Morgunblaðið - 24.11.1992, Blaðsíða 22
22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1992
AÐGERÐIR RÍKISSTJÓRNARINNAR í EFNAHAGSMÁLUM
AÐGERÐŒNAR OG
SJÁ VARÚTVEGURINN
JÓHANNES Nordal, seðlabankastjóri, segir
að raungengi íslensku krónunnar sé eftir
gengisfellinguna nú um 2-3% lægra en það
var í árslok 1991. Hann sagði að gengisfelling-
in markaði ekki breytingu á fastgengisstefn-
unni, heldur verði fastgengisstefnunni fram-
haldið á þessum nýja grunni. Talsmenn sjáv-
arútvegsins, Kristján Ragnarsson, formaður
LÍÚ og Arnar Sigurmundsson, formaður Sam-
taka fiskvinnslustöðva, telja hins vegar báðir
gengisfellinguna og aðgerðir ríkissljórnar-
innar koma of seint og ganga of skammt.
Jóhannes Nordal seðlabankastjóri um 6% gengisfellingu
Höldum fastgengisstefnu
á þessum nýja grunni
JÓHANNES Nordal seðlabankastjóri segir að gengisfelling íslensku
krónunnar hafí verið ákveðin vegna þess að grundvöllurinn undir
fastgengisstefnunni hafi verið að riðlast við gengisbreytingar að
undanförnu, ekki síst þar sem Iækkunin hafi verið á gengi mynta
sem ýmist væru vanmetnar í gengisviðmiðun okkar eða jafnvel al-
veg utan við hana. Þá hafi óvissan á gjaldeyrismörkuðunum einnig
haft neikvæð áhrif hér á landi og skert samkeppnisstöðu íslensks
sjávarútvegs gagnvart sjávarútvegi annarra þjóða. Jóhannes segir
að ekki eigi að þurfa að breyta genginu frekar þó að meiri breyting-
ar verði á gengi einstakra mynta á næstu dögum. Við gengisskrán-
ingu í gærmorgun hækkaði Bandaríkjadalur um 7,9% en flestar
evrópsku myntirnar um 5-6% frá síðustu gengisskráningu sem var
að morgni föstudags. Til viðbótar gengisfellingunni kom til óróinn
á gjaldeyrismörkuðum s.l. föstudag.
Fast gengi á nýjum grunni
Við gengisskráningu í gærmorg-
un ákvað bankastjóm Seðlabahka
íslands að lækka meðalgengi ís-
lensku krónunnar gagnvart erlend-
um gjaldmiðlum um 6%. Ákvörðunin
var tekin af bankastjórn Seðlabank-
ans að loknum bankaráðsfundi en í
fyrradag höfðu átt sér stað viðræð-
um milli ríkisstjómarinnar og banka-
stjómarinnar um málið. Gengisviðm-
iðun og fráviksmörk frá miðgengi
verða óbreytt, að minnsta kosti fyrst
um sinn, segir í frétt frá Seðlabank-
anum, en ætlunin er að hafa hliðsjón
af hugsanlegum breytingum á út-
flutningsvog við daglega skráningu
gengis með tilliti til þeirrar óvissu
sem enn er framundan í gengismál-
um Evrópu. Jóhannes sagði aðspurð-
ur að ekki væri þörf á að breyta
gengi frekar þó að gengi einhverra
þeirra mynta sem óróleiki hafi verið
í kringum að undanfömu myndi
falla. „Við eigum að geta haldið
áfram fastgengisstefnu á þessum
nýja grunni," sagði Jóhannes.
þessum gengisbreytingum öllum,“
sagði seðlabankastjóri.
Dollarinn hækkaði um 7,9%
„Við höfum oft bent á að gengis-
breytingarleiðin er ekki lausn á
vanda sjávarútvegsins," sagði Jó-
hannes þegar hann var spurður um
áhrif hennar á hag sjávarútvegsins
í ljósi mikilla erlendra skulda at-
vinnugreinarinnar. „Þessar miklu
erlendu skuldir draga verulega úr
því hagræði sem þama er um að
ræða. Hins vegar er þetta mjög
mismunandi eftir fyrirtækjum. Betri
fyrirtækin sem minna skulda í er-
Iendum gjaldeyri njóta þessa meira
en hin,“ sagði Jóhannes.
Sölugengi Bandaríkjadals var
skráð á 63,60 íslenskar krónur í
gærmorgun og hafði hækkað um
7,9% frá síðustu skráningu sem var
að morgni síðastliðins föstudags.
Gengi flestra annarra gjaldmiðla
hækkaði um 5-6%. Jóhannes sagði
að ekki væri mikið leggjandi upp
úr stöðu gjaldmiðlanna þessa fyrstu
daga. Auk gengisfellingarinnar hefði
gengið raskast á milli myntanna
vegna óróa á gjaldeyrismörkuðunum
síðastliðinn föstudag en við það hefði
Bandaríkjadalurinn styrkst. Taldi
hann ekki ólíklegt að það væri tíma-
bundin sveifla sem gengi til baka.
Sterlingspundið breska var í gær-
morgun skráð á rúmar 96 krónur,
hafði hækkað um 6,1%. Danska
krónan var á 10,176, 5,1% hærri en
á föstudag, sænska krónan hækkaði
um 6,3% eins og franski frankinn,
þýska markið hækkaði um 5,9% og
stendur nú í 39,5 kr., ítalska líran
hækkaði um 6,3% og japanska jenið
um 5,4%.
í morgun hækkuðu þær myntir
sem mestur órói hefur verið í kring-
um undanfarna daga svipað og aðr-
ir evrópskir gjaldmiðlar, portúgalski
eskúdóinn og spænski pesetinn
hækkuðu um 5,7-5,8% og norska
krónan um 6,3%. Ástæðan fyrir
hækkun spænsku og portúgölsku
myntanna gagnvart íslensku krón-
unni þrátt fyrir umtal um lækkun
þeirra um helgina, er, að sögn Ax-
els Pálmasonar hagfræðings í Seðla-
bankanum sú staðreynd að lækkun
þeirra hafði ekki komið fram á gjald-
eyrismörkuðum í gærmorgun. I gær
hækkuðu vextir í Noregi og Portúg-
al en gengi gjaldmiðlanna hélst stöð-
ugt. Aftur á móti lækkaði gengi
pesetans um 1,5%.
Magnús Gunnarsson, formaður VSÍ
Áhrif aðgerða ríkisstjórnarinnar
á afkomu sjávarútvegsins RÁÐSTAFANIR Afkomuáhrif af tekjum 1993
1. Lækkun á gengi krónunnar um 6% +3,2%
2. Afnám aðstöðugjalds +1,0%
3. Óbein áhrif afnáms aðstöðugjalds +0,2%
Samtals áfrif 1-3 +4,4%
ÁHRIF ALMENNRAR VERÐ- og KOSTNADARÞRÓUNAR1993
4. Hækkun eriends kostnaðar um 3% -1,3%
5. Áhrif hækkunar verðs á sjávarafurðum erlendis um 1,8% +1,8%
Samtals1-5. +4,9%
6. Áhrif lækkunar innlendra raunvaxta um eitt prósentustig má meta til
0,4-0,5% afkomubata.
7. Fjárhagsleg endurskipulagning og hagræðing geta stuðlað að bættri
afkomu. Að svo stöddu er erfitt að meta áhrif endurskipulagningar á
afkomu því þau eru mjög undir þeim ákvörðunum komnar sem teknar
verða um þessi efni.
8. Lauslegar áætlanir benda til að afkoma mjöl- og lýsisvinnslu sé
nokkuð góð um þessar mundir, eða sem svarar til 4-5% hagnaðar af
tekjum. Við bætast áhrif gengislækkunar krónunnar. Áætlanír benda
hins vegar til að afkoma rækjuvinnslu sé enn mjög erfið, sérstaklega
vegna gengisfalls pundsins að undanförnu.
Raungengi krónunnar
(verðlag) Að meðaltali milli ára
FYRIR EFTIR
Hrein erlend skuid
Að raungildi milii ára
Gengí íslensku krónunnar
mælt á útf lutningsvog Meðalgengi 1991 er sett á 100
2;
8
•8
S
Meðalgengi 2,4% lægra
í frétt Seðlabankans um gengis-
fellinguna segir m.a.: „Svo sem
kunnugt er, hefur gengisfesta verið
ein helsta uppistaða efnahagsstefn-
unnar í nærfellt þijú ár. í samræmi
við það hefur að undanfömu verið
unnið að lausn efnahagsvandans eft-
ir öðrum leiðum. Upp á síðkastið
hafa hins vegar gerst þeir atburðir
ytra, sem skert hafa raunverulegt
gildi gengisviðmiðunar krónunnar
og raskað samkeppnisstöðu sjáv-
arútvegsins sérstaklega. Annars
vegar eru þeir gjaldmiðlar, sem fall-
ið hafa sérstaklega mikið, ekki inni
í gengisvoginni eða hafa þar lítið
vægi að tiltölu við viðskiptavog krón-
unnar. Hins vegar hafa gengisbreyt-
ingar ytra lagst meira gegn meðal-
gengi útflutnings en innflutnings.
Meðalgengi erlendra gjaldmiðla er
af þessum sökum orðið allt að 2,4%
lægra og meðalgengi útflutnings
allt að 3% lægra en til var ætlast
með gengisfestunni. Þá hafa gengis-
breytingar erlendis skert afurðaverð
sjávarútvegsins og samkeppnisstöðu
gagnvart sjávarútvegi annarra
þjóða.“
Að sögn Jóhannesar Nordals er
raungengi íslensku krónunnar 2-3%
lægra en það var í árslok 1991.
Hann sagði að gengisfellingin mark-
aði ekki breytingu á fastgengisstefn-
unni. „Hins vegar verða menn að
gera sér grein fyrir því að fast-
gengisstefnan í Evrópu allri er að
ganga í gegnum vissa eldraun með
Stöðugleiki í efnaliagsmáhun
hér á landi er ekki fyrir bí
MAGNÚS Gunnarsson, formaður VSÍ, kveðst ekki telja að stöðugleik-
inn í efnahagsmálum hér á landi sé fyrir bí með aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar. Hann kvaðst vantrúaður á að verkalýðshreyfíngin
myndi kasta stríðshanskanum nú, þótt hann hefði skilning á þvi að
hún hefði orðið fyrir vonbrigðum með þessa niðurstöðu.
Hann sagði að það hefði verið
ljóst í þeirri stöðu sem komin hafí
verið upp að laga þyrfti gengi ís-
lensku krónunnar að þeim veru-
leika sem blasti við.
„Við erum mjög sáttir við að
aðstöðugjaldið skuli hverfa af ís-
Ienskum atvinnuvegum. Þessi
skattur hefur skert samkeppnis-
getu íslenskra atvinnuvega og það
er gott að hann skuli afnuminn.
Við erum líka sáttir við þá við-
leitni sem kemur fram í aðgerðum
ríkisstjómarinnar til að iækka
vexti. Á þennan hátt er reynt að
bæta samkeppnisskilyrðin og á
sama hátt reynt að efla atvinnu-
ástandið að því marki sem hægt
er við þessar aðstæður. Við höfum
hins vegar áhyggjur af því að það
er verið að auka skattlagningu á
ferðaþjónustuna," sagði Magnús.
Magnús kvaðst ekki trúa því að
verkalýðshreyfíngin myndi kasta
stríðshanskanum. „Ég get alveg
skilið það að verkalýðshreyfíngin
hafí orðið fyrir vonbrigðum með
þessa niðurstöðu, en aðilar vinnu-
markaðarins geta ekki sagt annað
en að það hafí verið haft samband
við þá og þeir upþlýstir um hvem-
ig málin voru að þróast. VSÍ varð
líka fyrir vonbrigðum því við höfð-
um þá trú að við gætum haldið
genginu stöðugu og skapað að-
stæður fyrir innri gengisfellingu
sem hefði styrkt samkeppnisstöðu
fyrirtækjanna og jafnað byrðunum
yfír alla. Þessi útfærsla er því ekki
beint í takt við þá útfærslu sem
við vorum að tala um. Hins vegar
vonast ég til þess að verkalýðs-
hreyfíngin geri sér grein fyrir því
að í raun og veru hefur umhverfíð
Iítið breyst og við glímum ennþá
við gífurleg vandamál. Við þurfum
að vinna á þeim í náinni framtíð,"
sagði Magnús.
Magnús sagði að þessar aðgerð-
ir væm ekki þess eðlis að þær
leystu allan vanda sjávarútvegsins.
„Þama kemur til ákveðin gengistil-
færsla, lækkun á aðstöðugjaldi og
væntanlega verður settur á stofn
Þróunarsjóður, sem notaður verður
til að flýta fyrir hagræðingu innan
greinarinnar. Ég held að þetta séu
allt saman jákvæðar aðgerðir og
erfítt sé að fínna leið sem leysi
allan vanda sjáVarútvegsins í einu
vetfangi. Við eigum eftir að vinna
í þessu máli á næstu mánuðum
eins og öll fyrirtæki i Iandinu. Það
má líka ítreka það að fyrirtækin
em að reyna að hagræða hjá sér
og sameinast en maður verður
ekki mikið var við slíkar aðgerðir
innan sveitarfélaganna eða ríkis-
ins,“ sagði Magnús. Hann sagði
að þama ætti hann m.a. við fjölgun
opinberra starfsmanna á þessu ári
og spá Þjóðhagsstofnunar um að
þeim fjölgi enn á næsta ári.
Magnús, sem átti sæti í atvinnu-
málanefnd ríkisstjómarinnar og
aðila vinnumarkaðarins, kvaðst
ekki sammála því að starf nefndar-
innar hefði verið til einskis. Nefnd-
in hefði verið nokkurs konar hug-
myndabanki, og honum sýndist að
starf hennar hefði skilað sér í að-
gerðum ríkisstjómarinnar, þótt
það hefði ekki verið í jafn ríkum
mæli og margir hefðu óskað.
Aðspurður hvort stöðugleikinn í
efnahagsmálum væri fyrir bí sagði
Magnús: „Ég vil ekki trúa því að
svo sé. Við munum fá aukna verð-
bólgu tímabundið, en ég held að
þessi tilfærsla á gengi krónunnar
sé töluvert öðravísi en oft áður.“
Hann sagði að verðlagsáhrifín
ættu ekki að verða eins þung og
í fljótu bragði virtist. „Við höfum
fengið á okkur brotsjó en við verð-
um að komast út úr honum og
leita þess jafnvægis sem við höfum
barist við að finna,“ sagði Magnús.