Morgunblaðið - 21.11.1992, Page 1

64 SIÐUR B/LESBOK
267. tbl. 80. árg.
LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1992
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Þjóðargersemar
Breta brenna í
Windsorkastala
Milljarðatjón varð er þjóðarger-
semar Breta eyðilögðust í elds-
voða í Windsor-kastalanum vestur
af Lundúnum í gær. Um tvö
hundruð slökkviliðsmenn börðust
við eldana og tókst þeim að hefta
útbreiðslu þeirra eftir fjögurra
stunda viðureign. Lögregla taldi
að iðnaðarmenn hefðu kveikt í
fyrir slysni.
Norski seðlabankinn ver þriðjungi gjaldeyrisforðans til að verja krónuna
Gengislækkun nauðsyn
ef þiýstingnr vex enn
Drottningin slegin
Andrés prins, hertogi af Jórvík,
var sá eini úr konungsfjölskyld-
iinni sem var í höllinni þegar
eldurinn kom upp. Lá hann
ekki á liði sínu þegar viðstadd-
ir lögðust á eitt um að hand-
Ianga menningarverðmætin út
úr höllinni. Elisabet drottning
flýtti sér á vettvang og var sögð
afar slegin yfir aðkomunni.
Myndin var tekin af mæðginun-
um á kastalalóðinni. Windsor-
kastali hefur verið aðsetur
þjóðhöfðingja í 850 ár.
Varnarmáttur okkar þó mun meiri en
Svía og Finna, segir seðlabankast j ór inn
Ósló, Kaupmannhöfn og Stokkhólmi. Frá fréttariturum Morgunbladsins, Jan Gunnar
Furuly, Sigrúnu Davíðsdóttur og Erik Liden.
JAN Qvigstad, bankastjóri Seðlabanka Noregs, sagði í gær
að gengi norsku krónunnar yrði varið með öllum tiltækum
ráðum. Keypti bankinn í því skyni mikið af eigin gjald-
miðli og varði til þess þriðjungi gjaldeyrisforðans. Serfræð-
ingar í norskum fjármálum sögðu að ekki yrði komist hjá
gengisfellingu krónunnar héldi þrýstingur á hana áfram
eftir helgi. Þrýstingur var einnig á dönsku krónuna í gær
og voru vextir hækkaðir um 5,1 prósentustig og eru nú 15%.
Samkvæmt heimildum Óslóar-
blaðsins Aftenposten keypti norski
seðlabankinn milli 20 og 50 millj-
arða króna, 182-455 milljarða ÍSK,
á gjaldeyrismörkuðum til að halda
gengi hennar stöðugu. Nemur það
um þriðjungi gjaldeyrisforðans að
því er talið er. Jafnframt voru milli-
bankavextir hækkaður úr 10% í
17%. Síðdegis virtist sem krónu-
kaup norska seðlabankans hefðu
haft tilætlaðan árangur á peninga-
mörkuðum, dregið hafði úr spennu
og í gærkvöldi bárust fréttir af
gengishækkun krónunnar í kaup-
höllinni í New York.
Jan Qvigstad bankastjóri seðla-
bankans sagði að vangaveltur um
gengislækkun væru ástæðulausar.
Finnar og Svíar hefðu átt við ann-
að tveggja að stríða sem ekki ætti
við í Noregi; efnahagslega óreiðu
eða pólitíska óeiningu um efna-
hagsaðgerðir.
Spenna ríkti á verðbréfamark-
aðnum í Ósló og mikil verðhækkun
átti sér stað undir lok viðskipta.
Bréf voru keypt fyrir 900 milljónir
norskra króna í samanburði við
200-300 milljónir á venjulegum
degi. Von um gengisfellingu var
sögð hafa ráðið kaupunum, einkum
á hlutabréfum í iðnfyrirtækjum.
Þau hefðu óhjákvæmilega hækkað
enn frekar við gengislækkun þar
sem samkeppnisstaða norsku fyrir-
tækjanna hefði þá batnað gagnvart
sænskum samkeppnisaðilum.
Sænska krónan lækkar enn
Sænska krónan lækkaði lítils-
háttar í gær. Er gjaldeyrismarkað-
ir lokuðu hafði hún lækkað um 12%
frá því gengi hennar var látið fljóta
í fyrradag. Þrátt fyrir að óróans á
gjaldeyrismörkuðum hafí gætt
verulega í Danmörku, hefur gengi
dönsku krónunnar ekki verið
breytt. Danski seðlabankinn hækk-
aði forvexti til að veija krónuna
falli. Danir standa betur að vígi en
frændur þeirra í norðri að því leyti
að þeir njóta góðs af gengissam-
starfínu við önnur EB-ríki. Þó varð
vart í gær flótta frá veikari gjald-
miðlum til þýska marksins, hol-
lenskra gyllina og belgíska frank-
ans. Miklar vangaveltur eru nú um
að hlutföllum milli gjaldmiðlanna,
sem samstarfið lýtur að, verði
breytt, jafnvel um helgina. Allt var
með kyrrum kjörum á finnskum
fjármálamörkuðum í gær.
Sjá fréttir á bls.
20-21 og miðopnu.
Samkomulag tekst um landbúnaðarkafla GATT milli Bandarikjanna og EB
V ekur vonir
London, Brussel. Reuter. Frá Kristófer M. Kristinssyni fréttaritara Morgunblaðsins.
„SAMNINGURINN er góður fyrir Evrópu og Bandarikin, fyrir þróunarríkin og
fyrir alla. Þetta eru bestu fréttir, sem hægt er að hugsa sér fyrir atvinnulífið,
neytendur og frjálsa verslun í heiminum. Með samkomulaginu erum við að stuðla
að nýju hagvaxtarskeiði," sagði John Major, forsætisráðherra Bretlands, þegar
hann skýrði frá samkomulaginu, sem náðist í gær milli Bandaríkjanna og Evrópu-
bandalagsins, EB, um landbúnaðarmálin en deilan um þau hefur hindrað, að unnt
væri að Ijúka við GATT-samningana um aukin heimsviðskipti. Með samkomulaginu
er einnig komið í veg fyrir yfirvofandi viðskiptastríð en Bandaríkin höfðu hótað
að setja 200% refsitoll á hvítvín frá EB-ríkjum 5. desember nk. ef ekki tækist að
semja fyrir þann tíma.
Samkomulagið er mikill sigur fyrir Major
og bresku stjómina, sem nú hefur á hendi
forystuna innan EB, en síðustu daga hefur
Major legið undir ámæli Frakka og nokkurra
þýskra embættismanna fyrir framgöngu sína
í GATT-deilunni. Bar Major mikið lof á samn-
ingamennina, Ray MacSharry og Frans
Andriessen fyrir EB og Carla Hills og Ed
Madigan fyrir Bandaríkin, og sérstaklega á
þátt George Bush Bandaríkjaforseta í að
leysa hnútinn.
Samningur Bandaríkjanna og EB tekur
jafnt til deilunnar um framleiðslustyrki eða
niðurgreiðslur á fræolíu og til niðurgreiðslna
um hagvöxt
í landbúnaði yfírieitt og greiðir fyrir, að unnt
sé að ljúka GATT-samningunum að öðru
leyti, til dæmis hvað varðar almenn viðskipti
með vörur og þjónustu. Lausnin var sú, að
í stað þess að magntakmarka framleiðslu á
fræolíu samþykkti EB að skera niður olíur-
epjuræktunina á nokkrum árum og takmarka
hana við rúmlega fímm miiljónir hektara.
Það er talið þýða hámarksframleiðslu upp á
10,9 milljónir tonna.
Bandaríkjamenn höfðu hins vegar krafíst
þess, að hún færi vel niður fyrir níu milijón
tonn. Á móti kemur, að útflutningsuppbætur
á landbúnaðarvörur EB-ríkjanna verða al-
mennt skornar niður um 21%. Gert er ráð
fyrir að markmiðum samkomulagsins verði
náð á sex árum frá 1. janúar 1994 að telja.
Fréttinni um samkomulagið var vel fagnað
víða um lönd í gær nema í Frakklandi þar
sem Jean-Pierre Soisson, landbúnaðarráð-
herra í frönsku stjóminni, sagði, að sér virt-
ist það vera óaðgengilegt fyrir Frakka. John
Major sagði hins vegar í gær, að samkomu-
lagið yrði samþykkt innan EB með meiri-
hluta atkvæða. Franskir og þýskir bændur
hafa líka fordæmt samkomulagið og hafa
þeir boðað til mótmæla í dag. Forsvarsmaður
danska landbúnaðarsambandsins sagðist ekki
heldur geta unað samkomulaginu.
í tilkynningu frá aðalstöðvum GATT í
Genf í gær sagði, að nú þegar yrði farið í
að ljúka því, sem ólokið er í GATT-samning-
unum, en að því búnu verða þeir lagðir fyrir
þjóðþing aðildarríkjanna 108.