Morgunblaðið - 15.05.1993, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. MAI 1993
33
Minning
Krislján Guðmunds-
son, Stórhóli
Fæddur 6. apríl 1912
Dáinn 1. maí 1993
Mér er bæði ljúft og skylt að
minnast Kristjáns móðurbróður
míns örfáum þakkarorðum, en
hann lést í Landspítalanum hinn
1. maí síðastliðinn eftir örstutta
legu, 81 árs að aldri. Sveitungar
hans og ættingjar fylgdu honum
til hinstu hvílu í Reykjakirkjugarði
laugardaginn 8. maí.
Hann var fæddur í Gilkoti í Lýt-
ingsstaðahreppi, sem nú heitir
Steintún, hinn 6. dag aprílmánaðar
1912. Foreldrar hans voru Guð-
mundur Þorvaldsson frá Stapa í
sömu sveit og Sigurbjörg Sveins-
dóttir frá Ketu í Hegranesi. Krist-
ján átti þrjú hálfsystkini og eina
alsystur. Samfeðra var: Þorvaldur,
f. 1885, d. 1917. Sammæðra voru:
Sigurlaug Sveinbjörg Hansdóttir,
f. 1889, d. 1929, og Sigurður Kri-
stófersson, f. 1902, d. 1979. Alsyst-
ir Kristjáns var Helga, móðir mín,
en þau voru tvíburar. Móður sína
misstu þau systkinin þegar þau
voru aðeins fimm ára að aldri og
föður sinn er þau voru sjö ára,
þannig að ekki er annað hægt að
segja en að sár harmur hafi verið
að þeim kveðinn í bernsku.
Kristján ólst að mestu leyti upp
í kjóli Sigurlaugar systur sinnar
meðan hennar naut við, en hún
lést löngu fyrir aldur fram. Hann
varð því snemma að fara að vinna
fyrir sér, svo sem algengt var með
unglinga á þeirri tíð.
Um föður Kristjáns segir svo í
Skagfirzkum æviskrám: „Guð-
mundur var friðsamur maður og
hljóðlátur..." Mér finnst raunar það
sama um Kristján. Hann var geð-
góður og hæglátur, hlýr og notaleg-
ur í viðmóti og gott að hafa hann
nálægt sér. Einnig gat hann verið
ræðinn ef því var að skipta og fróð-
ur var hann um ýmsa hluti og hafði
gaman af hógværri glettni. Hjálp-
samur var hann og gott að biðja
hann. Mörg handtökin var hann
búinn að vinna fyrir sveitunga sína,
hér á árum áður, ef eitthvað þurfti
að smíða, gera við, eða leggja mið-
stöð svo eitthvað sé nefnt, var allt-
af hægt að biðja Kidda. Grun hef
ég um að ekki hafi sú vinna alltaf
gefið mikið í aðra hönd, eins og
gjarnan vill verða hjá þeim sem
meira meta greiðvikni og hjálpsemi
við náungann.
Þegar jeppabílarnir komu til sög-
unnar var Kristján með þeim fyrstu
sem keyptu sér slíkt farartæki. Það
var eins með það að oft var hann
beðinn að skreppa hitt og þetta og
sjaldan held ég að hann hafi getað
neitað. Oft nutum við systkinin
þess, ef okkur langaði að fara eitt-
hvað, að eiga hann að, því að þá
var nú ekki bílakostur á hveijum
bæ.
Kristján vann svo til eingöngu
við smiðar fram yfir miðjan aldur,
en hann var hagur í höndunum, svo
sem sagt er að faðir hans hafi ver-
ið. Þrátt fyrir það að hann væri
ómenntaður í húsasmíði, byggði
hann upp á nokkrum bæjum í sveit-
inni og þar á meðal Gilhaga. Seint
verður fullþökkuð sú hjálp sem
hann veitti foreldrum mínum, þeg-
ar þau af litlum efnum réðust í að
byggja upp í Gilhaga að hans frum-
kvæði. Og vegna hans aðstoðar
fluttum við úr gamla torfbænum í
nýja húsið árið 1944.
Faðir minn mat Kristján mág
sinn mikils og sýndi það meðal
annars í því að þegar næstelsti
sonurinn var skírður réð hann
Kristjánsnafninu, en hann var ný-
fæddur þegar við fluttumst í húsið.
Ekki þarf að efa að móður minni
hafi verið nafnið hugljúft, því að
mjög var kært með þeim systkin-
um. Okkur frændsystkinum sínum
var hann ákaflega góður og eigum
við honum margt gott að þakka.
Alltaf gaf hann okkur jólagjafir
fram á fullorðinsár og oft kom
hann færandi hendi þess utan.
Minnisstætt er mér frá þeim árum
sem hann dvaldist fyrir sunnan, en
þar var hann á tímabili og vann
við smíðar, þegar kassinn frá Kidda
frænda var að koma fyrir jólin. Eg
man að meðal annars sendi hann
okkur systrunum ljómandi falleg
kjólefni, en hann var sérstakur
smekkmaður að velja efni og föt,
og alltaf var hann snyrtilega
klæddur sjálfur.
Alla tíð hélst hans trygga vin-
átta við Gilhagaheimilið. Eg held
ég lýsi því best með að segja frá
því er ég sat hjá honum á Landspít-
alanum fársjúkum daginn áður en
hann lést. Eitthvað það fyrsta sem
hann spurði mig var: „Hefurðu
nokkuð frétt frá Gilhaga?" Svo
sterkar voru minningarnar í huga
hans frá fyrri tíð en hann átti þar
systur og „krakkana hennar
Helgu“ eins og hann sagði svo oft
um okkur, að þrátt fyrir það að
nú er ekkert okkar í Gilhaga leng-
ur, var hugur hans þar enn bund-
inn.
Kristján kvæntist aldrei og var
alla tíð einn síns liðs. A þeim árum
sem Landnám ríkisins var að stofna
til nýbýla hér og þar í sveitum
landsins var Kristján að minnka
við sig byggingarvinnuna og þar
kom að hann fékk sér nýbýli úr
landi Þorsteinsstaða og nefndi
Stórhól.
Ræktaði hann þar og steypti upp
íbúðarhús, sem raunar varð aldrei
fullgert, en íjárhús og hlöðu byggði
hann og kom sér upp dálitlum fjár-
stofni og alltaf átti hann dálítið af
hrossum. Naut hann þess nú hver
bjó í Gilhaga, því að á vorin tók
Gilhagadalurinn við fé og hrossum
eftir þörfum, því að landlítið er á
nýbýlum til sumargöngu.
Kristján taldi sér lögheimili á
Stórhóli, en var til heimilis í Ar-
nesi allan síðari hluta ævi sinnar,
hjá þeim hjónum Helga Valdemars-
Sigríður S. Bjark-
lind - Minning
Stundum þegar ég heyri fallegt lag.
Þá setur mig hljóðan.
Ég hafði heyrt þetta áður;
minningarnar
síbyljur mannshugans
og uppspretta góðs og ills
verða að deyjandi draumum.
... Mig setur hljóðan.
Víst semja mennimir ennþá falleg lðg
en lagið mitt litla
kemur aldrei aftur.
(Vilmundur Gylfason)
Ég og börnin mín söknum Sissíar
frænku. En við þökkum henni allt
góða veganestið er hún lét okkur í
té, alla hennar gæzku, umönnun
og hjálpsemi.
Frænka fylgdi mér allt frá barn-
æsku og fram á síðasta dag. Þegar
hún veiktist var hún á leiðinni til
mín. Vakin og sofin var hún alltaf
með íjölskylduna sína í huganum.
Frænka var listræn, en hún flík-
aði því aldrei. Hún samdi lítil lög,
orti kvæði og saumaði listilega út.
hún fór með mig á hljómleika, kom
með mér í beijamó á haustin, við
fórum í gönguferðir á sumrin, en
bestu stundirnar áttum við heima
hjá henni í friðsælli ró.
Sissí frænka var falleg, bæði yst
syni og Snjólaugu Guðmundsdóttur
og Guðmundi syni þeirra. Þar átti
hann rólegt og gott heimili og eign-
aðist góða nágranna, sem voru
honum hjálplegir við einyrkjabú-
skapinn á Stórhóli þegar þess var
þörf. Eftir að Helgi lést var hann
áfram hjá Snjólaugu og Guðmundi
og skulu þeim færðast alúðarþakk-
ir fyrir þá aðhlynningu, sem hann
naut þar.
Eftir að Kristján kom sér upp
aðstöðu á nýbýlinu sneri hann sér
eingöngu að því að hugsa um sínar
skepnur og hafði yndi af hrossun-
um sínum, en á árum áður átti
hann góða hesta. Að mestu leyti
sinnti hann einn um þennan litla
búskap sinn og eyddi flestum dög-
um á litla býlinu sínu allan ársins
hring, þó að þrekið væri nú orðið
lítið undir það síðasta. Varla brást
það ef maður átti leið um veginn
að ekki væri bíllinn hans heim við
Hól, og heilsaði ég þá oft uppá
hann í leiðinni. Hann kom á móti
mér hæglátur og hýr í bragði, og
er við höfðum heilsast spurði hann
vanalega „Ertu að fara í Gilhaga?“
eða „Ertu að koma frá Gilhaga?"
Sumardagurinn fyrsti skipti
sköpum í lífi Kristjáns. Þá fór hann
í síðasta sinn á býlið sitt til að
gégna sínum skepnum. Um kvöldið
var hann fluttur fárveikur á sjúkra-
húsið á Sauðárkróki og daginn eft-
ir suður á Landspítala, þar sem
hann lést eftir viku.
Læknar og hjúkninarfólk á
Landspítalanum, sem ég ræddi við,
höfðu orð á hversu raunsær og
heilbrigður í hugsun hann væri og
gott að tala við hann til að útskýra
fyrir honum þessi alvarlegu veik-
indi sem komu svo snögglega.
Hann var vel meðvitaður um að
senn liði að leiðarlokum og kvaðst
sáttur við allt, þetta væri orðið nóg
fyrir sig. Þannig hélt hann sinni
alkunnu rósemi til hinstu stundar.
Eg kveð Kristján frænda minn
með kæru þakklæti fyrir allt sem
hann var okkur. Minningarnar
geymast um góðan vin. Hlýjar
kveðjur fylgja honum frá systkin-
um mínum og fjölskyldum þeirra.
Megi hann hvíla í friði.
Sigurlaug Stefánsdóttir
frá Gilhaga.
sem innst. Við gleymum henni
aldrei. Guð blessi frænku.
Unnur Bjarklind.
Minning
Stefanía Stefáns-
dóttir, Reyðarfirði
Fædd 1. janúar 1907
Dáin 22. apríl 1993
Öldruð atorkukona hefur kvatt
okkur, mæt samferðakona og minn-
isstæð þeim sem þekktu, hreinskipt-
in og heil í hverri gerð, kona erfið-
is og anna alla stund.
Heið er minningin um starfsævi
Stefaníu, alþýðukonunnar, sem
ævinlega taldi æðstu skyldu sína
að sinna heimili sínu og ljölskyldu.
Frá barnsaldri hafði ég af henni
kynni, átti með henni samleið heima
dijúgan veg, þekkti vel til starfs-
orku hennar og eljusemi, sem aldr-
ei varð á lát, kynntist konu sem
hafði mótaðar skoðanir og lét þær
í ljós af festu og hispursleysi, hlý
kona og vel hugsandi, óáleitin mjög
en fylgin sér í einstakri ósérhlífni.
Hún Stefanía átti ekki ævi auðs
né áhrifa, önn móður og húsmóður
var oft mikil, ævitíð hennar sem
annarra sveitakvenna vörðuð mik-
illi vinnu, ótöldum handtökum erfið-
isins, en hún var sönn hamhleypa
til verka, kjarkkona og óvílin með
afbrigðum, þó áður fyrr væru kröpp
kjör oftlega hennar hlutskipti. í
engu var eftir gefið, björg sótt í
bú svo sem bezt var unnt og aldrei
slegið slöku við.
Eg man fyrst eftir Stefaníu í
stuttri heimsókn heima í Seljateigi
hjá foreldrum mínum. Hún var á
leið heim, var ræðin og sagði
skémmtilega frá, en merkilegast
þótti mér, hve henni lá mikið á, en
hún sagði það vera að þorna upp
og létta til og heyið nýslegna í
Stuðlablánni átti greinilega hug
hennar, enda í þeirri ljá hluti lífs-
bjargar fólginn. Þetta litla atvik
lýsti í raun ævibraut Stefaníu ofur-
vel, því lífsorka hennar og áhugi
var lífsbjörginni bundinn og þá var
aldrei til setunnar boðið.
Stefanía var glögg kona og
greinargóð, var gjarnt að slá á létta
strengi, fróð um menn og málefni,
minnug vel, enda ágætlega eðlis-
greind, viðmótið hlýlegt og skraf-
hreifin og hress var hún á hveiju
sem gekk.
Ég kunni vel að meta þessa dugn-
aðarkonu, sem vann hvert sitt verk
af alúðarfullri umhyggju og ótrú-
legri kappsemi, hraðvirk og velvirk
í senn. Hún var vinur vina sinna
og þess naut ég ríkulega, þvi ævin-
lega var jafngott að hitta hana,
handtakið traust og hlýtt, brosið
einlægt og bjart, hugarþelið hlýja
var öllu ofar.
Hún var einlæg að allri gerð,
misrétti og misskipting var henni
eitur í beinum, allir skyldu jafnir
og njóta verðleika sinna, hveijar
sem aðstæður annars voru. Réttlæt-
iskennd hennar heit og sterk. Mér
þótti vissulega mikilsvert að mega
um langa leið eiga atfygli hennar,
heilt og óhvikult. Fyrir það sem
annað er þakkað nú.
Örfá ævibrot skulu upp rifuð.
Stefanía var fædd á nýársdag
árið 1907, dóttir hjónanna Guðrún-
ar Hálfdánardóttur, sem var skaft-
fellskrar ættar, og Stefáns Andrés-
sonar bónda á Laugarvöllum á Jök-
uldal, en hann var frá Gestreiðar-
stöðum í Jökuldalsheiðinni. Stefanía
fæddist á Grund, en faðir hennar
var þá látinn og geta menn séð
fyrir sér erfiðleika ekkjunnar, móð-
ur hennar. Með henni ólst hún upp
í Vaðbrekku til tólf ára aldurs en
þá lá leiðin í Eiríksstaði, þar sem
hún var í þijú ár. Síðan heldur Stef-
anía frá Jökuldal austur á Velli og
er þar starfandi næstu árin á ýms-
um bæjum. Svo verða þau þátta-
skil í lífi hennar, að hún kynnist
Ingvari Olsen, ungum Reyðfirðingi
og þau ganga í hjónaband í maí
1931. Fyrstu árin búa þau í litlu
húsi við Lagarfljót, en Ingvar var
feijumaður á fljótinu og er af því
allnokkur saga, en hann þótti mjög
verkfær og hlekktist aldrei á á bát
sínum. Þau búa svo á Völlum, m.a.
í Arnkelsgerði, þar til 1936 að þau
flytja að Stuðlum í Reyðarfirði, þar
sem þau búa næstu 13 árin, en
flytja svo að Staðarhrauni og búa
þar í 22 ár, eða allt til ársins 1971.
Þau kaupa þá íbúðarhúsið Merki á
Reyðarfirði og bjuggu þar ásamt
yngsta syni sínum. Ingvar lézt árið
1980 og bjó Stefanía þá fýrst í
Merki en var svo í átta ár hjá Rún-
ari syni sínum og Aðalbjörgu konu
hans, allt þar til hún fór á dvalar-
heimilið Hulduhlíð á Eskifirði þar
sem hún var síðustu æviárin tvö.
Hún lézt á Fjórðungssjúkrahúsinu
í Neskaupstað á sumardaginn
fyrsta, 86 ára að aldri.
Reyðarfjörður var því starfsvett-
vangur hennar lengstum, starf,
bóndakonunnar var hennar með
öllum sínum önnum, vonum og von-
brigðum. Þau voru samhent í öllu
hjónin og bjuggu notadijúgu búi.
Þau eignuðust 7 börn, en Ásdís
dóttir þeirra var alin upp hjá föður-
bróður sínum og konu hans í Nes-
kaupstað og er nú húsfreyja á Höfn.
Synirnir eru:' Jens, bóndi að Dynj-
anda í Nesjum, Unnar, verkamaður
á Akureyri, Guðmundur vélvirki á
Akureyri, Steindór vélstjóri í Hafn-
arfirði, Rúnar verkstjóri á Reyðar-
firði og Lars, verkamaður á Reyðar-
fírði. 011 eru þau böm þeirra hjóna
mikið farsældarfólk.
Önn ævidaganna er á enda. Stef-
anía átti að baki ævigöngu góða,
þar sem samvizkusemin, dugnaður-
inn og viljakrafturinn áttu verðuga
samleið. Henni er þökkuð að leiðar-
lokum löng og góð samfylgd, sól-
stöfum slungin. Hennar fólki öllu
sendum við Hanna hlýjar samúðar-
kveðjur. Hún dó inn í sumarið, þar
sem allt iðar af lífí, þar sem allt
er gi-óandans grænku klætt. Minn-
ing hennar er í ætt við það allt.
Blessuð sé hún.
Helgi Seljan.
MtRKINGHF
BRAUIARHOLI24
SÍMI: 627044
MEG frá ABET
UTAN Á HÚS
FYRIRLIGGJANDI
Ármúla 29 - Reykjavik - sími 38640