Morgunblaðið - 15.05.1993, Page 23
22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. MAÍ 1993
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Bjöin Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Bj örgnnaraðg’erð
bæjarútgerð -
ríkisútgerð?
Bæjarútgerðir voru algengt
fyrirbæri fyrr á öldinni.
Fyrir nokkrum árum leit hins
vegar út fyrir að þær væru að
líða undir lok, enda höfðu menn
vonda reynslu af slíku rekstrar-
formi í undirstöðuatvinnuvegi
þjóðarinnar. Pólitísk stjómun á
útgerðarfyrirtækjum leiddi oft til
þess að önnur sjónarmið en þau,
sem sneru að hagkvæmni og
hagnaði í rekstri, urðu ráðandi.
Bæjarútgerðimar juku þess
vegna skuldabyrði sveitarfélaga,
sem oft var nógu þung fyrir.
Kunnasta dæmið um bæjarút-
gerð, sem mikið fé var greitt
með úr sameiginlegum sjóði
borgaranna en síðan varð að arð-
vænlegu og stöndugu fyrirtæki,
er eflaust Bæjarútgerð Reykja-
víkur. Borgarbúar greiddu
160-170 milljónir króna með
rekstrinum á ári hverju á meðan
fyrirtækið var í opinbemm
rekstri. Nú skilar einkafyrirtækið
Grandi hf., arftaki BÚR og ís-
bjamarins hf., hins vegar að jafn-
aði góðum arði og er atvinnulíf-
inu lyftistöng, í stað þess að vera
baggi á skattgreiðendum í
Reykjavík.
Undanfarin þrjú eða fjögur ár
hefur þátttaka bæjarfélaga í
fiskvinnslu og útgerð hins vegar
færzt í vöxt á ný. Bæjarstjórnir
hafa verið undir miklum þrýst-
ingi að hlaupa undir bagga þegar
illa hefur gengið hjá sjávarút-
vegsfyrirtækjum, átt hefur að
selja skip úr byggðarlaginu eða
þegar til gjaldþrots hefur komið
hjá sjávarútvegsfyrirtækjum.
Björgunaraðgerðir sveitarfélag-
anna hafa verið með ýmsum
hætti. í fyrsta lagi hafa sveitar-
félögin gengizt í ábyrgðir fyrir
viðkomandi fyrirtæki. I öðm lagi
hafa þau tekið lán, sem þau hafa
síðan endurlánað fyrirtækjum
sem bankar hafa ekki viljað lána.
í þriðja lagi hafa þau lagt fé í
reksturinn með beinum hætti.
Dæmin um þetta eru mörg.
Nefna má Olafsvík, Höfn í
Homafirði og Patreksfjörð. í
Grindavík hefur bæjarfélagið
boðið i annan togara Bolvíkinga
og sama er að segja um hlutafé-
lag með þátttöku bæjarsjóðs
Hafnfirðinga. Bolungarvíkur-
bær, sem lagði fyrir tveimur
ámm stórfé í Græði hf., leitast
hins vegar við að halda skipunum
í byggðarlaginu með því að neyta
forkaupsréttar síns, eins og frá
er sagt í fréttaskýringu í Morg-
unblaðinu í dag. Komin er upp
sú staða að bæjarfélögin í land-
inu keppa um skip og kvóta.
Það er skiljanlegt að þegar
hætta er á að skip og kvóti
hverfi úr byggðarlaginu, vilji
sveitarstjómarmenn grípa til
sinna ráða til að tryggja atvinnu
og umsvif í heimabyggð. Kvóta-
kerfið, sem komið hefur verið á,
er oft miskunnarlaust gagnvart
þeim, sem eiga allt sitt undir því
að fiskur berist til vinnslu í
byggðarlaginu. Hins vegar mælir
margt gegn því að bæjarfélögin
taki þátt í atvinnurekstri með
þessum hætti. Eins og reynslan
af bæjarútgerðunum sýndi, hefur
opinbert eignarhald yfirleitt
reynzt illa í atvinnurekstri. Þátt-
taka bæjarfélaga í rekstri sjávar-
útvegsfyrirtækja er í raun aðeins
annað form þeirrar millifærslu á
fé frá skattgreiðendum til sjávar-
útvegsins, sem átti sér stað með
opinberum sjóðum ríkisstjómar
Steingríms Hermannssonar,
Hlutafjársjóði og Atvinnutrygg-
ingarsjóði. Sjóðaleiðin gekk ekki
upp og ekki er líklegt að bæjarút-
gerðaleiðin reynist betur.
Annar ókostur við þátttöku
bæjarfélaga í atvinnurekstri til
að bjarga fyrirtækjum eða halda
skipum í bæjarfélaginu er að með
slíku er aðeins skammtímahags-
munum einstakra byggðarlaga
þjónað. Hagsmunir sjávarút-
vegsins í heild, sem markast af
bráðnauðsynlegri fækkun físki-
skipa og samdrætti vinnslugetu
með hagræðingu og sameiningu
sjávarútvegsfyrirtækja, verða
útundan þegar þessi leið er farin.
Hún þjónar aðeins þeim tilgangi
að framlengja líf rekstrar, sem
stendur ekki undir sér. Ekki er
hægt að skella allri skuldinni á
kvótakerfíð og segja að með ein-
hveijum ráðum verði að koma í
veg fyrir að kvótinn fari til ann-
arra byggða. Kvótakerfið, þótt
gallað sé, er ekki meginorsök
rekstrarlegs vanda sjávarútvegs-
ins.
Loks er sú hætta fyrir hendi,
sem vikið er að í fréttaskýringu
Morgunblaðsins í dag um ástand-
ið á Bolungarvík: Illa stödd bæj-
arfélög eru mörg hver að eyða
um og yfir helmingi árlegra
skatttekna sinna í sjávarútvegs:
fyrirtæki, sem ekki ganga vel. I
mörgum tilfellum kann það að
vera tapað fé. Slík stefna getur
leitt til þess að sveitarfélögin
fari einfaldlega í þrot og verði
að leita á náðir ríkisins. Og þá
sitja landsmenn uppi með ríkisút-
gerðir, sem fáum mun hugnast.
Sjávarútvegurinn, sem undir-
staða lífskjara á íslandi, hefur
verið rekinn af þróttmiklu einka-
framtaki. Þar sem opinberir aðil-
ar hafa komið nærri, hefur yfír-
leitt gengið illa. Bæjar- eða ríkis-
útgerðir geta ekki verið lausnin.
+
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Bjartsýni Bolvíkinga
er vart á rökum reist
Bæjarstjóm ákveður í dag að neyta forkaupsréttar á togurum þrotabús EG
BJARTSÝNI Bolvíkinga í þá veru að heimamönnum takist
að halda báðum toguruin þrotabús EG og fiskveiðiheimildum
þeirra í Bolungarvík virðist ekki vera á rökum reist. Að
vísu hefur söfnun hlutafjárloforða Ósvarar, hins nýja almenn-
ingshlutafélags Bolvíkinga, gengið vonum framar, sem gæti
gefið tilefni til aukinnar bjartsýni. Fjölmennur hluthafafund-
ur Ósvarar, sem hefur 193 skráða hluthafa, ákvað síðastlið-
inn sunnudag að auka hlutafé félagsins úr 5 milljónum króna
í 80 milljónir króna, auk þess sem stjórn var veitt heimild
til þess að auka hlutaféð síðar á árinu um aðrar 40 milljón-
ir króna. Engu að síður er það mat manna að miklu meira
þurfi til að koma til þess að tryggja megi að Bolvíkingum
takist að halda báðum togurunum og frystihúsi þrotabúsins,
sem Ósvör hefur boðið 78 milljónir króna í. Heimamenn
meta undirtektir í hlutafjársöfnun á þann veg að líkur hafi
aukist á því að samningar geti tekist við stærstu veðhafa
þrotabúsins, en fram til þessa hefur ekki verið svo að skilja
á helstu veðhöfum, sem eru Fiskveiðasjóður Islands, Lands-
banki íslands og Atvinnutryggingadeild Byggðastofnunar,
að samningar við Ósvör væru líkleg niðurstaða.
á samtölum við stjómvöld né lána-
stofnanir.
Raunar er ekki þar með sagt að
Bolvíkingar geti ekki tekið þessa
ákvörðun náist samningar við veð-
hafana á annað borð. Reynist það
sveitarfélaginu og Ósvör síðan óger-
legt að standa við sínar skuldbind-
ingar, þá jer sveitarfélagið einfald-
lega á hausinn og ríkið yfírtekur
reksturinn. I upphafí kynni því að
verða bæjarútgerð í Bolungarvík,
sem breyttist síðar í ríkisútgerð, ef
illa færi. Fyrir slíkri þróun eru til
fordæmi hér á landi, samanber Hofs-
ós á sínum tíma.
Horft til Sparisjóðs og
Lífeyrissjóðs Bolungarvíkur
Til þess að hafa raunverulega
samningsstöðu gagnvart veðhöfum
þrotabús EG er talið að Ósvör þyrfti
að hafa 200 til 250 milljónir króna
Þegar haft er í huga að kaupverð
togaranna hljóðar upp á 721 milljón
króna, og Ósvör hefur gert tilboð í
frystihúsið upp á 78 milljónir króna,
má ljóst vera að fjársterkir aðilar
verða að koma inn í félagið til þess
að möguleiki sé á að heimamenn
ráði við þetta 800 milljóna króna
dæmi. Raunar telja margir fyrir vest-
an að það sé sjálfsögð og eðlileg
skylda þessara sjóða að leggja sitt
af mörkum til þess að viðunandi at-
vinnustig geti haldist í bæjarfélag-
inu. Aðeins þannig geti Bolvíkingar
sjálfir unnið sig út úr þeim atvinnu-
og afkomuvanda sem nú hijáir þessa
góðu verstöð.
Forkaupsréttur gildir
ekki við uppboð
Bolvíkingar hafa fíórar vikur frá
því ákvörðun er tekin um að neyta
forkaupsréttar til þess að semja við
Bæjarstjóm Bolungarvíkur tekur
á fundi sínum í dag afstöðu til til-
lögu bæjarráðs á þann veg að bærinn
neyti forkaupsréttar að togurum
þrotabús EG og stefni að því að
ganga inn í þá samninga sem gerðir
hafa verið við aðila í Grindavík og
Hafnarfírði um kaup á togurunum.
Líklegt er talið að bæjarstjómin sam-
þykki tillögu bæjarráðsins.
Ólafur Kristjánsson, bæjarstjóri,
sagði í gær að hann ætti von á því
að bæjarstjórnin myndi samþykkja
að stefnt yrði að því að ganga inn
í tilboðin frá Hafnarfirði og Grinda-
vík, sem væru í sjálfu sér mjög ófull-
komin tilboð. í kjölfarþess yrði geng-
ið til samninga við veðkröfuhafa.
Ólafur kveðst telja að Bolvíkingar
hafi alveg sama bolmagn til þess að
kaupa togarana og Hafnfirðingar og
Grindvíkingar. Hér sé mestmegnis
um yfirtöku á skuldum að ræða og
Bolvíkingar ætli að safna auknu
hlutafé og undirtektir hafí verið góð-
ar.
Tilboðin ófullkomin
Tilboðin frá Hafnarfirði og
Grindavík hljóða upp á yfírtöku
skulda, þar sem tilboðsgjafar muni
sjálfír semja við veðhafa. Ekki yrði
um beinar útborganir að ræða, að
því undanskildu að báðum aðilum
væri skylt að greiða sjóveð. Á Dag-
rúnu eru í kringum 18 milljónir króna
í sjóveðum og eitthvað minni upphæð
á Heiðrúnu.
Þingmenn Vestfíarðakjördæmis
munu eiga fund með bæjarstjóminni
í Bolungarvík kl. 14 í dag og kveðst
Ólafur vænta stuðnings þeirra og
samstöðu að leysa þetta mál með
Bolvíkingum.
Ólafur Kristjánsson, bæjarstjóri í
Bolungarvík, hefur sagt að hann
leggi höfuð sitt að veði er hann stað-
hæfi að bæjarstjóm Bolungarvíkur
muni ákveða að neyta forkaupsréttar
á togurum þrotabús EG, Dagrúnu
og Heiðrúnu. Þrátt fyrir þessa yfír-
lýsingu bæjarstjórans sjá helstu lán-
ardrottnar EG ekki með hvaða hætti
bæjarstjórnin ætlar að fjármagna
þessi kaup á togurunum. Raunar
telja þeir mun vænlegri kost að
kauptilboði Hrannar hf. á ísafírði í
Dagrúnu verði tekið og skipið verði
í heimahöfn
SENN ræðst hvort Bolvíkingum tekst að halda togurunum tveimur, Dagrúnu og Heiðrúnu áfram í byggðarlaginu.
úrelt, en kvóta Dagrúnar verði dreift
á önnur fískiskip á svæðinu, sem
geti bætt við sig kvóta og skuldum.
Slík tilhögun muni geta nýst Bolvík-
ingum að hluta ef samningar yrðu
um það gerðir að hluti aflans yrði
lagður upp í Bolungarvík.
Mikið í húfi
Öllu erfiðara fínnst mönnum að
koma auga á raunhæfa leið til þess
að fjármagna kaup heimamanna á
Heiðrúnu og frystihúsi þrotabús EG.
Bæjarstjórinn virðist veðja á skilning
lánastofnana og stjómvalda, þar sem
óhemju mikið sé í húfí fyrir atvinnu-
líf bæjarins. Það er ósköp skiljanlegt
að slíkt viðhorf sé uppi í Bolungar-
vík, en að sama skapi jafn ólíklegt
að bæjarstjóranum og öðrum heima-
mönnum verði að ósk sinni, sam-
kvæmt því sem lánardrottnar og
stjómvöld hafa sagt í samtölum við
mig. Raunar er staðhæft að ákvörð-
un bæjarstjómarinnar byggist hvorki
í hlutafé að baki sér. Takist félaginu
að afla þeirra 80 milljóna króna, sem
ákveðið var að stefna að nú í vik-
unni, og 40 milljóna síðar á árinu
má vel vera að slíkur hugur verði
kominn í heimamenn og granna
þeirra á Vestfjörðum, að ákveðið
verði að stefna að slíkri hlutafjár-
söfnun og þegar Vestfírðingar eiga
í hlut skyldi enginn afskrifa þann
möguleika fyrirfram að það gæti
tekist.
Verði sú raunin, að öflugt almenn-
ingshlutafélag rísi í Bolungarvík upp
úr rústum þrotabús fjölskyldufyrir-
tækisins Einar Guðfínnsson hf. þá
gæti framtíðin allt eins brosað við
Bolvíkingum á nýjan leik. En til þess
að svo megi verða er Ijóst að einu
öflugu fjármagnseigendumir í Bol-
ungarvík, Sparisjóður Bolvíkinga og
Lífeyrissjóður Bolungarvíkur, verða
að koma að Ósvör, sem stórir og
sterkir hluthafar með umtalsvert
hlutafjárframlag.
veðkröfuhafa. Ef þeir samningar
takast munu forsvarsmenn Ósvarar
og bæjarstjóm Bolungarvíkur leggja
niður fyrir sér með hvaða hætti afla
og fiskiskipum verður ráðstafað í
samráði við aðra útgerðaraðila í
Bolungarvík og/eða í nærliggjandi
sveitarfélögum fyrir vestan til þess
að rekstrardæmið verði viðráðanlegt,
samkvæmt því sem Ólafur Kristjáns-
son segir.
Hafni kröfuhafar á hinn bóginn
samningum við heimamenn, sem
skýrist ekki fyrr en að einhveijum
vikum liðnum, þá verða eigur þrota-
bús EG einfaldlega boðnar upp. Fari
svo, þá nýtur forkaupsréttar bæjar-
félagsins á togurunum ekki lengur
við. Þessu gera heimamenn sér fulla
grein fyrir og telja því miklu til fórn-
andi og mikið á sig Ieggjandi til að
tfyggja meg> áframhaldandi veru
skipanna og kvótans í byggðarlag-
inu.
+
goþr i \t»' ó| s| U)AUMADU»\ ' vlll'lA.líUr'lDÍIOIf
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. MAI 1993
a
23
EVRÓPUSÖNGVAKEPPNIN J í Millstreet, írlandi, 15. maí 1993^ Land Heiti lags ^ f/ Ú /<yc? /í/ 'Zf/é é 74 $///< 7W4 é/M/MMM/% §/ Mþ/ /Æ w /«S Röð
1. Ítalía Sole d’Europa
2. Tyrkland Esmer Yarim
3. Þýskaland Viel zu weit
4. Sviss Moi, tout simplement
5. Danmörk Under stjernerne pá himlen
6. Grikkland Greece, Land of the light
7. Belgía lemand als Jij
8. Malta This Time
9. ÍSLAND Þá veistu svarið
10. Austurríki Maria Magdalena
11. Portúgal A Cidade Até Ser Dia
12. Frakkland Mamma Corsica
13. Svíþjóð Eloise
14. írland In your eyes
15. Lúxemborg Donne-moi une chance
16. Slóvenía Tih Dezeven Dan
17. Finnland Tule Luo
18. Bosnía-He. The pain of the whole world
19. Bretland Betterthe devil you know
20. Holland Vrede
21. Króatía Don’t ever cry
22. Spánn Hombres
23. Kýpur Mi Stamatas
24. ísrael Skiru
25. Noregur Alle minetankar
Söngvakeppni evrópskra
sjónvarpsstöðva í kvöld
SÖNGVAKEPPNI evrópskra sjón-
varpsstöðva fer fram í Millstreet
á Suður-írlandi í kvöld og hefst
bein útsending frá keppninni í
Rikissjónvarpinu kl. 19.
Áætlað er að um milljarður sjónvarpsá-
horfenda verði við skjáinn þegar stóra
stundin rennur upp.
Ingibjörg Stefánsdóttir mun syngja lag
íslands í keppninni, Þá veistu svarið. Keppn-
in legst vel í hana og sagði hún í samtali
við Morgunblaðið að hún væri laus við
taugaóstyrk og hlakkaði til keppninnar.
Lagið, sem er eftir Jon Kjell Seljeseth,
hefur tekið nokkrum stakkaskiptum og mun
Gunnar Smári Helgason aðstoða við hljóð-
blöndun ytra. Mikil vinna hefur verið lögð
í lokaæfíngar.
Hér með fylgir tafla fyrir fólk að fylla
út stigagjöf hjá dómnefndum einstakra
þátttökulanda.
A >
Aheyrnarfulltrúi Islands um niðurstöðu hvalafundarins í Japan
Staðfesti réttmæti úr-
sagnar okkar í fyrra
GUÐMUNDUR Eiríksson, þjóðréttarfræðingur utanríkis-
ráðuneytisins og áheyrnarfulltrúi íslands á ársfundi Alþjóða
hvalveiðiráðsins sem lauk í Kyoto í Japan í gær, segir að
fátt hafi komið á óvart á fundinum. Hann segir að niður-
staða fundarins, þar sem hafnað var úthlutun hrefnuveiðik-
vóta til Japana og Norðmanna, staðfesti það að íslendingar
hefðu gert rétt I því að ganga úr ráðinu í fyrra. Ekkert
hefði þýtt að fara að ráðleggingum þeirra sem vildu bíða í
eitt ár með úrsögn. A fundinum var samþykkt tillaga Norður-
landanna þar sem aðildarríkin eru hvött til að minnka hættu
á mengun hafsins frá landstöðvum.
Guðmundur sagði að ný stefna
Bandaríkjamanna, að skipta sér
ekki af neinu nema með því að
greiða atkvæði á móti veiðikvót-
um, hefði sett ákveðinn svip á
fundinn. Bandaríkjamenn hefðu
undanfarin tvö ár verið að reyna
að miðla málum en með nýrri
sendinefnd þeirra væri enginn að
reyna að brúa bilið milli fylking-
anna.
Líklegt að Norðmenn minnki
kvótann
Guðmundur sagðist engu vilja
spá um næstu skref Norðmanna
og Japana eða mögulega úrsögn
þeirra. Hann vakti athygli á því
að þessar þjóðir væru með aðra
stöðu en íslendingar vegna þess
að þær hefðu mótmælt hvalveiði-
banni ráðsins og gætu veitt þó
þær væru áfram í ráðinu.
Hann sagði að fulltrúar beggja
þjóðanna hefðu lýst því yfír að
þær myndu meta stöðuna eftir
fundinn. Sagði Guðmundur að
Norðmenn sæu að þeir fengju
ekki samþykktar neinar veiði-
heimildir í bráð, og gerðu sér grein
fyrir hugsanlegum afleiðingum
veiðanna. Þeir stæðu nú frammi
fyrir því að ákveða kvótann og
sagðist hann telja líklegt að þeir
myndu minnka hann eitthvað frá
því sem áður hefur verið talað um.
Dregið verði úr hættu á
mengun
Norðurlöndin, það er að segja
þau sem eru í ráðinu, fengu sam-
þykkta ályktun þar sem aðildar-
ríkin eru hvött til að draga úr
hættunni á mengun hafsins frá
landstöðvum. Þó Guðmundur hafí
aðeins verið áheyrnarfulltrúi að-
stoðaði hann við gerð tillögunnar
og vann að framgangi hennar.
í ályktuninni er að sögn Guð-
mundar vísað til þess að á um-
hverfisráðstefnunni í Ríó hafí öll
ríki skuldbundið sig til að vernda
og nýta skynsamlega allar lifandi
auðlindir hafsins. Hætta væri
vegna mengunar og í Ríó hefðu
ríkin lýst því yfír að þau myndu
gera eitthvað í því. Þá sagði Guð-
mundur að í þessari ályktun hval-
veiðiráðsins væru aðildarríkin
hvött til að draga úr þeirri meng-
unarhættu sem nú væri til staðar
og minnka hættuna á mengun
hafsins í framtíðinni.
Guðmundur sagði að ályktunin
hefði verið samþykkt án þess að
til atkvæðagreiðslu þyrfti að
koma. Hann sagði að Bretar hefðu
þó beðið Norðmenn um að draga
tillöguna til baka og þannig opin-
berað veikleika sína í málinu^
„Við höfum haldið því fram að
þau ríki sem gagnrýna mest
hvalastefnu okkar, þ.e. Bretland
og Bandaríkin, séu mestu meng-
unarvaldar heims hvað varðar
mengun frá landstöðvum og þótt
slæmt að þau sneni sér ekki meir
að þeim málum. í samtölum við
bandarísk blöð hér á ráðstefnunni
notaði ég tækifærið til að koma
þeim skilaboðum til stjórnvalda í
Bandaríkjunum að þau ættu að
snúa sér að þessum alvarlegu
mengunarvandamálum og sinns^
þeim jafn vel og hvalamálinu. Ég
sagði að það væri synd að eyða 6
milljónum dollara í svona ráð-
stefnu sem gerði ekki neitt, nær
væri að nota peningana í brýnni
verkefni, til dæmis til að halda
ráðstefnu um mengun hafsins,“
sagði Guðmundur Eiríksson.