Morgunblaðið - 29.06.1993, Blaðsíða 21
20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JUNI 1993
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JUNI 1993
21
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Aðgerðir ríkis-
stjórnar
Sú ákvörðun, sem ríkisstjórnin
tók í fyrradag, að þorskafli á
næsta fiskveiðiári skuli vera 165
þúsund tonn er rétt og óhjákvæmi-
leg. Ástand þorskstofnsins er orðið
svo ískyggilegt að mati fróðustu
manna, að þjóðin getur ekki tekið
neina áhættu í þessum efnum. Ef
svo illa færi, að við eyddum þorsk-
stofninum með rányrkju væri úti
um búsetu þjóðarinnar í þessu
landi, a.m.k. mundi sá fjöldi, sem
nú býr hér ekki komast af. Það er
ánægjulegt, að svo virðist sem
meiri samstaða sé um þessa
ákvörðun innan ríkisstjómarinnar
nú en á sl. ári, þegar harðar deilur
urðu á milli forsætisráðherra og
sjávarútvegsráðherra um aflaheim-
ildir yfirstandandi fiskveiðiárs.
Þessi aukna samstaða innan ríkis-
stjórnarinnar endurspeglar áreið-
anlega viðhorf almennings í land-
inu. Það er meiri skilningur nú á
nauðsyn svo harkalegra aðgerða,
en nokkru sinni fyrr. Reynslan á
þessu fiskveiðiári er sú, að þrátt
fyrir ákvörðun um 205 þúsund
tonna hámarksafla á þorski stefnir
í 230 þúsund tonn. Þetta má ekki
endurtaka sig á næsta fískveiðiári.
Hefur ríkisstjórnin gert nægilegar
ráðstafanir til þess að koma í veg
fyrir það? En hvað sem öðru líður
hefur ríkisstjómin sýnt mikið póli-
tískt og siðferðilegt þrek með þess-
ari ákvörðun.
Jafnhliða ákvörðun um aflasam-
drátt tilkynnti ríkisstjómin ákveðn-
ar efnahagsaðgerðir, sem eiga að
auðvelda sjávarútveginum að
standast þennan mikla niðurskurð
á þorskafla. Sumt af því er skyn-
samlegt. Það er t.d. eðlilegt að létta
greiðslubyrði sjávarútvegsfyrir-
tækja með skuldbreytingum eins
og tilkynnt hefur verið. Þá virðist
ríkisstjórnin hafa gert sér grein
fyrir því, að endurteknar yfirlýsing-
ar hennar um vaxtalækkanir em
ekki lengur trúverðugar í ljósi feng-
innar reynslu. Hún hefur nú ákveð-
ið að skipa nefnd sérfræðinga til
þess að kanna vaxtamyndun á
lánsfjármarkaði, „einkum með til-
liti til þess, hvort uppbygging ’og
skipulag markaðarins, t.d. víðtæk
verðtrygging, hindri eðlilega vaxta-
myndun.“ Þetta er í samræmi við
athyglisverðar ábendingar, sem
komu m.a. fram í grein Sigurðar
B. Stefánssonar í viðskiptablaði
Morgunblaðsins hinn 3. júní sl.
Þessi ákvörðun ríkisstjómarinnar
gæti leitt til þáttaskila á fjármála-
markaðnum.
Ríkisstjórnin tilkynnti jafnframt
um helgina, að gengi krónunnar
yrði lækkað um 7,5% til þess að
bæta stöðu sjávarútvegsins. Hinn
mikli samdráttur í þorskveiðum er
mikið áfall fyrir sjávarútveginn.
Gengislækkun leysir ekki þann
vanda. Hann er einfaldlega sá, að
gífurlega stór og tæknivæddur
fiskiskipafloti okkar íslendinga er
alltof afkastamikill til þess að fást
við ekki meiri veiðar en nú hafa
verið ákveðnar á næsta fiskveiðiári
og hafa verið stundaðar á undan-
förnum misserum. Þennan vanda
hefur Davíð Oddsson, forsætisráð-
herra, réttilega kallað „rúmmáls-
vanda“ sjávarútvegsins. Sóun fjár-
muna af þessum sökum í offjárfest-
ingu, mannahaldi, olíueyðslu og
veiðarfæranotkun er gífurleg. Það
er alveg sama hvað ríkisstjórnin
fellir gengi krónunnar oft og mik-
ið: hún getur aldrei komið í veg
fyrir hallarekstur sjávarútvegsins,
þegar svo mikill floti er að eltast
við svo fáa þorska.
Þess vegna er það grundvallar-
misskilningur að ætla að bæta sjáv-
arútveginum upp aflasamdrátt með
gengislækkun. Vandi sjávarútvegs-
ins verður aldrei leystur við núver-
andi aðstæður nema með mikilli
fækkun í flotanum og mikilli fækk-
un fískvinnslustöðva. Þetta viður-
kennir ríkisstjórnin í orði með því
að lýsa því yfir, að lagasetning um
þróunarsjóð sjávarútvegsins eigi að
verða forgangsverkefni á Alþingi í
haust. En þótt hún viðurkenni það
í orði bregst hún á annan veg við
á borði m.a. með gengislækkun.
Miklar vonir voru bundnar við þró-
unarsjóðinn, þegar tilkynnt var að
samkomulag hefði tekizt um hann
innan ríkisstjómarinnar seint á síð-
asta ári. Nú eru liðnir nær 8 mán-
uðir frá því að það samkomulag
var gert. Þróunarsjóðurinn er ekki
orðinn að veruleika. Nú er tilkynnt
að svo verði í haust. Með fullri virð-
ingu fyrir núverandi ríkisstjórn
hljóta menn að taka þeim loforðum
með fyrirvara.
Gengislækkun er ekkert annað
en aðferð til þess að flytja fjár-
muni frá almenningi í landinu til
sjávarútvegsins fyrst og fremst.
Talsmenn sjávarútvegsins koma
hvað eftir annað og segja: atvinnu-
greinin er rekin með halla og krefj-
ast þess, að almenningur borgi.
Þegar augljóst er, að hallarekstur-
inn stafar fyrst og fremst af því,
að flotinn er alltof stór og fisk-
vinnslustöðvamar em alltof marg-
ar er tími til þess kominn að fólkið
í landinu segi hingað og ekki
lengra: þið heimtið ekki af okkur
greiðslu, þegar augljóst er að vand-
ann er hægt að leysa með allt öðr-
um hætti. Kjömir fulltrúar á Al-
þingi eru að bregðast umbjóðend-
um sínum með því að fallast sí og
æ á þessa kröfu í stað þess að
snúa dæminu við og gera kröfu á
hendur sjávarútveginum um meiri-
háttar uppstokkun í allri uppbygg-
ingu hans og skipulagi.
Það hefur tekizt á undanförnum
rúmum þremur árum að skapa
nokkurn stöðugleika í efnahags-
málum okkar íslendinga. Verðbólg-
an er komin á svipað stig og í ná-
lægum löndum og atvinnufyrirtæk-
in í landinu hafa starfað í allt öðru
og eðlilegra umhverfi en áður var.
Með endurteknum gengislækkun-
um er ríkisstjórnin að stofna þess-
um árangri í voða og skapa tilefni
til verðhækkana á vörum og þjón-
ustu, sem hlýtur að leiða af sér
margvíslegan óróa og verulega
hættu á, að stöðugleikanum
verði raskað.
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að mæta aflasamdrætti
Kristján Ragnarsson formaður LIU um aflasamdráttmn
Mun kalla á samein-
ingu veiðiheimilda
KRISTJÁN Ragnarsson, formaður LÍÚ, segir að nauðsynlegt hafi
verið að fylgja ráðum Hafrannsóknastofnunar og byggja upp
þorskstofninn þótt það kostaði mikla erfiðleika. Þá sagðist hann
fagna því að sljórnvöld hefðu ákveðið að setja smábátana undir
heildaraflamark og leyfa þeim ekki óhefta sókn á sama tíma og
aðrir hefðu þurft að sæta skerðingu. Krókaleyfisbátarnir fengju
þó eftir sem áður mun meiri veiðiheimildir en fiskveiðilögin ætl-
uðu þeim.
Kristján sagði að samdráttur
þorskveiðiheimildanna hefði numið
28% á síðasta ári og nú næmi hann
25% þannig að helmingur kvótans
hefði horfið á tveimur árum. „Þetta
er gríðarlegt áfall og við erum
komnir með útgerðarþáttinn niður
fyrir hungurmörk. Ég tel að mörg
skip verði óútgerðarhæf eftir þetta.
Þetta kallar á að menn reyni að
sameina veiðiheimildir og nýti skip-
in betur. Þess vegna harma ég að
það skuli ekki hafa verið hækkuð
heimild til úreldingarstyrkja úr
Hagræðingarsjóði þar sem útgerðin
hefur sjálf lagt til 500 milljónir á
undanförnum árum en það gæfi
mönnum nú nýtt tækifæri til að
hverfa frá útgerð ef þeir .kysu að
gera það. Því er hins vegar slegið
á frest,“ sagði hann.
Gengisfelling ekki til bjargar
sjávarútvegi
Kristján sagði að gengisfellingin
væri aðeins aðlögun á kaupgetu
þjóðarinnar að breyttum aðstæðum
fremur en að með því væri verið
að bjarga sjávarútveginum. „Við
eigum við þann vanda að stríða að
við höfum of mikla framleiðslugetu
miðað við þann fisk sem við megum
veiða. Það er mjög erfitt að taka á
því vandamáli en ég sé ekki að
Þróunarsjóðshugmyndin geti komið
að gagni. Við gerum okkur til dæm-
is grein fyrir því að við þurfum
ekki á því að halda í dag að reka
tvo togara frá Bolungarvík eða
frystihúsið þar miðað við þessar
veiðiheimildir. Samt sem áður eru
stjórnvöld að stuðla að því að koma
þeirri framleiðslugetu á á ný og það
skil ég vel vegna aðstöðu fólksins
í Bolungarvík og tel að hjá því verði
ekki komist. Það sýnir okkur í hnot-
skum að þessi Þróunarsjóður kaup-
ir ekki frystihús eða fiskiskip á
stöðum þar sem atvinnulífið byggist
allt á þeim afla sem dreginn er úr
sjónum. Ég tel að væntingar sem
menn eru að gefa í þeim efnum séu
óraunhæfar," sagði Kristján.
Tilaga Hafrann- Leyfilegur
sóknastofnunar heildarafli
Tegund lestir lestir
Þorskur 150.000 155.000
Ýsa 65.000 65.000
Ufsi 75.000 85.000
Karfi 80.000 90.000
Grálúða 25.000 30.000
Skarkoli 10.000 13.000
Síld 90.000 100.000
Loðna 702.000 702.000
Humar 2.200 2.400
Innfj.rækja 5.000 5.000
Úthafsrækja 40.000 45.000
Hörpudiskur 9.800 9.800
Leyfileg-ur heildarafli
Sjávarútvegsráðherra gaf í gær út reglugerð um veiðar í atvinnu-
skyni fyrir komandi fískveiðiár, sem hefst 1. september og lýkur 31.
ágúst 1994, og að undangenginni umfjöllun í ríkisstjórn á sunnudag
ákvað sjávarútvegsráðherra leyfilegan heildarafla helstu fisktegunda á
næsta fískveiðiári. Heildaraflamark þorsks verður 155 þúsund lestir, en
vegna ákvæða um veiðar krókabáta er gert ráð fyrir að þorskaflinn á
næsta fískveiðiári verði 165 þúsund lestir sem er 15 þúsund lestum
meiri en tillögur Hafrannsóknarstofnunar gerðu ráð fyrir.
Ekki nóg gert
Hann sagðist einnig telja að með
ákvörðun um heildarafla næsta
fiskveiðiárs væri ekki nóg að gert
til verndunar fiskistofnanna og að
í framhaldi af þessu þyrfti að taka
ákvörðun um að loka ákveðnum
uppeldissvæðum þorsks fyrir Norð-
ur-, Vestur- og Austurlandi til að
koma í veg fyrir smáfiskadráp.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra um aflasamdráttinn
Veigamikið skref til að
byggja upp þorskstofninn
4 milljarða lántaka svo Þróunarsjóður geti hafið starfsemi
ÞORSTEINN Pálsson sjávarút-
vegsráðherra segir að hraðað
verði töku fjögurra milljarða
króna láns sem Þróunarsjóður
sjávarútvegsins eigi að fá til ráð-
stöfunar og afgreiðsla frumvarps
um stofnun sjóðsins verði for-
gangsmál við upphaf þings í haust
svo sjóðurinn geti tekið sem fyrst
til starfa til að létta byrðar fyrir-
tækja sem sitji uppi með of mikla
fjárfestingu í veiðiskipum eða fisk-
vinnsluhúsum. „Við væntum þess
að geta afgreitt þróunarsjóðs-
frumvarpið strax í byijun þings
og þá á lántakan að verða tilbúin
svo sjóðurinn geti byijað að starfa
um leið og lagasetningin hefur
verið afgreidd frá Alþingi,“ segir
Þorsteinn.
Þorsteinn sagði að niðurstaða ríkis-
stjórnar um heildarafla á næsta fisk-
veiðiári væri í fullu samræmi við þær
tillögur sem hann hefði lagt fyrir rík-
isstjórnina. „Ég tel að þetta sé mjög
veigamikið skref til þess að mæta
erfiðum aðstæðum sem þjóni þeim
tilgangi að byggja þorskstofninn upp
á ný, sem hlýtur að vera meginmark-
mið okkar,“ sagði hann.
Afli smábáta takmarkaður
Aðspurður hvort gerðar verði sér-
stakar ráðstafanir til þess að aflinn
færi ekki fram úr settu marki sagði
Þorsteinn að gert væri ráð fyrir að
byggt verði á þeim frumvörpum sem
legið hefðu fyrir í vor og ríkisstjórnin
Þorsteinn Pálsson segir að mik-
ilvægast sé að byggja þorskstofn-
inn upp.
hafði samþykkt varðandi afla smábát-
anna. „Sú aflaaukning sem gert er
ráð fyrir að smábátarnir fái miðað
við núgildandi lög mun lúta þeim tak-
mörkunum sem frumvarpið frá í vor
gerði ráð fyrir. Ella þarf að koma til
meiri skerðingar á aðra báta og tog-
ara,“ sagði hann.
Sjávarútvegsráðherra sagði að til
lengri tíma litið hefðu ákvarðanir út-
gerða að geyma kvóta á milli fiskveið-
iára ekki áhrif á aflamarksheimildirn-
ar. „Þar er um að ræða svipaða tölu
frá einu ári til annars að jafnaði. Til
lengri tíma litið á þessi geymsluréttur
ekki að skekkja myndina eða hafa
áhrif á fiskverndunina," sagði hann.
Jöfnunaraðgerðir
Þorsteinn sagði að hliðarráðstafan-
irnar sem ákveðnar hefðu verið vegna
aflasamdráttarins fela í sér annars
vegar jöfnunaraðgerðir til að mæta
niðurskurðinum og hins vegar væri
þeim ætlað að bæta rekstrarstöðu
sjávarútvegsfyrirtækjanna.
„Ég gerði tillögu um að Hagræð-
ingarsjóðurinn yrði allur notaður til
jöfnunar, sem felur í sér að engin ein
útgerð á að verða fyrir meiri skerð-
ingu en sem nemur rúmlega 9% á
milli ára. Ég tel nauðsynlegt að beita
slíkum jöfnunaraðgerðum þegar við
stöndum frammi fyrir svo miklum
niðurskurði sem enginn sá fyrir þegar
menn lögðu af stað með fiskveiði-
stjórnunarkerfið," sagði hann.
Þorsteinn sagði einnig að gengis-
breytingin styrkti rekstrarstöðu sjáv-
arútvegsins talsvert. Þá sagði hann
að skuldbreytingar hjá Atvinnutrygg-
ingadeild Byggðastofnunar og hjá
Fiskveiðasjóði fælu í sér mikla hag-
ræðingu að því er greiðslustöðu sjáv-
arútvegsfyrirtækjanna varðaði sem
gæti létt af þeim um tveimur milljörð-
um kr. á hvoru ári.
Afborgunum lána 1994 og 1995 frestað og lánstími verður lengdur
Greiðslubyrði talin geta
minnkað um 4 milljarða
MEÐAL aðgerða sem ríkissljómin hefur ákveðið er að færa allar afborg-
anir af lánum Atvinnutryggingadeildar Byggðastofnunar til sjávarútvegs-
fyrirtækja á næsta og þaraæsta ári aftur fyrir aðrar afborganir og láns-
tími lánanna verði lengdur um fjögur ár. Eru þær upphæðir áætlaðar
um 800 miiy. kr. á hvoru ári. Ríkisstjórnin mun beina þeim tilmælum
til Fiskveiðisjóðs að hluti afborgana verði færður til á hliðstæðan hátt.
Er rætt um að heimilt verði að breyta helmingi afborgana af lánum hjá
Fiskveiðasjóði með þessum hætti en það er talið kosta sjóðinn 1.200 til
1.400 miiyónir kr. á hvoru ári um sig. Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins þyrfti sjóðurinn að afla þeirrar fjárhæðar með erlendri lántöku
til þess að greiða niður eldri lán þar sem innborgunum til sjóðsins er
frestað.
Þá verða skuldbreytingar lána hjá
Byggðastofnun og í Ríkisábyrgðasjóði
einnig athugaðar í þessu samhengi.
Ríkisstjómin áætlar að frestun af-
borgana af lánum muni minnka
greiðslubyrði fyrirtækja í sjávarútvegi
um 1.800 til 2.000 milljónir hvort ár
1994 og 1995.
Friðrik Sophusson segir að Ríkis-
ábyrgðasjóður eigi nokkur útistand-
andi lán og verði skoðað með hvaða
hætti hann geti tekið þátt í skuld-
breytingunum.
800 millj. á ári hjá
Atvinnutryggingadeild
Að sögn Guðmundar Malmquist,
forstjóra Byggðastofnunar, verður
þetta framkvæmt nú með sama hætti
og þegar ákveðnar voru sams konar
skuldbreytingar hjá sjávarútvegsfyrir-
tækjum í ársbyijun árið 1992 eða með
sérstökum samningum en þá voru
afborganir áranna 1992 og 1993
færðar aftur fyrir aðrar afborganir
og lánstími lengdur um fjögur ár.
Sagði hann að þessar aðgerðir næðu
til allra sjávarútvegsfyrirtækja sem
skulduðu hjá Atvinnutryggingadeild-
inni og myndu nema 700-800 millj.
kr. á ári.
„Þessar afborganir eru ekki farnar
að falla á fyrirtækin nema í mjög litl-
um mæli og þannig séð breytir þetta
ósköp litlu,“ sagði Guðmundur að-
spurður um áhrif þessara ráðstafana
fyrir sjóðinn.
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra segir að skuldbreytingar hjá
Atvinnutryggingadeildinni hafi áhrif
á getu sjóðsins til að takast á við ný
verkefni en honum er ætlað að renna
inn í Þróunarsjóð sjávarútvegsins við
stofnun hans. „Það má búast við því
að þessar skuldbreytingar geti að ein-
hveiju marki tafið fyrir hinu nýja hlut-
verki í Þróunarsjóðnum sem er að
liðka til fyrir úreldingu fiskvinnslu-
húsa og fískiskipa. Hins vegar verður
engin breyting á gagnvart ríkissjóði
því gert er ráð fyrir því í samningnum
um Þróunarsjóðinn að ríkissjóður yfir-
taki um 900 milljónir af skuldbinding-
um sjóðsins en höfuðstóll hans er tal-
inn vera neikvæður um 1.500 til 1.800
milljónir," sagði Friðrik. Hann sagði
að hins vegar ætti eftir að skoða sér-
staklega þá fjögurra milljarða lántöku
til Þróunarsjóðsins sem rætt hafí ver-
ið um í ríkisstjóm í vetur en það mál
sé ekki frágengið.
Sértækar aðgerðir í
Byggðastofnun
Byggðastofnun er stór kröfuhafí
gagnvart sjávarútveginum og sagði
Guðmundur að stöðugt væri verið að
vinna að skuldamálum viðskiptavina
í stofnuninni. Sagði hann að engin
ákvörðun hefði verið tekin um skuld-
breytingar hjá Byggðastofnun í
tengslum við ákvarðanir ríkisstjómar-
innar. Þar væru aðgerðirnar sértækar
og sagðist hann eiga von á að farið
yrði að skoða þau mál með haustinu.
„Það yrði aldrei farið út í að fresta
öllum afborgunum hjá Byggðastofn-
un. Það verður hvert mál fyrir sig
tekið fyrir,“ sagði hann.
2,8 miHjarðar lyá Fiskveiðasjóði
Stjórnarfundur verður haldinn í
Fiskveiðasjóði f dag þar sem taka á
ákvörðun um hvort farið verður að
tilmælum ríkisstjórnarinnar. Að sögn
Þorsteins Pálssonar sjávarútvegsráð-
herra er reiknað með að fyrirtæki sem
skulda sjóðnum geti sótt um skuld-
breytingu með þessum hætti fyrir
helmingi afborgana lána sjóðsins. Um
er að ræða rúmlega 1.400 milljónir
króna á hvoru árinu um sig, að sögn
Kristjáns Ragnarssonar, formanns
LÍÚ en hann á sæti í stjóm sjóðsins.
Alls yrði því um að ræða heimild til
skuldbreytinga fyrir allt að 2,8 millj-
örðum kr. á næstu tveimur ámm hjá
sjóðnum
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins á Fiskveiðasjóður í vanda
vegna ijármögnunar slíkra aðgerða.
Er talið útilokað að fjármagna slíka
aðgerð með öðmm hætti en lántöku
sem gæti numið allt að 20 milljónum
dollara (um 1.400 millj. ísl. kr.) á
hvom ári um sig en sjóðurinn mun
ekki sækjast eftir breytingum á er-
lendum lánssamningum sjóðsins. Skv.
upplýsingum blaðsins en nokkur
óvissa sögð á um hvort tækist að afla
alls þessa lánsfjár á ámnum 1994 og
1995 því lánsþol lítils sjóðs sé tak-
mörkunum háð í augum erlendra lána-
stofnana.
Dregið úr útlánum til
skipakaupa
Aðspurður hvort sjóðurinn þyrfti að
fjármagna skuldbreytingamar með er-
lendum lántökum svaraði Kristján
Ragnarsson að eiginfjárstaða Fisk-
veiðasjóðs væri traust en hann yrði að
bregðast við með því að draga saman
seglin i útlánum, taka upp strangari
útlánareglur og draga úr starfseminni.
„Við munum ekki kaupa ný skip við
þessar aðstæður eða byggja ný fisk-
vinnsluhús. Sjóðurinn þarf að beina
orku sinni að því að láta þessa grein
lifa. Hagsmunir hans byggjast á að
viðskiptamenn hans geti lifað þessa
erfiðleika," sagði hann. Benti Kristján
þó á, að stór hluti útgerðarinnar væri
skuldlaus við Fiskveiðasjóð og þar yrði
því ekki hægt að hafa nein afskipti til
skuldbreytinga.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
ÓLAFURÞ. STEPHENSEN
Er Þróimarsjóður
orðinn margnota
efnahagsaðgerð?
ÁKVÖRÐUN um að koma Þróun-
arsjóði sjávarútvegsins á laggirn-
ar var þáttur í efnahagsaðgerð-
um ríkissljórnarinnar í nóvember
á síðasta ári. Stofnun sjóðsins
átti að stuðla að úreldingu skipa
og fiskvinnsluhúsa í því skyni að
draga úr umframafkastagetu í
sjávarútvegi. Þrátt fyrir yfirlýs-
ingar ráðherra ríkisstjórnarinn-
ar á þeim tíma var ekkert frum-
varp um sjóðinn lagt fyrir Al-
þingi og sjóðurinn er óstofnaður.
Nú grípur ríkissljórnin á ný til
efnahagsaðgerða vegna niður-
skurðar þorskafla. Samkvæmt
yfirlýsingu ríkissljórnarinnar er
hluti af aðgerðunum að leggja
áherzlu á að koma frumvarpinu
um Þróunarsjóð i gegnum Al-
þingi strax og það kemur saman
í október. Menn spyija kannski
hvort Þróunarsjóðurinn — eða
loforð um stofnun hans — sé orð-
inn margnota efnahagsaðgerð,
sem nota megp í hvert skipti sem
gengið er fellt. Ef betur er að
gáð, er þó um það að ræða í þetta
sinn að verið er að bjarga Þróun-
arsjóðnum úr þeirri sjálfheldu,
sem hann var kominn í með því
að Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra tengdi frumvarpið
um hann við frumvarp um stjóra-
un fiskveiða.
Stofnun Þróunarsjóðs var sú af
efnahagsaðgerðunum í nóvember,
sem margir bundu mestar vonir við,
enda á sjóðurinn að taka á þeim
aðkallandi vanda, sem er offjárfest-
ing og alltof mikil afkastageta í
sjávarútveginum. Flestir bjuggust
við að sjóðurinn yrði stofnaður fljót-
lega, enda fjallaði yfirlýsing sú, sem
ríkisstjórnin hafði gefið, um „að-
gerðir“ sem hefðu verið „ákveðnar"
en ekki áform eða hugmyndir um
aðgerðir.
„Án ástæðulausrar tafar“
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra sagði á Alþingi í nóvember
að efnahagsaðgerðir stjórnarinnar,
að meðtöldum þeim árangri, sem
ætti að nást með stofnun Þróunar-
sjóðsins, ættu að bæta stöðu sjávar-
útvegsins um 6%. Á þeim tíma var
varla hægt að skilja ráðherrann
öðru vísi en svo að stofna ætti sjóð-
inn fljótlega.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
lét einnig í það skína að stutt væri
í að Þróunarsjóðurinn hæfi starf-
semi og sagði í þingræðu í nóvem-
ber: „Frumvarpið um Þróunarsjóð-
inn mun koma fram á eðlilegum
tíma og án ástæðulausrar tafar.“
Þráttað um þróunargjald
Vonir um að frumvarpið kæmi
fram fyrir áramót urðu hins vegar
að engu. Annars vegar var ágrein-
ingur milli stjórnvalda og fulltrúa
sjávarútvegsins um hvort veita ætti
vaxtaafslátt af lánum til sjóðsins
og hins vegar þráttuðu þeir Þor-
steinn Pálsson og Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra
mánuðum saman um fyrirkomulag
þróunargjaldsins, sem á að leggja
á aflakvóta til þess að afla sjóðnum
tekna. Sjávarútvegsráðherra vildi
að um hámarksgjald yrði að ræða,
en utanríkisráðherra vildi ákveða
lágmarksgjald, til þess að hægt yrði
að auka gjaldtöku þegar fram liðu
stundir og standa þannig undir
miklum skuldbindingum, sem sjóð-
urinn myndi fyrirsjáanlega takast á
hendur vegna stórfelldrar úrelding-
ar. Deilum ráðherranna lyktaði loks
undir vorið með samkomulagi um
1.000 króna lágmarksgjald á hvert
tonn þorskígilda. Drög að frumvarpi
um Þróunarsjóðinn voru samþykkt
í ríkisstjórninni 2. apríl.
Tenging við fiskveiðistjórnun
Þrátt fyrir að samkomulag væri
um Þróunarsjóðinn í ríkisstjórn og
að ekki heyrðust mótmælaraddir úr
stjórnarliðinu, var frumvarpið ekki
lagt fyrir Alþingi. Þorsteinn Pálsson
sjávarútvegsráðherra ákvað að
tengja saman framlagningu þriggja
frumvarpa um sjávarútvegsmál; um
fiskveiðistjórnun, afnám Verð-
jöfnunarsjóðs og um Þróunarsjóð-
inn. Þegar upp kom ágreiningur um
ákvæði varðandi veiðar smábáta í
fiskveiðistjórnunarfrumvarpinu, lét
Þorsteinn frumvarpið um Þróunar-
sjóð því stranda á þeim ágreiningi.
Sú ákvörðun var pólitísk fremur en
efnisleg, því að smábátaveiðar
tengjast lítið eða ekkert hlutverki
Þróunarsjóðsins.
Á ríkisstjórnarfundinum á sunnu-
dag, þar sem ákvarðanir voru tekn-
ar um aflaheimildir, gengisfellingu
og fleira, var ákveðið að losa Þró-
unarsjóðinn úr viðjum ágreinings
um stjórnun smábátaveiða, og sam-
þykkt að afgreiða frumvarpið um
sjóðinn „sem sjálfstætt þingmál og
forgangsmál“. Jafnframt ákvað
ríkisstjórnin að gera nú þegar ráð
stafanir til að afla fjár til sjóðsins,
þannig að hann geti hafið starfsemi
þegar og hann hefur lagaheimild
til. Davíð Oddsson forsætisráðherra
orðaði það svo í samtali við Morgun-
blaðið í gær að með þessu hefði
verið „samið upp á nýtt“ milli stjóm-
arflokkanna um að „flýta“ Þróunar-
sjóði. í raun er þó aðeins verið að
koma í veg fyrir að málið tefjist í
mikið meira en ár vegna deilna
stjórnarliða um önnur málefni.
Alþýðuflokksmenn vildu
bráðabirgðalög
Alþýðuflokksmenn hafa talið að
vegna ástandsins í sjávarútvegi beri
brýna nauðsyn til að koma Þróunar-
sjóðnum á laggirnar þegar í stað
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkis
ráðherra segir á öðrum stað í Morg-
unblaðinu í dag að hann hafí verið
tilbúinn að setja bráðabirgðalög um
sjóðinn og hafa gengisfellinguna
minni en ella. Hann hafi hins vegar
orðið að lúta í lægra haldi fyrir
andstæðum sjónarmiðum.
Þróunarsjóðurinn kemst því i
fyrsta lagi á laggirnar í október og
hefst handa við að kaupa skip og
hús af illa stöddum fyrirtækjum
Margir munu telja það vonum
seinna, að sjóður sem ákveðið var
að stofna í nóvember, taki til starfa
ellefu mánuðum síðar. Og hver veit
nema Þróunarsjóðurinn verði inn
lyksa í einni deilu enn í stjórnarlið-
inu og verði partur af næstu efna
hagsaðgerðum.