Morgunblaðið - 01.05.1993, Blaðsíða 7

MORGU.NBLAÐIÐ IAUGARDAGUR 1. MAI 1993
G 7
Vol q trjám
Yfir eitt
hundrað
tegundir
ÞEGAR planta á trjáplöntum í garða get-
ur verið úr vöndu að ráða. Tegundirnar
eru orðnar fjölmargar og við getum í dag
valið á milli yfir 100 tegunda en ekki
aðeins á milli birkis, víðis, reynis og greni-
trjáa eins og algengt var fyrir aðeins til-
töiulega fáum árum. En það sem getur
hjálpað við valið er hvernig aðstæðurnar
eru á lóðinni því það er ekki víst að við
getum boðið hvaða trjáplöntu sem er
hvaða skilyrði sem er. Til að leiðbeina í
þessum vanda snerum við okkur til Pét-
urs N. Ólasonar sem hefur rekið gróðra-
stöðina Mörk í Reykjavík í aldarfjórðung.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
LERKI er gott dæmi um skógarplöntu sem er hentug t.d. til ræktunar
á sumarbústaðalöndum og eins þar sem jarðvegur er rýr.
að hefur farið fram mjög
mikið tilraunastarf varðandi
ræktun á nýjum tijátegund-
um hjá fjölmörgum aðilum,“ segir
Pétur. „Þar á ég við gróðrastöðv-
ar, einstaklinga, Grasagarðinn í
Reykjavík og fleiri. Menn hafa
farið í söfnunarferðir og orðið sér
úti um fræ af nýjum tegundum
sem tekist hefur að fá til að nema
hér land. Helst eru það plöntur
af háfjallasvæðum, til dæmis frá
öðrum Norðurlöndum, Alaska og
öðrum svæðum á svipaðri breidd-
argráðu og ísland.“
Sambýliö skiptir móli
Pétur segir að skilyrði til tijá-
ræktar á höfuðborgarsvæðinu séu
mjög misjöfn. Vogarnir og Bú-
staðahverfið séu góð svæði og
sömuleiðis Fossvogur en Breiðholt
hafi verið nokkuð erfið í útjöðrun-
um, þó ekki eins erfitt og ætla
hefði mátt. Einnig hafi Seltjarnar-
nesið verið nokkuð erfitt og sumir
staðar á Suðurnesjum þar sem
sjávarrok er mikið en það hafí víða
lagast:
„Það sem skiptir máli er sam-
býlið. Gróður verður að hafa
ákveðið sambýli, það dugir ekki
að einn og einn garður sé ræktað-
ur upp ef hann hefur ekki stuðning
af gróðri í næsta garði. Á Seltjarn-
arnesi eru skilyrði til dæmis orðin
allt önnur en þau voru fyrir 10 til
15 árum. Sjávarrokið, selta og
vindur gerðu mönnum erfitt fyrir
en nú þegar tekist hefur að koma
vel af stað þessum harðgerðustu
plöntum geta aðrar dafnað í skjóli
þeirra. Þetta hefur tekist með því
að menn byggja skjólveggi og
sinna þessari ræktun af þolinmæði
og hún gefur þá þennan árangur.
Við getum einnig séð þetta
austur á Hellu. Þar er flatlendi
og mikill vindur en smám saman
hefur skapast þar allt annað loft-
slag eftir því sem gróðurinn nær
sér á strik.“
Pétur segir ágæta reglu að velja
íslenskar og harðgerðar tegundir,
til dæmis birki og víði, þar sem
er vindasamt og hætt við sjávar-
roki en erlendar víðitegundir, sem
oftast vaxi hraðar en þær ís-
lensku, geti myndað stuðnings-
gróður. Þá hvetur hann menn til
að vera óhrædda við að skipta um
tegundir, höggva burtu tré og
runna sem hafa gert sitt gagn og
setja annað í staðinn.
Þurfum líka að grisja
„Við þurfum líka að muna eftir
að planta tijám þannig að þau
geti notið sín og að rúmgott sé
kringum þau og síðan getur kom-
ið að því að við þurfum að grisja
og höggva burtu tré sem farin eru
að standa öðrum tijám fyrir þrif-
um. Við sjáum sums staðar hvern-
ig garðar hafa verið yfirfylltir af
tijám sem eru látin standa árum
saman án þess að grisjað sé og
þegar kemur að því að eitthvað
verður að gera er eins og að slíta
eigi sálina úr fólki!
Það má líka benda á annað
varðandi val á tijám ef menn eru
að byija að planta í garðinn að
það er betra að kaupa nokkrar
tegundir heldur en aðeins eina ef
í ljós kemur að einhver tegundin
hefst illa við. Þannig eru menn
fljótir að prófa sig áfram og geta
síðan bætt við þeim tegundum sem
þrífast best og mönnum falla
best.“
Pétur segir að nokkuð sé um
að fólk leiti leiðbeiningar og reynt
sé að gefa þær mikið í síma og
hafa fagfólk til að annast þær.
Þá hefur gróðrastöðin Mörk gefið
út litprentaðan bækling með
plöntulista og ýmsum leiðbeining-
um varðandi gróðursetningu, und-
irbúning jarðvegs, vökvun, klipp-
ingu og úðun og þar er einnig að
finna ýmsan fróðleik um limgerði,
skrautrunna, beijarunna, fjölærar
jurtir, grænmetisjurtir og ýmislegt
fleira. Þá segir Pétur að algengt
sé að fólk komi í gróðrastöðina
með uppdrætti af görðum sínum
og óski eftir ráðleggingum um val
á plöntum.
jt
Kristallar
auka vöxt
KOMIÐ er á markaðinn
kristalla-efni sem framleið-
endur teljá að auki vaxta-
hraða ýmissa plantna um 20
til 40%. Kristallaefnið heitir
Waterworks, en umboðsmað-
ur hér á landi er Heildversl-
un Þórhalls Sigurjónssonar
hf. Þórhallur Siguijónsson
segir bandaríska vísinda-
menn hafi fundið þessa að-
ferð, en hún byggist á því
að kristallarnir haldi betur
súrefni að plönturótunum og
gefa þannig betri vaxtarskil-
yrði.
órhallur segir að Waterworks-
efninu sé blandað í gróður-
mold. Það drekki í sig vatn og
margfaldi við það þyngd sína og
rúmmál mörghundruð sinnum.
Vatninu miðli það hægfara aftur
til plönturótanna eftir því sem
moldin þornar. Þannig stuðli Wat-
erworks-efnið að jöfnum og stöð-
ugum vexti og fyrirbyggi vaxt-
artruflanir af völdum óreglulegs
aðgangs að vatni og bæti um leið
nýtingu áburðarefna í moldinni.
Hann segir að reikna megi með
allt að 25% uppskeruauka og 50%
minni áburðarþörf sé Waterworks
notað við ræktunina. Efnið á að
halda eiginleikum sínum óskertum
í að minnsta kosti fímm ár eftir
blöndun þess í jarðveg, en í tímans
rás brotnar það í náttúrulegar kol-
efnasameindir.
Reglur um notkun
Þórhallur segir að eigi að nota
Waterworks til ræktunar potta-
plantna, beri að nota 600 til 1.500
grömm í hvem rúmmetra moldar
eða 1,5 til 2 grömm i hvern lítra
af pottamold fyrir stofublóm. Best
sé að bleyta efnið vel upp fyrir
blöndun þess í moldina.
Ef um sé að ræða tré eða runna
sé hinsvegar best að blanda 20
grömmum í 10 lítra af vatni og
dýfa rótunum í vatnið áður en
þeim er plantað út. Við hnaus eða
pottaplöntur í görðum megi blanda
50 til 100 grömmum af Waterw-
orks í holu í moldina fyrir hveija
plöntu og síðan þurfí að vökva ríf-
lega. Einnig segir Þórhallur að
hægt sé að nota Waterworks við
sáningu eða þegar grasflatir eru
lagðar þökum. Þá beri að nota 15
kg af efninu á hveija 100 fermetra
og vinna það í gróðurmoldarlagið.
Hqndhægqr Iqusnir
Skjólveggir og sólpallar
SKJÓLVEGGIR, girðingar og sólpallar úr timbri eru
handhægar lausnir þegar verið er að skipuleggja garða
sína og búa þeim heildarsvip við hæfi. Möguleikar í út-
færslu geta verið nánast óendanlegir því úrval í efni
og litum er mikið og hér geta garðeigendur hvort sem
er byggt á eigin sköpun eða notið leiðsagnar landslags-
arkitekta og kannski rétt að leita ráðgjafar sérfræðinga
vegna staðsetningar. Seljendur byggingarefnis í slíka
veggi og palla gefa líka góð ráð og þannig hefur Húsa-
smiðjan t.d. tekið saman handhægan bækling þar sem
gefnar eru ýmsar hugmyndir um útlit og verðdæmi.
Íbæklingi Húsasmiðjunnar eru
sett fram níu dæmi um skjól-
veggi og sýnt hvernig þeir geta
verið í senn girðingar og lokað
lóðum frá götum eða öðrum lóð-
um, hvernig mynda má mismun-
andi mynsturfleka til að setja
skemmtilegan svip á girðinguna
eða vegginn og vakin er athygli
á að girðingar skuli hleypa lofti
gegnum sig þótt hún sé loftbijót-
ur. Verð á efni í skjólveggi er
misjafnt en allt er það gagnfúa-
varið og heflað. Hver fermetri í
skjólvegg kostar á bilinu 1.700
til um 3.000 krónur og er þar
reiknað með staurum, þverbönd-
um, klæðningu og listum.
Sólpallar geta á sama hátt
verið með fjölbreyttu sniði. Þeir
eru eins konar stækkun eða við-
bót við stofuna eða sumarbústað-
inn og eru hentug lausn fyrir þá
sem vilja eða þurfa leggja minni
vinnu í sjálfa garðræktina. Verð
á hvern fermetra efnis í sólpall
getur verið frá um 1.350 krónum
og uppí um 2.000 krónur. Pallur
sem er 15 til 20 fermetrar kost-
ar því milli 25 og 33 þúsund
krónur. Hjá Húsasmiðjunni er
boðinn 12% staðgreiðsluafsláttur
í maí.
Viðhald
Rétt er að minna á að þótt
timburefni sé gagnvarið frá sölu-
aðila er rétt að kynna sér vel
leiðbeiningar um viðhald og bera
reglulega, jafnvel árlega, viðeig-
andi fúavörn eða olíu. Með því
verður allt viðhald léttara og
endingin tryggð sem best.
Sterkbyggð og glæsileg *
Gróðurhús sem þola íslenzka veðráttu
Heildverslunin Smiðshús - E. Smurjónsdóttir,
Smiðshúsi, 225 Álftanesi, sími 650800.
Umboðsmaður á Akureyri: Verzlunin Kaupland
Umboðsmaður Á Egilsstöðum: Tómstundaiðjan
CLASSICA