Morgunblaðið - 21.11.1992, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1992
33
Kveðjuorð:
Helga Jónsdóttir
Fædd 5. ágúst 1892
Dáin 11. nóvember 1992
Sigurbjörg Áma-
dóttir - Kveðjuorð
Föstudaginn 20. nóvember var til
moldar borin amma mín, Helga Jóns-
dóttir, er lést 11. nóvember sl. á
umönnunar- og hjúkrunarheimilinu
Skjóli, en þar dvaldist hún síðustu
æviárin.
Helga fæddist á Bakka í Ölfusi
5. ágúst árið 1892 og varð því ald-
argömul síðastliðið sumar. Eg er
sannfærð um að það þarf hugrekki
og seiglu til að lifa svona lengi og
sterkan persónuleika til að bera og
það átti svo sannarlega við um hana
ömmu. Frá Bakka fluttist hún að
Læk í Ölfusi og ólst hún þar upp.
Bjuggu þar búi foreldrar Helgu, Sig-
ríður Guðmundsdóttir og Jón Símon-
arson. Þau Sigríður og Jón áttu 16
börn og komust 12 þeirra á legg.
Eftirlifandi systkini Helgu eru
yngstu systur hennar, María og Sig-
urbjörg.
Um þrítugt reif sveitakonan sig
upp og flutti til Reykjavíkur og bjó
hún þar æ síðan. Þar kynntist hún
góðum manni, afa mínum, Guðjóni
Brynjólfssyni, og gengu þau í hjóna-
band árið 1927. Guðjón lést árið
1986, 87 ára að aldri. Böm þeirra
em Valgerður María, f. 1928, Rósa
Örlítil og dálítið síðbúin kveðja
til gamals vinar, Eyþórs Stefáns-
sonar, Akurgerði, sem jarðsunginn
var frá Bessastaðakirkju 6. nóvem-
ber sl.
Þó að um 30 ára aldursmunur
hafi aðskilið okkur Eyþór á ég
nokkrar minningar sem í hugann
koma er ég iít á bak mínum ágæta
sveitunga og vini. Eina vil ég nefna
hér, atvik er átti sér stað þegar
faðir minn lést árið 1955 ég þá nær
19 ára. Þá kom Eyþór hér í Gest-
hús þeirra erinda að bjóða mér að-
stoð sína. Ég held að ég muni enn
orðrétt hvað hann sagði: „Einar
minn, verður þetta nú ekki erfítt
fyrir þig, ef ég gat eitthvað gert
fyrir þig til hjálpar þá leitaðu til
mín.“ Mér varð svarafátt við svo
óvænt og einlægt boð, svo hann
hélt áfram: „Ég get látið þig fá
peninga ef þú þarft þess með eða
eitthvað annað sem þig vantar og
þú þarft ekki að borga mér aftur
fyrr en þú getur með góðu móti.“
Þó að ég þæði ekki þetta vinarboð
mun ég ávallt minnast Eyþórs sem
góðs drengs er ávallt var reiðubúinn
Fæddur 17. nóvember 1928
Dáinn 16. október 1992
Torbjöm Mork, landlæknir Norð-
manna, er látinn.
Hann fæddist 17. nóvember
1928. Lauk læknaprófi 1954 og
starfaði við krabbameinsskráningu
Norðmanna frá 1960-1971. Var
„statssekreter" í félagsmálaráðu-
neytinu um tíma. Árið 1972 var
hann skipaður landlæknir. Við Tor-
björn tókum við embætti um svipað
leyti. Hann kom oft til íslands og
áttum við margar samverustundir.
Torbjörn var víðlesinn í bókmennt-
um og ekki síst í fornsögum. Hann
hreifst af íslensku viðmóti sem hon-
um fannst hispurslaust og einlægt.
Jafnvel íslensku flugfreyjurnar
sögðu „velkominn heim“ við komu
til Keflavíkur. íslensk náttúra varð
Sigríður, f. 1929 — d. 1964, og Sig-
uijón Óskar, f. 1930.
Amma var orðin 74 ára þegar ég
fæddist og því minnist ég hennar
eingöngu eins og hún var á sínum
efrí árum. Kemur þá fyrst upp í
hugann fíngerð eldri kona með
pijóna, útsaum eða hekl í höndunum
með langa gráa fléttu sem sett var
upp í hnút. Þessi kona var sífellt að
og féll aldrei verk úr hendi, svo lengi
sem hún gat aldurs vegna sat hún
við pijónana, útbjó sokka og vettl-
inga á nákomna sem alltaf kom sér
vel.
Veturinn 1987-88 hóf ég nám í
Reykjavík og ákvað að búa hjá ömmu
minni. Var þá amma 95 ára gömul
og nánast rúmliggjandi. Stundum
kom fyrir að ég settist hjá henni og
fékk hana til að fara með vísur sem
hún hafði lært og kunnað sem ung
kona. Þetta voru einkum vísur eftir
Davíð Stefánsson og Þorstein Erl-
ingsson. Enda þótt árin hefðu sett
sitt mark á hana var hún ótrúlega
minnug á þessar vísur og mér fannst
einhvern veginn eins og hún yngdist
upp um mörg ár þegar hún hafði þær
yfir fyrir mig. Amma var skapkona
og skammaðist sín ekki fyrir það.
Hún lét ekki segja sér fyrir verkum
enda bar fólk virðingu fyrir henni
og þótti vænt um hana, sama á
til aðstoðar hveijum þeim sem hann
taldi hjálpar þurfi.
Um margra ára skeið var Eyþór
kjörinn til forsvars fyrir þetta sveit-
arfélag. Nær óslitið sat hann í
hreppsnefnd Bessastaðahrepps frá
1946 til 1982 og þann tíma lengst
af sem oddviti hreppsnefndar.
Störfum sýslunefndarmanns fyrir
Bessastaðahrepp gegndi hann um
30 ára skeið, auk margra annarra
starfa fyrir sveitarfélagið. Stjórn-
unarstörfum í Mjólkurfélagi
Reykjavíkur gegndi Eyþór alllengi,
sem fulitrúi mjólkurfélagsmanna í
Bessastaðahreppi. Tíunda ég ekki
frekar þau störf hér sem Eyþóri
voru falin fyrir hönd sinna sveit-
unga.
Sem oddviti hreppsnefndar á
þessum árum féll það í hlut hans
að annast allar íjárreiður hreppsins.
Má hér fullyrða að þar hafí hags-
muna Bessastaðahrepps verið gætt,
svo sem kostur var. Býst ég við að
leitun hafí verið að jafnnákvæmum
og áreiðanlegum reiknishaldara
sem Eyþór var. Ég minnist þó þess
að ýmsum sveitungum mínum
honum oft að umræðuefni enda var
hann hrifnæmur. Minnist ég þeirrar
stundar er við hjónin stóðum í
Námaskarði ásamt Torbimi eina
morgunstund fyrir nokkrum árum.
Kvaðst hann vel geta sett sig í spor
forfeðra okkar sem völdu Island í
stað Noregs. Torbjörn tengdist Is-
landi í gegnum ættarbönd en hann
og Theresía heitin veðurstofustjóri
voru þremenningar. Hann veitti
okkur oft góða aðstoð, meðal ann-
ars með því að greiða götu í Nor-
egi fyrir sjúklinga héðan er ekki
áttu kost á meðferð hér.
Hann var mikill mannvinur og
skipaði manneskjunni efst í for-
gangsröðina.
Torbjöm var atkvæðamikill bar-
áttumaður fyrir bættri heilbrigðis-
og félagsþjónustu og lét sig miklu
skipta umönnun þeirra er minna
hveiju gekk. Þannig var hún þegar
ég var lítil og þannig var hún líka
þegar ég bjó hjá henni. Hún var
ekki viljalaus gömul kona og fyrir
það skilur hún einmitt svo mikið eftir.
Eftirlifandi bömum Helgu, Val-
gerði móður minni og Siguijóni bróð-
ur hennar, votta ég samúð mína. Ég
lýk þessu með nokkrum línum úr
vísu sem hún fór svo oft með fyrir
mig.
„Þrek er gull en gull eru líka tárin,
guðleg svölun hverri þreyttri sál.“
(Þýð. G.G.)'
Hinsta kveðja,
Rósa Signý Baldursdóttir.
fannst nóg um samhaldssemi fjár-
haldsmanns og höfðu á orði að ver-
ið væri að safna í bankabókina og
þá til hvers'. Flest orkar tvímælis
þá gert er, ekki skal því neitað. En
er ekki hugsanlegt að t.d. þjóð okk-
ar sem nú á í dálitlum þrengingum
stæði ögn betur að vígi í dag ef
forgöngumenn hennar hefðu farið
örlítið hægar-og sýnt dálítið meiri
ráðdeildarsemi á því almannafé sem
þeim hefur verið falið að ráðstafa
og ávaxta. Stundum getur verið
affarasælla að fara að ráðum eldri
manna og reyndari, jafnvel þótt
þessir sömu menn geti ekki státað
af annarri menntun en þeirri sem
skóli lífsins hefur kennt þeim. Eitt
skulum við hafa í huga; Eyþór var
bam síns tíma, þess tíma þegar
fólk varð að gæta síns aflafengs
og ráðstafa honum fyrst til brýnna
lífsnauðsynja.
Mér auðnaðist að starfa með
Eyþóri í allmörg ár, nokkuð náið.
Fyrir það samstarf vil ég þakka,
auk þess sem ég tek mér það leyfi
hér með að þakka honum fyrir hönd
sveitunga trausta forystu og vel
unnin störf í þágu Bessastaða-
hrepps.
Ég sendi Guðrúnu eiginkonu
Eyþórs, börnum og öðrum ættingj-
um innilegustu samúðarkveðjur.
Einar Ólafsson.
mega sín í samfélaginu. Oft rædd-
um við þessi mál og vomm sam-
mála um að læknar og annað heil-
brigðisfólk væm í raun „umboðs-
menn sjúklinga" og bæri því skylda
til þess að vaka yfir hag þeirra,
jafnvel standa og falla með því.
Torbjöm var gjaman ómyrkur í
máli enda ekki lágróma undirsáti
að eðli. Hann naut því á stundum
ekki hylli ráðamanna.
í Noregi var fyrir skömmu lagt
til að landlæknisembættið yrði að
öllu leyti fært undir ráðuneyti.
Stjómmálamenn ráða aðgerðum í
heilbrigðis- og félagsmálum sem og
öðmm opinberum aðgerðum í þjóð-
félaginu, enda kosnir til þess.
En nú er það svo að aðgerðir í
stjórnmálum taka á stundum mið
af sjónarmiðum sem mótast um of
af efhahagslegum og jafnvel
skammtíma viðhorfum en þar
brennur eldurinn heitt. Langtíma,
fagleg viðhorf eiga því stundum
undir högg að sækja. Þess vegna
er nauðsynlegt að þau sjónarmið
heyrist skýrt og skorinort án stjórn-
málalegrar íhlutunar.
Torbjörn mælti gegn framan-
greindri breytingu og hafði sigur.
Nú er Torbjörn allur og góð sé
hans minning. __
Inga og Ólafur Ólafsson.
Fædd 21. nóvember 1910
Dáin 13. september 1992
Fagra haust þá fold ég kveð
faðmi vef mig þínum
bleikra laufa láttu beð
að legstað verða mínum.
v (St. Th.)
Sigurbjörg Árnadóttir frá
Hrólfsstaðahelli, sem lést 13. sept-
ember sl., fékk svipaðan legstað í
Skarðskirkjugarði á Landi og
Steingrímur Thorsteinsson óskaði
sér og veit ég að bleik blöðin hafa
búið henni fallegan beð. Já, fagra
haust, einhver fallegasti árstími
sem hugsast getur, með sína ynd-
islegu litadýrð og svo óijúfanlega
samofið lífí okkar mannanna —
þá sofnaði Bagga hljóðlátlega og
kvaddi þetta líf. í dag 21. nóvem-
ber hefði hún orðið 82ja ára.
Það var 15. september sl. þegar
ég hafði komið mér makindalega
fyrir í Flugleiðaþotu á leiðinni út
í heim, með Morgunblaðið fyrir
framan mig, að ég sá lát hennar.
Það kom yfír mig tregi. Ég hafði
látið undir höfuð leggjast þetta
sumarið að heimsækja Böggu og
þau systkini eins og ég hafði gert
flest sumur frá því ég kynntist
henni. Ég vissi líka að ég gæti
ekki fylgt henni síðasta spölinn,
þar sem ég yrði fjarverandi. Óneit-
anlega fór fjögurra tíma þotuflug-
ið í að rifja upp kynni okkar sem
öll eru á einn veg.
Flest okkar kynnast, einhvem-
tíma um ævina, fólki sem öðrum
fremur höfðar til okkar, eignast
virðingu okkar og vináttu. Þannig
var það með Böggu. Ég bar virð-
ingu fyrir henni og þótti vænt um
hana. Hún var sönn til orðs og
æðis, hugur og hönd svo hrein-
ræktuð, yfírlætislaus en sterkur
persónuleiki. Hún gladdist með
góðum vinum, las og velti fyrir
sér hinum ýmsu hlutum, skemmti-
leg, glettin og snögg í tilsvörum
með blik í augum. Höfðingi var
hún heim að sækja og virtist eiga
auðvelt með að láta fara saman
veitingar og viðræður, þegar gesti
bar að garði.
í vissum skilningi fannst mér
hún líkjast heimskonu, þó vissu-
lega hefði hún hvorki farið í heims-
reisu né kynnst framandi þjóðum.
Hún bar einfaldlega svo gott skyn-
bragð á ólíkustu hluti, gæfíst ráð-
rúm til að ræða hugðarefnin. Ég
var svo lánsöm að fá þau tækifæri
í nokkur skipti, mér til mikillar
ánægju. Mér er minnisstæð sum-
amótt ein, er við Bagga áttum
saman í Hrólfsstaðahelli. Hús-
bóndinn, Sigurþór, hafði eftir
mjaltir og annasaman dag um
hásláttinn, ekki talið eftir sér, að
fara með unglingana á bænum í
bíltúr. Ég sé hann enn fyrir mér,
glettinn og spaugsaman, sópa
unglingunum, gestum og heima-
krökkum upp í bílinn sinn og keyra
af stað. Þá höfðum við Bagga
gott næði að spjalla saman og bar
þá vísast margt á góma. Mér er
ljúft að vitna um það, að sama
virtist hvert umræðan beindist,
alls staðar var áhuginn og skoðan-
ir viðraðar við viðmælanda.
Það var gott að vera gestur
Böggu. Það var gott að láta hana
leiða sig um tún og hlaðvarpa í
Hrólfsstaðahelli, um fallegu skóg-
arlundina sem bera henni fagurt
vitni, vera „kynnt“ fyrir skóla-
skáldinu góða og „kirkjuhvolnum
hans“, heyra hana fara með ljóðin
hans. Þarna var þessi hreinrækt-
aða íslenska sveitamenning á ferð-
inni. Þetta eru mér ljúfar minning-
ar.
Það er rétt um áratugur síðan
þau systkinin (fyrir mín orð) tóku
til sumardvalar unga dótturdóttur
mína, þegar þau enn bjuggu í
Hrólfsstaðahelli. Það var ánægju-
legt að fylgjast með því hve ein-
stakt lag þau systkini höfðu á
unglingunum sem hjá þeim voru.
Það var ekki talað niður til þeirra
á bænum þeim, allt viðmót þeirra
einkenndist af hlýju og jafnrétti í
garð unglinganna. Dvöl á slíku
heimili er unglingum sannarlega
góður skóli og víst er að mér leið
vel að vita af nöfnu minni í skjóli
þessa elskulega fólks í tvö sumur
og augljós er væntumþykja hennar
til þeirra.
Það kom að því er árin færðust
yfír systkinin í Hrólfsstaðahelli að
þau urðu að bregða búi og síðustu
5 árin hafa þau búið á Hellu, þar
sem Bagga bjó þeim einstaklega
fallegt og smekklegt heimili. Aldr-
ei gætti þess hjá henni að hún
tregaði þau umskipti, þó eflaust
hafi henni fundist blærinn stijúk-
ast mýkst við kinn á sínum æsku-
stöðvum. Henni var sýnt um að
láta skynsemina ráða, enda fór
mjög vel um hana á nýja fallega
heimilinu hennar og jafn elskulegt
að heimsækja hana þangað — sitja
í sólhúsinu hennar, ganga um
garðinn hennar, horfa á rósimar
hennar útsprungnar og bústnar,
sem hún fór um nærförnum hönd-
um. Það var líka lærdómsríkt að
sjá og heyra þá samheldni, virð-
ingu og kærleika sem ríkti með
þeim systkinum.
Ég þakka Böggu fyrir það sem
hún gerði fyrir mig og mitt fólk.
Ég tel mér það til tekna að hafa
kynnst henni. Mín blessunarorð
fylgja þessari mætu konu og henn-
ar nánustu.
Steingerður Þorsteinsdóttir.
Birtíng afmælis-
og minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á ritstjóm blaðsins á
2. hæð í Aðalstræti 6, Reykjavík og á skrifstofu blaðsins í Hafn-
arstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki eru tek-
in til birtingar frumort ljóð um hinn látna. Leyfilegt er að birta til-
vitnanir í ljóð, tvö erindi, eftir þekkt skáld, og skal þá höfundar
getið. Sama gildir ef sálmur er birtur. Meginregla er sú, að minning-
argreinar birtist undir fullu nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar
greinar um fólk sem er 70 ára eða eldra. Hins vegar eru birtar afmæl-
isfréttir með mynd í dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er á það lögð að handrit séu vel frá gengin, vélrituð
og með góðu línubili.
Eyþór M. Stefáns
son - Kveðjuorð
In memoriam
Torbjöm Mork
landlæknir