Morgunblaðið - 14.05.1993, Blaðsíða 17

í; íMORGUNBLAÐIÐ/röSTODAGUR 14/MAÍi-1993
Uppreisn á Ítalíu
eftir Þorvald
Gylfason
i
Spillingarhneykslið á Ítalíu hef-
ur vakið mikla athygli um allan
heim, eins og við var að búast.
Stjórnkerfi landsins, fimmta
stærsta hagkerfis í heimi (á eftir
Bandarílq'unum, Japan, Þýzkalandi
og Frakklandi), hefur verið í upp-
námi nú í nokkur misseri vegna
gríðarlegrar fjármálaspillingar,
sem stjómmálaflokkar landsins
hafa orðið uppvísir að. Spillingin á
Ítalíu hefur að vísu verið á margra
vitorði í mörg ár, en hún náði ekki
að koma verulegu róti á hugi fólks
°g fylgi þess við stjórnmálaflokka,
fyrr en hátt settur stjórnmálamað-
ur í Mílanóborg var gripinn glóð-
volgur með mútufé í fórum sínum.
Mútugreiðandinn hafði komið lög-
reglunni á sporið og trúlega tekið
mikla áhættu með því. Eitt leiddi
til annars. Nú hafa um tvö þúsund
ítalskir stjómmálamenn og stjóm-
endur fyrirtækja sætt rannsókn
eða verið ákærðir vegna meintrar
spillingar í tengslum við fjárreiður
stjórnmálaflokkanna, þar á meðal
nokkur hundmð (!) þingmenn í
Róm, og sumir jafnvel grunaðir
um samneyti við Mafíuna, eins og
komið hefur fram í fréttum. Stjóm-
málaflokkamir, sem hafa skipzt á
að stjórna landinu síðan 1945, em
rúnir trausti meðal almennings.
Menn skyldu þó varast að draga
þá ályktun af öllu þessu, að Ítalía
sé komin að fótum fram. Svo er
ekki. Hagvöxtur hefur til að mynda
verið mikill á Ítalíu mörg undan-
gengin ár og er talinn munu verða
meiri á árinu, sem er að líða, en
í nokkru öðru aðildarlandi Evrópu-
bandalagsins (hugsanlega þó að
Bretlandi undanskildu). Italska
„hagvaxtarundrið" er staðreynd
„Ég tel allavega víst,
að ýmsar aðrar Evrópu-
þjóðir muni fara að
dæmi ítala á næstu
árum og leggja land-
búnaðarráðuneytið nið-
ur.“
þrátt fyrir allt það óhagræði, sem
hlýtur að hafa stafað af stjóm-
málaspillingunni í landinu, að ekki
sé minnzt á ranglætið. í þessum
afmarkaða skilningi hafa ítalar
haft efni á spillingunni,. ef svo má
segja; hún hefur allavega ekki
komið þeim á kaldan klaka í efna-
hagslegu tilliti. Með þessu er ég
ekki að mæla spillingunni bót, alls
ekki, heldur aðeins að benda á
það, að hún virðist enn sem komið
er hafa valdið minna efnahagstjóni
í landinu en búast hefði mátt við,
hvernig sem á því stendur.
II
Hitt skiptir líka miklu máli, að
almenningur á Ítalíu hefur sent
stjórnmálaflokkum landsins skýr
skilaboð: Hingað og ekki lengra!
Hreingerningin er hafín. Úrslit
þjóðaratkvæðagreiðslunnar 18.
apríl síðast liðinn eru til marks um
það, en umbótasinnar í flokkunum
áttu frumkvæði að henni. Það hef-
ur að vísu ekki farið miklum fregn-
um af því hér heima, en eitt af
því, sem stjórnmálaflokkarnir buðu
kjósendum til að kaupa sér frið,
var að leggja niður landbúnaðar-
ráðuneytið í Róm með manni og
mús. (Sjávarútvegur er talinn til
landbúnaðar og heyrir því undir
landbúnaðarráðuneytið á Ítalíu
eins og í flestum öðrum Evrópu-
löndum.) Þetta tilboð og önnur af
sama tagi þáðu kjósendur með
yfirgnæfandi stuðningi. Hvers
vegna landbúnaðarráðuneytið? Ein
Ólafur Höskuldsson
„Við títt og reglulegt
eftirlit getur tannlækn-
ir greint vandamálin á
byrjunarstigi.“
hlutlaust að hæfi börnum, þ.e.a.s.
án þess að skelfa þau. Beri móðirin
kvíðboga fýrir sínum eigin ferðum
til tannlæknis, eins og oft vill nú
verða, er henni nær ómögulegt að
leyna bam sitt þeim kvíða. Svipur
hennar breytist, röddin verður eilít-
ið mjórri og hún tekur ögn þéttar
um hönd barnsins en venja er. Börn
eru afar næm á geðbrigði foreldra
sinna og ekkert af þessu dylst þeim.
Skyldi mamma nú einnig falla í þá
gömlu gryfju að lofa barni sínu leik-
fangi, teiknimyndablaði eða íjóma-
ís. Þegar þau eru búin hjá tann-
lækninum getur barnið ekki lengur
velkst í nokkrum vafa um að nú
sé eitthvað verulega ógeðfellt í
vændum.
Hvernig skal fara að: Höfuð-
reglan er að segja barninu einungis
það sem satt er og rétt og vitað
er. Ósannsögli og svik gleymast
börnum seint. Eins eðlilega og unnt
er gæti móðirin sagt við barn sitt
eitthvað á þessa leið: „Á morgun
förum við að heimsækja tannlækn-
inn. Hann ætlar að tala við okkur
um tennurnar þínar. Dót tannlækn-
isins er öðruvísi en þitt dót. Hann
ætlar að sýna þér allt dótið sitt og
lofa þér að prófa það. Þegar þið
eruð húin að leika ykkur með dótið
hans ætlar tannlæknirinn að telja
tennurnar þínar og skoða þær. Síð-
an förum við aftur heim.“
Að sjálfsögðu ræður þroski
barnsins orðavalinu hér en þær
upplýsingar sem felast í þessum
setningum duga vel í flestum tilvik-
um. Krefjist barnið frekari upplýs-
inga, sem móðirin getur ekki veitt
með nokkurri vissu, gerir hún barn-
inu best með því að viðurkenna
slíkt. Einkum skyldi hún forðast að
geta sér til eða skálda í eyður.
Fátt er barni verra en að mæta á
stofu tannlæknis með væntingar
um allt annað en þar bíður þess.
„Ég veit það ekki“ er heiðarlegt
svar og „Við skulum bara spyija
tanniækninn á morgun“ er skyn-
samleg tillaga.
Fyrir mestu er að barnið hlýði
sjálft á það sem tannlæknirinn hef-
ur að segja með þeim sérstaka orða-
forða sem hann notar við börn og
bamið fái sjálft að mynda sér sínar
eigin skoðanir, byggðar á eigin
skynjun og reynslu, um tannlækn-
inn og það nýstárlega umhverfi sem
vinnustaður hans er. Á þann veg
farnast barninu best. Sé rétt á
málum haldið er heimsókn barns
til tannlæknis ánægjulegur atburð-
ur bæði móður og barni.
Höfundur er sérfræðingur og
lektor / bamatannlækningum við
Tannlæknadcild Háskóla íslands. .
skýringin er auðvitað sú, að það
er engin þörf á slíku ráðuneyti í
nútímaþjóðfélagi, énda hefur land-
búnaðarstefna Evrópubandalags-
ríkjanna gefízt mjög illa. Þar að
auki hefur það komið á daginn,
að landbúnaðarkerfíð í bandalag-
inu og í einstökum aðildarlöndum
þess er morandi í misferli. Spilling-
in liggur ekki endilega í óheiðarleg-
um einstaklingum, nei, hún er
þvert á móti kerfíslæg. Hún er
óaðskiljanlegur fylgifískur þeirrar
miðstjómar- og millifærslustefnu,
sem Evrópubandalagið hefur fylgt
í landbúnaðarmálum. Yfírstjórn
bandalagsins hefur bmgðizt við
þessum vanda með því að fyrir-
skipa gagngera rannsókn á land-
búnaðarspillingunni í höfuðstöðv-
um bandalagsins í Brussel. Þessi
rannsókn er nú í gangi. Það kann
í þessu Ijósi að hafa þótt hyggilegt
að leggja ítalska landbúnaðarráðu-
neytið niður, áður en lögreglan
kæmist í það. Rétt er þó að geta
þess, að sum verkefni ráðuneytis-
ins verða flutt til sveitarfélaga víðs
vegar um Ítalíuskaga. Hvað um
það, ítalar hafa sem sagt ákveðið
það fyrstir Evrópuþjóða að losa sig
við landbúnaðarráðuneyti sitt. Það
er að. því leyti merkilegt, að þeir
skuli verða fyrstir til, að ítalskir
bændur hafa ásamt bændum
Frakklands sérstöðu í álfunni: þeir
eru listamenn af guðs náð. Þeir
eru frumkvöðlar frábærrar mat-
gerðarlistar, sem hefur notið að-
dáunar og virðingar um allan heim.
Því að góður landbúnaður er list
og verðskuldar hóflegan stuðning
af almannafé með sömu rökum og
aðrar listir. Það er þess vegna
hörmulegt, að okkur Islendingum
skuli vera meinaður aðgangur að
ítölskum og frönskum kræsingum
fyrir tilstilli innflutningsbanns,
sem á sér engan líka í allri Evrópu
og kann þar að auki að bijóta í
bága við stjórnarskrá lýðveldisins.
Ég tel allavega víst, að ýmsar aðr-
ar Evrópuþjóðir muni fara að dæmi
ítala á næstu árum og leggja land-
búnaðarráðuneytið niður (og
stofna kannski landbúnaðardeild í
menntamálaráðuneytinu í stað-
inn!). Eitt virtasta dagblað Svíþjóð-
ar, Dagens Nyheter, hefur til að
mynda lagt það til í langri forustu-
grein, að sænska landbúnaðar-
ráðuneytið verði lagt niður.
Barna-
burðapokar
Verð kr.
9.550,-

UTILIFt
QLÆSIBÆ • SlMI 812023
Þorvaldur Gylfason
III
Svo er eitt enn. Stjórnmálaspill-
ingin á Ítalíu hefur að sönnu gegn-
sýrt samfélagið þar syðra, en henni
hefur samt verið haldið innan
ákveðinna marka. Henni hefur til
dæmis aldrei verið leyft að ná til
seðlabankans þar í landi, en sú
stofnun hefur alla tíð notið virðing-
ar meðal ítölsku þjóðarinnar. Það
er engin tilviljun; að nýbakaður
forsætisráðherra Italíu var sóttur
í seðlabankann í Róm, þegar
stjórnmálamennirnir voru komnir
917
í þrot. Ymsir virtir hagfræðingar
Ítalíu hafa kosið að starfa ’í seðla-
bankanum þar. Þangað hafa menn
verið ráðnir til starfa eftir verðleik-
um fyrst og fremst, en ekki eftir
flokkshollustu. ítölsk stjórnvöld
hafa þrátt fyrir allt virt það sjónar-
mið, að seðlabanki má ekki undir
nokkrum kringumstæðum verða
fyrir barðinu á spilltum stjórnmála-
mönnum í örvæntingarfullri leit
að vegtyllum handa sjálfum sér
og vinum sínum. Þau hafa þvert á
móti styrkt ítalska seðlabankann í
sessi slðustu ár og gert honum
kleift að draga verulega úr verð-
bólgu án þess að lama atvinnulíf
landsins um leið, þótt atvinnuleysi
sé að vísu mikið á Italíu eins og
annars staðar í Evrópu. Ýmis
stjómmálaöfl þarna suður frá hafa
þó átt erfitt með að sætta sig við
aukið sjálfstæði ítalska seðlabank-
ans gagnvart stjórnvöldum. Einn
fyrrverandi bankastjóri seðlabank-
ans var til að mynda borinn þung-
um sökum fyrir nokkrum árum og
sagði af sér embætti, meðan rann-
sókn málsins fór fram. Hún leiddi
það í ljós, að ásakanirnar voru
uppspuni frá rótum. Bankastjórinn
stóð með pálmann í höndunum.
Rógberarnir riðu ekki feitum hesti
frá þeirri viðureign.
Höfundur er prófessor í viðskipta-
og hagfræðideild Háskóla íslands.
'°«Hf /Wísiro,
hqwwami itccioerw- iom iumash
tiumwnnox) óiföjo
."8.09. it
: ÍI731IO
INAPIN. 29cc3
wj * foxoab
1061IIJ
ALEANÐRO R. I jff
KON WltHElU'NAPtN.r. ’ú ;
V 020 6153727 . Fax ,4'
J AUSIERCAI/
Auandro r,
IfOH. 9/ILHEIMINAFI.M, 29 cc
fcl 020 6153727 . Fo,02
HJAFASrEBOAM
ALEANORO R.
KON WttHHMtNAÍlN W9C) 05.09 -1
W 020 6153727 • ft«C2C 6173210

IDRO R.
.mbmharn. r/r.'
4153727 . fmt?
3 «79*10
,173210
107.2 IIJ AtASlWi
"''iMmAÍu*
fííOfif.7 ,lr
\° 61732*0
Full búð af nýjum,
glæsilegum sumarfatnaði
á dömur og herra
KARNABÆR
Borgarkringlunni, simi 682912.