Morgunblaðið - 29.06.1993, Side 15
15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚNÍ 1993
Jón Baldvin vildi bráðabirgðalög um Þróunarsjóð
Engin nauðsyn jafnbrýn
og aflabrestur í verstöð
JÓN Baldvin Hannibalsson utanrikisráðherra segir að kröfur hafi
verið uppi um allt að 16% gengisfellingu, frá hagsmunaaðilum úr
innsta hring samtaka þeirra. „Þessi niðurstaða sýnir að slikum kröf-
um var hafnað. Þetta er að vísu ekki „stór gengislækkun.“ Hún er
beinlínis ákveðin út frá þeirri meginforsendu að verðbólguáhrifin
verði tiltölulega lítil og skammvinn og stöðugleikanum þannig ekki
fórnað,“ sagði Jón Baldvin í samtali við Morgunblaðið í gær.
Jón Baldvin segir að vandi sjáv-
arútvegsins verði ekki leystur með
gengisbreytingu og ástæða þess sé
einföld: „Raungengið svokallaða,
hvort heldur menn mæla það á
kvarða launa eða verðlags, hefur
ekki verið jafnlágt í rúman áratug,
kannski í allt að fimmtán ár. Og
eftir þessa gengisbreytingu er það
hið lægsta frá því mælingar hófust.
Starfsskilyrði sjávarútvegsins eru
því út frá því sjónarmiði með því
besta sem verið hefur,“ sagði Jón
Baldvin.
Vandinn er aflabrestur
Utanríkisráðherra sagði jafn-
framt: „Vandinn er allur annar.
Hann er aflabrestur. Þetta er minni
afli heldur en sjávarútvegurinn hefur
verið að vinna úr, frá því á fyrra
stríðs árunum. Það sem gerst hefur
í millitíðinni eru gríðarlegar fjárfest-
ingar í flota, vinnsluhúsum, tólum
og tækjum. Fjárfestingar sem fyrir
löngu eru orðnar að óbærilegum,
lánsfjármögnuðum ofíjárfestingum,
miðað við það hve lítill afli er til
rástöfunar. Hér búum við því við
Hagfræðingnr
Verzlunarráðs
Gengisfell-
inginekki
beint út í
verðlagið
JÓHANN Þorvarðarson, hag-
fræðingur Verzlunarráðs íslands,
telur að vegna samdráttar í hag-
kerfinu sé ekki víst að gengisfell-
ing krónunnar velti af fullum
þunga út í verðlagið.
„Það er ekki aðeins hægt að horfa
á gengisfellinguna sem slíka. Hag-
kerfið mun minnka, þjóðartekjur
dragast saman og ráðstöfunartekjur
almennings minnka. Þróun verðlags-
ins veltur á því hversu fljótt eyðsla
fólks dregst saman,“ sagði Jóhann.
„Ef eftirspurn dregst strax saman,
getur verzlunin ekki leyft sér að
velta gengisfellingunni beint út í
verðlagið, heldur verður að mæta
henni sjálf með öðrum aðgerðum og
skera frekar niður kostnaðinn."
Jóhann segir að hvað þetta varð-
ar, verði þróunin væntanlega svipuð
og eftir síðustu gengisfellingu í nóv-
ember, en þá hafi verðlagshækkunin
verið minni en sem gengisfellingunni
nam. „Áður fyrr var gengið fellt og
ef þokkalegt ástand var á hagkerf-
inu, var gengisfellingunni velt beint
út í verðlagið. Ég spái því sjálfur
að nú verði þróunin svipuð og í nóv-
ember.“
Ekki víst að hjálpi
sj ávar útveginu m
Jóhann sagðist telja vafamál hvort
gengisfellingin hjálpaði sjávarútveg-
inum í raun. „Skuldir sjávarútvegs-
ins eru að miklu leyti í erlendri
mynt. Það þarf að skoða hvort tekj-
urnar muni aukast meira en vextir
og afborganir. Einstök fyrirtæki
munu eflaust fara vel út úr þessu,
en önnur ekki.“
vannýtta yfirframleiðslugetu."
- En hvers vegna er ekki verið
að taka á þessum vanda nú? Hvað
með Þróunarsjóð sjávarútvegsins?
Var ekki einmitt ætlunin að taka
með stofnun hans á þessum vanda
sjávarútvegsins?
„Það er kannski ofmælt að segja
að ekki sé verið að taka á vandan-
um. Þrátt fyrir allt er hægt að týna
til mörg dæmi um breytingar sem
eru að verða, þótt lítið fari fyrir
þeim innan sjávarútvegsins. Fyrir-
tæki eru að heltast úr lestinni, það
er verið að sameina önnur sjávarút-
vegsfyrirtæki, það er verið að stofna
til nýjunga í rekstri og innan grein-
arinnar eru menn að búa sig undir
að nýta þau tækifæri sem EES
samningurinn veitir. Engu að síður
er þessi hagræðingarferill allt of
hæggengur.
I nóvember síðastliðnum, þegar
síðustu efnahagsráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar voru kynntar, þá var
opinberað samkomulag stjórnar-
flokkanna um Þróunarsjóð sjávar-
útvegsins. Hann átti að vera stjórn-
tækið til þess að hraða úreldingu,
hagræðingu og skuldaskilum í þess-
um skuldum hlaðna sjávarútvegi.
Því miður tók útfærsla þessa grund-
vallarsamkomulags mjög langan
tíma á milli mín og sjávarútvegsráð-
herra. Þegar hún loks lá fyrir, lá
málið lengi fyrir Alþingi og endaði
þar með því að sjávarútvegsráðherra
dró málið til baka og knúði ekki fram
afgreiðslu á því. Það tel ég að hafi
verið mjög óheppilegt.”
Hraða úreldingu
- Kom setning bráðabirgðalaga
um Þróunarsjóðinn til greina í þínum
huga, til þess að flýta mætti þessari
framkvæmd?
„Ég viðurkenni að ég lít á þetta
sem svo mikilvægt mál, að ég var
reiðubúinn til þess að beita bráða-
birgðalagaúrraeðum, til þess að lög-
festa Þróunarsjóðinn, um leið og
gengisbreytingin var ákveðin. Ég
hefði þá talið rétt að gengisbreyting-
in yrði ögn minni. Ég taldi að óko-
stirnir, sú gagnrýni sem stjómin
hefði orðið að sæta, fyrir að beita
bráðabirgðalögum, vægju minna en
hin brýna nauðsyn á því að hraða
úreldingar- og hagræðingaraðgerð-
um, en til þess á Þróunarsjóðurinn
að vera,“ sagði Jón Baldvin.
Hann kvaðst einnig hafa talið að
aðgerðimar sem ákveðnar voru á
ríkisstjórnarfundi síðastliðinn
sunnudag, hefðu orðið trúverðugari
og áhrifameiri, ef þær hefðu ein-
kennst af þessu tvennu: „hóflegri
gengisbreytingu og stofnsetningu
og þar með starfrækslu Þróunar-
sjóðs, sem þar með hefði hafið hið
mikla verk við úreldingu og skulda-
skil,“ sagði utanríkisráðherra.
- Jón Baldvin var spurður hvort
hann teldi það trúverðugt að ríkis-
stjórnin veifaði nú öðm sinni við
kynningu efnahagsaðgerða, framtíð-
aráformum um stofnun Þróunar-
sjóðs sjávarútvegs?
„Það er auðvelt fyrir hvern sem
er, að benda á þann drátt sem orðið
hefur á því að hrinda málinu í fram-
kvæmd. Nú segir ríkisstjórnin að
hún muni þegar í stað grípa til ráð-
stafana, m.a. til þess að útvega fé
og undirbúa að Þróunarsjóðurinn
hefli starfsemi þegar í stað og laga-
heimilda hefur verið aflað.
Ég hefði gjarnan kosið að þetta
hefði verið gert fyrr, málið hefði
verið afgreitt á þingi í vor, eða að
það hefði verið afgreitt nú með
bráðabirgðaiögum, á grundvelli
hinnar brýnu nauðsynjar. Því miður,
þar urðu önnur sjónarmið ofan á,
nefnilega það sjónarmið lögfræðinga
að vafasamt væri, að hin brýna
Jón Baldvin Hannibalsson
nauðsyn væri réttlætanleg. Ég tel
enga nauðsyn jafnbrýna, eins og
ráðstafanir þegar um er að ræða
aflabrest í verstöð. Það vom fyllilega
réttmætar forsendur fyrir setningu
bráðabirgðalaga,“ sagði Jón Bald-
vin, „en andstæð sjónarmið urðu
ofan á og við það verð ég að sætta
mig.“
Ber fulla ábyrgð
Jón Baldvin sagði að hann og
aðrir ráðherrar Alþýðuflokksins
bæm fulla ábyrgð á þessari niður-
stöðu með samráðherrum sínum í
ríkisstjóm, og skomðust i engu þar
undan.
„Ráðstafanirnar eru staðfesting í
stórum dráttum á tillögum sjávar-
útvegsráðherra um niðurskurð afla-
heimilda, jöfnunaraðgerðir til þess
að bæta fyrirtækjum sem fyrst og
fremst byggðu starfsemi sína á
þorskveiðum og vinnslu skaðann, í
gegnum Hagræðingarsjóð, lánaleng-
ingar og skuldbreytingar gegnum
Atvinnutryggingadeild, Byggðasjóð
og F'iskveiðasjóð og ákvörðun um
að hraða lögfestingu Þróunarsjóðs-
ins og taka það mál úr samhengi
við fiskveiðistefnuna og gera það
að forgangsmáli í upphafi þings,
ásamt með gengisbreytingunni.
Þetta em allviðamiklar aðgerðir.
Þær em málamiðlun og sú skársta
málamiðlun sem var að fá og ég
skorast ekki í neinu undan ábyrgð
á því,“ sagði Jón Baldvin Hannibals-
son.
Kemur inn-
lendri ferða-
þjónustu
til góða
KJARTAN Lárusson, formaður
Félags ferðaskrifstofa, segir að
gengisfellingin hafi jákvæð áhrif
á ferðaþjónustu innanlands, en
neikvæð á utanlandsferðir.
Kjartan telur þó að aðeins sé um
mótvægi að ræða gegn því óhag-
ræði, sem muni hljótast af álagn-
ingu virðisaukaskatts á gistingu
og ferðaþjónustu um næstu ára-
mót.
„Gengisfellingin virkar í tvær átt-
ir. Hjá þeim, sem flytja aðallega
fólk til útlanda, og eru því í raun
innflytjendur, hækkar varan í verði
og þeir em vissulega ekki kátir með
það. Á þeim, sem hins vegar em að
flytja inn ferðamenn og em því út-
flytjendur í hagkerfinu, lyftist hins
vegar brúnin,“ sagði Kjartan. „Á
heildina litið er þetta mjög vænlegt
mál fyrir ferðaþjónustuna inn-
anlands, sem býr við með ólíkindum
mikla samkeppni, vegna þeirrar
hræðilegu staðreyndar að setja á
virðisaukaskatt á svo til alla ferða-
þjónustu frá og með næstu áramót-
um. Með því verðum við ekki eitt
dýrasta, heldur dýrasta ferðamanna-
land í heimi, að hækka alltof hátt
verð enn einu sinni. Það er spá
margra að bráðum komum við að
„sársaukamörkum" einstaklingsins,
sem er að kaupa sér ferðalag. Þetta
er mótvægi á móti því, þótt endar
nái ekki saman.“
Kjartan sagði að það væri já-
kvætt fyrir ferðaþjónustuna að virð-
isaukaskattur á mat hefði verið
lækkaður.
bíllinn i
Érsins miðað við
haám Soffír
I
km 49/S.aHO
BIFREIÐAR &
LANDBÚNAÐARVÉLAR HF.
ÁRMÚLA 13,« REYWAVÍK
SÍMI: 68 12 00 • BEINN SÍMI: 3 12 36