að fara á
heimilin og taka til hendinni. Ræðu-
maður var þeirrar skoðunar að allir
ættu siðferðislegan rétt á vinnu og
sá réttur ætti að vera lögfestur.
Ekkert samfélag mætti dæma fólk
úr leik.
Verður kannað
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra var sammála megintil-
gangi tillögunnar og tók undir að
brýnt væri að gera könnun á högum
atvinnulausra. Félagsmálaráðherra
sýndist hins vegar tillaga Alþýðu-
bandalagsmanna gera ráð fyrir mjög
viðamikilli könnun. Sambærilega
könnun í Danmörku hefði tekið mörg
ár að vinna. Félagsmálaráðherra
taldi ástæðu til að gera könnun sem
tæki styttri tíma en tæki e.t.v. til
færri þátta. Samtök atvinnulausra
hefðu leitað til sín eftir aðstoð við
gerð könnunar á aðstæðum atvinnu-
lausra. Jóhanna kvaðst hafa fallist á
þessa málaleitan og skoðað þetta
mál í samvinnu við Félagsvísinda-
stofnun Háskólans og Hagstofuna.
Réttast væri talið að gera könnun
sem næði til allra sem væru á at-
vinnuleysisskrá. Jóhanna gerði einn-
ig grein fyrir 4.000 manna úrtaks-
könnunum Hagstofunnar sem næðu
einnig til óskráðra atvinnuleysingja.
Væntanlega myndu niðurstöður
næstu könnunar liggja fyrir innan
hálfs mánaðar. Félagsmálaráðherra
taldi rétt að gera þar framhaldskönn-
un á högum þeirra sem væru at-
vinnulausir en ekki á skrá og hefðu
ekki atvinnuleysisbætur.
Þessari fyrstu umræðu varð lokið
en atkvæðagreiðslu frestað. Auk
fyrrgreindra ræðumanna tóku þátt í
umræðunni Finnur Ingólfsson
(F-Rv), Kristín Ástgeirsdóttir (SK-
Rv) og Svavar Gestsson (Ab-Rv).
Frumvörp um stjómarskrár-
breytingar fari til ríkissljómar
MEIRIHLUTI sérstakrar stjórnskipunarnefndar leggur til að frumvörp-
um stjórnarandstæðinga um stjómarskrárbreytingar samnings um
Evrópskt efnahagssvæði, EES, verði vísað til ríkisstjórnarinnar. Minni-
hlutinn hefur ekki enn skilað nefndaráliti. Ekki er út.ilokað að minni-
hlutinn geri tillögu um breytingar á orðalagi en ekki efnisinnihaldi.
Vegna efasemda um að samning-
urinn um EES stæðist gagnvart
stjórnarskrá, lagði stjórnarandstað-
an fram frumvörp um breytingar á
stjómarskránni. Ánnað þeirra gerir
ráð fyrir að % meirihluta þyrfti á
Alþingi til þess að staðfesta samn-
inga sem fælu í sér afsal á ríkisvaldi
eða fullveldisafsali. Hitt frumvarpið
miðar af því að þriðjungur þing-
manna geti krafíst þjóðaratkvæða-
greiðslu um samninga er varði full-
veldisafsal.
Báðum þessum frumvörpum var
vísað til sérstakrar stjómskipunar-
nefndar undir forsæti Sólveigar Pét-
ursdóttur (S-Rv). í gær var lagt fram
álit meirihlutans undirritað af Sól-
veigu Pétursdóttur, Geir H. Haarde
(S-Rv), Bimi Bjamasyni (S-Rv),
Karli Steinari Guðnasyni (A-Rn) og
Vilhjálmi Einarssyni (S-Nv). Meiri-
hluti nefndarinnar leggur því til að
þessum frumvörpum verði vísað til
ríkisstjórnarinnar.
Minnihluta nefndarinnar skipa
Steingrímur Hermannsson (F-Rn),
Kristín Einarsdóttir (SK-Rv), Páll
Pétursson (F-Nv) og Ragnar Ámalds
(Ab-Ne).
Minnihlutin hefur enn ekki skilað
nefndaráliti. Að sögn Ragnars Am-
alds er ekki ólíklegt að minnihlutinn
muni leggja til einhveijar breytingar
í samræmi við ábendingar fræði-
manna til að forðast hugsanlega
rangtúlkun. En um efnislegar breyt-
ingar yrði ekki að ræða.
Að halla réttu máli
Athugasemd vegna umfjöllunar JMorgun-
blaðsins um „bæjarstjóramál“ í Olafsfirði
eftirBraga V.
Bergmann
í miðopnu Morgunblaðsins sl.
laugardag var fjallað um svokallað
„bæjarstjóramál" í Ólafsfirði í þætti
sem nefnist „Af innlendum vett-
vangi“. Ég, sem ritstjóri og ábyrgð-
armaður dagblaðsins Dags, er afar
ósáttur við nokkrar málsgreinar í
þessari umfjöllun Morgunblaðsins,
þ.e. þær sem að blaði mínu snúa.
1 þeim er að sumu leyti farið með
fleipur og að öðru leyti hallað réttu
máíi. Því vil ég koma eftirfarandi
athugasemdum á framfæri:
Ummæli Sigurðar
í grein Morgunblaðsins er haft
eftir Sigurði Björnssyni, bæjarfull-
trúa í Ólafsfirði, að Bjarni Kr.
Grímsson, þáverandi bæjarstjóri,
hafi lýst yfir „áhuga á að komast
í framboð og reifað það mál við
frammámenn Sjálfstæðisfélagsins í
Ólafsfirði og fleiri trúnaðarmenn
flokksins, en Sigurður hafi þá verið
fyrir honum,“ eins og það er orðað
í greininni.
Síðan segir: „Sigurður og fylgis-
menn hans telja samhengi milli
þessa máls og fréttar er birtist í
Degi skömmu fyrir kosningar, þar
sem Sigurður er sakaður um að
hafa svikið út ábyrgðir vegna
Fiskmarsmálsins, en talað er við
Bjarna vegna þessa máls í frétt-
inni. Telja þeir að valinn hafi verið
viðkvæmur tími skömmu fyrir kosn-
ingar til að gera Sigurð, einn af
frambjóðendum, tortryggilegan og
vinna honum skaða.“
Opinbert mál
Síðustu málsgreinina hér að ofan
má hæglega skilja sem svo að Dag-
ur hafi valið „viðkvæman tíma
skömmu fyrir kosningar til að gera
Sigurð tortryggilegan og vinna hon-
um skaða“, því áður höfðu „Sigurð-
ur og fylgismenn hans“ nefnt frétt
Dags í því samhengi. Hið rétta er
að þegar fyrsta frétt Dags um
Fiskmarsmálið svonefnda var birt,
miðvikudaginn 17. apríl 1991, hafði
málið þegar verið rætt á fundum
bæjarráðs Ólafsfjarðar. Á þeim
vettvangi hafði meira að segjá ver-
ið óskað eftir greinargerð bæjar-
stjóra um það. Þegar mál er komið
til kasta bæjarráðs er það orðið
opinbert og bara spurning um hvort
það er þess eðlis að fjölmiðlar telji
það fréttnæmt. Fiskmarsmálið var
tvímælalaust fréttnæmt, enda um
gífurlega hagsmuni að tefla, það
er nokkrar milljónir króna af tak-
mörkuðum fjármunum skattgreið-
enda í Ólafsfirði.
Dagur varð fyrstur með fréttina.
Ástæðan er einfaldlega sú að blaðið
hefur yfir að ráða stærstu frétta-
stofunni á Norðurlandi og leitast
við að sinna sveitarstjórnarmálum
í fjórðungnum betur en hinir fjöl-
miðlarnir, stórir sem smáir. Þeir
fylgdu svo í kjölfarið allir sem einn:
Morgunblaðið, DV, Tíminn og sjón-
varps- og útvarpsstöðvarnar. Af
framansögðu má ljóst vera að Dag-
ur valdi ekki viðkvæman tíma til
að skýra frá málinu. Ef Sigurður
Bjömsson vill saka einhvern um
slíkt, verður hann að líta í eigin
barm ellegar til félaga sinna í bæj-
arráði Ólafsfjarðar.
Röng fullyrðing
í öðru lagi er fullyrt í grein Morg-
unblaðsins að í frétt Dags sé Sig-
urður „sakaður um að hafa svikið
út ábyrgðir vegna Fiskmarsmáls-
ins“, eins og það er orðað. Þessi
fullyrðing er röng. Sigurður er ekki
sakaður um slíkt í fréttinni. Þar er
hins vegar haft eftir þáverandi
bæjarstjóra, að „þau veð, sem hefðu
átt að vera fyrir hendi, virðast ekki
vera þau veð sem raunverulega var
reiknað með“. Ekkert var eðlilegra
en að láta bæjarstjóra Ólafsfjarðar
tjá sig um þetta mál í fyrstu frétt-
inni. 1 fréttum blaðsins daginn eftir
var síðan talað við fulltrúa bæði
meirihluta og minnihluta í bæjar-
stjórn Ólafsfjarðar.
Fyllsta hlutleysis gætt
Staðreyndin er sú að Dagur hef-
ur fjallað um Fiskmarsmálið, svo
og aðrar væringar í bæjarstjórn
Ólafsfjarðar, af fyllsta hlutleysi frá
upphafi. Aðdróttanir um annað
stafa af ímyndun þeirra, sem hlut
eiga að máli, og eða brenglaðri
söguskoðun og hljóta að vera settar
fram í annarlegum tilgangi.
Með þökk fyrir birtinguna.
Höfundur er ritstjóri Dags.
Aths. ritstj:
Vegna þeirra orða ritstjóra Dags
að í umræddri grein Morgunblaðs-
ins sé að sumu leyti farið með fleip-
ur og að öðru leyti hallað réttu
máli er rétt að árétta, til að koma
í veg fyrir misskilning, að í þeim
orðum sem ritstjóri Dags gerir at-
hugasemdir við er verið að koma á
framfæri sjónarmiðum Sigurðar
Björnssonar og fylgismanna hans.