Morgunblaðið - 19.12.1992, Qupperneq 46

ARGUS/SÍA I ■ *| Hif'' >
46
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1992
Jólaþrennan
á jólapakkana
tvöföld ánægja!
SJONARHOLL
Dauðsföll af völdum elds-
voða tengd neyslu áfengis
DAUÐSFÖLLUM af völdum
kolmónoxíðeitrana (koloxíð-) af
útblásturslofti bifreiða hefur
farið fjölgandi hér á landi á síð-
ustu árum. Þetta er niðurstaða
rannsókna sem gerðar voru á
Rannsóknastofu Háskóla ís-
lands í lyfjafræði og birt er í
nýjasta tölublaði Læknablaðsins
sem nú er að koma út. Að rann-
sóknunum stóðu Jakob Kristins-
son dósent og prófessor Þorkell
Jóhannesson, prófessor Ólafur
Bjarnason og Rannsóknastofa
Háskólans í réttarlæknisfræði.
Þeir hafa einnig nýlega kynnt
niðurstöður skyldra rannsókna
sem sýna að kolmónoxíðeitranir
eru ein aðalorsök dauðsfalla í
eldsvoðum hér á landi.
Við báðum Jakob og Þorkell
um að lýsa þessum rannsóknum
nánar og skýra niðurstöðurnar.
Dauðsföll af völdum slysa
Jakob sagði að við rannsóknir á
dauðsföllum vegna eldsvoða hefði
vakið athygli hve mjög þeirra virt-
ust tengjast neyslu áfengis. Rann-
sakað var alkóhól og kolmónoxíð
í blóðsýnum úr þessum einstakling-
um og kom í ljós að flestir sem
létust á þennan hátt höfðu verið
með banvæna kolmónoxíðeitrun.
Rannsóknin náði til 30 einstak-
linga sem fórust í eldsvoðum í
húsum eða skipum á árunum
1971-1990, en það voru 51 pró-
sent allra dauðsfalla af völdum
eldsvoða hér á landi. í hópnum
voru 28 karlmenn og 8 konur á
aldrinum þriggja til 74 ára og var
meðal aldurinn rúm 45 ár. Í öllum
tilvikum var talið að um slys hafi
verið að ræða.
Alkóhólmagn í blóði mjög hátt
Mælingar leiddu í ljós að margir
þeirra, eða þrír af hveijum fjórum,
höfðu mjög mikið alkóhólmagn í
blóði. Það þykir áhugavert vegna
þess að erlendis hefur athyglin
ekki beinst að alkóhólsneyslu þeg-
ar kannaðar hafa verið orsakir
eldsvoða. Hér kemur fram að þess-
ir einstaklingar sem neytt höfðu
áfengis voru mjög ölvaðir. Einnig
kemur í ljós við samanburð að ölv-
unin var mun meiri og algengari
en í öðrum banaslysum sem urðu
á þessu 20 ára tímabili. Jakob
sagði að e.t.v. hefði þetta mikla
alkóhólmagn getað átt sinn þátt í
því að þessir einstaklingar hafi
ekki orðið eldsins varir, eða það
hefði komið í veg fyrir að þeir
hafi getað bjargað sér.
Kolmónoxíðeitrun orsakast af
ófullnægjandi bruna
- Hvernig verður kolmónoxíð-
eitrun?
„Kolmónoxíðeitrun orsakast af
ófullnægjandi bruna,“ sagði Þor-
kell. „Það getur orðið við bruna á
tijávið, kolum, koxi eða nánast
hvaða efni sem er.“ Hann nefndi
sem dæmi kolmónoxíðeitrun sem
varð af völdum viðarkola á grilli
sem notuð voru til að halda hita í
lokuðu tjaldi og olli dauða. Eitran-
ir verða á þann hátt að kolmónox-
íð keppir við súrefnið í bindingu
við blóðrauðann í blóði og binst
honum 200-300 sinnum fastar
þannig að hann getur ekki flutt
súrefnið. Þetta dregur mjög úr
flutningi súrefnis og veldur súrefn-
isþurrð í vefjum líkamans, en það
getur hæglega leitt til dauða.
Þorkell sagði að við venjulegar
aðstæður ætti kolmónoxíðmettun
í blóði að vera eitt prósent eða
minna. Hjá miklum reykingamönn-
um getur mettunin farið upp í
10-20 prósent en mettunin verður
banvæn þegar kolmónoxíðmettun
í blóðrauða nær 50 prósentum.
Fleiri lofttegundir geta verið
meðvirkandi við bruna
Jakob bætti við að hjá þeim sem
farast í eldsvoða úr kolmónoxíð-
eitrun sé í mörgum tilvikum enga
aðra dánarorsök að finna. Á síðari
árum hefði athygli manna einnig
beinst að öðrum eitruðum loftteg-
undum sem einnig geta myndast
við bruna eins og blásýru, koltvíox-
íð og klórvetni. Mælingar sem
gerðar hafa verið á blóði fólks sem
látist hefur í eldsvoða þykja bendir
til þess að um fleiri efni geti verið
að ræða, en vægi þeirra er mun
minna en kolmónoxíðs og sjald-
gæft er að þau finnist í banvænu
magni í blóði.
Dauðsföll af ásetningi
Dauðsföllum af völdum kol-
mónoxíðeitrana af útblæstri bif-
reiða hefur farið fjölgandi hér á
landi undanfarin ár. Þetta eru
næstum alltaf dauðsföll sem verða
af ásetningi (sjálfsvíg). Rannsókn-
imar náðu yfir 20 ára tímabil frá
1971-1990. Meðalaldur hópsins
var 40,6 ár og var yngsti einstakl-
ingurinn 16 ára piltur og elsti 75
ára gömul kona. Athygli hefur
vakið að á fyrri hluta tímabilsins
frá 1970-80 voru dauðsföllin til-
tölulega fá og engin í elsta eða
yngsta aldurshópi, en þeim fjölgaði
þegar fór að líða á seinni hluta
tímabilsins 1980-90 og urðu þau
flest árið 1990, eða 16.
Aukning í flestum
aldurshópum
Þorkell sagði að þegar bornar
væru saman niðurstöður á dánar-
tíðni eftir 1980 í hinum ýmsu ald-
urshópum hafí komið í Ijós að hún
hafði aukist í öllum aldurshópum
nema hjá 30-39 ára, en hún hafi
vaxið mest hjá fólki á aldrinum
50-59 ára. Dánartíðnin var hæst
hjá körlum sem komnir voru um
og yfir miðjan aldur, eða á aldrin-
um 40-59 ára, en vom fátíðust
hjá ungu fólki, 15-29 ára. Mæling-
ar sýndu að 46 prósent hinna látnu
1
Jólaþrennan kemur þér strax í
hátíöarskap. Hún er skemmtileg í
SKQINN. kjörin með JÓLAKORTINU
meira spennandi.
HAppAþRENNAN
hefttd rinnMfjmnf
N Æ R F Ö T
Það besta næst pér!
HAGKAUP
KRINGLUNNI