Morgunblaðið - 23.06.1993, Blaðsíða 28
28__________________MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. JÚNÍ 1993_
Burt með frjálsar krókaveiðar
eftir Garðar
Björgvinsson
I hinu löghijáða íslenska þjóðfé-
lagi er frelsi bannorð. Þess vegna
þurfum við trillukariar að kalla okk-
ar ströngu lífsbaráttu við storma,
strauma og stórsjó veðurheftar veið-
ar með náttúruvænni veiðiaðferð.
Að sækja sitt lífsviðurværi út á
opið Atlantshafíð er ekki nema fyrir
harða karla. Þessir karlar róa á opn-
um bátum sem eru framleiddir inn-
anlands eða í það minnsta fullklárað-
ir innanlands. Þetta skapar mikla
atvinnu.
Þessir smábátar eru byggðir að
stórum hluta fyrir eigið sparifé eig-
enda, sem eru þarna að reiða fram
eigið fé til gjaldeyrisöflunar fyrir
þjóðarbúskapinn. Þess vegna hefur
það verið sannað að fjórir fiskar af
hveijum fimm fiskum sem veiðast á
krókabát skapa gjaldeyri fyrir þjóð-
ina á meðan þessu er öfugt farið hjá
nýju og dýru verksmiðjuskipunum.
Með þessum hætti er því landhelgin
opin í hálfa gátt í gegnum þessa
fiæðilínu háskólalærðra ráðgjafa af-
vegaleiddra stjómvalda, sem á ein-
hvem annarlegan hátt hafa á síðast-
liðnum þremur árum kosið að vinna
flestöll sín störf með handabaka-
vinnubrögðum.
Kleppur — hraðferð
Það væri verðugt verkefni fyrir
vísindamenn og sálfræðinga að rann-
saka um hvað líf hins almenna borg-
ara á íslandi snýst daglega. Flestir
gera sér enga grein fyrir því að þeir
eru í raun að elta skottið á sjálfum
sér. Sjálfsgagnrýni er hveijum ein-
staklingi nauðsynleg því hver er
sinnar gæfu smiður. Fáðu þér t.d.
sæti á mjúkri mosaþúfu uppi á Hellis-
heiði og reyndu að setja hugann í
samband við lífsmynstrið á suðvest-
urhominu. Niðurstaðan verður: Þér
finnst þú bíða eftir gulum vagni,
Kleppur — hraðferð.
Lög nr. 38
Þegar hin heimsfrægu lög um
stjóm fiskveiða vom samþykkt í
flaustri og flýti seinustu dagana fyr-
ir þingslit í maí 1990 var stigið skref
til þjóðargjaldþrots.
Einn af okkar alþingismönnum
viðurkenndi það við mig persónulega
að þessi lög hefðu verið pressuð í
„Það þarf að taka upp
veiðistýringu sem tekur
mið af hagfræði náttúr-
unnar en ekki fjár-
magnskostnaði fjár-
festingaróðra ævin-
týramanna.“
gegn af vissum mönnum á seinustu
dögum fyrir þingslit. Orðrétt sagði
hann: „Eg viðurkenni, að ég las lög-
in ekki nógu vel í lokin því þeim var
breytt daglega seinustu dagana. Við
vorum 1 sannleika sagt allir orðnir
úrvinda af þreytu.“ Lög sem afgreidd
era með þessum hætti svo sannan-
legt sé, þau geta siðferðislega séð
ekki verið nothæf.
Það er nú fullljóst að ef nákvæm
könnun yrði gerð á þessum lögum
af umboðsmanni Alþingis þá yrðu
þau grafín í kyrrþey, því svo margir
einstaklingar eiga stórar kröfur á
ríkissjóð samkvæmt ákvæðum
stjórnarskrárinnar vegna þessara
laga.
Ný lög um stjórn fiskveiða!
Ef ekki verður byggð upp alveg
ný fiskveiðistefna nú alveg á næst-
unni þá er best að fara að pakka
saman og leita að friðsælum dvalar-
stað því við núverandi illindi og
óvissu er ekki hægt að búa. Fyrir
það fyrsta þá þarf að taka upp hefð-
bundnar veiðiaðferðir með kyrrstæð-
um veiðarfæram. Á þann hátt er
hægt að setja á land 100.000 tonnum
meira en samt yrði aukning á fiski
í sjónum vegna þess að um 100.000
tonn era drepin árlega og hent með
núverandi fjölda togveiðiskipa, auk
þess sem togveiðar era að gera land-
grunnið að sandeyðimörk þar sem
hvergi er afdrep að finna fyrir lífrí-
kið í heild. Og hvað um rauðátuna
og ljósátuna og aðrar fæðutegundir
fiskjarins ásamt seiðum? Hvað um
ósonlagið sem verður götótt vegna
mengunar? Hvað fer mikið af freon
út í andrúmsloftið frá frystitoguram?
Það þarf að taka upp veiðistýringu
sem tekur mið af hagfræði náttúr-
unnar en ekki fjármagnskostnaði
fjárfestingaróðra ævintýramanna. Á
þann hátt helst flotinn í réttri stærð.
Allt brask með hina sameiginlegu
Humall
— Humulus lupulus
Blóm vikunnar
Umsjón Ágústa Björnsdóttir
nr. 270
í síðasta blómi vikunnar vora
nefndar nokkrar klifuijurtir og lof-
að að fjallað yrði um nokkrar þeirra
í næstu þáttum. Klifuijurtir geta
verið hvort heldur einærar eða fiöl-
ærar og þær fjölæra ýmist tijá-
kenndar eða jurtkenndar, þ.e. visna
niður á haustin. Sú klifuijurt, sem
nú skal rabbað lauslega um, er í
hópi jurtkenndra, fjölærra klifur-
jurta og er sennilega elsta klifur-
jurtin í ræktun a.m.k. sem nytjajurt.
Humallinn er ævagömul nytjajurt
og hefur verið ræktuð í því skyni
um alla Evrópu, meira að segja á
Norðurlöndum. Ég veit ekki hvort
hann var ræktaður hér til nytja til
forna, en á skrám biskupsstólanna
er iðulega getið um humal og malt
og eins er humallinn nefndur í fom-
sögunum. Humallinn þótti ómiss-
andi við ölgerð, en í blómunum er
efnið lupulin, sem þykir mjög gott
bragðefni í öli og eins mun það
auka geymsluþol þess.
Hingað til landsins var humall
fluttur og var lengi vel til sölu og
fram á síðustu ár var hann seldur
í Reykjavíkurapóteki í kílóspakkn-
ingum. Humallinn taldist líka til
lækningajurta, en gott ráð við
svefnleysi þótti að sofa með kodda
fylltan með humlablómum.
Þegar Garðyrkjufélag íslands fór
f skoðunarferð til Suður-Englands
fyrir nokkrum áram, fóram við
m.a. um hið gróðursæla Kent-hér-
að, sem er eitt almesta vínrækt-
arhérað Englands. Þar sáum við
hjá gömlum bóndabæjum sérkenni-
legar og áberandi byggingar, tré-
turna með hvítum hettum, sem
minntu einna helst á spaðalausar
vindmyllur. Við eftirgrennSlan
fengum við að vita að þetta væra
hálfgerðir „súrheysturnar", turnar
sem notaðir vora sem geymslur
fyrir humalinn. Við ókum líka fram
hjá stórum ökram þar sem ræktað-
ar vora klifuijurtir, sem við töldum
að sjálfsögðu vínvið, þangað til
þeir sjónbestu bentu okkur á að
sumt væri vínviður, en annað væri
humalakrar.
Hér á landi er humallinn ein-
göngu ræktaður til prýði. Humall-
inn er sérbýlisplanta, þ.e.a.s. til era
eingöngu karlblóm og svo kven-
blóm. Það eru kvenblómin, humla-
kollamir, sem notuð vora til ölgerð-
arinnar. Kvenblómin era gulgræn
og líkjast mest könglum og þau era
alsett kirtilhárum sem í er efnið
lupulin, sem áður var nefnt.
Humallinn er fjölær jurt og hijúf-
ir stönglarnir, sem náð geta fjög-
urra til fimm metra hæð, visna nið-
ur á haustin, en rót og jarðstöng-
ull lifa veturinn af. Blöðin era stór,
þríflipuð og snörp. Humallinn vefur
sig til hægri utan um granna hiuti,
eins og prik eða spotta, en sjálfsagt
væri líka hægt að láta hann klifra
upp tijástofna. Hann klifrar ekki
aðeins með því að snúa sér utan
um hluti, heldur hjálpa gróf hárin
á stönglum og blöðum honum til
að ná festu. Til að humallinn nái
sem bestum vexti þarf hann sólrík-
an vaxtarstað og góða mold, en
hann er ekki sérlega birtufrekur
og vex jafnvel ágætlega norðan í
móti. Humlinum er mjög auðvelt
að fjölga með því að skipta jarð-
stönglinum, sem myndar skriðular
renglur. Best er að skera renglum-
ar af á vorin og fjölga honum þann-
ig, en eins má koma honum til með
græðlingum en þatf tekur lengri
tíma. Þá er tekinn greinarendi og
látinn ræta sig í vatni inni.
Humall er ein elsta plantan í
mínum garði, nábúi minn, sá sami
og gaf mér skógartoppinn, gaf mér
ótrúlega renglu, sem reyndist vera
humaljarðstöngull. Hann hefur síð-
an vaxið og dafnað og ég hef próf-
að hann bæði á suðvestur- og suð-
austurhlið og finn engan mun á
vaxtarhraða, helst að hann vaxi of
vel og sé of frekur tii fjörsins. Þess
vegna ætla ég í sumar áð girða
hann af með breiðum renning úr
kantaplasti til að reyna að koma á
hann taumi. Ég varð hissa, þegar
humallinn minn tók upp á því að
blómstra fyrir nokkram árum, en
þetta hefur verið árviss viðburður
síðustu 4-5 árin. Humall er ágæt-
lega harðger eins og fyrr segir og
ætti að geta þrifist um allt land.
Fallegustu humalplöntu, sem ég hef
séð, er að finna á Siglufírði. Þar
þekur hún næstum heila húshlið
og blómstrar mikið á hveiju sumri.
S.Hj.
Starf Barnaheilla og uppbygging
meðferðarheimilis fyrir vegalaus börn
Morgunblaðinu hefur borizt
eftirfarandi yfirlýsing sljórnar
Barnaheilla:
Samtökin Barnaheill eru stofnuð
með hagsmuni barna í huga og hafa
barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna
að leiðarljósi í starfi sínu. Undanfar-
in misseri hefur stjórn Barnaheilla
unnið að uppbyggingu samtakanna
og stofnun deilda í öllum kjördæm-
um. Samhliða félagsuppbyggingunni
hafa samtökin unnið að fjölmörgum
verkefnum, sem hafa þann tilgang
að styrkja stöðu barna í íslensku
samfélagi.
Eitt þessara verkefna er uppbygg-
ing meðferðarheimilis fyrir vegalaus
börn á Geldingalæk í Rangárvalla-
sýslu fyrir það fé er safnaðist í
mars á sl. ári. Þetta verkefni er
unnið í samvinnu við félagsmála-
ráðuneytið. Einnig hefur góð sam-
vinna tekist við landbúnaðarráðu-
neytið, fjármálaráðuneytið, Land-
græðslu ríkisins og heimamenn á
Rangárvöllum. Heimilið mun taka
til starfa nú í sumar og gengið hef-
ur verið frá ráðningu starfsmanna
úr hópi 35 umsækjenda. Félags-
málaráðuneytið og Barnaheill leggja
áherslu á að gott fagfólk með mikla
reynslu af starfi með börnum ráðist
til starfa á heimilinu.
Stjórn Barnaheilla harmar þann
ágreining sem upp kom á sínum tíma
milli félagsmálaráðuneytis, Barna-
heilla, landbúnaðarráðuneytis og
Landgræðsiunnar annars vegar og
þeirra meðferðaraðila sem ráðgert
var að tækju við heimilinu, hjónanna
Sigurðar Ragnarssonar og Ingu
Stefánsdóttur hins vegar, um upp-
bygginguna á Geldingalæk. Samn-
ingar tókust einfaldlega ekki milli
aðila og tafði ágreiningur af marg-
víslegu tagi uppbyggingu heimilisins
um marga mánuði.
Fjárhagsleg takmörk
Við uppbygginguna á Geldinga-
læk hefur það verið haft að leiðar-
ljósi að sem best yrði að börnunum
og meðferðaraðilum búið. Þess hefur
verið gætt af hálfu Barnaheilla að
framkvæmdaáætlun væri innan
þeirra fjárhagsmarka, sem samtökin
töldu sig geta staðið við, eða á bilinu
22-25 milljónir króna. Barnaheill
hefur tekislf með fjarhagslegri að-
gæslu að halda uppbyggingunni inn-
an þessara marka án þess að draga
úr faglegum sjónarmiðum.
Meginágreiningurinn sem upp
kom milli samtakanna og fyrrum
meðferðaraðila var um stærð og
kostnað við uppbyggingu heimilis-
ins. Stjórn Barnaheilla kappkostaði
að ná sem hagkvæmustum samning-
um og tilboðum þannig að það fé
sem almenningur gaf kæmi að sem
bestum notum.
Samstarfið fyrstu sex mánuðina
lofaði mjög góðu og enginn ágrein-
ingur kom upp. í byijun nóvember
kom upp ágreiningur við þau hjónin
um hveijum skyldi byggð jörðin
(leigð jörðin) og síðar um stærð
heimilisins og kostnað við uppbygg-
ingu. Stjórnin hélt fjóra stjórnar-
fundi með þeim hjónum á tímabilinu
september til desember sl. Jafnframt
voru haldnir þrír framkvæmda-
nefndarfundir með þeim á sama
tíma. Eins og sjá má var allt kapp
lagt á að ná sameiginlegri niðurstöðu
sem allir aðilar gætu sætt sig við.
Það tókst ekki eins og áður sagði
og er það miður.
Félagsleg uppbygging
Samtökin Barnaheill hafa eins og
fjölmörg önnur félög og samtök leit-
að aðstoðar aðila með mikla reynslu
í uppbyggingu félagasamtaka og
söfnun félaga. Félagsgjöldin eru
Garðar Björgvinsson
auðlind era afglöp sem þarf að strika
út. Kaup og sala á óveiddum fiski
er ruddaleg atlaga gegn eðlilegum
samskiptum þjóðarheildarinnar og
allur kostnaðurinn af raglinu lendir
á borðinu hjá hinum almenna borg-
ara og veldur hvað mestum vandræð-
um hjá þeim sem eiga í nógu basli
fyrir.
Finna þarf út rétt fiskverð sem
sameinar þá staðreynd að útgerð og
fiskvinnsla þarf að geta staðið undir
sér. Á traustum gi'unni skal gott hús
byggja. Markaðsbrask með fjöreggið
gengur ekki upp.
Strax í dag þarf að hefjast handa
við að gera auðlindina sjálfbæra, þ.e.
afkasti fyrir þarfir okkar en ekki
græðgi. Grandvallareiningin er
smáútgerðin. Hún ein skilar arði í
þjóðarbúið eins og ástatt er í útgerð
á íslandi.
Þessa útgerðareiningu vilja niður-
rifsöflin leggja niður, því hrun er
þeirra hagur, þó einkennilegt sé en
það heitir samkvæmt útreikningum
háskólamenntaðra ráðgjafa „að sam-
eina og hagræða".
Tal „sérfræðinganna" um fijáls-
ræði krókabáta lýsir best sambands-
leysi þeirra við veruleikann. Hvernig
ætli þessum mönnum þætti það að
þurfa að sækja launin sín eftir sömu
gæftunum og hafa verið undanfama
mánuði fyrir trillukarla?
Engum dylst að fiskunum í sjónum
hefur fækkað og draga þarf úr veiði.
Smábátasjómenn hafa marglýst sig
reiðubúna til að taka á sig frekari
sóknartakmarkanir en nú era. Það
verður að teljast nokkuð vel boðið
þegar litið er til allra ógæftanna í
langan tíma.
Þeir afþakka alla sálsjúka stjórn-
sýslu frá Reykjavík um það hvenær
á að róa. Náttúruvænar veiðar með
krókum þýðir að landsbyggðin lifir,
menn rétta úr bakinu og verða ham-
ingjusamir, lausir við sálsjúka stjórn-
sýslu lærimeistara sem aldrei hafa
tekið púlsinn á lífsbaráttu hins vinn-
andi manns.
Höfundur er útgerðar- og
iðnaðarmaður.
grannurinn að fjárhag samtakanna.
Kostnaður við uppbygginguna er
stofnkostnaður sem greiðist einu
sinni af félagsgjöldum í væntanlega
löngu og farsælu starfi samtakanna.
Helmingur félagsgjalda fer fyrsta
árið í uppbyggingarstarfið en eftir
það fara félagsgjöldin óskipt til
þeirra fjölmörgu verkefna sem
Barnaheill stendur að og eru hags-
munir barna þar í fyrirrúmi eins og
lög og markmið samtakanna gera
ráð fyrir.
Barnaheill telur miður að blaða-
skrif hafi orðið um þann ágreining
sem upp kom milli þeirra hjóna Sig-
urðar og Ingu annars vegar og fé-
lagsmálaráðuneytis, Barnaheilla,
landbúnaðarráðuneytis og land-
græðslunnar hins vegar um upp-
bygginguna á Geldingalæk. Nú þeg-
ar framkvæmdir eru að komast á
lokastig og búið er að ganga frá
ráðningu nýrra meðferðaraðila er
óskandi að friður komist á og þau
vegalausu börn sem þurfa svo mjög
á heimilinu að halda fái sitt heimili.
Stjórn Barnaheilla vill að endingu
nota tækifærið og óska þqim hjónum
Ingu Stefánsdóttur og Sigurði Ragn-
arssyni gæfu og gengis í framtíðinni.
Stjórn Barnaheilla.