Morgunblaðið - 14.05.1993, Síða 22
f
22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. MAÍ 1993
AF ERLENDUM VETTVANGI
Eftir BOGA ARASON
Eritrea öðlast sjálfstæði frá Eþíópíu eftir þriggja áratuga borgarastyijöld
Gæti stuðlað að ófrið-
arbáli um alla Afriku
ERITREA verður sjálfstætt ríki með aðild að Sameinuðu
þjóðunum 24. maí og Eritreumenn hafa svo sannarlega
ástæðu til að fagna. Sjálfstæðisbaráttan var þeim dýr-
keypt því þeir urðu að heyja stríð í þrjá áratugi, það
langvinnasta í Afríku og líklega einnig það grimmileg-
asta. Eritreumenn eru jafnframt fyrsta þjóðin í álfunni
sem knýr fram aðskilnað eftir lok nýlendutímans. Leið-
togar Afríkuríkja höfðu lengi óttast að sjálfstæði til
handa Eritreumönnum gæti leitt til þess að aðskilnaðar-
hreyfingar í öðrum Afríkuríkjum færu að dæmi þeirra
þannig að öll myndi loga í ófriðarbáli.
Eritrea er fyrrverandi nýlenda
Ítalíu, á stærð við England^ og
breskar hersveitir hröktu ítali
þaðan árið 1941 eftir að þeir
höfðu hernumið Eþíópíu í fimm
ár. Samkomulag náðist árið 1952
um að Eritrea skyldi njóta sjálf-
stjórnar í ríkjasambandi við Eþí-
ópíu. Haile Selassie keisari braut
þetta samkomulag og innlimaði
landið í Eþíópíu tíu árum síðar.
Þannig vildi hann tryggja að Eþí-
ópía, sem er landlukt, fengi greið-
an aðgang að Rauða hafinu.
Þar með hófst stríð Eritreu-
manna og Eþíópíumanna. Helsta
hreyfíng eritreskra aðskilnaðar-
sinna, Þjóðfrelsisfylking Eritreu
(EPLF), sem var stofnuð árið
1970, naut ekki umtalsverðs
stuðnings frá útlöndum í stríðinu.
Hún barðist einkum með hertekn-
um vopnum, aðallega sovéskum
þungavopnum sem stjórnvöld í
Kreml dældu í marxistastjórn
Mengistus Haile Miriams eftir að
hún steypti Selassie keisara af
stóli árið 1974.
Þótt Þjóðfrelsisfylkingin hefði
ekki úr miklum íjármunum að
spila var hún talin best skipulagða
skæruliðahreyfíng Afríku. Hún
kom meðal annars upp eigin lyfja-
verksmiðjum, sjúkrahúsum og
skólum á þeim landsvæðum sem
hún náði á sitt vald í stríðinu.
Hreyfingin hefur nú myndað
bráðabirgðastjóm, sem hún segir
að verði leyst upp þegar ástandið
í landinu færist í eðlilegt horf og
ný stjórnarskrá verði sett. Hún
hefur þó ekki lagt fram neina
áætlun um hvenær efnt verði til
kosninga. Hreyfingin aðhylltist í
fyrstu marxisma en boðar nú
hægfara jafnaðarstefnu. Liðs-
menn hennar komu upphaflega
frá kristnum þjóðflokkum en hún
kveðst nú hlutlaus í trúmálum.
Gífurlegt endurreisnarstarf
framundan
Talið er að rúmlega 50.000
eritreskir hermenn og 200.000
borgarar hafi beðið bana í stríð-
inu. Hundruð þúsunda manna
flúðu heimkynni sín og hartnær
fjórðungur þeirra sem tóku þátt
í þjóðaratkvæðinu um sjálfstæði
landsins var í útlöndum. í ná-
grannaríkinu Súdan er enn hálf
milljón eritreskra flóttamanna.
Stríðið olli mikilli eyðileggingu
í Eritreu; vegakerfið er að mestu
ónýtt, skólar og opinberar bygg-
ingar í rúst eða niðumíðslu og
landbúnaðurinn í lamasessi.
Stjórnin áætlar að hún þurfi jafn-
virði 100 milljarða króna til að
ráða bót á þessu, en fékk aðeins
2,2 milljarða í aðstoð í fyrra.
Þurrkar eru algengir í Eritreu
og hafa oft valdið hungursneyð-
um, en undanfarin tvö ár hefur
regnið ekki látið á sér standa.
Samt er um helmingur Eritreu-
manna, sem eru um 3 milljónir,
háður matvælaaðstoð frá útlönd-
um.
Útflutingur Eritreumanna er
lítill sem enginn, ef undan er skil-
in sala á salti til Eþíópíu og kú-
skinni til Saudi-Arabíu. Eini harði
gjaldeyrinn sem berst til landsins
kemur frá Eritreumönnum í út-
löndum, en talið er að þeir sendi
þangað jafnvirði 600 milljóna
króna á ári.
Eindrægni og fórnfýsi
í þjóðaratkvæðagreiðslunni,
sem fór fram 23.-25. apríl,
greiddu hvorki meira né minna
en 99% kjósenda atkvæði með
sjálfstæði og kjörsóknin var um
98%. Stríðið þjappaði eritresku
þjóðinni saman og henni tókst að
vinna sigur á einum grimmileg-
asta her nútímasögunnar með ein-
drægni sinni og fórnfýsi. Ljóst er
þó að sjálfstæðisbaráttunni er
ekki lokið enn, því Eritreumenn
þurfa að.endurreisa landið upp frá
grunni og það verður engan veg-
inn auðvelt.
Her Þjóðfrelsisfylkingarinnar
er skipaður 100.000 mönnum, þar
af 30.000 konum sem börðust við
hlið karlanna í stríðinu. Margir
þessara hermanna búa enn í tjöld-
um og annast ýmsar opinberar
framkvæmdir í sjálfboðavinnu.
Öllum embættismönnum nýja rík-
isins er gert að lifa eins sparlega
og kostur er. Fjármálaráðherra
landsins deilir til að mynda sex
herbergja íbúð með rektor háskól-
ans í höfuðborginni, Asmara,
varaforseta hæstaréttar og fjöl-
skyldum þeirra. Að sögn stjórnar-
erindreka er stjómkerfið „öldung-
is laust við alla spillingu".
Ljóst er að Eritreumenn þurfa
á þessari samheldni og fómfýsi
Reuter
Kjarnorkukvenmenn
30.000 konur voru í 100.000 manna herliði Þjóðfrelsisfylkingar Eri-
treu, sem vann sigur á stjórnarher Eþíópíu fyrir tveimur árum. Marg-
ir hermannanna búa nú í tjöldum og sjá um ýmsar opinberar fram-
kvæmdir í sjálfboðavinnu. Þriggja áratuga borgarastyijöld í landinu
olli mikilli eyðileggingu og Eritreumenn eiga því mikið endurreisnar-
að halda til að endurreisa landið.
Þjóðfrelsisfylkingin hefur bæði
tögl og hagldir í stjórnkerfinu en
fram hafa komið vísbendingar um
að alþýðan sé orðin langþreytt á
ástandinu. Hún er orðin óþolin-
móð og væntir tafarlausra kjara-
bóta nú þegar sjálfstæðið er í
höfn.
Vex aðskilnaðarhreyfingTim
ásmegin?
Einingarsamtök Afríku (OAU)
hafa haft þá stefnu að leggjast
gegn breytingum á landamærum
álfunnar þótt flestir séu sammála
um að sú skipting hennar, sem
nýlenduveldin komu sér saman
um, sé algjörlega út í hött. Sam-
tökin óttast að breyting á landa-
mærum eins ríkis geti kveikt
ófriðarbál út um alla Afríku. Fjöl-
margar aðskilnaðarhreyfingar
hafa sprottið upp í álfunni, svo
sem Katanga- og Bakongo-manna
í Kongó, Sómala í Eþíópíu og
Kenýu, Ewe-manna í Ghana,
Sanwi-manna á Fílabeinsströnd-
inni, Touareg-manna í Malí, Bug-
anda- og Ruwenzururu-manna í
Úganda, og Ibo-manna í austur-
hluta Nígeríu (Biafra-stríðið
1967-70). Kristnir menn í suður-
hluta Súdans beijast nú þegar
fyrir aðskilnaði frá múslimum i
norðurhlutanum og hvenær sem
er gæti soðið upp úr í öðrum ríkj-
um.
Wb
§
’ FÖSTUDAGUR TIL FJÁR II
0
I
f
I
GASGRILL
í DAG
Á KOSTNAÐARVERÐI
>Si I
SÍMINN ER
tmaamnnnnnni
689400
BYGGT & BUIÐ
KRINGLUNNI
f KRINGLUNNI
tr»vM9AnivrvvaYi
Lýðveldisráð Æðsta ráðsins í Rússlandi
Stj órnlagadóm-
stóllinn fjalli um
ákvörðun Jeltsíns
Moskvu. Reuter.
LÝÐVELDISRÁÐIÐ, önnur deilda Æðsta ráðsins í Rúss-
landi, hefur farið þess á leit við stjórnlagadómstól landsins
að skera úr um hvort sú ákvörðun Borís Jeltsíns Rússlands-
forseta að skipa sérstakt stjórnlagaþing til að semja nýja
stjórnarskrá stæðist lög.
Að sögn fréttastofunnar Itar-
Tass var tillaga þessa efnis lögð
fram af þingmanninum Vladimír
ísakov og var hún samþykkt um-
ræðulaust.
Jeltsín gaf út tilskipun síðastliðin
miðvikudag um stofnun stjómlaga-
þingsins og lýsti því yfir að því
yrðu veitt völd til að samþykkja
nýja stjórnarskrá. Hefur hann boðið
hveiju hinna 88 héraða Rússlands,
til að senda tvo fulltrúa á stjórn-
lagaþingið, sem koma á saman 5.
júní. Fulltrúaþingi Rússlands er
hins vegar ekki boðið að taka þátt
í að samþykkja nýja stjórnarskrá.
»
b
i
i
■
i
i
i
i
+