Morgunblaðið - 24.01.1993, Blaðsíða 4

i
4 FRÉTTIR/YFIRUT
lUVtUUKOM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1993
ERLENT
INNLENT
Hagvöxtur
glæðist eft-
ir þrjú ár
Áætlað er að enginn hagvöxtur
verði að jafnaði hér á landi á árun-
um 1993 til 1995. Hann glæðist
hins vegar í 2% til 3% á ári frá
árinu 1996 að því er segir í endur-
skoðaðri áætlun Þjóðhagsstofn-
unar.
Fjárlagahalli verði
á áttunda milljarð
Horfur eru á að halli á flárlögum
yfírstandandi árs verið a.m.k. ein-
um milljarða króna meiri en gert
var ráð fyrir við afgreiðslu fjárlaga
í desember þegar þau voru af-
greidd með 6,2 milljarða króna
rekstrarhalla. Samkvæmt bráða-
birgðatölum um afkomu ríkissjóðs
á síðasta ári varð hallinn 7,2 millj-
arðar króna samanborið við 12,5
milljarða króna halla árið 1991.
Landsbanki tapaði 150
miiyónum í fyrra
Landsbankinn var með 140 til
150 milljón króna neikvæða rekstr-
amiðurstöðu í fyrra. Hann lagði
100 milljónir króna í afskriftarsjóð
tapaðara útlána á mánuði allt árið,
samtals 1,2 milljarða króna.
íslandsbanki áætlar 1,4
miHjarða afskriftir
íslandsbanki áætlar að um 1,4
milljarðar króna verði lagðir í af-
skriftasjóð vegna tapaðra útlána
bankans á liðnu ári. Áuk þess voru
370 milljónir króna lagðar í af-
skriftasjóðinn í tengslum við sam-
runa eignarhaldsfélaga Iðnaðar-
banka og Verslunarbanka við
íslandsbanka og til þeirra breyt-
inga sem urðu á eignarhaldsfélagi
Alþýðubankans
ERLENT
Clinton sett-
ur í embætti
forseta
Bill Clinton var settur í emb-
ætti Bandaríkjaforseta á miðviku-
dag. Hann er 42. forsetinn í sögu
landsins og sá þriðji yngsti. Clinton
lagði í innsetningarræðunni
áherslu á að kynslóðaskipti hefðu
orðið í Hvíta húsinu og orðið
„breyting", sem var eins konar
kjörorð hans í kosningabaráttunni
í fyrra, kom níu sinnum fyrir í
ræðunni. Flestir stjómmálaský-
rendur töldu að ræðan hefði verið
forsetanum nýja til sóma en þó
ekki nógu frumleg til að teljast
tímamótaræða. Zoe Baird, sem
Clinton tilnefndi í embætti dóms-
málaráðherra, tilkynnti á föstudag
að hún gæfí ekki kost á sér vegna
ásakana um að hún hefði ráðið
útlendinga, sem ekki höfðu at-
vinnuleyfí, til starfa á heimili sínu.
Baird hefði orðið fyrsta konan til
að gegna embættinu.
Umdeildar árásir á írak
Bandaríkjamenn og bandamenn
þeirra héldu áfram árásum á skot-
mörk í írak í vikunni sem leið og
ráðamenn í Bagdad segja að hem-
aðaraðgerðirnar hafí kostað alls
46 íraka lífíð frá því þær hófust
vikuna áður. Bill Clinton sagði
daginn eftir að hann tók við emb-
ætti Bandaríkjaforseta að hann
myndi fylgja óbreyttri stefnu
gagnvart írökum þar til þeir virtu
vopnahlésskilmála Sameinuðu
þjóðanna og bann samtakanna við
flugi yfír írak. Fram komu merki
um sundmngu meðal bandamanna
vegna árásanna og Ronald Dum-
as, utanríkisráðherra Frakklands,
sagði á miðvikudag að Sameinuðu
þjóðimar hefðu ekki heimilað að-
gerðirnar.
SH verði hlutafélag
Á stjómarfundi Sölumiðstöðv-
ar hraðfrystihúsanna í vikunni
verður rætt hvort breyta skuli SH
í hlutafélag. Skoðanir em skiptar
um þessa hugmynd en henni virð-
ist hafa vaxið fylgi að undanförnu.
Fyrirtæki verði keypt
erlendis
Byggðastofnun telur nauðsyn-
legt að kanna hvort hægt sé að
kaupa erlend fyrirtæki og flytja
þau til landsins. Þessar upplýs-
ingar koma fram í nýrri skýrslu
stofnunarinnar sem er tillaga að
stefnumótandi byggðaáætlun fyrir
næstu fjögur ár. Ennfremur segir
að til að efla atvinnulíf á lands-
byggðinni sé nauðsynlegt að auka
áhuga utanaðkomandi aðila í því
að fjárfesta þar.
Bensín iækki
Lækkandi heimsmarkaðsverð á
bensíni og olíu gæti skilað sér í
lægra bensínverði hérlendis um
mánaðamót. Eftir helgi verður
ákveðið hvort ástæða sé til að
lækka útsöluverð á bensíni.
Hætt komnir í Hvolsfjalli
Tveir ungir menn voru hætt
komnir þegar þeir lentu í snjó-
skriðu í HvolsQalli við Hvolsvöll á
fímmtudagskvöld. Mennimir vom
á gangi utan í fjallinu, sem er 128
metra hátt, þegar skriðan fór
skyndilega af stað.
Bill Clinton
Bosníu-Serbar samþykkja
friðaráætlun
Samkunda Bosníu-Serba sam-
þykkti á miðvikudag alþjóðlega
áætlun Sameinuðu þjóðanna og
Evrópubandalagsins um frið í
Bosníu með 55 atkvæðum gegn
15 og meiri mun en búist hafði
verið við. Hún kvaðst ennfremur
reiðubúin að lýsa þegar í stað yfír
skilyrðislausu vopnahléi um alla
Bosníu.
Frekari töf á EES?
Ulf Dinkelspiel, ráðherra Evr-
ópumála í Svíþjóð, sagði á fimmtu-
dag að framkvæmd samningsins
um Evrópska efnahagssvæðið
(EES) kynni að tefjast ef vand-
kvæði kæmu upp varðandi þróun-
arsjóðinn fyrir fátækari þjóðir Evr-
ópubandalagsins. Spænska stjórn-
in hefur sagt að hun geti ekki fall-
ist á samninginn í óbreyttri mynd
eftir brotthvarf Svisslendinga.
Spánveijar eru m.a. andvígir því
að þróunarsjóðurinn verði minnk-
aður sem nemur fyrirhuguðu fram-
lagi Svisslendinga.
Bill og Hillary Clinton ásamt dótturinni Chelsea eftir að hann hafði svarið embættiseið forseta
Bandaríkjanna. Stjórnmálaskýrendur telja að það kunni að ráða úrslitum um feril Clintons hvort
honum tekst að hrinda i framkvæmd þeim breytingum sem hann hefur boðað á heilbrigðiskerfinu
í Bandaríkjunum.
Heilbrigðismálin próf-
steinn á hæfni Clintons
New York. Frá Huga Ólafssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
BH.L Clinton hefur Iofað að senda frumvarp um umbætur á
bandarísku heilbrigðiskerfi til þingsins áður en hundrað dag-
ar eru liðnir af forsetatíð hans. Það yrðu væntanlega róttæk-
ustu breytingar á þeim málum í rúma hálfa öld og fréttaský-
rendur eru sammála um að frammistaða hans á því sviði
muni ráða meiru en flest annað um pólitíska heilsu hins nýja
forseta.
Nýjar kannanir sýna að dýr
heilsugæsla og öryggisleysi eru
helsta áhyggjuefni almennings,
einkum hinna fátækustu, um þess-
ar mundir. Kostnaður við heilsu-
gæslu hækkaði um 13 prósent árið
1992, mun meira en búist var við,
og því er spáð að kostnaðurinn
muni halda áfram að hækka langt
umfram verðbólgu og hagvöxt á
næstu árum. Heilsugæsla er nú
umfangsmesta atvinnugreinin
vestra og Bandaríkjamenn eyða
meiru í hana en nokkur vestræn
þjóð eða 14 prósentum af þjóðar-
framleiðslu en Bretar og Japanir
aðeins rúmlega sex prósentum og
Þjóðveijar og Svíar um níu prósent-
um.
Samt búa margir Bandaríkja-
menn við minna öryggi en þekkist
annars staðar, en 35 til 40 milljón-
ir manna eru án sjúkratrygginga
og annar eins fjöldi er illa tryggður
og á gjaldþrot á hættu ef alvarleg
slys eða veikindi ber að höndum.
Það segir sína sögu að Bandaríkja-
menn sem búa nálægt Mexíkó leita
þangað í stórum stíl til læknis,
enda kosta lyf og einfaldar aðgerð-
ir aðeins um fimmtung af því sem
gerist heima fyrir.
„Samkeppni undir stjórn“
Clinton sagðist í kosningabarátt-
unni ætla að koma á kerfí sem
gæfí öllum lágmarkstryggingu en
setti þak á kostnað. í grófum drátt-
um eiga tillögur hans um „sam-
keppni undir stjórn" að skylda at-
vinnuveitendur að tryggja starfs-
fólk eða niðurgreiða trygginga-
kostnað þess í stórum sjúkrasam-
lögum. Ný yfírstjórn heilbrigðis-
mála á að setja markmið um tak-
mörkun útgjalda og framfylgja því
í samvinnu við einstök ríki í gegn-
um samlögin. Sjúkrahús sem skiptu
við samlögin ættu erfiðara með að
senda sjúklinga að óþörfu til sér-
fræðings eða í rándýr rannsóknar-
tæki, sem er alsiða nú , þar sem
tryggingafyrirtæki borga fyallháa
reikninga yfírleitt möglunarlítið.
Nær sjö af hveijum tíu kjósend-
um Clintons sögðu umbætur í heil-
brigðismálum vera forgangsverk-
efni en á hinn bóginn borguðu
hagsmunahópar í heilbrigðisgeir-
anum, sem hafa grætt á sóuninni
í núverandi kerfí, meira í kosninga-
sjóði demókrata á þingi en nokkur
annar þrýstihópur. Bölsýnismenn
óttast að forsetinn og þingið berji
saman einhvem óskapnað úr ólík-
um tillögum sem lágmarki pólitísk-
an sársauka en nái hvorki að stöðva
stjómlausa þenslu kerfísins né að
bæta úr þeirri skömm að milljónir
vinnandi manna hafí ekki efni á
sjúkratryggingu. Þá gæti spá tíma-
ritsins U.S. News & World Report
ræst en það sagði heilbrigðismálin
geta orðið Clinton sú raun sem
Víetnam-stríðið var fyrir Lyndon
Johnson og langvinn efnahagslægð
fyrir George Bush.
Málpípan er harð-
greindur Grikki
HANN er aðeins 31 árs gamall og andlit hans minnir einna helst
á saklausan dreng í kirkjukór. Faðir hans og frændi eru reyndar
prestar grísku rétttrúnaðarkirkjunnar og það var afi hans líka.
Eftimafn hans hljómar ekki kunnuglega í fyrstu, með fjórtán
stafi. Það verður þó bráðlega þekkt út um allan heim, því George
Stephanopoulos verður sá sem kynnir stefnu Bills CÍintons fyrir
heiminum.
George Stephanopoulos fær
starfsheitið framkvæmdastjóri
fjölmiðladeildar Hvíta hússins.
Dee Dee Myers verður honum til
aðstoðar og titluð fjölmiðlafull-
trúi, fyrsta konan sem gegnir þvi
embætti í Hvíta húsinu. Steph-
anopoulos á að koma sjónarmiðum
Clintons á framfæri á daglegum
blaðamannafundum, að minnsta
kosti fyrstu mánuðina, eins og
hann gerði á undirbúningstíman-
um í Little Rock í Arkansas.
Stephanopoulos þykir skarp-
greindur og fljótari að snúa sér
út úr vandræðum en flestir aðrir.
Hann er sagður hafa fullkomnað
þá list að segja blaðamönnum
ekki nokkurn skapaðan hlut án
þess að reita þá til reiði. Hann
hefur alltaf haldið stóískri ró sinni
á blaðamannafundum, sama hvað
gengið hefur á.
Stephanopoulos starfaði fyrir
Grikkjann Michael Dukakis, fram-
bjóðanda demókrata í forseta-
kosningunum 1988, og lærði af
mistökum hans. Hann átti stóran
þátt í að fullkomna þá baráttuað-
ferð Clintons að svara öllum árás-
um andstæðinganna strax og slá
vopnin úr höndum þeirra. Þessi
aðferð reyndist til dæmis vel þeg-
ar Clinton var sakaður um að
hafa haldið framhjá konu sinni
og komið sér hjá því að gegna
herþjónustu.
Að mörgu leyti líkur Clinton
Stephanopoulos er lifandi tákn
um kynslóðaskiptin sem urðu í
Hvíta húsinu á miðvikudag og
hann er einn nánasti samstarfs-
maður Clintons. Hann var eini
ráðgjafi forsetans í kosningabar-
áttunni sem átti með honum dag-
George Stephanopoulos
lega fundi. Nú er hann einn af
örfáum mönnum sem hafa dagleg
samskipti við forsetann.
Margt er líkt með þessum
tveimur mönnum. Báðir fengu
þeir styrk frá Rhodes til að nema
í Oxford-háskóla, þeir eru báðir
gæddir miklum persónutöfrum,
eru vel inni í málefnaumræðunni
og skilja mikilvægi almanna-
tengsla, eru „fæddir stjórnmála-
menn“ og þykja afburða snjallir
í því að bjarga sér í umróti stjórn-
málanna. Þess vegna er talið ólík-
legt að Stephanoupolis verði ein-
ungis málpípa forsetans í langan
tíma. Á meðan verður andlit hans
á milljörðum sjónvarpskjáa út um
allan heim.