Morgunblaðið - 24.11.1992, Blaðsíða 41
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1992
41
Steinar Sigurjóns-
son - Kveðjuorð
í fáeinum orðum vil ég minnast
einstæðs mSms og góðs vinar,
Steinars Siguijónssonar rithöfund-
ar.
Kynni okkar Steinars hófust fyr-
ir tæplega þremur árum þegar
hann hringdi til mín og bað mig
um að þýða kafla úr bók sem hann
hafði nýlokið við að skrifa og hafði
hug á að sýna mönnum í öðrum
löndum þar sem hann gæti vænzt
að fá sanngjarnari móttökur en
hann hafði vanist hér á landi. Bók-
in var Sáðmenn, frumleg furðusmíð
bæði að efninu til eins og Steinars
var von og vísa, en líka að útliti;
sjö lítil myndskreytt bindi í öskju
úr smiðju Jóns Voss listamanns í
Hollandi. Það var með nokkurri
beiskju sem Steinar kvaðst líklega
vera fyrstur íslenzkra höfunda til
að leita á náðir annarrar þjóðar um
útgáfu á íslenzkri bók sem bóka-
þjóðin í norðri kysi víst að vita
ekki af.
Við lestur Sáðmanna og annarra
bóka Steinars í kjölfarið fór ég æ
meira að furða mig á því, hversu
litla umfjöllun verk hans fengju,
hversu litla náð fyrir augum bæði
almennings og „kerfisins". Ævin-
lega var hans getið sem brautryðj-
anda í nútímaskáldsagnagerð enda
ótækt að gera annað, en að þeirri
háttvísi lokinni varð vandræðaleg
þögn.
Sáralítið hef ég séð fjallað um
þann torskilda og þjakaða heim
sem Steinar bjó til með verkum
sínum og hann byggði reyndar
lengi vel sjálfur. Hvers vegna? Það
sem hann benti á stóð þar skýrum
stöfum, einfaldur og í senn margsl-
unginn sannleikur, en einhvem
veginn fannst samtíðarmönnum
hans þægilegra að sneiða hjá því
en að stinga sér til sunds í djúpið.
Stundum komst hann ekki hjá því
að ýja að þagnarsamsæri og þó svo
að hann nyti þess öðru hverju að
skjóta góðborgurum og menning-
arapparatinu skelk í bringu, þá
gramdist honum að viðurkenningin
skyldi berast svo seint og fátæk-
lega sem raun bar vitni.
Steinar Siguijónsson var af-
kastamikill höfundur, sérstaklega
ef höfð er í huga þau erfíðu skil-
yrði sem samfélagið bjó honum og
hann skapaði sér reyndar ekki síð-
ur sjálfur. Það var eins og hann
vildi láta á það reyna til hins ýtr-
asta, hversu djúpstæð þörfín til að
skrifa væri honum. Sú þörf reynd-
ist að lokum öðrum yfirsterkari og
hann var farinn að skrifa af miklum
eldmóði og innblæstri áður en hann
fór úr landi í leit að fijósamari
starfsumhverfí.
Þann stutta tíma sem ég þekkti
Steinar fannst mér eins og smám
saman væri að rofa til í lífí hans
eftir mikið mótlæti. Hann virtist
gera sér ljóst að löngun hans til
að gera eigið líf að skáldskap hafði
á stundum glapið hann frá óslitinni
skáldskapariðkun. Viðurkenningu
og stuðning var hann farinn að fá,
þótt seint væri. Ríkisútvarpið veitti
honum heiðurslaun og tók einnig
nokkur leikrit trl flutnings, en í það
listform var leiðin stutt úr sam-
tölunum sem hann notaðist alltaf
mikið við í skáldsögum sínum. Og
eftir mikið basl við að finna útgef-
anda gaf Forlagið út nýja skáld-
sögu Steinars sem var að vissu leyti
táknrænt uppgjör við fortíðina og
hefur tekið aðra bók tir útgáfu,
safn smámynda eða augnablikslýs-
inga þar sem hann sýnir óvenju
lýrísk tilþrif. í sumar leit hann
stundum inn til okkar hjónanna eða
við hittumst á fömum vegi og hann
geislaði af nýfundinni orku. Nýr
kafli virtist vera að heíjast í þeirri
sögu sem líf hans var og hefði lík-
lega orðið kafli mýktar, sáttar og
afreka, um það sem svífur yfír
djúpinu en býr ekki í því. Steinar
kenndi nokkuð til lasleika í sumar
en afréð þó að halda til Belgíu til
að finna betri heim og skapa nýja
heima í bók. Hann lézt á leiðinni
þangað, í Amsterdam.
Steinar Sigutjónsson kvaddi
ævinlega með því að segja „góðar
stundir". Hann var spar á að blessa
enda átti blessun lítt skylt við hvor-
ugan heim hans, hvorki þann sem
hann hrærðist í dags daglega eða
hinn sem hann skapaði með skrif-
um sínum. Þegar hann bað mig
góðra stunda í hinzta sinn nokkrum
dögum áður en hann lézt, hugsaði
ég hlýtt til þess að eiga fleiri góðar
stundir með honum og sögunum
sem hann hafði með sér óskrifaðar
í kollinum til útlanda og ætlaði að
færa í letur. Þær sögur verða aldr-
ei sagðar af nokkrum manni, en
hinar sem eftir hann liggja ásamt
minningunni um góðar samveru-
stundir verða mér alltaf kærar.
Bemard Scudder.
Undarleg örlög eru ásköpuð
sumum mönnum. Steinar Sigur-
jónsson var listamaður. Á uppvaxt-
artímum hans hafði nytsemdin
annan mælikvarða en listir og
skáldskap. í þeim bakgrunni felst
barátta sem verður mörgum ofviða.
Á unga aldri lærði Steinar prent-
verk og hann komst í kynni við
tónlist og lék á hljóðfæri. En það
var skáldskapurinn sem töfraði
hann til sín.
Stundum er sagt að engin ein-
semd taki þeirri fram að skrifa
bækur. Steinar helgaði líf sitt þeirri
einsemd. Skáldið eirði hvergi, þurfti
alltaf að leita, festi hvergi yndi.
Þegar ég kynntist honum barn að
aldri fylgdi honum framandi blær.
Það var angan af útlöndum, Evrópu
— Frakklands, Hollands. Heima bjó
hann við þröngan kost en gat þó
boðið barni upp á brauð með hnetu-
smjöri. Á þeim tímum raðaði hann
handritunum smekklega til
geymslu, þar sem þau biðu upp-
hafningar. Hann braut postulíns-
bolla í Vestmannaeyjum og skáld-
bræður gengu í humátt eftir honum
í Flatey. Síðar meir fór hann alla
leið til Asíu — Indlands. Útlegðin
spannaði alla ævi. En hann komst
aldrei frá sjálfum sér. Heims-
borgarinn var frá Hellissandi.
Sársaukinn í útlegðinni gat verið
óskaplegur. Ekkert áfengi gat rofið
einsemd skáldsins. Hún var samof-
in.galdrinum, að skrifa, að skrifa.
Skáldskapargyðjan var miskunnar-
laus. Það var eins og engin fórn
væri of mikil.
Tilsvör hans gátu verið undarleg,
viðhorfín kaldranaleg. En í bijósti
hans var ákveðin hlýja, viðkvæmur
ómþýður strengur. Sumir töldu
hann meistara skáldskaparins sem
aldrei fengi viðurkenningu. Aðrir
þóttust sjá útskúfaðan sérvitring
sem fengi uppreisn löngu eftir
dauða sinn í litteratúr heimsins.
Tíminn faðmar ráðgátuna. Nú get-
ur enginn lengur kyijað symfón
eftir Brahms á kenderíi né spunnið
söguþráð eins og hann. Ætli góður
guð vilji ekki búa mönnum gleðiríka
eilífð eftir erfiða jarðvist.
Óskar Guðmundsson.
ÖUum tækjabúnaði sem notaður er við hestamennskuna í sinni breið-
ustu mynd er haganlega fyrir komið í hlíðarskýlum við „litlu“ reið-
höllina þar sem alltaf er hægt að ganga að þeim visum.
Það sem var eins og eyðimörk ’89 er nú orðið grasi gróið og vellirn-.
ir orðnir ágætlega þéttir.
verið byggð þar sem hestamenn
geta leigt sér svefnpláss hyggist
þeir stunda útreiðar eða þjálfun
yfír helgi eða til dæmis þegar hald-
in eru hestamót í Vilhelmsborg.
Það eru landssambönd allra
hestakynja sem fyrirfinnast í Dan-
mörku sem standa að rekstri Vil-
helmsborgar og þar á meðal er
Dansk Islandshesteforening. Nú
mun lítið mál að halda hestamót,
þarf aðeins að panta dag eða daga
og taka fram hvaða aðstöðu þarf
að nota og sjá starfsmenn Vil-
helmsborgar um að gera allt klárt
þannig að þá þarf aðeins að mæta
með pappírsgögn og mannskapinn.
Það ætti engum sem Vilhelms-
borg skoðar að dyljast að þar er
án efa besti mótsstaður sem völ er
á fyrir íslandshestamót í Evrópu.
Þótt Dönum hafi ekki tekist sem
best upp árið 1989 ætti ekki að
vera ástæða til að vantreysta þeim
að taka að sér annað alþjóðlegt
mót. Er það skoðun greinarhöfund-
ar að keppa beri að því að Danir
fái við fyrsta tækifæri stórt alþjóð-
legt mót sem yrði þá væntanlega
haldið í Vilhelmsborg. Benda má á
að DI verður 25 ára á næsta ári
og þá verða þeir með alþjóðagæð-
ingakeppni. Á aðalfundi FEIF ný-
lega var samþykkt að taka upp
gæðingakeppni og að haldið skyldi
Evrópumót sem fyrst. Að síðustu
má minna á að fyrsta heimsbikar-
mótið verður væntanlega haldið
1994 og hvar væri betra að halda
það en í Vilhelmsborg.
a*»5rngl |
aMHi
HS,
Bfifl
i
mm
I
L)ÓÐ ÚR MJSTRl
kínversk og iapönsk uód
helgi hálfdanarson
Ljob ur austrí
HELGI HÁLFDANARSON
Loksins eru aftur fáanlegar þýöingar Helga
Hálfdanarsonar á fornum japönskum og kínverskum
Ijóbum. Þessi bók er gersemi.
Mál IJjl og menning
LAUCAVECI 18, SÍMI (91) 24240 & SÍÐUMÚIA 7-9, SÍMI (91) 688577^
ER HEPPNIN
MEÐ ÞÉR?
rinnar getur þú
allt að 125 þúsund króna
x 25.000 kr.) í
HVlTA HÚSIO / SÍA