Morgunblaðið - 22.01.1993, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 1993
13
Til varnar umsögn
eftir Björn Bjarnason
4. desember 1992 birtist hér í blað-
inu umsögn eftir mig um bók Guð-
jóns Friðrikssonar Dómsmálaráð-
herrann, sem er annað bindið í rit-
verki hans um Jónas Jónsson frá
Hriflu. Vegna umsagnarinnar hefur
Haraldur Matthíasson, fyrrverandi
menntaskólakennari, ritað langa at-
hugasemd, er birtist í Morgunblaðinu
hinn 19. janúar. Þegar ég las athuga-
semdina, vaknaði sú spurning fyrst
í huganum, hvort Haraldur hefði les-
ið einhveija aðra grein en þá, sem
birtist eftir mig í Morgunblaðinu,
þótt hann beini spjótum sínum að
mér. Til að rökstyðja þessa skoðun
mína, fer ég þess á leit við Morgun-
blaðið, að það endurbirti þijá kafla
úr umsögn minni.
I upphafi athugasemdar sinnar
heldur Haraldur Matthíasson því
fram, að ég líki Jónasi frá Hriflu við
fasista og nasista og verður þetta
honum efni í sérstakan og með öllu
ómaklegan reiðilestur í garð Sjálf-
stæðisflokksins. Tilefni þessa er
væntanlega eftirfarandi kafli í um-
sögn minni:
„Fyrir jólin 1991 kom fyrsta bindi
þessa fróðlega ritverks Guðjóns Frið-
rikssonar í hendur lesenda. Þar er
lýst mótunarárum Jónasar og leitað
skýringa á mörgu, sem síðar ein-
kenndi stjómmálastarf hans. Bendir
Guðjón á hve miklar vonir Jónas
batt við samvinnustefnuna og póli-
tíska nauðsyn samvinnusamtaka.
Taldi hann, að lífið sýndi, að sam-
vinnan byggði á sérstakri, sjálf-
stæðri lífsskoðun. Lýsti Guðjón skoð-
unum Jónasar með þessum orðum:
„Nýrómantískar hugmyndir Jónasar
frá Hriflu felast meðal annars í að-
dáun á úrvalsmönnum, andúð á skól-
um nema sem eins konar sveitaheim-
ilum, lofi um starf bóndans, gagn-
rýni á efnishyggju á þeirri forsendu
að peningar séu ekki það verðmæt-
asta í lífinu, korporatífisma, þ.e. að
samband launagreiðanda og launa-
manna eigi að ákvarðast fremur af
samstarfi og eindrægni en peningum,
og íhaldssemi í menningarmálum.
Þetta eru að mörgu leyti sömu hug-
myndirnar og lágu að baki fasisman-
um á 3. og 4. áratug 20. aldar.““
í athugsemd sinni gerir Haraldur
Matthíasson kröfu til þess, að ég
rökstyðji niðurstöðu Guðjóns Frið-
rikssonar um efni hinna nýróman-
tísku hugmynda Jónasar frá Hriflu,
Nær væri að hann beindi þessari
kröfu til Guðjóns en mín, þótt í raun
nægi að vísa Haraldi á fyrsta bindi
ævisögunnar um Jónas.
Það er til marks um umfangs-
mikla gagnaöflun Guðjóns Friðriks-
sonar við ritun sögunnar um Jónas,
að hann birtir í fyrsta sinn kafla úr
„Athugasemd Haralds
Matthíassonar ýtir rök-
um undir fullyrðingar
mínar um þá pólitísku
vörn, sem dyggilega er
staðin um minningu
Jónasar frá Hriflu. Ber
síst að lasta það. Dómi
sögunnar verður hins
vegar ekki áfrýjað."
minnisblöðum, sem Jón Sigurðsson,
alþingismaður og bóndi á Reynistað
í Skagafirði, ritaði og snerta meðal
annars heitu umræðumar um „bijál-
semi“ Jónasar. Finnst Haraldi Matt-
híassyni sérstaklega ámælisvert, að
ég skyldi geta um þetta í umsögn
minni. Þótt Haraldur telji þessar
nýju heimildir ekki hafa að geyma
„nein stórtíðindi", kann öðrum að
þykja að svo sé og til þeirra hefði
ekki verið vitnað í bókinni nema
vegna ótvíræðs gildis þeirra.
Af athugasemd Haralds ræð ég,
að honum hafi mest mislíkað sú
ályktun mín af þessum tveimur bók-
um Guðjóns um Jónas frá Hriflu, að
söguhetjan hafí verið ofmetin. Um
þetta atriði sagði í umsögn minni:
„Að mínu mati ættu þessar bækur
að stuðla að því að kveða goðsögnina
um Jónas frá Hriflu niður. Hann
hefur verið ofmetinn. Varanlegustu
áhrif hans á stjórnmálin felast í því,
að hann lagði grunninn að starfi
Alþýðuflokksins og Framsóknar-
flokksins. Honum var hins vegar
hafnað af báðum flokkunun síðar.
Það kemur í ljós, hvort flokkarnir
eru lífseigari en ýmislegt annað sem
rekja má til Jónasar. Samvinnustefn-
an hefur runnið sitt skeið í íslenskum
stjórnmálum og Samband íslenskra
samvinnufélaga, höfuðvígi Jónasar,
er horfið. Héraðsskólarnir eru úr
sögunni. Skipaútgerð ríkisins, sem
Jónas stofnaði með valdabrölti í
Stjórnarráðinu, hefur verið lögð nið-
ur og sömu sögu er að segja um
Menntamálaráð, svo að tvö dæmi séu
tekin. Til minningar um ráðherraár
Jónasar standa nokkrar opinberar
byggingar. Honum hefur þó verið
ætlaður of stór hlutur í þeim, eins
og til dæmis Sundhöll Reykjavíkur."
Haraldur Matthíasson notar þessi
orð til að hefja varnarræðu fyrir
héraðsskóla og dylgja um einhvers
konar meðfædda andúð á þeim.
Minnir sá útúrsnúningur helst á að-
ferðina, sem Jónas frá Hriflu beitti
oft í ritdeilum og fólst í því að gefa
sér fyrst einhvetja forsendu um and-
mælanda sinn og leggja síðan út af
henni í árásarskyni. Það er fráleitt
að draga þá ályktun af þessum orð-
um mínum, að þau lýsi andúð á hér-
aðsskólum; hitt er staðreynd, að þeir
eru úr sögunni.
Umsögn minni hinn 4. desember
sl. lýkur á þessum orðum:
„Með hliðsjón af því, hve Jónas
Jónsson frá Hriflu hélt í raun stutt
um valdataumana í íslenskum stjóm-
málum, telst það til sérstakra pólití-
skra afreka, að unnt hafi verið að
halda nafni hans jafnhátt og jafn-
lengi á loft og raun ber vitni um.
Virðist augljóst, að ýmsir, sem gengu
gegn honum innan Framsóknar-
flokksins hafa talið sig og flokkinn
hafa haft hag af því, eftir að hann
var hrakinn frá völdum þar, að
hampa Jónasi meira en góðu hófí
gegndi. Þá lagði Jónas sig fram um
að styðja unga menn til afreka og
margir þeirra hafa þakkað fyrir sig
með lofi um velgjörðarmanninn. Allt
hefur þetta stuðlað að því að magna
um of stjórnmálaafrek Jónasar frá
Hriflu. Undir lok bókarinnar segir
Guðjón:
„Það má segja að enginn íslenskur
stjórnmálamaður hafi gengið eins
langt í að ná undir sig völdum og
Jónas frá Hriflu á árunum 1927 til
1932 og hann hefur komist næst því
allra íslenskra manna á síðari tímum
að verða einráður um stjóm lands-
ins.“
Með vísan til þessara orða má
segja, að bókin um dómsmálaráð-
herrann Jónas Jónsson frá Hriflu
snúist um átök milli þingræðis og
einræðis. Þeir, sem unna þingræði
og lýðræði, hljóta að fagna pví, að
innan þingflokks framsóknarmanna
skyldi Jónasi verða sýnd sú and-
staða, sem að lokum dugði til mót-
vægis við valdafíkn hans.“
Athugasemd Haralds Matthías-
Reglugerð bindi
enda á frjálsan inn-
flutning á sterum
Egill Jóhannsson
margra heilbrigðisstarfsmanna og
hér um ræðir eru fram settar. Nóg
er samt fyrir af sundurlyndisefnum
í heilbrigðisgeiranum um þessar
mundir. Ekki er á það bætandi.
Höfnndur er formaður
Starfsmannaráðs Landspítala og
annaraf tveimur fulltrúum
starfsmanna í stjórnarnefnd
Ríkisspítala.
INNFLUTNINGUR á allt að 100
daga skammti af steralyfjum til
eigin nota er nú hveijum og einum
frjáls en að sögn Matthíasar Hall-
dórssonar aðstoðarlandlæknis er
í smíðum reglugerð á vegum fjár-
málaráðuneytisins þar sem inn-
flutningur verður bannaður öðr-
um en þeim sem geta sýnt fram
á vottorð um að þeir þurfi á stera-
lyfjum að halda.
Að sögn Matthíasar kemur frum-
kvæði í málinu frá lyfjanefnd og er
tilefnið rökstuddur grunur um mis-
notkun þessara efna undanfarin ár.
Matthías undirstrikaði að steralyf
væru ekki hættuleg í sjálfu sér og
gagnleg í ákveðnum sjaldgæfum
sjúkdómstilfellum, í hóflegum
skömmtum.
Þegar um væri að ræða að þeirra
væri neytt í margföldum og jafnvel
hundraðföldum ráðlögðum skömmt-
um í langan tíma án nokkurra af-
skipta lækna væri um misnotkun að
ræða og gegn henni yrði reglugerð-
inni beint.
Sterum smyglað
Athugun á lyfseðlum, yfir þriggja
mánaða tímabil, sem ávísað var til
fólks sem fætt var árið 1950 eða
síðar, hefði leitt í ljós að á þessum
tíma var 30 lyfseðlum ávísað á land-
inu öllu og segir aðstoðarlandlæknir
að þetta ásamt öðru sé ti! marks um
það að sú misnotkun sem orðið hafi
vart á þessum lyfjum eigi sér fyrst
„Pólifískur stigamað-
ur“ í Stjórnarráðinu
Bœkur
Björn Bjarnason
DÓMSMÁLARÁÐIIERRANN,
«aga Jónasar Jónssonar frá
Hriflu, II. HOfundur: Guðjón Fríð-
ríksson. Útgefandi: Iðunn,
Rcykjnvlk 1992. 814 bls. mcð U6a-
myndum, tiivlsunum, heimilda-
skrá og nafnaskrá.
Orðin innan gæsalappa I fyrir-
sögninni np6litlskur sUgamaður* eru
úr grein, sem birtist I Morgunbiaðinu
19. september 1929, rúmum tveimur
árum e.ítir að Jónas Jónsson frá
Hriflu varð dómsmáiaráðherra, en
þá sá blaðið ástæðu til að lýsa ráð-
herranum með þessum orðum, þegar
fjaliað var um ofriki hans I skólamál-
um. Finnst mér orðin lýsa vei af-
stöðu andstæðinga Jónasar Ui hans
á þeim fimm árum, sem þessi bók
Guðjóns Friðrikssonar spannar. Þar
er lýst ráðherradómi Jónasar frá
ilriflu og hinum hatrömmu dcilum,
rkahans
Jónas Jónsson frá Hríflu.
gegn Jónasi á þingi. Hefúr Jðn eftir
hæfiiegt mótvægi gegn Jónasi I rík
isstjóminni. Setlist þá helsU and-
stæðingur hans I flokknum, Ásgeir
Ásgeirsson slðar forseU íslands, I
stjómina. óllkari stjómmálamenn
er tæplega unnt að finna, en sagan
hefur með ótvíræðum hætti sýnt,
að starfshættir Ásgeirs dugðu betur
Ul að öðlast traust samstarfsmanna
og þjóðarinnar. Þegar Ásgeir varð
forseU 1952, hafði Jónasi verið út-
hýst úr Framsóknarflokknum og
málgögnum hans. Má segja, að |'
hafi hinn „póliUski sUgamaðui
einna helst mátt búa við hlutskipU
„pólitisks flóttamann8“.
Þegar litið er yfir útgáfuskrár nú
fyrir jólin, blasir við, að áhuginn á
því að kynna almenningi ævi og störl
einstaklinga er síst minni en áður.
Ástæðan fyrir þessum áhuga ei
væntanlega sú, að bækumar seljasL
Sú spuming á hins vegar fullan rétt
á sér, hvort stundum sé ekki I oí
mikið ráðist með útgáfu slíkra minn-
ingabóka; hvort þar sé ekki um ofi
■fiUadiaHháialuiUbaába
sonar ýtir rökum undir fullyrðingar
mínar um þá pólitísku vöm, sem
dyggilega er staðin um minningu
Jónasar frá Hriflu. Ber síst að lasta
það. Dómi sögunnar verður hins veg-
ar ekki áfrýjað. Jónas „hefur komist
næst því allra íslenskra manna á síð-
ari tímum að verða einráður um
stjórn landsins," segir Guðjón Frið-
riksson réttilega og bók hans um
dómsmálaráðherrann Jónas frá
Hriflu er rökstuðningur fyrir þeirri
fullyrðingu. Haraldur vill hins vegar
gera skýran merkingarmun á orðun-
um einráður og einræði, hið fyrra
sé mildara en hið síðara; eigi dómur-
inn um Jónas frá Hriflu að byggjast
á slíkum orðhengilshætti, er fokið í
flest skjól.
í stað þess að feta í fótspor Har-
alds Matthíassonar og ljúka þessari
grein með hrakspá í hans garð skal
vitnað í Orðabók Menningarsjóðs.
Þar segir um orðið einráður „sem
ræður (vill ráða) öllu einn“ og um
einræði „1 ráðríki, þvermóðska, þrái.
2 einveldi, vald eins manns eða (lít-
ils) hluta þjóðarinnar til að ráða öllu
í landinu." Ef Haraldur Matthíasson
hefði flett upp í orðabókinni, hefði
hann séð, að fyrsta skýring á orðinu
einræði lýsir að mati hans sjálfs bet-
ur stjómarháttum Jónasar frá Hriflu
en orðið einráður.
Höfundur er þingmaður og ritar
umsagnir um bækur fyrir
Morgunblaðið.
Hafnarfjörður
Slökkviliðið kall-
að út 187 sinnum
Á ÁRINU 1992 voru útköll slökkviliðs lyá Slökkviliði Hafnarfjarðar
187. í þessum 187 útköllum var einungis um eld að ræða í 83 tilvikum,
meirihluti þeirra eða 49 útköll voru í „rusli, sinu og gróðri“. Árið 1991
voru útköll 205, þar af 97 vegna elds. I þeim 104 kvaðningum sem
ekki var um eld að ræða eru 5 skipti tækjabifreið vegna slysa, 39 sinn-
um veitt aðstoð s.s. við dælingu, hreinsun og önnur viðvik fyrir borgar-
ana. I 33 skipti var grunur um eld, 23 sinnum biluð eða of næm bruna-
viðvörunarkerfi og í 4 skipti var liðið narrað.
og fremst skýringar í smygluðum
lyfjum.
Hann sagði að lítil áhersla hefði
til þessa verið lögð á að uppfræða
tollverði um steralyf en rætt hefði
verið um að haldin yrðu námskeið
til að undirbúa tollverði undir hertar
reglur um innflutning þeirra.
Það lítur samt út fyrir að árið
1992 hafi verið hagstætt er varðar
brunatjón. Einungis var allt liðið
kvatt út einu sinni á árinu 1992 og
7 sinnum var „lítið útkall“ (ein vakt).
Brunavama- og þjónustusvæði
Slökkviliðs Hafnarfjarðar er auk
Hafnarfjarðar Garðabær og Bessa-
staðahreppur. Á svæðinu búa sam-
kvæmt bráðabirgðatölum Hagstof-
unnar 1. desember sl. 24.610 manns.
Slökkviliðið sér einnig um sjúkra-
og neyðarflutninga á sama svæði og
fóm sjúkraflutningabifreiðar í 1.325
flutninga á nýliðnu ári, þar af voru
306 bráðaflutningar vegna slysa og
annarra áfalla. Sjúkraflutningar
urðu hins vegar 1.418 árið áður, en
þar af voru 315 slysa- og bráðaflutn-
ingar.
Á hverri vakt eru 5 menn og eru
vaktirnar fjórar. Aðeins starfar einn
maður við eldvarnareftirlit en eftirlit-
ið þarf þegar að auka og styrkja því
með auknu eftirliti og fræðslu lækk-
ar kostnaður vegna brunatjóna og
sársauki þeirra vegna minnkar.
(Fréttatilkynning)
S takar joggingbuxur.
Glansbuxur.
Þröngar gammosíur.
Mikið úrval af
ódýrum nóttfatnaði
Nýbýlavegi 12, sími 44433
Faber-Castell
Myndlistarvörukynning
á Faber Castell vörum í Máli og menningu,
Síðumúla,
föstudaginn 22. janúar kl. 13.00-17.00
og föstudaginn 29. janúar kl. 13.00-17.00
AHíuJm Diirct í>.