Morgunblaðið - 29.06.1993, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚNÍ 1993
ziugeruir riKÍsstjórnarinnar til að mæta aflasamdrætti
Davíð Oddsson forsætisráðherra
Gengisfelling aðeins
lítíU hlutí aðgerðanna
DAVIÐ Oddsson forsætisráðherra segir að gengisfelling krón-
unnar sé aðeins lítill þáttur þeirra aðgerða til að mæta þorsk-
aflabresti, sem ríkisstjórnin samþykkti á sunnudag. Miklu
máli skipti að takast á við rúmmálsvandann í sjávarútveginum
og að greinin takist á við vanda sinn sjálf.
„Menn stóðu frammi fyrir
ákveðnum staðreyndum, sem
helguðust af tvennu. Annars vegar
var talið nauðsynlegt að draga
afla mjög mikið saman, og menn
mega ekki gleyma því að við höfð-
um áður tekið ákvarðanir í svipaða
átt í tvígang. Þorskafli, sem áður
var um 400.000 tonn, er því kom-
inn niður í um 160.000 tonn. Hins
vegar gerist það, á sama tíma og
afli dregst saman, að verð á er-
lendum mörkuðum lækkar og er
sögulega séð mjög lágt,“ sagði
Davíð í samtali við Morgunblaðið
í gær.
Hann sagði að þurft hefði að
gera þrennt til að bregðast við
þessu: „Það þurfti að stuðla að
því að sjávarútvegurinn gæti
mætt þessari stöðu, laga efna-
hagslífið í landinu að breyttum
sameiginlegum tekjum og að
fleyta sér fram um nokkur ár, í
þeirri von að þessar miklu verndar-
aðgerðir í sjávarafla beri árangur,
eins og vísindin segja okkur að
gæti gerzt.“
Raskar ekki kjarasamningum
Forsætisráðherra sagði að þess
hefði verið gætt að aðgerðirnar
röskuðu ekki kjarasamningunum,
sem gerðir hefðu verið. „Það var
einmitt eitt höfuðatriði þessara
samninga að settar voru forsend-
ur, sem þurfa að standast. Áður
var það svo að menn hafa gert
kjarasamninga án þess að huga
að því að forsendur kynnu að
breytast. í þessum samningum var
fyrir því séð af hálfu samningsað-
ila að horfa til þess ef forsendur
breyttust og heimila aðgerðir með
hliðsjón af þeim forsendum. Það
hefur líka verið gert,“ sagði Davíð.
Þarf að víkja fastgengisstefnu
til hliðar um stund
Forsætisráðherra var spurður
hvort hann hefði skipt um skoðun
á gengisfellingu sem hagstjórnar-
tæki, en hann sagði í maí að hún
væri aðeins hrossalækning fyrir
jafnskulduga atvinnugrein og
sjávarútveginn, sem fyrst og
fremst þyrfti stöðugleika. „Af-
staða mín er óbreytt,“ svaraði
Davíð. „Við teljum, líkt og aðrar
Vestur-Evrópuþjóðir, að fastgeng-
isstefna eigi að vera megininntak
í efnahagsstefnu ríkja. Staðreynd-
in er þó sú að flest ríki Vestur-Evr-
ópu hafa orðið að víkja henni til
hliðar um stund vegna mikilla ut-
anaðkomandi erfiðleika, til dæmis
Svíþjóð, Finnland, Bretland,
Spánn, Ítalía og Portúgal. Ég
nefndi þetta reyndar áður en ljóst
var að við myndum skera þorskafl-
ann úr 230.000 tonnum í 165.000
tonn, og áður en ljóst var að verð
myndi halda áfram að lækka.
Gengisbreytingin er hins vegar
ekki notuð til að lækna stöðu sjáv-
arútvegsins; til þess hefði hún
Davíð Oddsson
þurft að vera miklu meiri. Á hinn
bóginn er enn gert ráð fyrir því
sem grundvallaratriði að sjávarút-
vegurinn takist á við vandann
sjálfur. Það er ljóst að sjávarútveg-
urinn er með áframhaldandi halla
upp á allmörg prósent. Það liggur
líka fyrir að í þessum aðgerðum
er gert ráð fyrir að fiýta fram-
gangi Þróunarsjóðsins, sem á að
stuðla að því að laga sjávarútveg-
inn að þeim aðstæðum, sem hann
býr nú við. Menn eru þar að taka
á rúmmálsvandanum, sem um er
að ræða. Þannig að gengisbreyt-
ingin er í raun aðeins sáralítill
þáttur í þessum aðgerðum. Við
verðum líka að hafa í huga að frá
því að við breyttum gengi okkar
í nóvember, héldu þeir gjaldmiðl-
ar, sem við tókum mið af, áfram
að lækka verulega. Það átti við
um bæði Norðurlöndin og Spán
og Ítalíu sem eru mikilvægir mark-
aðir fyrir okkur. Menn verða að
skoða gengisbreytinguna í þessu
ljósi.“
Nýr samningur
slj órnarflokkanna
Um þann kafla í yfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar, sem fjallar um
Þróunarsjóð sjávarútvegsins,
sagði Davíð: „Það má segja að
samið sé á milli stjórnarflokkanna
upp á nýtt til að flýta þessum
þætti. Sjávarútvegsráðherrann og
utanríkisráðherrann gerðu sam-
komulag síðastliðið vor um að fisk-
veiðilöggjöfin almennt og þróunar-
sjóðslög skyldu fylgjast að. Þótt
þau fylgist að í framlagningu nú
í haust er Þróunarsjóðurinn settur
í forgang og er ekki háður sam-
þykkt hins frumvarpsins. Við (
leggjum áherzlu á þennan úreld-
ingar- og endurskipulagningarþátt
og það tel ég vera mjög mikilvægt
innlegg í þessar aðgerðir. Ég er
mjög ánægður með þá breytingu."
— Ert þú ekki þeirrar skoðunar 9
að Þróunarsjóðurinn ætti nú þegar
að vera orðinn til?
„Það hefði verið mikill kostur,
en við skulum gá að því að þessi
samningur var gerður og það urðu
miklar deilur um fiskveiðistjórn-
ina, nánast innan allra flokka, á
þinginu í vor. Það tafði lagasetn-
ingu um Þróunarsjóðinn. Nú er
hann tekinn út úr og gerður að
sérstöku forgangsmáli.“
Erlendar skuld-
ir munu hækka
um 18 milljarða
ERLENDAR skuldir þjóðarinnar voru í lok marsmánaðar sl.
235 milljarðar króna. Miðað við gengislækkunina nú hækka
skuldirnar um 18 milljarða króna og eru því um 253 milljarð-
ar króna.
Af 253 milljarða skuldum skuldar
ríkið um 148 milljarða, lánasjóðir
og bankar rúmlega 77 milljarða og
einkageirinn beint um 27 milljarða,
að sögn Jakobs Gunnarssonar sér-
fræðings í tölfræðideild Seðlabanka
íslands. Hann segir að samkvæmt
þessu hækki skuldir atvinnulífsins
í heild um u.þ.b. 7-8 milljarða, ann-
ars vegar í gegn um einkageirann
og hins vegar í gegnum lánasjóði
og banka.
Skuldir sjávarútvegs aukast
um 4 milljarða
Að sögn Jóhannesar Nordal,
seðlabankastjóra, aukast skuldir
sjávarútvegs um 4 milljarða króna
vegna gengislækkunarinnar. „Þar
sem tekjur sjávarútvegsins eru í
erlendum gjaldeyri hækkar skulda-
byrðin ekki við gengislækkunina.
Hjá þeim sem eru með gjaldeyris-
tekjur breytist hlutfallið milli tekna
og skulda ekki til hins verra."
Aðspurður um hvort hann væri
sáttur við gengislækkunina sagði
Jóhannes: „Þessi gengisbreyting er
ill nauðsyn. Ég er ekki hrifinn af
því að sætta mig við illa nauðsyn
en ég held að það sé skynsamlegra
að gera það en að loka augunum
fyrir vandamálunum.“
Skuldir Landsvirkjunar aukast
um 3>/2 milljarð
Erlendar skuldir Landsvirkjunar
aukast um Z'h milljarð króna vegna
gengislækkunarinnar. Að sögn
Arnar Marinóssonar skrifstofu-
stjóra er nú verið að meta áhrif
gengislækkunarinnar á rekstrar-
stöðu Landsvirkjunar. „Auðvitað
eykur þetta verulega okkar rekstr-
argjöld og hugsanlega tekjuþörf á
móti.“
Rekstraráætlanir Landsvirkjunar
gerðu ráð fyrir um 1.200 milljón
króna tapi á árinu en vegna gengis-
fellingarinar verður tapið væntan-
lega eitthvað meira, að sögn Arnar.
Gengið fellt um 7,5%, nokkrir gjaldmiðlar frá því í nóv. >92
Dollari
Úr 66,11 í 71,36 kr.
Dönsk króna
Úr 10,088 í 10,879 kr.
6%
7,5%
gengis-
gengis- felling
aU f 1— 1993 —H 1—1—1—1 h
12
11
10
NDJ FMAMJ
Sterlingspund Úr 97,32 í 106,17 kr. 7,5% — 120
felling ^ 1 100
f IUU on
6% geng fellins s- nn
1993 i 7n
N D j' FMAM J
Japanskt jen
0,70
0,65
0,60
0,55
0,50
t- 0,45
Gengi dollars ogjens hafa hækkað verulega frá áramótum
ÞAÐ er ekki einungis gengislækkunin um 7,5% nú sem
hefur áhrif á stöðu krónunnar gagnvart mismunandi
gjaldmiðlum. Gengi gjaldmiðlanna hefur þróast mjög
mismunandi gagnvart krónunni á undanförnum mán-
uðum. Þannig hefur gengi jensins hækkað nokkuð
stöðugt frá áramótum og gengi dollars hefur hækkað
nokkuð jafnt og þétt frá aprílmánuði sl.
Gengi dollars hefur hækkað um rúmlega 12% frá
áramótum og enn meira ef 6% gengislækkunin í nóv-
ember á síðasta ári er tekin með í reikninginn. Gengi
japanska jensins hefur þó hækkað enn meira eða um
rúm 30% frá áramótum.
Gengi annarra helstu gjaldmiðla hefur ekki hækkað
eins mikið og sumir höfðu farið lækkandi áður en
gengislækkunin var ákveðin.
Ef miðað er við gengi eftir 7,5% lækkun krónunnar
hefur gengi breska pundsins hækkað um 9,88% frá
áramótum, dönsku krónunnar um 5,7%, þýska marks-
ins um 5,19 og gengi ECU hefur hækkað um 5,3%
frá áramótum.
t
|[
1
f
t
£
Forstjóri Hafrannsóknastofnunar um ákvörðun um þorskaflaheimildir
Veiðistofmnn minnkar væntanlega
HAFRANNSÓKNASTOFNUN lagði ti! að stefnt verði að upp-
byggingu þorskstofnsins og að aflinn fari ekki fram úr 150
þúsund tonnum fiskveiðiárið 1993-1994. Að sögn Jakobs Jak-
obssonar, forstjóra Hafrannsóknastofnunar, var við það mið-
að að þorskveiðistofn fjögurra ára fisks og eldri myndi ekki
minnka næstu tvö ár. „Allt sem er fram yfir okkar tillögur
verður þá væntanlega til þess að veiðistofninn muni minnka
sem því nemur á næstu tveimur árum,“ segir Jakob.
Mat Hafrannsóknastofnunar var
að aðeins með því að takmarka
aflann enn frekar megi gera ráð
fyrir að stofninn næði að stækka
svo nokkru nemi fram til 1996. Við
150 þús. tonna afla næstu ár muni
veiðistofninn aukast í 680 þús. tonn
1996 og hrygningarstofninn í 270
þús. tonn.
„Ástæðan fyrir þessu er sú að
það er að koma inn í stofninn mjög
lélegur árgangur frá 1991. Ef okk-
ar framreikningar reynast réttir er
þetta niðurstaðan,“ sagði Jakob.
Áhyggjur af grálúðu
Aðspurður um aðrar tegundir
kvaðst Jakob hafa áhyggjur af grá-
lúðunni og sagði að grálúðuveiðar
hefðu gengið illa. Tillaga Hafrann-
sóknastofnunar hljóðaði upp á 25
þúsund tonn en sjávarútvegsráð-
herra ákvað að leyfilegur heildar-
afli grálúðu verði 30 þúsund tonn.
Einnig sagðist hann hafa áhyggjur
af einni tegund karfa, gullkarfan-
um, þar sem afli á sóknareiningu
hefði dregist saman. Hafrann-
sóknastofnun gerði tillögu um veið-
ar á 80 þúsund tonnum af karfa
en leyfilegur heildarafli skv.
ákvörðun ráðherra verður 90 þús-
und tonn.
f
1
I
4