Morgunblaðið - 24.11.1992, Blaðsíða 29
28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1992
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1992
29
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
ísinn brotinn
Að öðru óbreyttu hefði
ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar um lækkun á gengi krónunn-
ar verið dapurleg tíðindi, vís-
bending um, að ríkisstjórn, sem
miklar vonir voru bundnar við,
hefði valið hina auðveldu leið
út úr vandanum þ.e. að fella
gengið í stað þess að takast á
við grundvallarvandann í sjáv-
arútvegi, sem er ein helzta und-
irrót að efnahagsvandamálum
okkar íslendinga um þessar
mundir. Of mörg skip um of lít-
inn afla. Of mikil fjárfesting í
skipum og vinnslustöðvum mið-
að við þann afla, sem að landi
berst. Of mikill rekstrarkostn-
aður í veiðarfærum, olíu og öðru
miðað við aflamagnið, sem í
boði er.
Uppgjöf brezku ríkisstjómar-
innar fyrir nokkrum vikum varð
talsmönnum útgerðarinnar þeg-
ar í stað tilefni til að krefjast
lækkunar á gengi krónunnar.
Þær kröfur voru kveðnar niður.
Sænska krónan hafði ekki fyrr
verið felld en kröfur komu fram
um gengislækkun vegna þess,
að norska krónan kynni að falla
í verði. Norska ríkisstjórnin tók
hins vegar þá ákvörðun um
helgina, gagnstætt því, sem ís-
lenzka ríkisstjómin gerði, að
beijast fyrir óbreyttu gengi
norsku krónunnar. Þá komu
fram kröfur um gengislækkun
krónunnar vegna heimilda til
lækkunar á gengi gjaldmiðla á
Spáni og í Portúgal.
Þessar kröfur vom andsnún-
ar framtíðarhagsmunum þjóð-
arinnar vegna þess, að á undan-
fömum mánuðum hefur það
gerzt í fyrsta skipti í áratugi,
að aðstaða hefur skapazt til að
knýja fram skipulagsbreytingar
í sjávarútvegi, sem em forsenda
bættra lífskjara þjóðarinnar í
framtíðinni. Gengislækkun var
aðferð til þess að gera sjávarút-
veginum kleift að ganga enn
einu sinni á svig við slíkar skipu-
lagsbreytingar og halda uppi
óbreyttum starfsháttum að
langmestu leyti. Þess vegna
hefði gengislækkun sú, sem
ákveðin var um helgina verið
dapurleg tíðindi, ef annað hefði
ekki komið til.
Til allrar hamingju lét ríkis-
stjórnin ekki þar við sitja.
Ákvörðun hennar um stofnun
sérstaks þróunarsjóðs til þess
að auðvelda skipulagsbreyting-
ar í sjávarútvegi með því að
kaupa upp eignir, sem ekki
verða seldar aftur til afnota í
sjávarútvegi, getur valdið þátta-
skilum í atvinnulífi landsmanna,
ef rétt er á haldið. Með ákvörð-
un ríkisstjómarinnar um að
taka upp gjaldtöku í sjávarút-
vegi eftir nokkurn umþóttunar-
tíma hefur ísinn verið brotinn í
deilunum, sem staðið hafa miss-
emm saman um kvótakerfíð og
nýja fískveiðistefnu. Þetta er
sagt með þeim fyrirvara, að það
á eftir að koma í ljós, hvernig
nánari útfærsla þessarar
ákvörðunar verður. í Morgun-
blaðinu í dag halda þeir Þor-
steinn Pálsson, sjávarútvegs-
ráðherra, og Kristján Ragnars-
son, formaður LÍÚ því fram, að
í þessari ákvörðun felist, að
gjaldtakan verði svipuð að upp-
hæð og áætlað hefur verið að
fáist fyrir sölu á veiðiheimildum
Hagræðingarsjóðs á núverandi
fískveiðiári. Flest bendir til, að
þeir séu einir um þessa túlkun
á ákvörðun ríkisstjórnarinnar
en það veldur óneitanlega
áhyggjum að á fyrsta degi komi
upp ólíkt mat á því hvað í þessu
samkomulagi felst.
Samkomulagið um stefnu-
breytingu í málefnum sjávarút-
vegsins, eins og það verður skil-
ið samkvæmt yfírlýsingu Davíðs
Oddssonar, forsætisráðherra,
réttlætir gengislækkun, sem
ella hefði verið erfítt að
rökstyðja. Með samningum
stjómarflokkanna um þetta efni
hefur verið höggvið á hnút, sem
margir hafa talið óleysanlegan.
En framhaldið skiptir miklu
máli. Sigur hefur ekki enn unn-
izt í baráttu fyrir nýrri fískveiði-
stefnu en fyrsta skrefíð hefur
verið stigið og það skiptir meg-
inmáli; og þá ekki sízt það, að
þeir, sem fá kvóta með skipum
greiði fyrir framsalsrétt eins og
um leyfi sé að ræða en ekki
eign. Ef þróunin verður í þá átt
og án þess, að eignin lendi í
örfárra manna höndum verður
helgarinnar minnzt sem áfanga-
mikilla tímamóta. Og þá má
vænta breytingar á afstöðu al-
mennings til sjávarútvegsins og
þeirra, sem þar hafa forystu.
Afnám aðstöðugjalds er einn-
ig meiriháttar tíðindi. Þar með
er skattheimtu létt af atvinnulíf-
inu í landinu, sem hefur frá
upphafí verið óréttlát. Aðstöðu-
gjaldið skiptir töluverðu máli í
rekstri fyrirtækja, ekkert síður
í rekstri sjávarútvegsfyrirtækja
en annarra, þótt það sé lægra
í sjávarútvegi en í þjónustu-
greinum. Með afnámi áðstöðu-
gjalds er stigið stórt skref til
þess að aðlaga íslenzkan at-
vinnurekstur að breyttum að-
stæðum í kjölfar þátttöku okkar
í evrópska efnahagssvæðinu.
Sveitarfélögin hafa verið
þung í taumi í þessum efnum
og ljóst að þær ráðstafanir, sem
ríkisstjórnin hefur gert til þess
að bæta þeim upp tekjutap
vegna aðstöðugjaldanna, eru
ekki til frambúðar. I þeim samn-
ingaviðræðum, sem fram fara á
næsta ári milli ríkis og sveitar-
félaga um þetta mál verður að
gera þá kröfu til sveitarfélag-
anna, að þau taki á sig eðlilegan
hluta byrðanna af gjörbreyttu
efnahagsástandi í landinu.
Hátekjuskattur er aðferð til
þess að láta hina betur settu
taka á sig þyngri byrðar en
aðra þjóðfélagsþegna, þótt ljóst
sé, að gengislækkunin sem slík
og almenn tekjuskattshækkun
koma hart niður á almennu
launafólki. Morgunblaðið hefur
áður sett fram rökstudda gagn-
rýni á áform stjórnvalda um
virðisaukaskatt á fjölmiðlastarf-
semi og bækur. Ljóst er, að sú
aðferð, sem nú verður viðhöfð
kemur léttar niður á fjölmiðlum
og bókaútgáfufyrirtækjum en
fyrri hugmyndir.
Þrátt fyrir yfírlýsingar ráð-
herra um ráðstafanir til þess
að tryggja lækkun raunvaxta
verður að telja ólíklegt, að til
slíkrar vaxtalækkunar komi í
bráð. Þær ráðstafanir, sem boð-
aðar hafa verið til þess að skapa
forsendur fyrir vaxtalækkun
eru of óljósar til þess að atvinnu-
lífíð geti byggt á þeim að nokkru
marki. Þá er líka ljóst, að á
næstu misserum hlýtur vaxta-
stigið hér að fylgja mjög vaxta-
stigi í öðrum löndum m.a. vegna
þess, að flutningar á fjármagni
milli landa verða fijálsari frá
áramótum en þeir hafa verið.
Vextir til atvinnufyrirtækja og
einstaklinga eru hærri í ná-
grannalöndum okkar en þeir
grunnvextir, sem mest er um
rætt í fréttum.
Stóra spurningin er sú, hvort
þessar ráðstafanir haldi gagn-
vartverkalýðshreyfingunni. Það
er auðvitað enginn grundvöllur
fyrir kauphækkunum eða öðr-
um kjarabótum við núverandi
aðstæður. Ef engar kaupbreyt-
ingar verða á næsta ári er von
til þess að hægt verði að halda
verðbólgunni i skefjum, þótt
hún verði meiri en í stefndi fyr-
ir þessa gengislækkun. Knýi
launþegahreyfíngin fram kaup-
breytingar er veruleg hætta á
og raunar fyrirsjáanlegt, að við
siglum inn í vítahring gagn-
kvæmra kauphækkana og verð-
hækkana. Það er raunar ekki
útilokað að það geti gerzt jafn-
vel þótt verkalýðshreyfingin
haldi að sér höndum.
Þrennt ætti að stuðla að því,
að verkalýðshreyfingin hugsi
vel sinn gang. í fyrsta lagi er
Ijóst, að stefnubreytingin í sjáv-
arútvegi getur leitt til mikilla
kjarabóta fyrir almenning i
landinu þegar líður á þennan
áratug. í öðru lagi fer vilji ríkis-
stjómarinnar til þess að leggja
þyngstu byrðar á breiðustu bök-
in ekki á milli mála, vegna há-
tekjuskattsins, vegna fyrirhug-
aðra aðgerða til þess að taka á
skattsvikum og vegna yfírlýs-
ingar ríkisstjórnar um, að skatt-
ur á fjármagnstekjur komi til
framkvæmda að rúmu ári liðnu.
Það er í alla staði eðlilegt, að
slík skattkerfisbreyting verði
ákveðin með svo miklum fyrir-
vara, þannig að spariijáreigend-
ur eigi kost á því að haga
ákvörðunum sínum um íjárfest-
ingar á næsta ári á grundvelli
vitneskju um, að hveiju er stefnt
í þessum efnum. Þá er ólíklegt,
að nokkur von væri til vaxta-
lækkunar á næstu mánuðum,
ef vaxtaskattur hefði komið til
framkvæmda strax.
Gengislækkun ein út af fyrir
sig hefði verið fyrsta skrefið til
uppgjafar frammi fyrir alvar-
legum vanda í atvinnulífinu.
Gengislækkun ásamt grundvall-
arákvörðun um stefnubreytingu
í sjávarútvegi er annað mál og
gefur tilefni til hóflegrar bjart-
sýni.
AÐGERÐIR RÍKISSTJÓRNARINNAR í EFNAHAGSMÁLUM
Fjögurra milljarða Þróunarsjóður sjávarútvegsins
Um 20% fyrirtækja ígreininni
verði úrelt á næstu tveiinur árum
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Batnandi afkoma í sjávarútvegi á að verða
framtíðartekjulind Þróunarsj óðsins
SAMKOMULAGIÐ sem hefur tekist í nefnd
þeirri sem gjarnan gengur undir nafninu
„Tvíhöfði" er að margra mati það mark-
verðasta, sem kom fram í ræðu Davíðs
Oddssonar, forsætisráðherra á Alþingi í
gær, þar sem hann kynnti efnahagsráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar. Tvíhöfði er eins
og kunnugt er nefndin sem endurskoðar
lög um stjórnun fiskveiða og var hendi
ætlað að skila niðurstöðu nú fyrir áramót,
en fæstir höfðu nokkra trú á að það mark-
mið tækist, þar sem formennina tvo, þá
Magnús Gunnarsson, skipaður af Þorsteini
Pálssyni sjávarútvegsráðherra og Þröstur
Ólafsson, skipaður af Jóni Baldvini Hannib-
alssyni utanríkisráðherra, hefur greint á
í veigamiklu atriði, í samræmi við ágrein-
ing ofangreindra ráðherra í sama máli,
þ.e. gjaldtöku á sjávarútveginn, fyrir veiði-
leyfi. Samkomulagið gengur m.a. út á það
að frá og með kvótaárinu 1996-97 verði
ákveðið þróunargjald lagt á úthlutuð
þorskígildi.
Aðdragandi þess að samkomulag hefur nú
tekist er orðinn alllangur, eins og kunnugt
er. Alþýðufíokkurinn var til að byija með,
mjög harður í þeirri afstöðu sinni, að ákveða
bæri veiðigjald á útgerðina, sem rynni til ríkis-
sjóðs, sem afnotagjald fyrir réttinn til að nýta
sameiginlega auðlind þjóðarinnar, íslensku
fiskimiðin. Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráð-
herra var jafnan harður í andstöðu sinni við
þessar hugmyndir, þannig að mál komust
hvað eftir annað í sjálfheldu í nefndinni. Síðan
var það í sumar, samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins, að þeir Magnús Gunnarsson
og Þröstur Ólafsson náðu um það samkomu-
lagi sem fól í sér þá málamiðlun sem gerði
það að verkum að báðir aðilar voru nokkuð
sáttir, þ.e. að grundvallarreglan um veiðileyfa-
gjald yrði samþykkt, en útgerðaraðilar hefðu
ákveðinn aðlögunartíma, sem nú hefur verið
ákveðinn fjögur ár, ásamt því að tekjur sem
öfluðust fyrir úthlutun veiðileyfa rynnu til
þess að endurskipuleggja sjávarútveginn í
landinu. Þessi grundvallaratriði hafa síðan
verið í vinnslu innan nefndarinnar, svo og á
milli þeirra Jóns Baldvins Hannibalssonar og
Þorsteins Pálssonar. í síðustu viku lá svo fyr-
ir að samkomulag í þessa veru var í sjón-
máli, en endanleg niðurstaða í málinu fékkst
ekki fyrr en undir hádegi í gær og hafði þá
mikið gengið á um helgina, samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins. Undir hádegi í gær
hittust þeir Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra, Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra, Davíð Oddsson forsætisráðherra
og Friðrik Sophusson fjármálaráðherra, ásamt
fulltrúum nefndarinnar, og gengu frá því sam-
komulagi sem forsætisráðherra greindi svo frá
á Alþingi eftir hádegi í gær.
Þótt enn eigi eftir að útfæra leiðir hvað
varðar það samkomulag sem nú liggur fyrir,
bæði í nefndinni og ríkisstjórn, þá liggur fyrir
að Hagræðingarsjóður, Hlutafjársjóður og
Atvinnutryggingasjóður verða lagðir niður, en
þess í stað verður stofnaður Þróunarsjóður
sjávarútvegsins, sem ætlað er að draga úr
afkastagetu í sjávarútvegi. A Alþingi í gær
kom fram að fjárframlaga í sjóðinn, samtals
um fjögurra milljarða króna, verður aflað á
næsta ári með erlendum lántökum, en í fram-
tíðinni mun sjávarútvegurinn sjálfur standa
undir því að greiða niður þau lán. Samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins er um það rætt
að ná á næstu tveimur árum fram sem svarar
20% fækkun fyrirtækja í sjávarútvegi, á þann
veg að Þróunarsjóður sjávarútvegsins kaupi
eignir sjávarútvegsfyrirtækja og úreldi fisk-
vinnslustöðvar og fiskiskip. Sjóðurinn verður
í eigu ríkisins og mun hafa þriggja manna
stjórn sem heyrir undir sjávarútvegsráðuneyt-
ið, en einn stjórnarmanna skal tilnefndur af
samtökum atvinnurekenda í sjávarútvegi.
Tekjuöflun sjóðsins er áætluð með eftirfar-
andi hætti: Gjald sem leggst á fiskiskip og
fari gjaldið eftir stærð skipa, sem jafngildir
sömu fjárhæð og úreldingargjald útgerðarinn-
ar er í dag, eða um 80 milljónir króna. Gjald
sem lagt er á fasteignamat þeirra fasteigna
sem nýttar eru til fiskvinnslu, en ekki hefur
verið ákveðið hversu hátt það verður. Þó mun
áætlað að sú upphæð verði svipuð og úrelding-
argjaldið, eða aðrar 80 milljónir króna. Tekjur
af eignum. Og loks það sem líkast til er hvað
markverðast í þessu samkomulagi, en það er
ákveðið þróunargjald sem lagt verður á úthlut-
uð jiorskígildi.
A lokasprettinum, áður en samkomulag
tókst, voru átökin hvað mest innan ríkisstjórn-
arinnar á milli Friðriks Sophussonar fjármála-
ráðherra og annarra ráðherra ríkisstjórnarinn-
ar. Friðrik mun hafa talið að ekki væri hægt
að taka ákvörðun um að fella niður 525 millj-
ón króna tekjulið ríkissjóðs, sem fást átti með
sölu 12 þúsund þorskígildistonna Hagræðing-
arsjóðs og renna í ríkissjóð til þess að standa
straum af kostnaði af þjónustu Hafrannsókna-
stofnunar við sjávarútveginn, án þess að fínna
sjóðnum tekjur á móti. „Það blasir auðvitað
við, að ef ríkissjóður á ekki að njóta þeirra
tekna, sem hann hefur gert ráð fyrir að fá,
af sölu veiðiheimilda úr Hagræðingarsjóði, þá
eykur það halla ríkissjóðs sem svarar rúmum
500 milljónum króna á næsta ári,“ sagði fjár-
málaráðherra í samtali við Morgunblaðið í
gær. Hann sagði að þess vegna væri nauðsyn-
legt að niðurstaða fengist'í þeim efnum, hvað
koma ætti í staðinn, ef fallið yrði frá þessari
tekjuöflunarleið. Friðrik kvaðst fagna því sam-
komulagi sem lægi fýrir í nefndinni, því það
hefði ætíð verið sín skoðun að sjávarútveginum
bæri að greiða tilteknar fíárhæðir til að standa
undir ýmsum kostnaði, sem ella hefði fallið á
ríkissjóð. „Mér sýnist vera fundin álitleg leið
til þess í þeim hugmyndum sem nú liggja
fyrir,“ sagði fjármálaráðherra.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra
sagði m.a. í samtali við Morgunblaðið um það
samkomulag sem náðist í hádeginu í gær:
„Það hefur verið rætt innan nefndarinnar
hvort unnt væri að koma á sjóði, sem greiða
myndi fyrir hagræðingu innan greinarinnar
og hjálpa til við að úrelda fiskvinnsluhús. í
síðustu viku áttum við utanríkisráðherra ítar-
legar viðræður um það hvort hægt væri að
tengja hugmyndir af þessu tagi við aðgerðir
til að bæta samkeppnisskilyrði sjávarútvegsins
og útflutningsgreina og ná um leið niðurstöðu
í starfi svokallaðrar tvíhöfða nefndar."
Þorsteinn sagði að samkomulagið fæli það
í sér að stofnaður yrði Þróunarsjóður sem
hefði það hlutverk að greiða fyrir samruna
fyrirtækja og úreldingu fiskvinnsluhúsa og
verkefnaútflutningi á sjávarútvegssviðinu.
Ætlunin væri að leggja sjóðnum til 4.000
milljónir króna, þannig að hér væri um að
ræða mjög umtalsverðan þátt í því að bæta
rekstrarskilyrði sjávarútvegsins og flýta fyrir
hagræðingu. „Sjávarútvegurinn mun síðan
standa undir því að greiða til baka þær lántök-
ur sem þarna eiga sér stað ... Gert er ráð
fyrir því að þriðji þátturinn í þróunargjaldinu
verði gjald sem leggst á veiðiheimildir, og
verði svipað að upphæð og verðmæti aflaheim-
ilda Hagræðingarsjóðs, eins og það hefur ver-
ið metið í fjárlögum, en þær falla síðan niður
og tekjuöflun með sölu veiðiheimilda hans er
þar með úr sögunni. Þessi þáttur gjaldsins,
sem leggst á aflaheimildir, kemur fyrst til
framkvæmda á veiðiárinu 1996-97, sem bytj-
ar 1. september 1996. Um leið er samkomulag
um það milli stjórnarflokkanna að byggja í
grundvallaratriðum á því fiskveiðistjórnunar-
kerfi, sem við höfum búið við og verið hefur
í gildi síðan í ársbyrjun 1991, með einhveijum
minniháttar breytingum, sem nefndin mun
síðar gera grein fyrir. Því tel ég hér um að
ræða mjög farsæla niðurstöðu sem skapa mun
þá nauðsynlegu festu varðandi fiskveiðistjóm-
unina sem beðið hefur verið eftir," sagði sjáv-
arútvegsráðherra.
Aðspurður hvort það hefði ekki verið erfítt
að fallast á grundvallarbreytingu þá sem felst
í því að ákveða gjaldtöku fyrir veiðileyfí sagði
sjávarútvegsráðherra: „Alveg frá því að Ha-
græðingarsjóðurinn var settur á fót vorið 1990
hefur verið tekið gjald fyrir aflaheimildir Ha-
græðingarsjóðs. Fyrst fór það til hagræðingar-
verkefna, en síðan hefur það runnið til Haf-
rannsóknastofnunar. Núna fellur þetta gjald
niður, en sambærilegt gjald kemur í staðinn,
sem fer til hagræðingarverkefna. Ég er þvi í
heild mjög sáttur við þessa niðurstöðu og tel
að hún verði til góðs.“
Kristján Ragnarsson, formaður Landssam-
bands íslenskra útvegsmanna, sagði um þessa
niðurstöðu í samtali við Morgunblaðið í gær:
„Þetta er sátt um fiskveiðistefnu. Þetta er
sátt um aflamarkskerfið og að menn geti
treyst því á næstu árum að við því verði ekki
hróflað þannig að gerðir manna munu geta
staðist. Það sem gert er til þess að ná sáttum,
er að stofnaður er þessi Þróunarsjóður, sem
fær tekjur með þeim greiðslum sem við höfum
borgað í það sem áður var Aldurslagasjóður,
sem er nú Hagræðingarsjóður, u.þ.b. 80 millj-
ónir króna á ári. Ætli við eigum ekki eftir-
stöðvar í honum upp á um 450 milljónir króna,
sem fer þá inn í þennan sjóð. Þá eigum við
að borga gjald af veiðiheimildum haustið 1996
og þá leggst það, að ég ætla, á allar veiðiheim-
ildir, ekki bara botnfiskheimildir, eins og sala
Hagræðingarsjóðs á veiðiheimildum hans hef-
ur þýtt. Loðnan hefur ekki verið þar inni,
ekki síld heldur, eða rækja og humar. Þar
með er kominn breiðari gjaldstofn fyrir slíka
gjaldtöku. Sameiginlega á þessi gjaldtaka að
gefa um 600 milljónir króna á ári, eða það
sama og þeir ætluðu sér að fá fyrir veiðiheim-
ildir þessa árs. Ég met friðinn svo mikils og
samkomulagið, að ég tel að þetta sé ásættan-
legt fyrir okkur. Þetta þýðir það að Hagræð-
ingarsjóður er lagður niður og þessi sala hans
með veiðiheimildir leggst af. Við fáum þeim
veiðiheimildum úthlutað hér eftir án gjalds
og fáum auk þess fjögurra ára aðlögunartíma
að þeirri gjaldtöku sem á að hefíast haustið
1996. Með þessari aðkomu að málinu og því
að þetta verkefni verði svo samhliða tengt
veiðum og vinnslu, að draga eignir út úr grein-
inni, vegna þess að við getum ekki notað allan
þennan húsakost til að vinna þann takmark-
aða afla sem við getum veitt, tel ég að þetta
sé ásættanlegt fyrir okkur, eins og staðan er
í dag.“
Þegar orð þeirra Þorsteins Pálssonar og
Kristjáns Ragnarssonar eru grandskoðuð, má
álykta sem svo, að þótt svo heiti að samkomu-
lag hafi tekist í þessu helsta ágreiningsefni
stjórnarflokkanna, þá er ekki endilega þar
með sagd- að allir hafi sama skilning á sam-
komulaginu. Þeir Þorsteinn og Kristján virð-
ast einskorða sig við það að framtíðartekjur
af gjaldtöku í sjávarútvegi fyrir Þróunarsjóð
sjávarútvegsins miðist við verðmæti þeirra 12
þúsund þorskígildistonna sem Hagræðingar-
sjóður hefur haft yfir að ráða. Þetta er á hinn
bóginn ekki skilningur Þrastar Ólafssonar,
annars tveggja formanna í Tvíhöfða. Hann
sagði í gærkvöldi þegar hann var spurður um
þetta atriði: „Það liggur ekkert samkomulag
fyrir í tvíhöfða nefndinni um heildarupphæð
þeirra ijármuna sem eiga að renna þarna inn.
Það hafa á hinn bóginn komið tillögur frá
þeim Kristjáni og Þorsteini um að þessi upp-
hæð miðaðist við aflaheimildir Hagræðingar-
sjóðs, en ég hef sagt að það sé ekki hægt,
vegna þess að við vitum ekki hvað þessi sjóð-
ur þarf mikla peninga. Ég hef einnig sagt að
í upphafí geti maður sætt sig við það, að gjald-
takan verði þannig afstillt að það nægi til
þess að standa undir því sem sjóðurinn þarf
að gera. Við vitum einfaldlega ekki ennþá
hversu mikla fjármuni þarf, því við vitum
ekki hvað Aflatryggingarsjóður er með miklar
skuldir á bakinu, né hvað Hlutafjársjóður er
með miklar skuldir á bakinu. Því er ekki
hægt að segja til um það á þessu stigi máls-
ins, hversu mikil gjaldtakan verður.“
Ékkert kom heldur fram í ræðu Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra á Alþingi í gær,
sem gaf tilefni til þess að ætla að tekjulindin
yrði takmörkuð við verðmæti aflaheimilda
Hagræðingarsjóðs, því hann sagði m.a.: „Frá
og með kvótaárinu 1996-97 verði ákveðið
þróunargjald lagt á úthlutuð þorskígildi."
Hvergi minntist forsætisráðherra á ákveðnar
upphæðir eða takmarkanir í þeim efnum.
Af samtölum við þingmenn og ráðherra
Alþýðuflokksins, svo og ákveðna þingmenn
Sjálfstæðisflokksins, má ráða að þeirra skiln-
ingur á málinu er talsvert annar en þeirra
Þorsteins og Kristjáns.
Alþýðuflokkurinn og raunar einnig ákveðn-
ir þingmenn Sjálfstæðisflokksins skilja sam-
komulagið um Þróunarsjóð sjávarútvegsins á
þann veg að hér sé tekin stefnumarkandi
ákvörðun um úreldingu fiskvinnslustöðva.
Þeir fjórir milljarðar sem sjóðurinn hafi úr að
spila þegar á næsta ári, séu fyrst og fremst
hugsaðir til þess að hið mikla úreldingarstarf
geti hafist, án þess að slíkt gangi of nærri
hinu íslenska bankakerfi. Bankar og lána-
stofnanir eigi nú þann kost, sem hafi vart
verið til staðar áður, að ganga að gjaldþrota
fyrirtækjum í sjávarútvegi og krefjast skulda-
skila. Fyrirtæki sem þannig verði gengið að,
muni þá sækja um fyrirgreiðslu úr Þróunar-
sjóðnum og semja við sjóðinn um skuldaupp-
gjör og úreldingu eigna. Tekjur þær sem
áætlað er að Þróunarsjóðurinn fái í byijun eru
mjög lágar, eða um 160 milljónir króna. Auk
þess fær sjóðurinn eignir Hagræðingarsjóðs-
ins, sem formaður LIÚ mat hér á undan á
um 450 milljónir króna og eftirstöðvar af eign-
um Verðjöfnunarsjóðsins sem munu vera um
250 milljónir króna. Síðan bætist við veiði-
leyfagjaldið frá fiskveiðiárinu 1996-97. En
um svipað leyti þarf að fara að greiða af fjög-
urra milljarða króna láninu, sem tekið verður
til þess að koma sjóðnum á legg á næsta ári.
Alþýðufiokkurinn telur það frágengið að þeg-
ar Þróunarsjóðurinn er kominn eitthvað á veg
í því markmiði að minnka afkastagetu grein-
arinnar um áð minnsta kosti 20%, þá hafí sjóð-
urinn tekið á sig svo miklar skuldbindingar,
að hann verði að fá miklar tekjur á móti, til
þess að standa undir sér. Því mgni Þróunar-
sjóður sjávarútvegsins verða að gjaldtaka
batnandi afkomu sjávarútvegsins í samræmi
við skuldbindingar sínar og þá verði tómt mál
að tala um að slíka gjaldtöku verði að miða
við einhveijar 12 þúsund tonna veiðiheimildir
Hagræðingarsjóðs.
Afstaða þingflokkanna til þessa samkomu-
lags liggur ekki fyrir enn sem komið er. Þing-
flokkur Alþýðuflokksins hefur þegar sam-
þykkt þessa tilhögun, en talið er að skiptar
skoðanir verði um málið í þingflokki Sjálfstæð-
isflokksins. Þorsteinn Pálsson kvaðst þó í gær
ekki hafa ástæðu til þess að ætla annað en
þessi niðurstaða yrði samþykkt í þingflokkn-
um. Páll Pétursson, formaður þingflokks
Framsóknarflokksins, sagði í gær að enginn
þingmaður Framsóknarflokksins væri hlynnt-
ur veiðileyfagjaldi og Steingrímur Hermanns-
son, formaður Framsóknarflokksins, tók í
sama streng. Margrét Frímannsdóttir, þing-
maður Alþýðubandalagsins, sagðist reikna
með að þingflokkur Alþýðubandalagsins tæki
ekki afstöðu til þessa máls fyrr en útreikning-
ar um áhrif á afkomu sjávarútvegsfyrirtækja
lægju fyrir í smáatriðum.
Morgunblaðið/Sverrir
Tillögurnar tilbúnar
Davíð Oddsson forsætisráðherra og Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra koma til fundar þingflokks Sjálfstæðisflokksins aðfaranótt
gærdagsins með tillögur ríkissljórnarinnar undir hendinni.
Þróunargjald lagt á fiskveiðiheimildir
_
Ytir undir sættir
í þjóðfélaginu
- segir Davíð Oddsson forsætisráðherra
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra segist telja að sú ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar að leggja þróunargjald á fiskveiðiheimildir eftir fjög-
ur ár verði til þess að tryggja sættir í þjóðfélaginu. Gjaldtakan sé
ákveðin í anda lagaákvæðisins um að fiskimiðin séu sameign þjóðar-
innar.
Forsætisráðherra var spurður
hvort með ákvörðun um að taka
upp þróunargjald á aflaheimildir
eftir tæp fjögur ár væri verið að
taka upp þá grundvallarreglu að
innheimt verði gjald fyrir afnot
af fiskveiðiauðlindinni. „Ég er
ánægðastur með að það er sátfc í
nefndinni [um sjávarútvegsstefn-
unnar] um þetta fyrirkomulag og
að sjóðurinn, sem stofnaður verður
til að gera þessa stóru og miklu
atvinnugrein skilvirkari, verður
fjármagnaður algjörlega af grein-
inni sjálfri. Það er algjör breyting
frá því sem gert hefur verið hér
í landinu áður. Ég tel að það sé
algert grundvallarmál og góð nið-
urstaða.“
Davíð var spurður hvort gjald-
taka fyrir veiðiheimildir tryggði
virkni lagaákvæðis um að fiski-
miðin væru sameign þjóðarinnar,
en hann talaði um það fyrir síð-
ustu kosningar að tryggja þyrfti
virkni þessa ákvæðis. „Það er nátt-
úrlega ljóst að þetta er gert í anda
þess ákvæðis. Það er ekki vafi.
Mér fínnst líka fagnaðarefni að
aðilar í þessari grein eru sáttir við
þetta. Þetta er gert með hófsömum
hætti og í mínum huga er ekki
vafi á að þetta muni ýta undir
sættir í þjóðfélaginu. Sjávarútveg-
urinn veit núna hvar hann stendur
og getur horft fram í tímann um
nokkuð langt árabil, sem hann
hefur ekki getað lengi,“ sagði
Davíð.
Hann sagði að í heild væru efna-
hagsaðgerðirnar einhveijar þær
merkustu, sem lengi hefðu verið
gerðar. „Þær eru skilvirkar og
varanlegar. Þær eru ekki byggðar
á að skattpeningar ríkisins séu
sendir eitthvert. Það er að vísu
stofnaður lánasjóður, en hann
verður síðan endurgreiddur ríkis-
valdinu. Þannig að þetta er alger
hugarfars- og stefnubreyting. Ég
er viss um að ef tekið verður á
þessum niðurstöðum af ábyrgðar-
tilfinningu, sem ég veit að almenn-
ingur gerir kröfu til, eru menn
búnir að leggja góðan grundvöll
að framtíðinni hér,“ sagði Davíð
Oddsson.
Davíð var spurður hvort ríkis-
stjórnin hefði einhverja tryggingu
fyrir því frá verkalýðshreyfing-
unni, nú þegar samningar væru
lausir, að ekki yrðu gerðar kaup-
hækkunarkröfur, þegar kaup-
máttur minnkaði og verðbólga
færi af stað. „Það eru engar slíkar
tryggingar. Verðbólgan fer ekki
af stað af sjálfu sér. Ég hef gam-
an af því að nú skuli menn segja
á íslandi að vegna víðtækra efna-
hagsráðstafana geti verðbólgan
mælzt um skeið 4%, eins og um
sé að ræða einhveija verðbólguhol-
skeflu. Verðbólgan komst aldrei
niður í þetta í tíð síðustu ríkis-
stjórnar. Það vita allir að gera
þurfti víðtækar ráðstafanir og þær
eru gerðar eins mildilega og verða
má. Ég held að almenningur styðji
þessar aðgerðir í raun. Þeir verka-
lýðsforingjar, sem þannig tala, eru
ekki í takt við strauminn í þjóðfé-
laginu."