Morgunblaðið - 24.06.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JÚNÍ 1993
H-
Fliigiimenn í Efstaleiti?
eftir Jóhannes
Björnsson
Á mínum æskuárum þótti það
mikil guðsblessun að halda lengi
góðri sjón og heyrn. Nú er þetta
að breytast. Þeir blindu og heyrnar-
lausu eru stundum öfundsverðir.
Aldrei hefur það orðið mönnum ljós-
ara, síðan fjölmiðlaplágan mikia
hófst, en í nýliðnum maímánuði
þegar Ríkissjónvarpið tók að birta
landsmönnum myndskreyttar
sunnudagshugvekjur Baldurs Her-
mannssonar, og endursýndi síðar
um miðdegið svo blessuð kvöld-
svæfu börnin misstu ekki af menn-
ingarveislunni miklu úr höfuðborg-
inni.
Eftir að Baldur Hermannsson
hafði loksins „lokið sér_af“, hófst
hjá mér tími heilabrota. Ótal spurn-
ingar sóttu á hugann. Hver var hinn
raunverulegi tilgangur með saman-
tekt og sýningu þáttanna? Hví þessi
mikli íjáraustur til þeirra úr sjóði,
sem kennir sig við menningu, sem
ekki fyrirfinnst í þeim? Og loks
kaup myndarinnar til sjónvarpsins
af manni, sem ekki má nefna á
nafn, eins og nauthvelin forðum á
sjónum, vildu menn halda mötunni
sinni til vertíðarloka?
Já enn spyr ég eins og Gangleri
forðum: Hafði Baldur ekki fleiri
meðhjálpara við samantekt og upp-
setningu myndar sinnar en þennan
sögufróða Islending frá Háskólan-
um, um orminn sem olli deilum milli
sjómanna við Breiðaijörð, því sumir
þeirra höfðu aðgang að maðkfjörum
en aðrir ekki, og urðu því að notast
við hrognkelsi, miklu verri beitu —
ESAB
FYLGIHLUTIR
Allt sem til þarf.
það er jafn mikilvægt að hafa
réttu fylgihlutina á suðu-
staðnum eins og að hafa réttu
tækin.
- Suðubyssur á MIG/MAG og
TIG tæki.
- Helix og Zirkodur spissar.
- Suðusprey og pasta á suðu-
byssur.
- Gasmælar fyrir MIG/MAG og
TIG tæki.
- Rafsuðuhjálmar og hanskar.
- Rafsuðukaplar, tangir og
jarðsambandsklemmur.
- Reyksugubúnaður af öllum
stærðum og gerðum.
- Ýmis önnur sérverkfæri.
Á tfmum háþróaðrar rafsuðu-
og skurðartækni er virðing
fyrir málmsuðu og fag-
mennsku í málmiðnaði
vaxandi. Markmið okkar er
sem fyrr að þjóna málm-
iðnaðinum sem best á sviði
málmsuðu og skurðartækja.
= HÉÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 624260
og þeir vorum stórum fjölmennari.
Þess vegna var bannið við notkun
ormsins sett 1609 um einhver ár
(sjá ísl. sjávarhætti 4.b. bls. 81).
Að nota þessa deilu sjómanna sem
sýnishom þess, hvernig íslenskir
bændur hafi staðið gegn framförum
í útgerð er merkilegt rannsóknar-
efni.
Og að endingu spyr ég: Hverjir
hafa kveikt hið blinda, ofstækisfulla
hatur til dreifbýlisins og íslenskra
bænda, sem endurspeglast úr hverri
setningu þáttanna? Ég mun nú
reyna að svara framanskráðum
spurningum eftir bestu getu.
Tiigangur þáttanna er margþætt-
ur og skipulagningin að baki þeirra
þrauthugsuð. Hinn helsti var efa-
laust sá, að bijóta niður með leiftur-
sókn vinsældir og traust lands-
manna á Ríkisútvarpinu-sjónvarp-
inu.
Með myndskreyttum þáttum
Baldurs var öll íslenska þjóðin sam-
tímis svívirt með þeirri sögutúlkun,
að allir glæpir hér frá upphafí ís-
landsbyggðar, sannir og ímyndaðir,
tíndir saman úr þjóðsögum og
annálum, hefðu verið framdir af
bændum einum. Flestir íslendingar
eru af bændum komnir og þurfa
skammt til þeirra að rekja.
Mér varð hugsað til ýmissa helstu
forystumanna þjóðarinnar á þessari
öld, bæði lífs og liðinna. Tveir forset-
ar lýðveldis okkar voru bændasynir,
móðir hins þriðja bóndadóttir. Einn
biskupanna núna er bóndasonur.
Faðir núverandi háskólarektors var
bóndasonur, sem fór beint úr bað-
stofunni í Múla inn í Háskóla ís-
lands með heimanámið eitt að vega-
nesti. Mestu stjórnmálaskörungar
sem ég sá og heyrði, voru bænda-
synir: Jónas Jónsson, Jón Þorláks-
son, Hermann Jónasson og Ólafur
Thors, sonur stærsta kúabónda
landsins, eiganda langstærsta fjóss
— og flórs. Þar hefði verið rúmt um
Baldur.
En hveijum var mestur akkur í
því að eyðileggja vinsældir Ríkis-
sjónvarpsins? Vitanlega þeim aðila
sem harðast keppir við það um sál-
imar og beinir þeirri samkeppni æ
lengra og lengra niður á við. Og
fjölmargir einkavina-væðingarmenn
fara ekki leynt með þá hugsjón sína
að leggja Ríkisútvarpið niður og
vinna að því skipulega, bæði leynt
og ljóst. Er þeim ekki opin leið inn
í Efstaleiti, ráði útvarpsstjóri ekki
vali allra húskarla sinna? Baldur
Hermannsson gekk þaðan út í vor,
er kominn þangað á ný. Hver réð
hann?
Það hefur varla verið tilviljun að
aðeins þremur dögum áður en sjón-
varpsþættir Baldurs Hermannsson-
ar hófust, birti Dagblaðið magnaðan
áróðursleiðara sem nefndist: „Uþp-
stokkun ríkisútvarpsins". Þar var
viðlag þetta margendurtekið efnis-
lega: „ ... mikið hlýtur menningin
að vera illa á vegi stödd, ef hún
þarf að hlaupa í náðarfaðm ríkis-
valdsins. Menningin lifir, ef hún er
einhvers virði, án þess að henni sé
troðið upp á þá, sem hennar eiga
að njóta. “ Em nokkur tengsl milli
hinnar „fijálsu" Stöðvar tvö og
„fijálsa“ blaðsins DV nema þessi
sterka frelsisþrá.
En hvað veldur þessu magnaða
hatri í þáttum Baldurs Hermanns-
sonar í garð bænda? Sáningin að
því hófst fyrir löngu og margir
verkadijúgir á þeim akri. Jónas
Kristjánssonar, ritstjóri, hefur ára-
tugum saman ritað í leiðurum Dag-
blaðsins áróðursgreinar sínar gegn
íslenskum landbúnaði og bændum,
sem fyrir löngu hefði átt að kanna
fyrir dómstólum, hvort ekki væri
atvinnurógur. Heill stjórnmála-
flokkur hefur stundað svipaða iðju
enn lengri tíma, sér til pólitískrar
framfærslu.
En skyldi nokkur sáning hafa
verið stunduð uppi í Háskóla ís-
lands? Er það bara tilviljun einber,
hve margir hagfræðingar þaðan
reyna að ófrægja íslenskan landbún-
að og bændur, með því að læða
þeirri skoðun að almenningi, að
bændastéttin sé þungbær byrði á
þjóðarbúinu?
Formaður Neytendasamtakanna,
bróðir Gísla aðstoðarmanns Baldurs
Hermannssonar við þáttagerðina,
hefur tekið þátt í sáningunni. Hvað
skyldi hann að lokum koma mörgum
bændum á mölina og löndum sínum
á atvinnuleysisskrá?
Afleiðing þeirrar stefnu hans að
kaupa allar vörur þaðan, sem þær
eru ódýrastar í heimi hér, ásamt
glapræði íslenskra stjórnmála-
manna með inngöngu okkar í EFTA
fyrir 20 árum, er sú, að iðnaðurinn,
sem þá var blómlegur, er nú ein
ijúkandi rúst.
Iðnfróður maður hefur sagt, að
nú séu fluttar inn til landsins vörur
fyrir um 20 milljarða á ári, sem
hægt væri að framleiða hér heima
með eigin vélakosti og verkkunn-
áttu. Það munaði um minna, og svo
alla bakreikningana á lága útlenda
verðinu: Alla milljarðana í atvinnu-
leysisbæturnar, tekjutap ríkis og
sveitarfélaga — og hækkun ríkis-
skulda.
Uppskeran af sáðfræjum haturs-
ins hefur orðið geysimikil og hefur
nú birst þjóðinni allri eftirminnileg-
ast í þáttum Baldurs Hermannsson-
ar og aðstoðarmanna hans — einnig
í „Þjóðarsálinni". Þar eru mein-
hægðarmenn teknir að formæla sín-
um forfeðrum í áheyrn alþjóðar.
„En hver dirfist að
álasa mönnum á reki
úti í reginhafi, sem rífa
viði innan úr skipi sínu
til að hita upp undir
gufukatlinum til að ná
landi? Islenska þjóðin
náði loks til hafnar með
hliðstæðu örþrifaráði.“
Hinn 24. maí sl. lofaði einhver sem
oftar þætti Baldurs ákaflega án við-
leitni til rökstuðnings. Stjórnandinn
í „Þjóðarsálinni“, sem þá var Leifur
Hauksson, tók undir við manninn
með þessum orðum (skrifuð niður
samstundis): Baldur sér um aðkoma
til skila hinu rétta eðli bóndans!
Takið eftir: Hinu rétta eðli bóndans!
Líklega hefði Halldór Pálsson
búnaðarmálastjóri rumskað við slíka
einkunnagjöf til þeirra manna sem
völdu hann til forystu, hefði hann
verið ofan moldar.
Já, bændahatrið er „geysilega
hagleg geit“ og mörgum dropasöm.
Kratarnir eru sagðir núna með laga-
frumvarp í burðarliðnum í þá veru
að ná vatns- og veiðiréttindum frá
bændum og sveitarfélögum. Og enn
einu sinni þurfa kratar að breyta
kosningalöggjöfinni til Alþingis til
að bjarga flokki sínum frá aldauða.
Það léttir þeim róðurinn hve hressi-
lega var skerpt á andúðinni milli
höfuðborgarinnar og dreifbýlisins
og nú er loksins upplýst hið rétta
eðli bændanna, íslands „óhreinu
stéttar", sem óþarft er að taka á
með silkihönskum.
Og enn eru ótaldir margir menn,
sem munu hafa í hljóði fagnað þátt-
um Baldurs ákaflega, og trúlega
brugðið upp hinum gulrauða einka-
fájia sínum undir lestri þeirra. Þætt-
irnir hljóta að létta þeim rekstur
hinna heimsku inn í EES og áfram
inn í stórríki EB. Auðvitað var áður
nauðsynlegt að dauðhreinsa þá af
gömlum ímynduðum dyggðum: ætt-
jarðarástinni og stolti af þjóðerni
sínu — skera og skera á ræturnar.
Þetta tókst betur í 4-5 tima
þætti en Jóni Baldvini með skjald-
sveini sínum I.I. og öllum ijölmiðla-
skaranum í allan vetur, utan þings
og innan. Eftir að Baldur Her-
mannsson hefur dreift þessum
myndþáttum sínum vítt og breitt
um Evrópu með væntanlegum
styrkjum einhverra „menningar-
sjóða“ (Er ekki einn við sendiráð
íslands í London?) þykir mér ótrú-
legt, að margir reynist þeir kjark-
menn að þora framar að kynna sig
sem íslending á erlendri grundu.
GÆFUSMIÐIR
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
Guppies for Tea. Höfundur: Ma-
rika Cobbold.
Það telst til tíðinda þegar rithöf-
undur skrifar bók á öðru tungu-
máli en sínu eigin. Marika Cob-
bold er sænskur höfundur, sem
nýverið skrifaði sína fyrstu skáld-
sögu á ensku. Það er breska bóka-
útgáfan „Black Swan“ sem gefur
bókina út.
Marika Cobbold er fædd og
uppalin í Svíþjóð, nánar tiltekið í
Gautaborg. Hún hefur verið bú-
sett í Hampshire í Englandi um
nokkurra ára skeið og er gift
Breta.
En það er ekki nóg með að
Marika skrifi bókina á ensku,
heldur er hér á ferðinni mjög vel
skrifuð og góð skáldsaga og að
mörgu leyti óvenjuleg.
Aðalpersóna sögunnar, Amelia
Lindsey er komin að tímamótum í
lífí sínu. Hún hefur að mestu verið
alin upp hjá ömmu sinni, Selmu,
sem hún elskar af öllu hjarta, en
umber móður sína, Dagmar, sem
þjáist af hreinlætisofstæki. Amelia
býr með Gerald, sem greinilega
er orðinn leiður á henni og búinn
að koma sér upp varamanneskju.
En í rauninni má Amelia ekki
vera að því að gefa framhjáhaldi
eiginmannsins gaum, vegna þess
að Selma er orðin eilítið ófær um
að sjá um sig sjálf og henni er
komið fyrir á heimili fyrir aldr-
aða. Sú gamla er vægast sagt ósátt
við þá tilfærslu á sinni persónu
og Ámelía hefur sektarkennd yfir
að hafa tekið þátt í að koma ömmu
sinni á þennan stað.
Það merkilega við þessa sögu
eru hinir hárfínu tilfinningaþræð-
ir sem ofnir eru í hana. Þræðir
sem við sjáum aldrei með berum
augum. Leyndarmálin í fjölskyldu
þessara þriggja kvenna, eru for-
sendan fyrir sambandi þeirra -
og sambandsleysi. Og þótt gömul
leyndarmál verði uppvís, koma ný
í staðinn. Selmu er ekki sagt að
húsið hennar hafi verið selt. Hún
er látin halda að hún sé tímabund-
ið á þessari stofnun fyrir aldraða
og enginn treystir sér til að segja
Marika Cobbold
henni sannleikann og það hefur,
vægast sagt, fyndnar og um leið
pínlegar afleiðingar. Amelía getur
ekki horft á staðreyndir í sambúð-
inni við Gerald; hún treystir sér
ekki til horfast í augu ,við að sam-
bandinu sé lokið. Hún vélur þá
flóttaleið að verða svo upptekin
af ömmu sinni og kvörtunum
hennar, að það nálgast þráhyggju.
Dagmar er vanhæf til að takast á
Þjóðin verður því auðreknari inn í
þjóðasafnhringinn mikla, þar sem
hver sauður er öðrum líkur, þegar
„hagræðingunni“ er lokið á „tjá-
skiptunum“ í eitt samhljóma m-e-
e-e — með þýskum eða frönskum
málblæ.
Ég var lengi stoltur af ýmsum
afrekum forfeðra minna, t.d. þeirri
einstæðu seiglu að takast með hjálp
sauðkindarinnar að bjarga þjóðar-
stofninum frá algerri útþurrkun,
þrátt fyrir allar þær ógnir, sem að
honum steðjuðu, s.s. skæðar drep-
sóttir, fádæma eldgos og hafísár,
ijárfelli og mannfelli af ófeiti, sem
hjuggu stór skörð í bústofninn og
þjóðina, ásamt verslunareinokun
o.fl., o.fl. Vitanlega var gróðurlend-
ið hart leikið af kindum og mönnum,
svo og af náttúruöflunum sjálfum.
En hver dirfist að álasa mönnum
á reki úti í reginhafi, sem rífa viði
innan úr skipi sínu til að hita upp
undir gufukatlinum til að ná landi?
íslenska þjóðin náði loks til hafnar
með hliðstæðu örþrifaráði. Val
hennar var löngum milli bjarkarinn-
ar og lífsvonar Ijölskyldunnar. Fjár-
fellir og mannfellir voru jafnan föru-
nautar.
En nú — eftir þættina hans Bald-
urs, er svo komið, að ég öfunda
hálfvegis íslenska þjóðarbrotið á
Grænlandi, sem hvarf sporlaust út
í gráa þoku gleymskunnar. Það „á
sér söguna stutta en göfuga“. Þeir
menn losnuðu við þá mikiu smán,
að ala af sér þau óbermi sem hafa
sér það til framfæris að níða forfeð-
ur sína og bjargvættinn þeirra
mikla: sauðkindina.
Að lokum þetta:
Eftir þessa margumtöluðu sjón-
varpsþætti, er mér miklu ljósari
skyldleiki dýrs og manns — hvað
margt er þeim raunar sameiginlegt:
Hýenan leggst á hræin — Baldur á
þá dauðu og varnarlausu, sem eru
orðnir að dufti undir torfunni
grænu.
Ilöfundur býr að Ytri - Tungu,
Tjörnesi.
í KVÖLD kl. 22. í Kaplakrika.
Listdans. íslenski dansflokkurinn.
Ný dansverk, sérstaklega samin
fyrir Listahátíð. Danshöfundar:
María Gísladóttir og William Sole-
au. Tónlist eftir J.S. Bach, I. Stra-
vinsky og Trygva Baldvinsson.
Listdansstjóri: María Gísladóttir.
Kammersveit Hafnarfjarðar.
Stjórnandi Örn Óskarsson.
Kl. 20.30. í Straumi ARA-leik-
húsið. 4. sýning.
Kl. 20.30. í Hafnarborg. Klúbb-
ur listahátíðar. Lifandi tónlist.
við sinn vanda, sem er sjúklegur
bakteríuótti og hún getur ekki
myndað tilfinningasamband við
annað fólk. Amelía getur ekki
verið heiðarleg við móður sína
vegna þessa vanda og það er allt-
af eins og veggur skilji þær að.
En þótt persónurnar séu í vanda
- eða réttara sagt, velji sér þrá-
hyggju til að þurfa ekki að horf-
ast í augu við hann, er þetta langt
frá því að vera vandamálabók.
Þvert á móti, er hún ákaflega
skemmtileg og í henni mikill hú-
mor. Þær Selma, Dagmar og
Amelía virðast mjög skrítnar per-
sónur og sérvitrar, en eru í raun-
inni alveg eins og fólk er flest.
Lesandinn fylgir þeim í gegnum
gleði þeirra og sorgir yfir nokk-
urra mánaða skeið; örlög þeirra
fara mikið eftir því hvort þær eru
tilbúnar að horfast í augu við sjálf-
ar sig og það er sko allur gangur
á því hjá þessum mæðgum.
„Guppies for Tea“ er engin af-
þreyingarbók og ekki heldur bók
með vandamálalausnir. Hún er
fyrst og fremst skáldsaga, hlý og
skemmtileg, með aðlaðandi .per-
sónum og ákaflega vel skrifuð af
sérstöku innsæi á máltækið „Hver
er sinnar gæfu smiður".
\
i
i
\
)
I
I