Morgunblaðið - 18.11.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 1992
Heildarlöggjöf verði sett um
viðskiptabanka og sparisjóði
JÓN Sigxirðsson viðskiptaráðherra mælti í gær fyrir frumvarpi til
laga um viðskiptabanka og sparisjóði. Frumvarpið miðar að því að
sameina í einn lagabálk löggjöf um viðskiptabanka og löggjöf um
sparisjóði. Þessum stofnunum verða veittar mun víðtækari starfs-
heimildir til alhliða fjármálaþjónustu. Þeim verður m.a. heimilað að
stofna dótturfyrirtæki til að stunda vátryggingarstarfsemi. Við-
skiptaráðherra metur það svo að jafnvel sé rétt að sameina Banka-
eftirlitið og Tryggingareftirlitið.
Framsögumaður, Jón Sigurðs-
son viðskiptaráðherra, gerði grein
fyrir því að þátttakan í evrópska
efnahagssvæðinu, EES, krefðist
þess að sett yrðu ítarlegri ákvæði
um stjómun, eignarhald og starf-
semi viðskiptabanka en gilt hefðu
hér á landi, auk ákvæða, sem bein-
línis tengdust því að stofnunum
væri heimilt að opna útibú og veita
þjónustu sína hvar sem væri innan
EES.
væru mörkin hins vegar þau að
eignarhlutur í einstöku félagi eða
hlutir teknir að veði mættu ekki
verða hærri en 15% af eigin fé við-
komandi banka eða sparisjóðs.
Samtala virkra hluta, þ.e. hluta
umfram 10% af eigin eða atkvæðis-
rétti í viðkomandi félagi, mætti
ekki verða 'hærri en 60% af eigin
fé viðkomandi banka eða spari-
sjóðs. Loks mætti bókfært virði
efla mætti trygg-
ingar á innstæðum
i bönkum og spari-
sjóðum.
Framsögumað-
ur gerði við lok
sinnar ræðu till-
lögu um að þessu
máli yrði vísað til
efnahags- og við-
skiptanefndar.
Ríkisbankar eða
hlutafélagabankar
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
(F-Ne) vildi inna viðskiptaráðherra
nánar um áform ríkisstjórnarinnar
um að breyta ríkisbönkunum í
hlutafélagabanka. Hann spurðist
Jón Sigurðsson
hvort hann teldi bankaeftirlitið vera
reiðubúið til að taka við því aukna
hlutverki sem það hlyti að verða
að leysa af hendi ef þetta frumvarp
yrði að lögum.
Steingrími J. Sigfússyni
(Ab-Ne) var til efs að efnahags-
og viðskiptanefnd gæti afgreidd
alla þá viðamiklu og mikilvægu lög-
gjöf sem nú lægu fyrir nefndinni.
Steingrími sýndist við fyrstu sýn
að ýmislegt í frumvarpi viðskipta-
ráðherra gæti verið til bóta en fram-
kvæmd og útfærsla hlyti að skipta
miklu, t.d. að sparisjóðir fengju
haldið sérkennum sínum. Stein-
grímur taldi enga ástæður nú vera
til að breyta ríkisbönkum í hlutafé-
lagabanka, sú breyting ein og sér
Viðskiptaráðherra sagði ljóst að
mun fleiri sameiginleg ákvæði ættu
við, bæði um viðskiptabanka og
sparisjóði heldur en ólík. í frum-
varpinu væri því lagt til að ákvæði
um þessar stofnanir yrðu sameinuð
í einn lagabálk.
Framsögumaður vakti athygli á
nokkrum atriðum frumvarpsins, s.s.
að lagt er til að starfsheimildir við-
skiptabanka og sparisjóða verði
nokkru víðtækari en nú væri. Auk
hefðbundinnar banka- og spari-
sjóðastarfsemi fengju þessar stofn-
anir nú fullar heimildir til að stunda
verðbréfaviðskipti og fjármögnun-
arleigu. Þá yrði og þessum stofnun-
um heimilt að stunda vátryggingar-
starfsemi en þó einungis í sérstök-
um dótturfyrirtækjum.
í frumvarpinu væri lagt til að
bankar og sparisjóðir í öðrum EES-
ríkjum fengju heimild til að stofna
útibú hér á landi eða veita þjónustu
hér á landi án þess að sækja þyrfti
um sérstakt leyfi. Þetta væri ekki
grundvallarbreyting því erlendum
hlutafélagsbönkum hefði verið
heimilt að opna útibú hér á landi
frá byijun þessa árs.
Aðlögunarfrestur
í ræðu viðskiptaráðherra kom
fram að í gildandi viðskiptabanka-
lögum væri ekki sérstaklega kveðið
á um heimildir erlendra aðila til að
eiga hlut í íslenskum viðskiptabönk-
um. Ákvæði þar að lútandi væri að
finna í lögum um fjárfestingu er-
lendra aðila í atvinnurekstri frá
T991. Þar væri mælt fyrir um að
erlendur aðili gæti í hæsta lagi átt
25% af hlutafé í íslenskum hlutafé-
lagabanka. í gildandi sparisjóðslög-
um væri kveðið á um að erlendur
ríkisborgari, sem átt hefði lögheim-
ili hér á landi og hefði átt það sam-
fellt í að minnsta kosti eitt ár,
gæti orðið aðili að sparisjóði. Ræðu-
maður benti á að samkvæmt EES-
samningum væri íslendingum
heimilt að viðhalda gildandi reglu
á þessu sviði til 1. janúar 1996
gagnvart ríkisborgurum og lögaðil-
um í öðrum aðildarríkjum EES.
Viðskiptaráðherra sagði það sína
tillögu að sá aðlögunarfrestur yrði
nýttur til fulls.
Bankar í atvinnurekstri
Viðskiptaráðherra taldi ástæðu
til að benda á að í frumvarpinu
vari lagt til að heimildir banka og
sparisjóða til að eiga eða taka að
veði hluti í félögum sem ekki stund-
uðu viðskiptabanka- eða sparisjóði-
sjóðsstarfssemi yrðu auknar veru-
lega. Væri það í samræmi við regl-
ur Evrópubandalagsins sem tæku
mið af þýskum reglum. En eins og
kunnugt væri háttaði því þar í landi
$vo til, að þar væru bankar stórir
e'igendur í fjölmörgum framleiðslu-
fyrirtækjum.
Samkvæmt núgildandi lögum
mætti eignarhlutur banka í ein-
stöku félagi og lán til félagsins
ekki nema hærri fjárhæð en sem
svaraði 2% af eigin fé bankans og
samtala allra slíkra eignarhluta og
lána mætti ekki fara yfir 15% af
eígin fé bankans. í frumvarpinu
allra eignarhluta sem banki eða
sparisjóður hafi eignast ekki verða
hærri en allt eigið fé viðkomandi
banka eða sparisjóðs.
í frumvarpinu væri áfram gert
ráð fyrir tvenns konar viðskipta-
bönkum hér á landi, ríkisviðskipta-
bönkum og hlutafélagsbönkum. En
viðskiptaráðherra ítrekaði þann
ásetning ríkisstjórnarinnar að
breyta ríkisviðskiptabönkunum
tveimur í hlutafélagsbanka. Þar
með yrðu öllum viðskiptabönkunum
sköpuð sömu starfsskilyrði. Og eft-
ir þá breytingu yrðu þau ákvæði
frumvarpsins sem lytu sérstaklega
að ríkisbönkunum óþörf.
Tryggingarsjóðir
í frumvarpinu er lagt til að
ákvæði um tryggingarsjóð við-
skiptabanka og tryggingarsjóð
sparisjóða verði viðhaldið. En við-
skiptaráðherra vakti athygli á því
að unnið væri að samræmingu á
reglum um tryggingarsjóði banka
og sparisjóða á vegum EB. Þegar
niðurstaða væri fengin yrðu þær
reglur einnig teknar upp innan
EES. Það væri því fyrirsjáanlegt
að þessi ákvæði frumvarpsins
kæmu til endurskoðunar í nánustu
framtíð.
Viðskiptaráðherra dró enga dul
á þá skoðun að afar brýnt væri að
hér störfuðu öflugir tryggingarsjóð-
ir til að standa að baki innistæðum
í bönkum og sparisjóðum. Ráðherra
sagði sitt álit; að við ættum ekki
aðf bíða eftir endanlegri niðurstöðu
nágranna okkar í Evrópu. Við-
skiptaráðherra sagðist hafa í
hyggju á næstunni að skipa nefnd
til að móta tillögur um annars veg-
ar sameiningu tryggingarsjóðanna
tveggja og hins vegar um hvernig
MMIMSI
fyrir um það hvort ráðherrann teldi
að ríkið gæti takmarkað sína
ábyrgð á skuldbindingum banka í
rikiseign eingöngu við hlutaféð.
Jóhannes efaðist um að þetta gengi
upp. Það hefði komið fram við áföll
banka i Noregi og Finnlandi að rík-
isvaldið gæti ekki vikist undan
ábyrgð á bankakerfinu. Hann taldi
og að nú um stundir ætti ríkið ekki
að draga til sín fjármagnið á hluta-
bréfamarkaðinn. Nær væri að veita
þeim atvinnufyrirtækjum sem
þyrftu og vildu styrkja sína stöðu
með hlutabréfaútboði forgang.
Kristín Ástgeirsdóttir (SK-Rv)
taldi gagnrýnisvert að svo víðfeðm
lagasmíð skyldi vera svo seint lögð
fram og þingmönnum lítil tími gef-
inn til kynna sér þetta frumvarp
og afgreiða. Kristínu sýndist margt
vera til bóta, s.s. að fella saman
áður aðskilda lagabálka. Og henni
var einnig sérstakt fagnaðarefni að
í frumvarpinu virtist faglegum sjón-
armiðum gefið aukið vægi. Þarna
væru ákvæði um ráðningu og ráðn-
ingartíma bankastjóra og áskilið
væri að menntun og starfsreynsla
og starfsferill bankastjóra væri
þannig að þær gætu gegnt starfi
sínu á forsvaranlega hátt. Kristín
vildi meina að pólitísk sjónarmið
hefðu hingað til ráðið miklu við
ráðningu í bankastjórastöður.
Kristín spurði viðskiptaráðherra
gæti valdið óróa og röskun og
margt benti til að bankar með ríkis-
ábyrgð nytu meira trausts og betri
kjara á alþjóðlegum lánamarkaði.
Ræðumaður benti á að í frumvarp-
inu væru ákvæði er snertu ríkis-
banka sérstaklega og vildi hann
inna eftir því hvort hann gæti gert
sér einhveijar vonir um að ríkis-
stjórnin hefði fallið frá söluáform-
um varðandi banka.
Steingrímur gerði 55. grein að
umtalsefni. Þar er gert ráð fyrir
að viðskiptabankar og sparisjóðir
uppfylli erlendar reglur um eiginfjár
hlutfall. Að eigið fé skuli á hveijum
tíma eigi nema lægri fjárhæð sem
sem svaraði 8% af áhættugrunni.
Steingrímur hafði nokkrar áhyggj-
ur af því að Landsbankinn væri á
mörkunum.
Vel skal vanda
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra hafði fullan skilning á því því
að þingmönnum þætti frumvarpið
heldur seint fram komið, hann hefði
vonast eftir því að geta Iagt þetta
frumvarp fram í vor en það hefði
ekki tekist, m.a. vegna þess hve vel
væri til þessa verks vandað. Við-
skiptaráðherra sagði ekkert í
reynslu annarra landa benti til að
það væri röng stefna að breyta rík-
isbönkum í hlutafélagsbanka.
Breytingin hefði ekki eingöngu það
gildi að takmarka ábyrgð. Þessi
breyting hefði það gildi að veita
aðhald, hún veitti stjórnendum það
aðhald sem fælist í kröfu um arð-
semi þess fjár sem bundið væri í
fyrirtækinu. Þessi breyting setti og
bönkunum sömu starfsskilyrði. En
viðskiptaráðherra lagði áherslu á
að eftir sem áður væri það eitt af
mikilvægustu hlutverkum ríkisins
að bera ábyrgð á heilbrigði fjár-
málakerfisins. Viðskiptaráðherra
sagði það sína skoðun, að þessu
hlutverki væri þeim mun betur sinnt
sem ríkið bæri minni ábyrgð á ein-
stökum stofnunum þessa kerfis og
ætti sem minnst að vasast í því
hvernig þessar stofnanir væru rekn-
ar á viðskiptagrundvelli.
Viðskiptaráðherra kvaðst hafa
leitað til þeirra sérfræðinga sem
gerst þekktu til um hvort svigrúm
væri fyrir sölu á hlutabréfum ríkis-
banka, sérstaklega Búnaðarbanka.
Þeim bæri öllum saman um að
áform ríkisstjórnarinnar sem kæmu
fram í fjárlagafrumvarpinu væru
mjög vel innan þeirra marka sem
mögulegt væri.
Vegna áhyggna Steingríms J.
Sigfússonar um hvort bankar
myndu fullnægja svonefndum BIS-
reglum varðandi eigninfjár hlutfall,
sagðist viðskiptaráðherra hafa þá
trú að bankar myndu uppfylla þessi
skilyrði um næstu ármót. Því væri
þó ekki að neita að vissir erfiðleikar
hefðu verið í rekstri sumra bánk-
anna. En viðskiptaráðherra vildi
fullvissa þingmanninn um að þess-
um kröfum yrði mætt. Til þess yrðu
fundin þau ráð sem þyrfti. Við-
skiptaráðherra vísaði til ábyrgðar-
kenndar í þessu sambandi, hann
sagðist treysta mjög á að þessi sjón-
armið réðu þá öðrum ákvörðunum
sem.teknar væru í landinu, m.a.
um skattlagningu og vexti.
Sameining banka- og
tryggingareftirlits
Viðskiptaráðherra tók undir með
Kristínu Ástgeirsdóttur að mikil-
vægt væri að starfsemi Bankaeftir-
litsins væri öflug og styrk. Við-
skiptaráðherra vildi þó alls ekk^
gera því skóna að þar væri fjölgun
ráðgerð. Hann benti á að þróunin
væri í þá átt að vátryggingarfélög
gerðust umsvifamikil í verðbréfa-
sýslan og lánastarfsemi og einnig
að þetta frumvarp heimilaði bönk-
um tryggingarstarfsemi í gegnum
dótturfyrirtæki. Sennilega væri rétt
að tengja saman Tryggingareftirlit-
ið og Bankaeftirlitið. Þetta væri
mál sem hefði verið rætt innan
þessara starfsgreina og innan ríkis-
stjórnarinnar.
Eftir ræðu viðskiptaráðherra
skiptust hann og þingmenn á and-
svörum.
Steingrími J. Sigfússyni voru
það vonbrigði ríkistjórnin hefði ekki
fallið frá einkavæðingaráformum
með bankana. Viðskiptaráðherra
lagði áherslu á að sú breyting á
breyta ríkisbönkum í hlutafélög
væri fyrst til að bæta skipulag
bankanna. Fjáröflunarsjónarmiðið
hlyti að koma síðar. Að sjálfsögðu
yrði að meta markaðsástandið og
ástandið í þjóðarbúskapnum þegar
ákvörðun um sölu væri tekin.
STUTTAR
ÞINGFRÉTTIR
Sveitarfélögin greiða í
Atvinnuleysistryggingar-
sjóð
í samræmi við samkomulag
milli ríkisstjórnarinnar og Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga
hefur verið lagt fram frumvarp
til laga um breytingu á lögum
um Avinnuleysistryggingasjóð.
Frumvarpið gerir ráð fyrir því
að a næsta ári greiði sveitarfé-
lög 500 milljónir króna til At-
vinnuleysistryggingasjóðs.
Sveitarfélög með 300 íbúa
greiði 1.950 krónur á hvern
íbúa en sveitarfélög með færri
en 300 íbúa greiði 1.170 krónur
á íbúa.
Frumvarpið gerir ráð fyrir
að þessu fjármagni verði ráð-
stafað til þess að styrkja sér-
stök verkefni á vegum sveitar-
félaganna til eflingar atvinnu-
lífs, enda dragi samsvarandi
úr greiðslum atvinnuleysisbóta
á hveijum stað. Uthlutun
styrkja skal vera í samræmi við
reglur sem heilbrigðis- og
tryggingaráðherra setur að
fenginni umsögn Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga.