Morgunblaðið - 20.03.1993, Side 6
6 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MARZ 1993
eftir Jóhann Hjálmarsson
I tilefni útkomu bóka um nokkur
þekkt skóld og bóka um Ijóólist skrif-
ar skóldið Glyn Maxwell langa grein
(TLS, 29. jan. sl.) sem aó stórum hluta
er hugleiðing um mat manna ó
skóldum og skóldskap. Inngangur-
inn tekur m.a. til umræðu „mikil ljóð“.
kannski „mestu ljóð“ sem ort hafi
verið, og túlkun manna ó hvað skóld
hafi ótt við meó hinu og þessu orði
og setningu, ekki síst eftir að þau
eru fallin fró. Margt kynlegt telur
Maxwell að þó komi fram.
Derek Walcott, skáld frá Vestur-lndíum. Karíbahafið og fleiri höf
vaka í Ijóðum hans.
m
ii«.
i&cvK'xxJtnrsJi
H' -{«*>
.tíivt ' *ot<- t
j'Z? íi-.i .
U ; :
H* rsiwn &t 'Js
iH 'Mrt. m
ÍWW4« M ♦.
tífáfgr&ffSSiSiiZSK
spxj<ár*(tvjt»K«; p*i
l<t ' iv,«x<iráj
>*&
i
'***>&*s
ffvJ
Derek Walcott og sýnishorn af frumgerðum Ijóða hans á frí-
merkjum sem gefin voru út honum til heiðurs í tilefni af veitingu
Nóbelsverðlauna í bókmenntum 1992.
Meðal þeirra bóka sem Maxw-
ell fjallar um er The Art of Derek
Walcott sem Stewart Brown hefur
ritstýrt (útg. Bridgend). Bókin er
. sögð lýsa aðdáun á skáldinu og
Brown leitast við að sýna hvað
Walcott hefur lært og ekki lært
af skáldum á borð við Eliot, Dylan
Thomas, Yeats og Baudelaire.
Meistari enskrar tungu
Derek Walcott fékk Nóbelsverð-
laun í fyrra og er af mörgum tal-
inn meðal helstu samtímaskálda.
Hann er sjálfur blanda ólíkra kyn-
þátta og í ljóðum hans renna sam-
an áhrif frá ýmsum menningar-
heimum. Vestur-Indíur með sér-
kennilegt málfar sitt og niðinn frá
Karíbahafi eru oft yrkisefni og þá
verður ekki komist hjá því að
spegla með einhveijum hætti áhrif
hins gamla breska nýlenduveldis.
Walcott er sagður meistari enskrar
tungu. Hann fæddist 1930 á St.
Lucia í Vestur-Indíum og býr nú
á víxl í Trinidad og Boston.
Oþýðanlegur
Menn hafa fullyrt að ekki sé
hægt með góðu móti að þýða ljóð.
Fjölbreytni ljóðlistar Dereks Walc-
otts er slík að margir hafa hrein-
lega gefist upp á að líkja nákvæm-
lega eftir frumgerð ljóða hans, í
staðinn þýtt frjálslega og m.a. lát-
ið bragarhætti hans eiga sig. Nær
óhugsandi telja margir að unnt sé
svo vel fari að herma eftir ensk-
kreólskum mállýskum ljóðanna.
Jósef Brodskí hefur sagt um
Derek Walcott, vin sinn, að það
skipti einu um hvað Walcott yrki,
öll ljóð hans séu sjálfsævisöguleg,
ekki síst vegna málsins á þeim sem
sé hluti hans sjálfs. Brodskí er
mikill aðdáandi Walcotts og notar
um hann stór orð. Hann líkir hon-
um við hafið og talar jafnframt
um hlýjuna sem ljóðin miðla. I
þeim sé fólgið frelsi og þau gæði
hið lifandi sál.
Eitt af því sem sameinar þá
Walcott og Brodskí er víðfeðmi
ljóða þeirra og líka dálæti þeirra
á bragarháttum og rími.
Vissulega hefur Walcott ort
mörg stutt ljóð og hnitmiðuð. Eitt
þeirra er Vetur í Greenwich Vil-
lage sem birtist í fyrstu ljóðabók
skáldsins, In a Green Night
(1962);
Bókin er líf og
blaðið hvíta dauði,
ég sting því í ritvélina og sný valsinum
anda Bacardi-hugrekki.
Sannleikurinn er ekki léttari
en hann var fyrr á tímum,
en það sem Catullus og Villon heyrðu,
hvert orð
svart fótspor í skelfilegum snjónum.
Skonnortan Flóttinn
En það eru lengri ljóðin sem eru
dæmigerð fyrir Walcott, frásögnin
og hið leikræna í þeim. Ég nefni
sérstaklega Skonnortuna Flóttann
úr The Star-Apple Kingdom
(1979). í þessu ljóði gefur Walcott
margtilvitnaða lýsingu á sjálfum
sér þar sem hann með orðum
Shabines (raddar höfundarins)
segist bara vera „rauður negri sem
elskar hafið sitt“. Sök hans um
borð er ekki aðeins sú að hann
er kynblendingur heldur sést til
hans við það vafasama athæfi að
skrifa ljóð í stílabók. Eina vopn
hans er í raun skáldskapurinn, en
þegar gerður er aðsúgur að
honum, kokkurinn dregur dár að
iðju hans, er eina leiðin að grípa
til hnífsins til að öðlast tilætlaða
virðingu. Silfurhnífurinn minnir á
flugfisk sem flýgur beint á
kokkinn: „... það leið hægt yfir
hann og hann varð hvítari en hann
hélt sig vera“.
Hugarflugið eina fósturlandið
Lífið um borð, hugsanir um þá
sem bíða heima, samviskubit hins
ótrúa er sá veruleiki sem við blasir.
Hugarflugið er þó eina fósturland
mælandans. Myndir úr Biblíunni
eru jafn áberandi og hetjur
kvikmyndanna. Raunsæislegar
lýsingar eru stundum rofnar af
ásókn draumanna. Ljóðið er
skorinort, en það er stutt í hið
óræða. Ljóðmálið er vindurinn og
blöðin segl skonnortunnar, eins og
skáldið orðar það.
Hafíð er Sagan nefnist annað
ljóð í The Star-Apple Kingdom.
Hafið er löngum í huga skáldsins,
sæfarar nútímans og þeir sem
báru beinin á hafsbotni.
„Karíbahafið er fullt af leifum
drukknaðra sjómanna."
Ljóðið og lesandinn
Sagt er að Walcott flytji ljóð sín
án leikrænna tilburða. Hann leggi
fremur áherslu á tón þeirra,
hrynjandi. Mælska ljóðanna verki
eðlileg.
Jafnvel þeir sem ekki eru vanir
ljóðalestri ættu að hafa þolinmæði
til að lesa ljóð Dereks Walcotts.
Fyrrnefndur Glyn Maxwell ber á
borð kaldhæðnislega hugmynd í
grein sinni í TLS þess efnis að til
að mynda sér skoðun um ljóðabók
nægi oft að lesa upphafsljóðið, hið
síðasta og einnig lengsta ljóð
bókarinnar.
Ég ætla ekki að taka undir með
Maxwell, ekki einu sinni þegar
mjög önnum kafnir og langþreyttir
gagnrýnendur eiga í hlut. Það er
meira að segja ekki víst að skáldin
geri sér grein fyrir því þegar þau
hafa lokið við „mestu ljóðin“,
tímamótaljóð fyrir þau sjálf,
lesendur og bókmenntasöguna. Til
þess þarf góða lesendur og tíma
sem tengja sig við sköpun
skáldsins.
Umdeilanleg, en ekki fjarri lagi,
er eftirfarandi fullyrðing Glyns
Maxwells: „Skáld kunna skil á
gildi þess sem sagt er um önnur
skáld.“
MENNING/LISTIR ÍNÆSTU VIKU
MYNDLIST
Listasafn Islands
Yfirlitssýning á verkum Hreins Friðfinn-
sonar tií 21. mars.
Norræna húsið
Færeysk myndlist til 28. mars: Amariel
Norðoy, Bárður Jákupsson, Marius Olsen,
Thorbjöm Olsen og Trándur Patursson.
Kjarvalsstaðir
íslenskt landslag 1900-1945 til 18. april.
Listasafn ASÍ
Sýning á veflist Guðrúnar Gunnarsdóttur
til 4. apríl.
Hafnarborg
Sýning á verkum Margrétar Reykdal til
til 15. apríl.
Menningarmiðstöðin Gerðubergi
Sýning á verkum Astu ólafsdóttur til 23.
mars. Sýning á verkum Medúsu-hópsins
til 5. apríi.
Nýlistasafnið
Níels Hafstein sýnir bókverk.
Sýningarsalurinn Onnur hæð
Sýning á verkum svisslendingsins Adrian
Schiess til aprílloka.
Gallerí Sævars Karls
Helgi Öm Helgason sýnir smámyndir til
14. apríl.
G-15 gallerí
Sýning á verkum Elíasar Hjörieifssonar
til 31. mars.
Galierí einn einn
Sýning á ljósmyndum og málverkum til
Svölu Sigurleifsdóttur til 24. mars.
Listasalurinn Portið/Hafnarfirði
Sýning á verkum Jón Baldvinssonar, og
ljósmyndum og skrautgripum Lárasar
Karls Ingasonar og Ólafs Gunnars Sverr-
issonar tíl 4. apríl.
Galleri Úmbra
Sýning á leirverkum Bryndísar Jónsdóttur
til 7. apríl.
Safn Asgríms Jónssonar
Skólasýning á þjóðsagnamyndum fram í
maí.
Stöðlakot
Magnús Pétur Þorgrímsson sýnir leirlista-
verk.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
Sýning á völdum verkum listamannsins.
Gallerí Borg
Sýning á verkum Braga Hannessonar til
30. mars.
Listhús í Laugardal
Höggmyndir Helga Ásmundssonar sýnd-
ar til 31. mars.
FÍM-salurinn
Rut Rebekka Siguijónsdóttir sýnir verk
sín til 28. mars.
Cafe Mílanó
Verk Titu Hevdecker til marsloka.
Laugardagur 20. inars.
Hljómsveit æskunnar í Langhoitskirkju
kl. 14.00.
Sunnudagur 21. mars.
Hamrahlíðarkórinn syngur íslensk þjóðlög
í Listasafni íslands kl. 20.30. Kammer-
sveit Hafnarfjarðar leikur á fyrstu tón-
leikum sínum í Hafnarborg ki. 20.30.
Maria Cederborg og Michael Hillenstedt
leika á flautu og gítar i Norræna húsinu
kl. 17.00. Minningartónleikar um Pái
ísólfsson í sal tónlistarskólans á Sauðár-
króki, kl. 16.00.
Mánudagur 22. mars.
Söngtónleikar með fimm einsöngvuram
og tuttugu nýjum sönglögum í Hafnar-
borg kl. 20.30.
Þriðjudagur 23. mars.
Ásdís Valdimarsdóttir, lágfiðluleikari, og
Steinunn B. Ragnarsdóttir, píanóleikari,
á tónleikum í íslensku óperunni kl. 20.30.
Miðvikudagur 24. mars.
Háskólatónleikar í Norræna húsinu kl.
12.30 og kammertónleikar kl. 20.30. I
Stykkishólmskirkju era sameiginlegir
tónleikar tónlistarskóla á Vesturlandi kl.
15.00.
Fimmtudagur 25. mars.
Gulir tónleikar Sinfóníuhijómsveitar Is-
lands kl. 20.00 í Háskólabíói. Þórarinn
Stefánsson, píanóleikaii, f Akureyrar-
kirkju kl. 20.30. Karlakórinn Stefnir
ásamt Þorgeiri J. Andréssyni í Bústaða-
kirkju kl, 20.30.
Laugardagur 27. mars.
Hólmfríður Benediktsdóttir, Jennifer Spe-
ars og Helga Bryndís Magnúsdóttir, á
tónleikum í Akureyrarkirkju kl. 16.00.
Háskólakórinn í Dalvíkurkirkju kl. 16.00.
Söngsveitin Filharmónía í Langholts-
kirkju kl. 20.30.
Sunnudagur 21. mars.
Helga Bachmann og Helgi Skúlason flytja
dagskrána „Myndir úr Brekkukotsannái"
eftir sögu Halldórs Laxness" í Ráðhúsi
Reykjavíkur kl. 17.00. Aðgangur ókeypis.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Stóra sviðið kl. 20.00:
Dansað á haustvöku: lau. 20. mars, fim.
25. mars. My Fair Lady: fös. 26. mars,
lau. 27. mars. Hafið: lau. 13. mars, sun.
21. mars. Dýrin í Hálsaskógi: kl. 14.00,
lau. 20. mars, sunnud. 21. mars, sunnud.
28. mars.
Litla sviðið kl. 20.30:
Stund gaupunnar: lau. 20. mars, fös. 26.
mars, lau. 27. mars.
Smíðaverkstæðið kl. 20.00:
Stræti: sunnud. 21. mars, mið. 24. mars,
fim. 25. mars, sunnud. 28. mars.
Borgarleikhúsið
Stóra sviðið:
Ki. 20.00: Tartuffe; lau. 20. mars, fös.
26. mars. Kl. 14.00: Ronja ræningjadótt-
ir; lau. 20. mars, sun. 21. mars, lau. 27.
mars, sun. 28. mars.
Blóðbræður kl. 20.00: sunnud. 21. mars,
lau. 27. mars.
Litla sviðið kl. 20.00:Dauðinn og stúlk-
an, lau. 20. mars, fim. 25. mars, lau. 27.
mars.
íslenska óperan
Sardasfurstynjan kl. 20.00, lau. 20. mars,
fös. 26. mars, lau. 27. mars.
Leikbrúðuland
Bannað að hlæja sun. 14. mars kl. 14
og 16.
Leyni Leikhúsið
„Þrusk’ á Café Sólon íslandus lau. 20.
mars kl. 17.00 og 20.30, sun. 21. mars
kl. 20.30.
KVIKMYNDIR
MIR-salurinnn:
,„Einn möguleiki af þúsund" sun. 21.
mars. kl. 16.00.
Háskólabíó
Norræn kvikmyndahátíð frá 23.-27. mars.
■BQQQSB
Laugardagur 20. mars
Málþing um myndlist í Gerðubergi kl.
13.15.
Málþing um sýningar sem tjölmiðii í Nor-
ræna húsinu kl. 9.30. f.h.
UMSJÓNARMENN LISTASTOFN-
ANA OG SÝNINGARSALA!
Upplýsingar um listviðburði sem óskað
er eftir að birtar verði í þessum dálki
verða að hafa borist bréflega fyrir kl.
16 á miðvikudögum. Merkt: Morgunblað-
ið, menning/iistir, Hverfisgötu 4, 101
Rvk. Myndsendir: 91-691294.