Morgunblaðið - 21.11.1992, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1992
9
Innanhússarkitekt ráðleggur
viðskiptavinum Metró
Guðrún Benediktsdóttir innanhússarkitekt, FHÍ,
verður í versluninni Metró
fimmtudag og föstudag kl. 14-18 og laugardag kl. 11-14
og veitir viðskiptavinum ráðleggingar um allt er varðar
innréttingar, gólfefni, hreinlætistæki og litaval í málningu.
GROHE Villeroy & Boch
Verið velkomin í Metró og þiggið ókeypis ráðgjöf.
JMkMETRÓ
___________í MJÓDD___________
ÁLFABAKKA 16 • REYKJAVÍK • SÍMI 870050
POTTÞETT
HELGHRTILBOf)
Súpa, salatbar og desertbar
fylgja öllum réttum.
Barnaréttir kr. 99.-
í fylgd meö fullorðnum
Lambalæri Bernaise kr.1390,-
POTTURINNi
OG ~
PRNB
POTTURINN & PANNAN
BRAUTARHOLTI 22 SÍM111690
V£JTINGASTAÐUR
FJOLSKYLDUNNAR
kvöldverður
Verð kr. 1.890.
Einnig bjóðum við
uppá nýjan og
giæsilegan matseðil á
verði sem öllum líkar.
POTTURINN OG PfiNNAN
LAUGAVEGI 34 S: 13088
' - kemur spánskt tyrtr sjónlr
NYKOMIÐ
Teg. Stresa
Stgr. 4.850,-
Teg. Megara
Stgr. 6.980,-
Teg. Torino
Stgr. 11.780,-
Allt úrvals stólar með hæðarpumpu.
Stórkostlegt úrval af Dico járnrúmum,
einstaklings- og hjónarúmum.
T.d. teg. 596,160x200, m/springdýnu, 58.400,- stgr.
Visa-Euro raðgreiðslur.
OPIÐ í DAG TIL KL. 16
SUNNUDAG FRÁ KL. 14-16
□□□□□□
HÚSGAGNAVERSLUN
REYKJAVÍKUREGI 66, HAFNARFIRÐI, SÍMI654100.
Fastgengisstefna
og kaupmáttur
Kollsteypur hafa orðið á gjaldeyrismörk-
uðum síðustu mánuði. Einna mesta at-
hygli vakti gengisfall sterlingspundsins.
Nú hefur gengi sænsku krónunnar verið
fellt og óljóst er um stöðugieika norsku
krónunnar og reyndar fleiri gjaldmiðla.
Hér á landi hafa komið fram kröfur um
gengisfellingu, einkum aðila innan sjávar-
útvegsins.
Þáttaskil
í ljósi umrótsins í al-
þjóðlegum gjaldeyris-
málum og umræðunnar
hér á landi er ekki úr
vegi að kynna grein, sem
birtist í nýlegu tölublaði
Vísbendingar, riti Kaup-
þings hf., um efnahags-
mál. Hún bar fyrirsögn-
ina „Fast gengi tryggir
kaupmátt". I greininni
er ennfremur fjallað um
stöðu sjávarútvegsins.
Hún fer hér á eftir lítil-
lega stytt:
„'Áður fyrr var gengi
krónunnar jafnan fellt
þegar á bjátaði i sjávar-
útvegi. Þáttaskil urðu í
stjóm efnahagsmála i
upphafi árs 1990, en síð-
an hefur gengið verið
óbreytt. Féll kaupmáttur
launa Alþýðusambands-
fólks miklu meira en
raungildi þjóðartekna á
mann á árunum 1983-
1984, en þá lækkaði
gengið um helming. Hag-
ur fyrirtækja batnaði
heidur, þótt sjávarafli
hefði snarminnkað. Frá
1990 hefur kaupmáttur
haldist nær stöðugur,
þótt þjóðartekjur hafi
minnkað. Mörg fyrirtæki
riða til falls, einkum í
útgerð og fiskvinnslu.
Háværar raddir heyrast
um gengisfellingu frá
forsvarsmönnum sjávar-
útvegs. Þær hljóta þó
ekki sama hljómgmnn
og áður. Að vísu virðist
ljóst að hér verður tals-
vert atvinnuleysi næstu
misseri ef ekkert verður
að gert. Á hinn bóginn
gera fleiri en áður sér
grein fyrir þvi að gengis-
felling myndi seinka
nauðsynlegri hagræð-
ingu og koma verðbólg-
unni af stað aftur. Að
undanförnu hafa for-
svarsmenn samtaka
launafólks og atvinnu-
rekenda rætt um að auð-
velda rekstur fyi-irtælga
með því að létta skatt-
byrði af þeim og færa
yfir á einstaklinga.
Ekkerthrun
Að líkindum myndu
þessar skattabreytingar
ekki ýta verðbólgunni aft-
ur af stað eins og gengis-
felling myndi gera. Sumir
hafa sett dæmið þannig
upp að aðeins sé um tvo
kosti að vejja, gengisfell-
ingu eða skattabreytingu.
Ekki verður séð að neitt
hrun blasi við þótt hvorug
leiðin sé farin. Þjóðhags-
stofnun spáði nýlega 3,5%
atvinnuleysi á næsta ári
miðað við óbreytta efna-
hagsstefnu. Sú spá kann
að vera í lægri kantinum
en flest bendir þó til þess
að það verði áfram mim
minna en í flestum ná-
gramialandanna. Ekki er
þar með sagt að atvinnu-
leysi verði ekki verulegt
vandamál hér á landi á
næstunni. Skattabreyting
myndi hægja á hagræð-
ingu í íslensku atvinnulífi,
en á móti kann hún að
taka mesta kúfinn af at-
vinnuleysinu.
Hagur útvegs
batnar við
óbreytt gengi
Þjóðhagsstofnun telur
að miðað við rekstrarskil-
yrði í september 1992 og
áætlaðan afla ársins 1993
yrði halli sjávarútvegs um
8% tekna. Talið er að
tæpur þriðjungur fyrir-
tækja í greininni eigi ekki
fyrir skuldum. Það hljóm-
ar því ef til vill einkenni-
lega að kalla fiskimiðin
auðlind og ræða jafnvel
gjaldtöku ríkissjóðs af
þeim. En þegar málið er
skoðað betur kemur í ljós
að aðalvandi greinarinn-
ar er offjárfesting, en
ekki slæm ytri skilyrði.
Kúveitar gætu eflaust
tapað á oliuvinnslu sinni
ef þeir notuðu nógu
marga bora.
Fræðimenn hafa deilt
allhart um stjórn fisk-
veiða undanfarin misseri.
Sumt hefur þó ekki verið
dregið í efa:
Við óbreytt kerfi skilar
útgerð með tímanum
meiri hagnaði en aðrar
atvinnugreinar hér á
lándi.
Ef fiskimiðin eru eign
þjóðarinnar jafngildlr
það styrk við útgerðina
að láta lijá liða að
heimta gjald fyrir not
af þeim. Þessi styrkur
gæti numið 15-20 inillj-
örðum króna á ári.
í gögnum Þjóðhags-
stofnunar má sjá að af-
koma sjávarútvegsfyrir-
tækja er mjög misjöfn.
Að vísu geta sveiflur í
veiði einstakra tegimda
ráðið miklu um afkom-
una. í fyrra veiddist til
dæmis lítið af loðnu og
þau fyrirtæki gengu illa
sem gerðu út á hana. En
hvað sem þvi líður er ljóst
að mörg fyrirtæki hafa
verið rekin með tapi
árum saman og meðalaf-
koma sjávarútvegsfyrir-
tækja myndi batna ef þau
væru slegin af.
Þá myndi hagur sjáv-
arútvegs batna á nokkr-
um árum ef dregið yrði
úr sókn. Eftir 6 ár myndi
veiðast- meira en nú, en
útgerðarkostnaður yrði
mun minni.
Veiðigjald
Kvótakerfið hvetur til
hagræðingar í útgerð, en
ekki er Jjóst hvað hún
verður hröð. Þorvaldur
Gylfason hefur fært rök
að því að hún yrði hrað-
ari en ella ef veiðigjald
yrði heimt af sjávarafla,
en ekki eru allir sammála
honum. Sumir tejja veiði-
gjald skaðlegt, þvi að rik-
ið veiji fé jafnan verr en
einstaklingar. Hér koma
eimiig til réttlætissjón-
armið: Allir landsmenn
eiga fiskimiðin og eiga
þeir þá ekki að njóta aðrs
af þeim? Norðmenn áttu
ekki í erfiðleikum með
að ákveða hvort arður af
oliulindum í Norðursjó
skyldi renna til olíuféiaga
eða ríkisins. Ástæður þess
að veiðigjald hefur vafist
meira fyrir íslendingum
eru líklega einkum tvær:
Útvegsmenn hafa ekki
greitt slíkt gjald til þessa
og það leggst einkum á
landsbyggðina, sem
stendur höllum fæti fyrr.
Ef vel er að verki stað-
ið gætu útvegsfyrirtæki
ekki aðeins skilað góðum
hagnaði eftir nokkur ár,
heldur einnig greitt arð
af fiskimiðunum í ríkis-
sjóð. Gengisfelling eða
skattabreytingar geta
tafið þróunina, en vart
stöðvað hana.