Morgunblaðið - 24.01.1993, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1993
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1993
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Kostnaður við heil-
brigðiskerfi
Tþeirri viðleitni núverandi ríkis-
JL stjómar að koma böndum á
ríkisútgj öld hefur athyglin
beinzt mjög að heilbrigðiskerf-
inu. Niðurskurður í fjárframlög-
um til heilbrigðisþjónustunnar
er sá þáttur í aðhaldsstefnu rík-
isstjómarinnar í ríkisfjármálum,
sem mestum deilum hefur vald-
ið. Þetta er ekki einskorðað vic
ísland.
Flest, ef ekki öll helztu ná-
grannaríki okkar eiga við sama
vanda að stríða. í Bandaríkjun-
um og Þýzkalandi, svo að dæmi
séu nefnd, em umbætur í heil-
brigðiskerfmu ofarlega á blaði.
Þar er annars vegar um að ræða
tilraun til þess að draga úr
kostnaði en hins vegar til að
bæta þjónustu. Umbætur í heil-
brigðismálum em eitt helzta
baráttumál hins nýja Banda-
ríkjaforseta, Bills Clintons.
Hvers vegna er kostnaður við
heilbrigðisþjónustu og gæði
þjónustunnar svo mjög í brenni-
depli, hvort sem litið er til ís-
lands, Bandaríkjanna, Þýzka-
lands eða annarra ríkja á svipuðu
stigi? Einn helzti efnahagsráð-
gjafi Clintons, Alice Rivlin, gerir
athyglisverða grein fyrir því í
nýútkominni bók. Hún bendir á,
að margir samverkandi þættir
eigi hér hlut að máli: Fólk lifir
lengur og eldra fólk þarf á marg-
víslegri heilbrigðisþjónustu að
halda. Langlífí veldur auknum
kostnaði miðað við það sem áður
var. Mikil og ör tækniþróun er
í heilbrigðisþjónustu. Þessi
tækniþróun er mjög dýr og eyk-
ur kostnað við heilbrigðisþjón-
ustuna. Ný lyf eru fundin upp,
sem sum hver reynast vel en
önnur ekki og þessi nýju lyf em
yfirleitt mjög dýr og auka út-
gjöld heilbrigðisþjónustunnar.
Allt þetta þekkjum við íslend-
ingar af eigin raun og gefur
augaleið, að þessir þrír þættir
eiga verulegan þátt í auknum
kostnaði við heilbrigðisþjónustu.
Þá bendir Alice Rivlin á íjórða
og mikilvægasta þáttinn í aukn-
um kostnaði í heilbrigðiskerfinu,
en það er sú staðreynd, að mest-
ur hluti þessa kostnaðar er
greiddur af þriðja aðila, annað-
hvort ríkinu eða tryggingafélög-
um. Hér á íslandi er það ríkið,
sem borgar. í Bandaríkjunum
em það tryggingafélög í ríkum
mæli. Þegar þriðji aðili borgar,
hvort sem um er að ræða heil-
brigðisþjónustu eða eitthvað
annað, er ekki mikil hvatning
fyrir hendi til þess að halda
kostnaði í skeíjum. Þetta er
veraleiki, sem hver og einn þekk-
ir á sjálfum sér.
Mikill kostnaður við heilbrigð-
iskerfíð er því ekki einungis
vegna stjórnleysis eða óráðsíu,
þótt þeir þættir komi einnig við
sögu, heldur á þessi kostnaður
sér efnislegar skýringar eins og
að framan er rakið. Umræður
um þessi málefni hér hafa of
mikið leiðst út í átök á milli
heilbrigðisyfírvalda og hags-
munasamtaka starfsfólks í heil-
brigðiskerfmu, þar sem gagn-
kvæmar ásakanir eru bomar
fram. Ekki væri úr vegi að
kanna, hvað framangreindir
þættir hafa haft mikil áhrif á
kostnaðaraukningu í heilbrigðis-
þjónustunni hér. Það er auðveld-
ara að fínna leið út úr vandan-
um, ef menn verða sammála um
hver hann er.
EN HAR-
• aldur Böð-
varsson átti einsog
ýmsir aðrir stórhuga
framkvæmdamenn í
miklu þjarki og úti-
stöðum við hina for-
sjónina: ríki, ráðherra, kerfið. Fjár-
málaráðherra í kreppunni ætlaði
ekki að veita Haraldi leyfi fyrir
bátnum Ægi. Hann tók þá til
bragðs að sigla bátnum heim til
íslands undir dönskum fána. Har-
aldur sagði í samtali okkar á sjö-
tugsafmæli sínu 7. maí 1959: „Þeg-
ar báturinn var kominn, hringdi ég
til ráðherrans og sagði við hann:
„Nú er báturinn kominn. Hvað ætl-
ar þú að gera?“ Þá fékk ég leyfíð.“
Gísli J. Johnsen og ýmsir aðrir at-
hafnamenn kynntust einnig þessari
sömu forsjá í ríkiskerfinu, ekkisízt
á kreppuárunum, og töldu það m.a.
heilagt hlutverk sitt að halda fullri
reisn gagnvart henni. Þessir menn
eiga það allir sameiginlegt, að rikis-
forsjá var eitur í þeirra beinum.
Þeir eru einnig allir sterkir persónu-
leikar og sjálfstæðir einstaklings-
hyggjumenn. Blindur sagði Guð-
mundur í Víði við mig þessi eftir-
minnilegu orð: „Augun hafa ekki
valdið mér mestum erfíðleikum,
heldur innflutningshöftin." Og hann
varpar fram þeirri spurningu, hvort
frelsið sé ekki jafnnauðsynlegt í
verzlun og viðskiptum og það er
talið þjóðinni nauðsynlegt: ySumir
sem hæst láta um frelsi Islands
hafa verzlunareinokun á stefnuskrá
sinni,“ sagði hann. „Þeir hafa ekki
gert sér grein fyrir því, að enginn
skógur verður til án trjáa.“
EINAR RÍKI SIGURÐS-
• son sagði í samtali okkar
1962: „Ég hef aldrei gert neitt
vegna peninganna, ég hef heldur
aldrei átt neina peninga. Alltaf ver-
ið búinn að eyða þeim um leið og
ég eignaðist vonina í þeim. Fram-
kvæmdaþörfin hefur verið mér allt:
Að byggja, kaupa nýja vél eða bát
sem var nauðsynlegur. A meðan ég
á frystihús verð ég líka að eiga
báta til að hafa hráefni..."
Og enn: „...ég baða
ekki alltaf í rósum.
Ef mig vantar tilfinn-
anlega vél í bát eða
frystihús, kaupi ég
hana. Ég treysti á að
forsjónin hjálpi mér
að greiða næstu skuld, ef ekki á
gjalddaga þá að minnsta kosti fyrir
eindaga."
„En ef forsjónin bregzt?“
„Hún hefur aldrei brugðizt mér.“
A þeim árum var ekkert sældar-
brauð fyrir dugandi framkvæmda-
menn að standa andspænis kerfínu.
Og þeim pólitíska klíkuskap hafta
og ófrelsis sem einkenndi þjóðfélag-
ið. Menn voru látnir greiða stór-
eignaskatt þótt þeir ættu í mesta
basli með útgerðina og Einar fékk
viðumefnið „ríki“ þótt hann væri
skuldum vafínn og ætti ekki alltaf
innangengt í bankana: „Þó ég hefði
viljað veita fé í útgerðina voru bank-
amir ófúsir að lána í botnlausan
taprekstur einsog togaraútgerðin
hefur verið undanfarið og ég lái
þeim það ekki.“ Það hafa fyrr verið
erfíðleikar á íslandi en nú og marg-
vísleg kreppa hefur gengið yfír
þjóðfélagið. En svofelld lýsing er
þó liðin saga: „Ég hef alltaf orðið
að kaupa báta sem aðrir hafa ekki
viljað eiga. Ég gat aldrei fengið
innflutningsleyfí fyrir bát á meðan
leyfa þurfti við, ekki einu sinni fyr-
ir bfl. Þeim á skrifstofunum fannst
alltaf ég eiga svo mikið. Fyrir fimm
árum samdi ég þó um að láta smíða
fyrir mig innanlands tvo 100 lesta
báta hjá Þorgeiri Jósefssyni á Akra-
nesi, en þegar ég sótti um lán út á
þá eins og ég hélt að lög stæðu til
var mér neitað, svo ekkert varð úr
þessu.“
Það var ekkert venjulegt þrek
sem athafnaskáldin þurftu að búa
yfir á þessum ámm. Og raunar hin
mesta furða hvemig menn björguðu
sér framá viðreisn. En þá tók að
glaðna til.
ÞESSIR ÍSLENZKU AT-
• hafnamenn eiga fátt sam-
eiginlegt með auðvaldinu í öðrum
Iöndum og voru yfírleitt torfkofa-
og sjóbúðaöreigar í æsku - fæddir
með tvær hendur tómar, en breyttu
lífí sínu í gróttasöng fyrir sjálfa sig
og aðra. Félagslegur þroski þeirra
gagnvart öðm fólki er óumdeilan-
legur. Félagshyggja sjálfstæðis-
stefnunnar á því rætur í lífí þeirra
og viðhorfum. Þeir hafa verið bjart-
sýnir persónugervingar þeirrar líf-
seigu atvinnustefnu, sem setur ein-
staklinginn í öndvegi, og sýnt með
lífi sínu og störfum, hvers hún er
megnug þráttfyrir pólitískan and-
byr. Þessi stefna er sérstæð og ís-
lenzk, þótt hún hafi að sjálfsögðu
sogið næringu úr reynsluþekkingu
erlendra þjóða síðustu hundrað árin.
BRAUTRYÐJENDURN-
• ir hefðu getað tekið undir
með Júlíusi skóara, sem var heldur
tekjurýr smákapítalisti og minnti
einna helzt á Gunnu stóm í Innan-
sveitarkroniku, en hún var kapítal-
isti, vegna þess að hún var frjáls
kona. Júlíus sagði eitt sinn við mig
á verkstæði sínu. „Sjálfstæði er það
að sækja það eitt til annarra, sem
maður getur borgað fullu verði.“
Og allir höfðu þessir brautryðjendur
sama lífsviðhorf og Loftur Bjama-
son útgerðarmaður. Hann lýsti því
í samtali okkar með þessum orðum:
„Ég hef getað sofíð, þó að öðmm
hafi gengið vel.“
Ég skrifaði Júlla skóara inní sjón-
varsleikritið sem Hilmar Oddsson
gerði um utangarðs- eða ógæfufólk-
ið í æsku minni og sýnt var í fyrra.
Vona það sé dálítill bautasteinn um
þetta hrekklausa hrakningsfólk sem
var í órofatengslum við sjóinn og
landið og skáldskapinn einsog Villi
frá Skálholti; Jón seglasaumari og
Helgi troll.
ATHAFNASKÁLDIN
• breyttu skorti í gnægð. Það
var þeirra erindi við samtíðina. Það
var stjórnmálastefna þeirra og
mannúðarstefna. Það var gleði
þeirra og takmark - draumur þeirra
og veruleiki.
M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjoll
RE YKJAVÍK URBRÉF
Laugardagur 23. janúar
IMORGUNBLAÐINU í DAG,
laugardag, er frá því skýrt, að
fjárlagahalli hins opinbera, þ.e.
ríkissjóðs og sveitarfélaga, sé
lægri hér en í tólf Evrópulönd-
um, sem brezka blaðið Econom-
ist birti yfírlit um í nýjasta tölu-
blaði sínu. Á línuriti, sem brezka
blaðið birti kemur fram, að fjárlagahalli
hins opinbera sem hlutfall af landsfram-
leiðslu er lægstur á írlandi eða um 2,5%
en hæstur í Svíþjóð eða um 13,8%. í Dan-
mörku, sem rómuð hefur verið fyrir traust-
an fjárhag hin síðustu ár er þessi fjárlaga-
halli um 3% af landsframleiðslu og hann
er enn meiri í löndum, sem þekkt em fyr-
ir sterka fjármálastjóm, eins og Frakk-
landi, Þýzkalandi, Hollandi, svo að dæmi
séu nefnd. Með aðstoð Þjóðhagsstofnunar
setti Morgunblaðið ísland inn á þetta línu-
rit og kom þá í ljós, að við emm með
minnstan fjárlagahalla hins opinbera í
hópi þessara ríkja eða um 2,2% af lands-
framleiðslu.
Fyrir skömmu birti Morgunblaðið frétt
úr brezka dagblaðinu Financial Times, sem
gerði grein fyrir verðbólgu í aðildarríkjum
OECD og kom í ljós á línuriti, sem brezka
dagblaðið birti, að verðbólga var á þeim
tíma minnst á íslandi, en miðað var við
nóvember og desember. Ef litið er á rekstr-
arafkomu hins opinbera á Norðurlöndum
sem hlutfall af landsframleiðslu kemur í
ljós, að við skilum beztu afkomu, þótt hún
sé í mínus en Svíar og Finnar verstu.
Bæði Danir og Norðmenn era fyrir neðan
okkur. Ef þróun atvinnuleysis á Norður-
löndum er könnuð frá upphafi síðasta ára-
tugar fram á þennan dag kemur í ljós,
að allan þennan tíma hefur atvinnuleysi
verið langmínnst á íslandi með einni und-
antekningu fyrir tveimur ámm, þegar at-
vinnuleysi hér var ívið meira en í Svíþjóð.
Allan þennan tíma hefur atvinnuleysi ver-
ið mjög mikið í Danmörku, en athyglisvert
er, að einmitt á sama tímabili hafa orðið
mikil umskipti til hins betra í efnahag
Dana.
Þessar upplýsingar sýna, að það er ekki
allt svart í efnahagsmálum okkar íslend-
inga um þessar mundir og að það er
ástæðulaust fyrir okkur að telja okkur trú
um, að við getum ekki stjómað efnahags-
málum okkar sjálfír en á slíkum úrtölu-
röddum bryddar stundum. Stöku sinnum
heyrast raddir um, að við eigum að leggja
niður krónuna og taka upp einhvern er-
lendan gjaldmiðil og rökin em þau, að
reynslan hafí sýnt, að við getum ekki
stjórnað eigin efnahag. Á síðustu ámm
hefur þeim sjónarmiðum einnig verið
hreyft, að við ættum að gerast aðilar að
myntsamstarfí Evrópuríkja. Sjálfsagt hef-
ur þeim fækkað, sem eru talsmenn þess,
eftir að í ljós kom, að jafnvel Bretar treystu
sér ekki til að halda áfram þátttöku í því
myntsamstarfí og töldu að það væri að
leggja brezkan efnahag í rúst. Fylgismenn
þátttöku í myntsamstarfi Evrópuríkja hafa
einnig horft með velþóknun til þess tíma,
þegar sameiginlegur gjaldmiðill væri kom-
inn á í Evrópu allri. í fróðlegri bók um
þýzka seðlabankann, sem út kom á síðasta
ári er sýnt fram á með sterkum rökum,
að hugsunin á bak við slíkan gjaldmiðil
er sú af hálfu annarra Evrópuríkja, að þau
þurfí ekki að lúta agavaldi þýzka marksins
og sama ástæða veldur því, að þýzki seðla-
bankinn berst nú leynt og ljóst gegn sam-
eiginlegum evrópskum gjaldmiðli.
Þegar ýmsir þættir í fjárhagsstöðu okk-
ar eru bomir saman við efnahagsstöðu
nálægra þjóða er því ljóst, að við þurfum
ekki að biðjast afsökunar á sjálfum okk-
ur. Það breytir hins vegar engu um það,
að ástandið í efnahags- og atvinnumálum
okkar er mjög erfitt, eins og raunar fjöl-
margra annarra Evrópuþjóða, og við get-
um í engu slakað á viðleitni til þess að
ná tökum á því. Framangreindar upplýs-
ingar og ábendingar eru því ekki settar
fram til þess að sannfæra fólk um, að of
mikil svartsýni ríki hér um þessar mundir,
heldur til þess að sýna fram á, að þrátt
fyrir allt höfum við hæfni og getu til þess
að ná tökum á efnahagsstjórninni og höf-
um náð umtalsverðum árangri á mörgum
sviðum.
Í nýjasta yfirliti frá Þjóðhagsstofnun
kemur fram, að frá árinu 1980 til þessa
dags hefur viðskiptajöfnuður, sem hlutfall
af landsframleiðslu, verið neikvæður öll
árin að einu undanskildu, sem var árið
1986. Þetta þýðir í grófum dráttum, að
þjóðin hefur lifað um efni fram öll þessi
ár, þótt að vísu beri að hafa þann fyrir-
vara á, að viðskiptahallinn geti að ein-
hveiju leyti stafað af fjárfestingum, sem
skila arði í framtíðinni. Hið jákvæða í sam-
bandi við viðskiptahallinn er það, að á
þessu ári er hann talinn verða í lægri
kantinum, þegar horft er á tímabilið frá
1980, þannig að það stefnir í rétta átt,
en markmiðið hlýtur hins vegar að vera
hallalaus viðskipti við útlönd eða m.ö.o.,
að þjóðin hætti að lifa um efni fram.
Þegar við bemm okkur saman við önnur
lönd er hið alvarlega í okkur stöðu hins
vegar það, að á sama tíma og hagvöxtur
eykst hjá öðmm þjóðum er þróun hans
neikvæð hér. Þannig er gert ráð fyrir, að
hagvöxtur hafí aukizt um 2% í Bandaríkj-
unum á síðasta ári og aukning hans verði
um 3% á þessu ári, að smávægileg aukn-
ing hafí orðið hjá Évrópubandalagsríkjun-
um á síðasta ári og verði einnig á þessu
ári, þrátt fyrir samdrátt í Þýzkalandi og
að umtalsverð aukning verði í Japan. Við
íslendingar emm hins vegar í hópi Austur-
Evrópuríkja og fyrram lýðvelda Sovétríkj-
anna að því leyti til, að hagvöxtur var
neikvæður hjá okkur á síðasta ári og verð-
ur að öðra óbreyttur á þessu ári, þótt töl-
umar séu að vísu hrikalegri austur þar.
íhaldssemi á
almannafé
ÞEGAR Á ALLT
þetta er litið er
Ijóst, að í engu má
slaka á, þótt ljós-
glætur sjáist hér og
þar. Þær em á hinn bóginn til marks um,
að allt okkar erfiði er ekki til einskis. Við
emm að ná árangri en við þurfum að ná
betri árangri. Friðrik Sophusson, fjármála-
ráðherra, telur sér að vonum til tekna, að
hallinn á ríkissjóði hafí orðið minni á síð-
asta ári en hann gerði ráð fyrir sl. haust.
En það breytir hins vegar engu um það,
að hann varð nálægt því tvöfalt meiri en
hann átti að verða samkvæmt ákvörðun
Alþingis. Þegar horft er til málflutnings
talsmanna Sjálfstæðisflokksins um ríkis-
fjármál síðustu tvo áratugi er auðvitað
alveg ljóst, að flokkurinn getur ekki sætt
sig við þessa stöðu ríkisfiármála.
Andstæðingar Sjálfstæðisflokksins hafa
áratugum saman uppnefnt flokkinn og
kallað hann „íhald“ og „íhaldsflokk" og
talið það skammaryrði. Það er hins vegar
engin skömm að því að vera íhaldssamur
á almannafé. Raunar er það dyggð, sem
því miður er alltof sjaldgæf í opinberri fjár-
málastjóm. Ef nokkurn tíma er ástæða til
að hefja til vegs íhaldssemi í meðferð al-
mannafjár, þá er það nú. Velunnarar Sjálf-
stæðisflokksins hljóta því að vænta þess,
að núverandi forystumenn flokksins takist
á við ríkissjóðshallann undir því kjörorði,
að íhaldssemi á almannafé sé dyggð, sem
menn eigi að ástunda ekki bara í orði
heldur einnig á borði.
Þótt samanburður við önnur lönd sýni,
að opinber fjárlagahalli hér sé hinn minnsti
meðal allmargra Evrópuríkja breytir það
engu um það, að hann er alltof mikill og
hefur afdrifaríkar afleiðingar í okkar litla
efnahagskerfi. Þótt það sé vissulega
árangur, sem ástæða er til að taka eftir,
að lánsfjárþörf ríkisins er minni en áður,
er hún enn svo mikil, að hún heldur uppi
raunvaxtastigi í landinu. Fyrir tveimur
áratugum fór núverandi Ijármálaráðherra
um landið í fararbroddi fyrir ungum Sjálf-
stæðismönnum undir kjörorðinu: Báknið
burt. Það er áreiðanlega ósk margra Sjálf-
stæðismanna, að hann fari nú um landið
undir kjörorðinu: Vemm íhaldssöm á al-
mannafé, sem raunar mætti einnig umorða
og segja: Verum íhaldssöm á annarra fé,
vegna þess, að það em auðvitað fjármunir
annarra, þ.e. skattborgara, sem stjórn-
málamenn em að ráðstafa öllum stundum.
Samhengið í efnahagsmálum okkar varð
mörgum ljósara en áður, þegar fram kom,
að aðgerðir ríkisstjórnar til þess að afla
400-500 milljóna í ríkissjóð höfðu þau
áhrif að hækka verðtryggðar lánaskuld-
bindingar fyrirtækja og heimila um 4 millj-
arða króna og nafnvexti um 1-1,5%. Halla-
rekstur ríkissjóðs, sem kallar á lánsfjár-
þörf hins opinbera, heldur uppi raunvaxta-
stigi. Háir raunvextir eiga þátt í því vegna
mikillar skuldasöfnunar fyrirtækja og
heimila á síðasta áratug að draga úr um-
svifum og veltu, sem aftur veldur því, að
fyrirtæki og heimili geta ekki staðið í skil-
um, sem leiðir til gjaldþrota og útlánatapa
bankakerfisins.
Líklegt má telja, miðað við þær tölur,
sem fram eru komnar, að lánastofnanir
hafi á síðasta ári lagt á fjórða milljarð
króna í afskriftasjóði til þess að mæta
töpuðum útlánum. Það bætist við veraleg
áætluð útlánatöp á árinu 1991 og fyrirsjá-
anlega mikil áætluð útlánatöp á þessu
ári. Það er auðvitað ljóst, að harka bank-
anna í vaxtahækkunum af minnsta tilefni
byggist einfaldlega á því, að þeir verða
að afla sér tekna til þess að standa undir
þessum áætluðu útlánatöpum. Þeir sem
borga eru viðskiptavinir lánastofnana.
í fyrsta sinn má merkja í umræðum
manna þá gagnrýni á lánastofnanir, að
þeim hafí orðið á stórfelld mistök í lánveit-
ingum. Það er ósanngjörn gagnrýni að
töluverðu leyti. Lánakerfíð hér hefur legið
undir margföldum þrýstingi frá umhverfi
sínu um margvíslegar lánveitingar, sem
hafa leitt til stórfelldra útlánatapa. Nægir
þar að minna á lán til fiskeldis. Lánastofn-
anir vom mjög tregar til að taka fiskeldis-
fyrirtæki í viðskipti en vom píndar til þess
með alkunnum afleiðingum. Aðstæður í
einstökum byggðarlögum hafa einnig leitt
til lánveitinga, sem hafa tapast. Návígið
í íslenzku þjóðfélagi á hér einnig hlut að
máli. Höfuðástæðan er auðvitað kreppan
í efnahags- og atvinnumálum okkar síð-
ustu fjögur árin, sem raunsætt er að ætla
að standi næstu þijú til fjögur ár í viðbót.
Mikil útlánatöp lánastofna eru vaxandi
áhyggjuefni. Við höfum ekki bolmagn til
að standa undir hmni bankakerfísins, eins
og gerzt hefur á öðrum Norðurlöndum.
Þess vegna verða menn að taka því, að
lánastofnanir verðleggi þjónustu sína til
þess að þær geti staðið undir útlánatöpum,
þótt bezt fari á þvi, að sú skýring sé gef-
in en ekki einhveijar aðrar. Jafnframt
verða auknar kröfur gerðar til bankakerf-
isins um hagræðingu í rekstri og sams
konar íhaldssemi í útlánum og hvatt var
til í rekstri ríkisins hér að framan.
Átök eða
samstarf?
SÍÐUSTU DAGA
hafa skotin gengið
á milli forsætisráð-
herra og forystu-
manna verkalýðs-
hreyfíngarinnar. Ef þær orðahnippingar
eru til marks um tóninn í samskiptum
þessara aðila á næstu mánuðum eru þau
samskipti að fara í rangan farveg. Éins
og vikið var að á þessum vettvangi fyrir
hálfum mánuði eiga ríkisstjómir undir for-
ystu Sjálfstæðisflokksins tveggja kosta völ
í samskiptum við verkalýðshreyfingu; átök
eða samstarf.
Þótt ljósglætur séu framundan eins og
að var vikið, eru vandamálin í efnahags-
og atvinnumálum okkar svo mikil, að
átakaleiðin er ekki fær um þessar mundir
og fyrir henni eru ekki skynsamleg rök.
Efnahagskerfi okkar er svo lítið og veik-
burða, að sameiginlegt átak þjóðarinnar
allrar er nauðsynlegt til þess að rífa okkur
upp úr öldudalnum.
Þess vegna er nauðsynlegt að efna til
samstarfs á milli ríkisstjómar, verkalýðs-
hreyfingar og vinnuveitenda um stefnuna
í kjaramálum, atvinnumálum og efnahags-
málum á næstu misseram. Slíkt samstarf
tekst ekki nema allir aðilar gefí eftir af
sínum ýtmstu kröfum eða sjónarmiðum.
Pólitískt samstarf af þessu tagi er for-
senda árangurs á næstu misserum. Líklegt
má telja, miðað við aðstæður allar og fyrri
reynslu, að skoðanir séu skiptar innan
Sjálfstæðisflokksins um það, hvora leiðina
beri að fara. Ef slíkur skoðanamunur er
til staðar er æskilegt að umræður fari fram
um þessi sjónarmið á vettvangi flokksins.
Ætla verður að flestir áhrifamenn í at-
vinnulífinu, sem starfa innan Sjálfstæðis-
flokksins, telji samstarfsleiðina ekki bara
æskilega heldur óhjákvæmilega. Þá má
heldur ekki gleyma því, að Alþýðuflokkur-
inn á aðild að núverandi ríkisstjórn. Innan
þess flokks eru vafalaust ákveðin sjónar-
mið í þessum efnum, sem taka verður til-
lit til.
„Ef nokkurn tíma
er ástæða til að
hefjatil vegs
íhaldssemi í með-
ferð almannafjár,
þá erþaðnú. Vel-
unnarar Sjálf-
stæðisflokksins
hljótaþví að
vænta þess, að
núverandi for-
ystumenn flokks-
ins takist á við
ríkissjóðshallann
undir því kjör-
orði, að íhalds-
semi á almannafé
sé dyggð, sem
menn eigi að
ástunda ekki bara
í orði heldur einn-
ig á borði.“