Morgunblaðið - 29.06.1993, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚNÍ 1993 11
Lára Stefánsdóttir og David Greenall í Evridís eftir Nönnu Ólafsdótt-
ur.
NYJAR BÆKUR
Óskandi væri, að seinna gæfist
færi á að vinna meira í Mínðtáros.
Tónverkið kallar á það og kóreó-
grafían einnig.
Bach svítur eftir William Solau
■voru frumfluttar í vetur. Kóreógraf-
ían er mikil flétta og oftast hröð.
Hún ber vott um fijóa og skipu-
lagða hugsun, jafvel svo fijóa, að
dansinn gæti virst yfirhlaðin. Svo
mikið að gerast og hratt farið yfir.
Helst var það ljómandi tvídans Eld-
ar Valiev og Lilia Valieva, sem
augað nái að njóta. Bach svítur
hafa fengið nýja búninga, sem eru
mun betri en þeir upprunalegu.
Eftir hlé var fyrst fluttur ballett-
inn Evridís eftir Nönnu Ólafsdótt-
ur. Tónlistin er eftir Þorkel Sigur-
björnsson. Líkt og Bach svítur, var
Évridís frumflutt í Ráðhúsi Reykja-
víkur í vetur. Núna, þegar ballettinn
er kominn á svið, staðfestist enn
betur, hver mikið listaverk er hér
á ferðinni. Nanna Ólafsdóttir hefur
samið stórkostlegan ballet út frá
ástarsögunni um Orfeus og Evri-
dísi. Allt er þaulhugsað og útfærsl-
an hrífandi. Sviðsmyndin er í senn
einföld og rétt og ljósin einnig.
Lára Stefánsdóttir dansaði núna
Evridísi og dró upp sterka og skíra
mynd af angist og trega. David
Greenall dansaði sem fyrr Goð und-
irheima af snilld. Hann var sterkur,
útsmoginn og ógnandi. Anthony
Wood fyllti nú mun betur út í hlut-
verk Orfeusar en í vetur. Birgitte
Heide og Þóra Guðjohnsen voru
samtaka og kórréttar í sínum hlut-
verkum. Evridís Nönnu Ólafsdóttur
er verk, sem stendur uppúr.
Stravinsky skissur, sem William
Soleau samdi fyrir íslenska dans-
flokkinn, var frumsýnt á menning-
arhátíð í Bonn fyrr í mánuðinum.
Soleau hittir hér naglann á höfðið
og semur verk, sem hæfir flokknum
mjög vel. Ballettinn er í fjórum hlut-
um. Eftir fyrsta hlutann, Gigue
(sem minnir um margt á flétturnar
í Bach svítunum), kemur kaflinn
Elegy. Hér var kominn að mínu
viti hápunktur kvöldsins. Af karl-
mennsku, öryggi og festu, dönsuðu
Hany Hadaya, Anthony Wood og
David Greenall við undirleik víólu
og voru stórkostlegir. Atriðinu er
erfitt að lýsa, en í því var töluvert
af Stravinsky, ef það segir eitt-
hvað. Eftir þriðja hlutann, Airs by
a Stream, lauk skissunum með
Ragtime, sem var hressilegur og
kíminn lokakafli á hreint ágætu
verki. Auk þeirra, sem fyrr er getið
dönsuðu Þóra Guðjohnsen, Lára
Stefánsdóttir, Janine Noelle Bryan,
Mauro Tambone og Eldar Valiev.
Örn Óskarsson stjórnaði tónlist-
inni, en undirleik hljómsveitar kýs
ég fremur en tónlist af bandi. Það
er ljóst, að dansflokkurinn hefur í
vetur sýnt það á afgerandi hátt,
að undir listrænni stjórn Maríu
Gísladóttur er hann að skjóta rótum
á ný og móttökurnar voru frábær-
ar. Þetta var ánægjulegur punktur
aftan við gott starfsár.
Ljóðabók
eftir Braga
Olafsson
UT er komin á vegum bókaforlags-
ins Bjarts, ljþðabókin Ytri höfnin
eftir Braga Ólafsson.
Ytri höfnin er þriðja ljóðabók
Braga. Fyrsta bók hans Dragsúgur
kom út árið 1986 en Ansjósur árið
1991. í Ytri höfninni eru 28 ljóð.
í kynningu útgefanda segir
m.a.: „Bragi Óiafson er þegar orð-
inn eitt af þekktari ljóðskáldum
yngri kynslóðarinnar og um þessar
mundir stendur yfir sýning á ljóð-
um hans á Kjarvalsstöðum, en þar
eru ljóðabækurnar þrjár kynntar."
Ytri höfnin er 48 blaðsíður,
prentuð í Prentsmiðju Árna Valde-
marssonar, Einar Öm Benedikts-
son teiknaði mynd á kápu. Bókin
kostar 1408 kr. en meðlimir í bók-
menntafélagi Bjarts, fá bókina
heimsenda á 987 kr.
Hvers vegna hafa
konur lægri laun?
Launamunur kynjanna hefur
verið rækilega staðfestur I ótal
rannsóknum. í bókinni „Kvinne-
lönnas mysterier" er kastljósinu
beint að orsökum þessa launamun-
ar. í kynningu útgefanda segir
m.a.: „í bókinni er fjallað um það
hvernig launamunur kynja verður
til og hvernig honum er viðhald-
ið... málið snýst einkum um völd,
efnahag og viðhorf. Menntun og
reynsla skýra aðeins lítinn hluta
af þeim launamun sem mælist
milli kvenna og karla.
Bókin er safn sjálfstæðra greina
eftir norræna fræðimenn, fulltrúa
aðila vinnumarkaðarins á Norður-
löndum og fulltrúa í Norræna jafn-
launaverkefninu. í bókinni er fjall-
að um ýmsar staðreyndir og leitað
svara við ýmsum spurningum er
varða launamun kynja og launa-
myndum:
Breikkandi launabil leiðir til
lægri kvennalauna. Afleiðingar
þess að mótun stefnu í atvinnumál-
um og opinberar rannsóknir á
launaþróun og atvinnuhorfum
skuli ekki taka tillit til aðstöðu-
munar kvenna og karla á vinnu-
markaði. Stefnan í atvinnumálum
á Norðurlöndum samræmist ekki
markmiðum norrænnar jafnréttis-
löggjafar. Hvernig má nýta hag-
fræðikenningar til að skýra
kvenna-afsláttinn? Kjarasamning-
ar geta skipt sköpum þegar kyn-
bundinn iaunamunur er annars
vegar. Á þeim vettvangi eru konur
valdalitlar og ná ekki í gegn með
kröfur sínar. Þar sem samið er um
kaup og kjör hafa karlar töglin og
hagldirnar og það kemur einkum
þeim sjálfum til góða.
Barneignir, yfirvinna og fjöl-
skylduábyrgð hafa lítii áhrif á
launin. Það er kynferðið sem ræður
mestu. Athuganir á viðhorfum,
væntingum og samskiptareglum á
vinnustöðum auka skilninginn á
launamynduninni og geta t.d. skýrt
hvers vegna menntunin ein og sér
megnar ekki að tryggja launajafn-
rétti milli kvenna og karla.“
Útgefandi: Norræna jafn-
launaverkefnið/Norræna ráð-
herranefndin. Bókin fæst hjá
Máli og Menningu og kostar kr.
1.370.
-----» -♦.4-----
Borís Chríst-
off látinn
BASSASÖNGVARINN Boris
Christoff lést I Róm í gærmorg-
un 74 ára að aldri. Hann var
einn mesti bassi aldarinnar og
búsettur á Ítalíu í fimm áratugi.
Búlgarski söngvarinn var þekkt-
astur fyrir túlkun sína á rússnesk-
um óperum og naut til dæmis mik-
illar hylli í hlutverki Borisar God-
únovs í samnefndri óperu eftir
Modest Mússorgskíj. Christoff var
líka vinsæll Don Carlos í óperu
Giuseppis Verdi. Hann söng á
Listahátíð í Reykjavík fyrir ellefu
árum.
Upphaflega ætlaði Christoff að
verða lögfræðingur og hóf laga-
nám í heimalandi sínu. En venti
sínu kvæði í kross og hóf söngnám
á Italíu 1942 og debutteraði þar
fjórum árum seinna. Síðan söng
hann í öllum helstu óperuhúsum
heims, þótti hafa afburða hljóm-
mikla rödd og mikla leikræna hæfi-
leika.
Boris Christoff.
Myndir í fjalli
Siguijón Ólafsson á vinnustofu sinni í Laugarnesinu.
Myndiist
Bragi Ásgeirsson
Það heyrist helst frá Sigur-
jónssafni á Laugarnesi, að þar
séu haldnir tónleikar eða lesið
er upp úr verkum skálda. En
verk ljstamannsins snjalla Sigur-
jóns Ólafssonar eru þarna alltaf
í öllu rýminu, og reglulega er
stokkað upp í þeim, efnt til sér-
sýninga eða gerð eins konar út-
tekt á eign safnsins. Svo var síð-
ast, en nú hefur verið sett upp
sérstök sýning um tilurð og þró-
un stóra vegglistaverksins við
Búrfellsvirkjun, sem Siguijón
vann á árunum 1966-1969
ásamt öðrum minni listaverkum,
og hefur hún hlotið heitið „Mynd-
ir á fjalli“. Skal athygli vakin á
því, að safnið er einungis opið
milli kl. 14-18 um helgar og svo
á kvöldin milli 20-22 mánudaga
til fimmtudaga.
Þetta er lifandi safn, sem eins
og fram kemur einskorðast ekki
við verk hins ágæta myndhöggv-
ara, heldur fer þar fram fjöl-
breytt starfsemi á sviðum ann-
arra listgreina, og það þarf vissu-
lega að vekja athygli á því með
reglulegu millibili þar til fólk
tekur við sér. Mér sýnist aðsókn-
in á sjálft safnið nefnilega ekki
mikil, en hins vegar er það dijúg
og eftirminnileg lifun að koma
þangað, njóta verkanna og ekki
spillir útsýnið yfir sundin, er
horft er út um gluggana í veit-
ingabúð eða uppi.
Það sækir einhvern veginn að
manni djúphygli við að minnast
við þessa vin í borgarlandinu.
Örlitla ræmu af fjöru sem eru
sú síðasta, sem ekkert hefur
verið hróflað við og er líkust
undri úr fortíðinni.
Við áttum ofgnótt af yndisleg-
um, sem óyndislegum fjörum
meðfram strandlengjunni fyrir
nokkrum áratugum, en nú eru
þær allar horfnar og mætti það
vera nokkur viðvörun, því að
eyðist ef að af er tekið á landi
ekki síður en í sjó. Við megum
ekki gleyma mannlífinu, en fátt
er heilnæmara en að ganga um
óspilltar fjörur og anda að sér
ilmi úr hafi og öllum lífrænum
sjávargróðrinum, sem vill setjast
á fjörugijótið og vaxa í grynn-
ingunum.
Það sem við eigum enn lífrænt
og óspillt í borgarlandinu, höfum
við síst efni á að bruðla með,
því allstaðar blasa við afleiðing-
arnar af slíku ofbeldi gagnvart
náttúrunni í útlandinu og ber
okkur að læra af mistökum ann-
arra frekar en að draga dám af
þeim.
Tilurð veggmyndar Siguijóns
vakti óskipta athygli á meðal
listamanna í sínum tíma, enda
verkefnið stórt og óvenjulegt.
Ekki vakti það svo síður athygli,
að Siguijón notaðist við nýja
tækni, sem var að saga niður
sérstaka tegund af hvítu mót-
plasti og nota einingarnar í
steypumót. Fleiri tæki voru not-
uð til að ná hinum ýmsu form-
um, t.d. eins konar brennari og
svo voru sagirnar af margvísleg-
um gerðum, bæði handsagir og
vélsagir að ógleymdum öllum
þjölunum til fínpússningar. Þá
notaðist hann einnig við ál í
minni verkin og mun hann hafa
verið brautryðjandi hér á landi í
báðum greinum tækninnar hvað
útfærslu mikils háttar listaverks
snertir.
Hér var að nota það sem lista-
maðurinn hafði á milli handanna,
sem er hárrétt afstaða, en annað
kom einnig til, og það var að
heilsa Siguijóns leyfði naumast
glímu við harðari efni sem kröfð-
ust meiri líkamlegra átaka.
Listamaðurinn hafði einfaldlega
ekki fengið nein viðamikil verk-
efni hérlendis á meðan hann var
yngri og við hestaheilsu, og hann
hafði gengið nærri heilsu sinni í
óeigingjarnri glímu sinni við list-
ina, þar sem honum sást ekki
fyrir og réðist gjarnan á hið
harðasta efni.
Hinn fíni salli sem mynd-
höggvarar anda að sér sest í
lungun, og þegar um gerviefni
er að ræða, er það mun verra.
Lofsverð er sú viðleitni lista-
manna, áð kanna ný efni og hér
voru og eru þeir óspart notaðir
af iðjuhöldum úti í hinum stóra
heimi, því að hugkvæmni hins
skapandi listamanns þykir hér
gefa margfalt hagnýtari reynslu
en efnafræðinganna. En því mið-
ur gættu margir sín ekki sem
skyldi framan af, og nú eru sum
efnin komin á bannlista nema
að viðhöfðum miklum varúðar-
ráðstöfunum. Á þetta hvoru-
tveggja við hin ýmsu plastefni
og epoxykvoðu, en það gerðist
ekki fyrr en fjöldi listamanna
hafði misst heilsuna og látist.
Eg vil biðjast velvirðingar á
að ég minnist á þetta hér, sem
kemur listverkunum við Búrfell
ekki mikið við, en þegar ég sé
gerviefni rennur mér blóðið til
skyldunnar, því að það eru of
margir sem fara að þeim án þess
að þekkja eða hirða um afleiðing-
arnar.
Hvað Siguijón snerti, þá hafði
hann missti heilsuna af öðrum
sökum en gerviefnum, en hann
var sem sagt að glíma við þau
á sínum efri árum. Þau eru auð-
veldari í meðförum, en annars
voru honum náttúruefnin kær
og hann notaði þau óspart, jafnt
hörð sem mjúk.
Meðal þess eftirtektarverða
við Siguijón sem listamann er
hve fljótur hann var að átta sig
á eiginleikuin efniviðarins, sem
hann hafði á milli handanna
hveiju sinni, og hve gjarnt hon-
um var að draga þá fram, láta
þá njóta sín. Einmitt þetta kem-
ur einkar vel fram í verkunum
sem hann gerði í sambandi við
þetta sérverkefni, en hann hefur
greinilega gefið sig allan við út-
færslu þess og verið uppfullur
af nýjum hugmyndun, formræn-
um sem efnislegum.