Morgunblaðið - 22.01.1993, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 1993
31
Jón Sætran tækni-
fræðingur — Minning
„Og það er einlæg löngun mín og von,
að ég í engu megi til skammar verða,
heldur að Kristur megi í allra augum,
nú eins og ávallt, vegsamlegur verða í
mér, hvort sem það verður með lífi
mínu eða dauða. Því lífið er mér Krist-
ur og dauðinn ávinningur."
(Fil. 1:20-21.)
Þessi orð skrifaði Páll postuli, en
hann var að því er ætla má starfsam-
astur allra postulanna. Þessi orð
fínnst okkur, sem ritum þessa minn-
ingargrein, gætu hafa verið einkunn-
arorð vinar okkar og félaga, Jóns
Sætrans. Og okkur fínnst þau eiga
einkar vel við þann starfsama mann
sem nú er horfínn úr hópnum.
Engan þekkjum við, sem lagði sig
eins ötullega fram í starfí til hags-
bóta fyrir aðra eins og Jón gerði.
Meðal annars var hann brautryðjandi
í því að koma til þroska í iðnnámi
mörgum þeim sem í erfiðleikum áttu
vegna heymardeyfðar eða annarrar
fötlunar. Hann var frumkvöðull að
því að námsgögn fyrir þetta fólk
voru útbúin og skrifaði hann mikið
og teiknaði í því efni.
Á unga aldri gekk Jón í KFUM í
Reykjavík og snemma var honum
falið umsjónarstarf eða það sem kall-
að er „sveitarstjórastarf“. Þá strax
kom fram hve ungir drengir löðuðust
að honum og honum var létt um að
segja þeim sögur, syngja með þeim
og fræða þá í guðsótta og góðum
siðum. Við vitum að margir af
drengjunum hans frá þessum tíma,
þ.e. fyrir stríðið 1939, minnast enn
góðra stunda frá fundum og sam-
verustundum með Jóni. Eftir að Jón
Sætran hafði lokið sínu iðnskólaprófi
(’37) hugsaði hann til framhalds-
náms í rafmagnsfræði í Danmörku
og sigldi hann til Kaupmannahafnar
fyrir stríð og lauk prófí í tæknifræði
meðan á stríðinu stóð. Hann hélt
sambandi við drengina sína úr KFUM
með bréfaskriftum og treysti þannig
samband þeirra við félag sitt. Jón tók
þátt í félagsstarfi KFUM í Kaup-
mannahöfn en honum var ekki lengi
vært í Danmörku á þessum viðsjár-
verðu tímum, svo virkur sem hann
var í öllu hjálparstarfi og varð hann
því að flýja iand að næturlagi með
hjálp vina sinna og fór yfír sundið
til Svíþjóðar til þess að komast hjá
því að lenda í höndum hins þýska
hernámsliðs. Eftir að hann kom heim
var hann oft í vina hópi fenginn til
þess að segja frá þessari reynslu
sinni.
Þegar Jón kom heim til Islands
eftir stríð varð hann strax á ný virk-
ur í sínu gamla félagi. Það safnaðist
um hann ungt fólk og stóð hann
ásamt öðrum manni, sem kom heim
um sama leyti, fyrir því að myndað-
ur var vinahópur sem hafði það I
huga að endumýjast í félagsstarfinu.
Líklega hefur þeim félögum sýnst
komin einhver stöðnun í félagsstarfið
og þeir viljað blása ferskum straum-
um inn í það. Slíkur var einatt áhugi
Jóns Sætrans. Hann vildi láta gott
af sér leiða, var alltaf tilbúinn að
leggja sitt af mörkum. Hann lagði
sig allan fram að hverju sem hann
gekk.
Fljótlega eftir að hann var kominn
frá námi á Norðurlöndum hóf hann
kennslu við Iðnskólann í Reykjavík.
Þar varð hann strax vinsæll kenn-
ari. Nemendur fundu fljótt hvað að
þeim sneri, nefnilega maður sem
lagði sig allan fram um það að út-
skýra fræði og teikningar þannig,
að það vakti áhuga og löngun nem-
endans til þess að ná fæmi í þeirri
grein, sem hann kenndi. Okkur sem
þetta skrifum er vel kunnugt um það
að lagni og áhugi Jóns við kennslu-
störf vom smitandi, aðrir kennarar
drógu dám af honum í því að leggja
sig sem best fram um það að gera
námsefnið auðskilið fyrir nemendur
sína.
Iðnskólinn var í þröngum húsa-
kosti í þá daga, Iðnaðarmannafélags-
húsinu á homi Lækjargötu og Vonar-
strætis, en nýtt Iðnskólahús var í
smíðum frá 1945 til ’55 er það var
tekið í notkun. Það er víst að Jón
Sætran lá ekki á liði sínu á þessum
árum fremur en í annan tíma. Hann
lagði af mörkum mikla sjálfboða-
vinnu við raflagnir og fleira viðkom-
andi framkvæmdum við bygginguna.
Það er alkunna að hann vann stöð-
ugt að því að búa til og bæta náms-
gögn til þess að auðvelda nemendum
sínum að ná árangri í iðnnáminu.
Sumt af þessum námsgögnum urðu
að námsbókum en önnur vom gerð
til þess að auðvelda nemendum að
tileinka sér það í faginu sem af þeim
yrði krafist þegar þeir kæmu að
skólanámi loknu út í atvinnulífíð.
Jón Sætran var settur yfírkennari
í rafgreinum 1963. Á þeim tíma varð
mjög ör þróun í iðnnámi, námskrár-
gerðir fóru af stað í mörgum iðn-
greinum og í því starfi tók Jón mik-
inn þátt þótt hann væri í fullu starfí
við kennslu og stjómun. Hann kenndi
ekki aðeins rafvirkjun heldur tók
hann einnig að sér kennslu útvarps-
virkja og fór strax að útbúa náms-
gögn handa þeim. Þótt hann hafi
verið vinsæll kennari útvarpsvirkja
varð það að hans dómi betra að fá
sérfærðing í þeirri iðngrein og hann
leitaði uppi tæknifræðing, færan
mann til þess að verða aðalkennari
útvarpsvirkja og sá ungi maður, sem
hann hafði komið auðga á, reyndist
sérlega vel og hafði reyndar marga
sömu eðliskosti og Jón sjálfur. Þetta
var Halldór J. Amórsson, nú deildar-
stjóri í Tækniskóla Islands.
Alla tíð bar Jón hag nemenda
sinna fyrir bijósti og það fundu þeir
og vom honum þakklátir. Þegar fram
liðu stundir fór heymarskert fólk að
sækja í iðnnám fyrir hvatningu kenn-
ara sinna í Heymleysingjaskólanum.
Jón sá fljótt vanda þessa fólks og
gekkst fyrir því að auðvelda þeim
námið. Hann kom því til leiðar að
fé fékkst til námsefnisgerðar fyrir
heymarskerta og var hann ötull við
að útbúa slík gögn og fékk hann
einnig aðra til þess að vinna að þessu
verki, enda hafði hann umsjón með
því öllu, en það var á vegum Iðn-
fræðsluráðs. Jón Sætran var sívak-
andi fyrir því að viðhalda þekkingu
sinni í sinni grein og í fræðslumálum.
Hann fór utan og kynnti sér fræðslu-
og skólamál í nágrannalöndunum og
skrifaði skýrslur eftir heimkomu
sína. Hann fór líka að eigin fmm-
kvæði til Noregs til þess að kynna
sér sem best hvemig iðnnám fyrir
heymaskerta fer fram og notaði
sumarfrí sitt til þess. Hann sá hve
mikið álag það yrði fyrir heymar-
skert fólk að koma til náms í fram-
andi landi og þurfa þar að læra nýtt
tungumál um leið og það ætti að
læra nýjar faggreinar.
Þrátt fyrir allar þessar annir lagði
Jón á sig mörg önnur tímafrek verk-
efni. Hann þýddi úr erlendum málum
kristilegt efni og miðlaði því til vina
sinna svo það mætti verða þeim til
fræðslu og uppbyggingar. Hann
predikaði ekki en líf hans var okkur
áminning. Hann var sjálfur mótaður
af kristilegu lífsviðhorfí og fram-
ganga hans öll bar vott um það að
hann átti einlæga trú og bænalíf.
Hann vildi ekki koma sjálfum sér á
framfæri heldur vann að því að
hjálpa öðmm til náms og þroska.
Orðin sem standa fremst f þessari
minningargrein finnast okkur eiga
við um lífsviðhorf og framgöngu Jóns
Sætrans og við vitum að hann gat
sagt í einlægni: „Lífið er mér Kristur
og dauðinn ávinningur."
Við vottum eiginkonu hans, börn-
um og ástvinum hans öllum okkar
dýpstu samúð og biðjum þeim bless-
unar Guðs.
Aðalsteinn Thorarensen,
Sigursteinn Hersveinsson.
Þegar við í Iðnskólanum fréttum
andlát Jóns Sætrans var okkur
bmgðið og það þótt hann hefði um
margra ára skeið átt við vanheilsu
að stríða. Eins og alltaf þegar frétt-
ir af andláti berast reikar hugurinn
aftur til fortíðar.
Jón var fæddur í Reykjavík 21.
febrúar 1915 og voru foreldrar hans
hjónin Kristín Hansdóttir og Sívert
Sætran rafvirki en hann var af norsk-
um ættum.
Jón lærði ungur rafvirkjun og hélt
síðan til Danmerkur til að læra
tæknifræði og lauk þar námi 1941.
Fyrst eftir nám vann hann á teikni-
stofu í Danmörku en undi illa hag
sínum enda Danmörk þá hersetin af
Þjóðveijum. Jón flúði því til Svíþjóð-
ar og vann þar til stríðsloka. Þar
vann hann einnig að hugðarefnum
sínum í KFUM.
í Svíþjóð kynntist hann ungri
hjúkrunarkonu Svanhildi Theodórs-
dóttur. Svanhildur og Jón gengu í
hjónaband 11. maí 1946 og eignuð-
ust þau þijú böm Hans, f. 10.5.
1947, Kristínu Hildi, f. 22.6. 1949
og Jónu Björg, f. 14.4. 1952.
Jón starfaði nær allan starfsaldur
sinn sem kennari við Iðnskólann í
Reykjavík og var einn af brautryðj-
endum iðnnáms á Islandi.
Þegar Jón hóf kennslu 1945 var
mikið umrót í iðnnámi hér á landi.
Menn sem unnið höfðu störf iðnað-
armanna á stríðsámnum flykktust í
iðnskóla með það að markmiði að
afla sér réttinda sem iðnaðarmenn.
Ýmis vandamál komu upp, því þótt
skólinn hefði langa hefð í að mennta
menn í almennu námi og teikningum
horfði málið öðmvísi við þegar um
slíkan fjölda var að ræða og einnig
vom nemendumir á mjög ólíku stigi
hvað menntun varðaði. Til vom þeir
sem aldrei höfðu í skóla komið og
svo vom þeir sem lokið höfðu skyldu-
námi. Einnig var til í dæminu að í
skólann kæmu nemendur með meiri
menntun. Þessum nemendum þurfti
að kenna íslensku, reikning, teikn-
ingu, bókhald og erlend mál á stutt-
um tíma til þess að þeir gætu tekist
á við atvinnulífið sem iðnaðarmenn
og rekið fyrirtæki. Það undarlega
var að flestir stóðu sig þegar út í
atvinnulífið kom, urðu meistarar,
atvinnurekendur og dæmi em um
að þeir yrðu bankastjórar og ráðherr-
ar.
Það er okkur sem yngri erum hrein
ráðgáta hvemig þessir kennarar fóru
að og leystu þessi störf jafn vel af
hendi og raun varð á. Það hefur
verið mikill fengur fyrir Iðnskólann
þegar til starfa réðst ungur raftækni-
fræðingur nýkominn frá námi í Dan-
mörku og Svíþjóð. Ekki skemmdi það
fyrir skólanum að þama var kominn
til starfa einstakur dugnaðarforkur
sem setti ekki fyrir sig þótt á bratt-
an væri að sækja, námsbækur væm
fáar og ófullkomnar, húsnæði lítið
og aðstæða slæm. Jón samdi nýjar
bækur í frístundum (frístundir hljóta
að hafa verið fáar) og útvegaði tæki
og tól með einstakri þrautseigju og
krafti. Hann geymdi það ekki til
morguns sem hægt var að fram-
kvæma í dag. Allir sem vinna við
skóla og menntakerfíð reka sig á
ýmsar hindranir. Leita þarf sam-
þykkis nefnda í hinum og þessum
Oddur Carl Thorarensen, apótek-
ari í Akureyrar Apóteki, er látinn.
Oddur var sonur Odds C. Thorar-
ensens, apótekara á Akureyri, og
konu hans, Gunnlaugar Júlíusdótt-
ur, og fæddist á Akureyri 13. nóv-
ember 1929. Hann lauk stúdents-
prófi ári 1950, en lauk kandidats-
prófi í lyfjafræði frá Danmarks
Farmaceutiske Hojskole haustið
1960. Hann gerðist apótekari í apó-
teki föður síns í júní 1963 og var
þar apótekari unz hann lézt nýverið.
Með Oddi er horfinn sjónum hinn
ágætasti drengur sem ánægjulegt
var að fá að kynnast og starfa
með. Kynni okkar Odds hófust er
hann stundaði verklegt nám í
greinum, svo ekki sé minnst á ráðu-
neytin, en þau hafa það orð á sér
að svara beiðnum seint og illa. Jón
komst auðveldlega fram hjá þessum
hindrunum með því að bæta því við
texta bréfa að væri ekki svarað inn-
an tiltekins tíma liti hann á svarið
sem jákvætt og hófst svo handa við
framkvæmd þeirra mála sem hann
hafði sótt um leyfi til að framkvæma.
Þegar Iðnskólinn flutti upp á
Skólavörðuholt varð strax rýmra og
þá var farið að huga að verknámi.
Ég held að ekki sé á neinn hallað
þótt ég segi að þá baráttu hafi Jón
leitt Mér hefur verið sagt að Jón
hafi í eina tíð haft það baráttumál
að koma upp aðstöðu til að kenna
rafsuðu í Iðnskólanum og þegar hann
var búinn að koma auga á húsnæði
í geymslu sem var áföst skólanum
þá hafi hann lagt raflagnirnar sjálfur
og útvegað innréttingar til að þessi
starfsemi gæti farið fram.
Iðnfræðslan naut góðs af störfum
Jóns en engir standa þó í meiri þakk-
arskuld við hann en rafiðnaðarmenn
því hann leiddi alla þróun í fræðslu-
málum þeirra í áratugi. Þetta starf
var unnið af brennandi áhuga og
hefur sjálfsagt verið lágt launað ef
þá nokkuð. Jón samdi kennslubækur
eins og að framan er getið og minn-
ist ég bóka í rafmagnsfræðum,
vinnubóka i fagteikningu, stærð-
fræði og kennslubóka um flatarmáls-
og rúmteikningu. í þijá áratugi út-
skrifuðust fáir rafiðnaðarmenn sem
ekki höfðu notið tilsagnar og hand-
leiðslu Jóns.
Sem persóna var Jón einstakur.
Hann var stakur reglumaður, trú-
maður mikill og svo léttur í lund að
öllum leið vel í návist hans. Jón hafði
mikilli þekkingu að miðla í sínu fagi
og flesta þá mannkosti er prýða
mega góðan kennara.
Arið 1977 fékk Jón hjartaáfall og
hætti þá störfum sem yfirkennari en
hélt áfram stundakennslu til ársins
1981. Margir héldu að hann drægi
sig í hlé að loknu miklu og góðu
ævistarfi en það var annað sem vakti
fyrir Jóni. Hann átti hugsjón og hún
var sú að rétta þeim hjálparhönd er
höllum fæti stóðu í þjóðfélaginu.
Árið 1972 hafði hann byijað að
Fæddur 5. október 1911
Dáinn 11. janúar 1993
Laugardaginn 16. janúar var til
moldar borinn við Setbergskirkju í
Grundarfirði Þorsteinn Guðbergur
Ásmundsson, frændi minn, en hann
fæddist á Kverná í Grundarfirði 5.
október 1911 ogvar elstur níu systk-
ina. Systurnar eru tvær og báðar á
lífi, en bræðurnir sjö og allir dánir.
Einn dó sem barn, annar unglingur,
en hinir komust til fullorðinsára.
Þrír þeirra drukknuðu á besta aldri.
Steini frændi fór til sjós um ferm-
ingu á skak-kútter sem pabbi hans
var skipstjóri á. Eftir það fór hann
á togara og var þar, nema nokkur
ár sem hann var í útgerð á mb.
Sindra, 15 tonna bát, sem hann
gerði út frá Grundarfirði ásamt
nokkrum öðrum ungum mönnum.
Laugavegs Apóteki hjá föðurbróður
sínum, Stefáni Thorarensen, sem
þar var apótekari. Oddur var vin-
sæll meðal starfsbræðra, enda hið
mesta ljúfmenni og hinn bezti
drengur. Síðar á starfstíma okkar
er við vorum báðir orðnir apótekar-
ar utan Reykjavíkur bar fundum
okkar saman á ný. Samtök dreifbýl-
isapótekara urðu til og Oddur varð
snemma virkur félagi í þeim sam-
tökum. Hann lét sér mjög annt um
hag stéttarbræðra sinna og starfaði
af miklum dugnaði og áhuga að
málefnum apótekara. Veit ég að
ég mæli fyrir munn þeirra allra er
honum eru þökkuð þau störf.
Við sem eftir lifum minnumst
kenna heymariausum sem stunda-
kennari og þar var gengið til verka
með sama krafti og elju sem ein-
kenndu öll hans störf. Þeirri kennslu
hélt hann áfram lengi eftir að hann
veiktist. Jón var einn af baráttu-
mönnum fyrir því að opna skóla
landsins fyrir fötluðum einstakling-
um og jafnan síðan koma hlutfalls-
lega fleiri heymarlausir í Iðnskólann
en aðra skóla.
Hann kenndi og útbjó kennslu-
gögn fyrir heymleysingja. Starfsað-
stöðu hafði hann í Iðnskólanum og
var um það talað þegar Jón fékk
heimfararleyfi af sjúkrahúsi eitt sinn
og kom niður í skóla og fór að vinna
eitthvað sem honum hafði dottið í
hug meðan á sjúkralegunni stóð.
Ekki veit ég hvort hann kom við
heima hjá sér, en ef það hefur verið
þá hefur það verið stutt, því hann
þurfti að vera mættur á spítalann
aftur. I veikindum sínum dvaldi Jón
um tíma á Reykjalundi en þar var
margt fatlað ungt fólk sem ekki
naut skólagöngu og hóf hann þegar
að kenna því. Þeirri kennslu hélt
hann áfram eftir að hann var kominn
heim og fór þá uppeftir í rútu, sjálf-
ur fatlaður, en aldrei átti hann bíl.
Jón Sætran hreykti sér hvorki af
verkum sínum né steig á stall og
helst held ég að hann hafi viljað
hverfa í fjöldann og láta lítið fara
fyrir sér. Áf því varð þó ekki vegna
þeirra mannkosta sem ég hef verið
að reyna að lýsa og sem vöktu á
honum athygli.
Jón var yfirkennari í fjölda ára
eða frá 1963 til 1977 og leysti af
sem skólastjóri Iðnskólans, í eitt ár,
í forföllum Þórs Sandholts. Honum
var ýmis sómi sýndur, varð heiðurs-
félagi Kennarafélags Iðnskólans og
1980 var honum veitt fálkaorðan
fyrir störf að menntamálum og hefur
undirritaður aldrei orðið var við jafn
almenna ánægju með veitingu þeirr-
ar orðu eins og þá.
Ég vil fyrir hönd kennara Iðnskól-
ans þakka Jóni samfylgdina og votta
eiginkonu, börnum, bamabömum og
öðrum aðstandendum dýpstu samúð.
Megi minningin um góðan mann
vera þeim styrkur á sorgarstundu.
Sigurður P. Guðnason.
Þegar nýsköpunartogarar komu, fór
hann aftur á togara, og var lengst
af á togaranum Aski, eftir að hann
kom nýr til landsins.
Hann fór vestur að Kverná og bjó
þar í nokkur ár, en heilsan fór að
bila og kom hann þá til Reykjavíkur
og bjó á Hrafnistu, sem hann sagði
að væri góður staður til að bíða á,
eins og hann orðaði það. „Hér er
allt gert fyrir mann sem hægt er
og ágætis fólk.“
Síðasta ár fór Steina frænda mik-
ið aftur, en þó var hann ekki veik-
ur. Hinn 10. janúar lá hann í rúminu
þegar ég kom, sagðist ekki vera
veikur, en sér liði hálfilla. Og þann-
ig lauk okkar síðasta samtali, því
að hann dó daginn eftir. Blessuð sé
minning hans.
Guðmundur Bergsson.
Odds sem einstaks prúðmennis sem
og virðulegs fulltrúa í röðum apó-
tekara.
Kjartan Gunnarsson.
Oddur Carl Thoraren-
sen apótekari — Kveðja
Minning
Þorsteinn Guðbergur
Ásmundsson frá Kvemá