Morgunblaðið - 29.06.1993, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚNÍ 1993
<
á
<
<
4
4
4
í
I
I
I
4
39
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að mæta aflasamdrætti
Anna Öl. Biömsson
Tvíeggjað
fyrir út-
gerðina
„Við gengisfellinguna hefur
greinilega verið farið eins
langt og hægt var innan
ramma kjarasamninga, en
engu að síður er þetta klár
launaskerðing, sem kemur sér
illa,“ sagði Anna Ólafsdóttir
Björnsson, þingmaður Kvenna-
lista. „Spurningin er svo hvort
og hvað þetta hjálpar upp á
sakirnar — þetta er tvíeggjað
fyrir útgerð sem skuldar stórfé
í erlendri mynt og þetta er í
raun dropi í hafið miðað við
verðlækkun á útflutnings-
mörkuðum.“
Auk þess sagði Anna mikilvægt
að vel yrði spilað úr gengisbreyt-
ingunni milli einstakra gjaldmiðla,
bæði með tilliti til hlutfallslegra
breytinga þeirra á milli og með
tilliti til verðbreytinga á afurða-
mörkuðum.
„Varðandi aflaheimildimar er
ég sammála því að það sé farið
gætilega, því það hefur sýnt sig
að við höfum verið á ystu nöf. En
þetta þýðir jafnframt það, að af-
leiðingamar geta orðið hrikalegar
víða út um land. Þessa hugsun
verður að hugsa til enda, en ég
held samt sem áður að þetta sé
óhjákvæmilegt. Spumingin er líka
hversu mikið verður flutt milli ára
af aflaheimildum. Ég er hrædd
um að stóru útgerðirnar hafi verið
að geyma sér mun meira magn
en gert hefur verið ráð fyrir, en
skerðingin hjá krókaleyfisbátun-
um er alveg svakaleg.“
Anna sagðist telja að skuld-
breytingar þær er felast í aðgerð-
um ríkisstjómarinnar séu nauð-
synlegar. „Ég vona ég geti alveg
tekið undir þá leið sem þar er far-
in og vona að þetta komi ekki of
seint. Það er eins og ríkisstjómin
sé núna fyrst að horfast í augu
við að það þurfti að gera eitthvað
af þessu tagi og spurningin er síð-
an hvað eigi að gera til að styrkja
stöðu fyrirtækjanna eftir tvö ár.
Það verður að gera eitthvað í
millitíðinni — það þarf að fara að
beina kröftugu skipunum út fyrir
landhelgina og leita að nýjum mið-
um og nýjum möguleikum."
Að vissu leyti eru áform ríkis-
stjómarinnar varðandi Þróunar-
sjóð góðra gjalda verð, að sögn
Önnu. „En að fara setja þetta sem
skattlagningu á sjávarútveginn
eins og hann stendur núna, er
dæmi sem gengur ekki upp. Ég
held að við sjáum þessar hug-
myndir með öðmm hætti í haust,
ef nokkmm dettur í hug að koma
einhveiju svona í gegn. Auðvitað
er þörf á einhvers konar sjóði, en
ég held að þessi útfærsla sé and-
vana fædd.“
Formaður SF
Gátum ekki
reiknað með
víðtækari
aðgerðum
„MIÐAÐ við þær þröngu að-
stæður sem nú eru þá gátum
við ekki reiknað með því að
aðgerðir ríkissljórnarinnar
yrðu víðtækari en þetta og það
hefði ekki verið sanngjarnt að
gera það,“ segir Arnar Sigur-
mundsson, formaður Samtaka
fiskvinnslustöðva. Hann segir
gengisbreytingarnar þýða 5,5
til 6 milljarða í auknar tekjur
fyrir sjávarútveginn, en á móti
muni erlendu skuldirnar
hækka um 5 milljarða við
breytingarnar.
Arnar sagði að samkvæmt ný-
legum útreikningum Samtaka
fískvinnslustöðva væri hallinn á
fískvinnslunni svipaður og meðal-
talshallinn í sjávarútvegi, eða um
9%. Með því að taka efnahagsað-
gerðir ríkisstjórnarinnar með í
dæmið, og þá gengisbreytinguna
fyrst og fremst og áhrif hennar á
nokkra kostnaðarliði, þá virtist að
hallinn færi í tæplega 5%. Hann
sagði að þegar stöðumat fisk-
vinnslunnar yrði síðan reiknað út
með nýju fískveiðiári og ef afurða-
verð yrði þá svipað og nú, þá
væri viðbúið að hallinn færi í
8%-8,5%.
Hjálpar þeim sem
standa sæmilega
„Útflutningur sjávarafurða er
um 70 milljarðar og miðað við
heilt ár má reikna með því að
gengisbreytingin færi á bilinu 5,5
til 6 milljarða í auknar tekjur fyrir
sjávarútveginn. Skuldimar hækka
auðvitað líka, en sjávarútvegurinn
skuldar um 60 milljarða í erlendum
lánum og 40 milljarða í innlendum,
og það þýðir að eriendu skuldimar
hækka um 5 milljarða við þessar
breytingar. Það er hins vegar ekki
sanngjarnt að taka þessa skulda-
hækkun sem eitt skipti því
tekjumar halda áfram að vera
hærri ár eftir ár og því ekki
sanngjamt að leggja þessar tölur
að líku. Þetta hjálpar miklu minna
þeim fyrirtækjum sem skulda mest
og þá mikið í erlendu, en það er
ekki spurning að þessi aðgerð
hjálpar þeim dálítið sem standa
sæmilega vel,“ sagði Arnar.
Lenging lána ánægjuleg
Hann sagði ánægjulegt hvemig
tekið væri á málum varðandi leng-
ingu lána í Atvinnutryggingasjóði,
Byggðastofnun og væntanlega í
Fiskveiðasjóði, en fresting afborg-
ana í sjávarútvegi sem talið væri
að næmi um 4 milljörðum á næstu
tveimur ámm skipti mjög miklu
máli. „Við gemm okkur grein fyrir
að það eru ekki endilega öll fyrir-
tæki í sjávarútvegi sem fá þessa
lánalengingu, og eins og áður
verða gerðar ákveðnar kröfur til
fyrirtækjanna, en mikill meirihluti
fyrirtækja ætti þó að komast þar
í gegn.“
*
Olafur R. Grímsson
Gamaldags
leið gengis-
fellingar og
sjóðasukks
„ÞESSAR aðgerðir valda von-
brigðum. Hér hefði þurft að
fara í víðtækar og fjölbreyttar
aðgerðir til að koma nýjum
krafti i atvinnulífið og styrkja
sóknarmöguleika, ekki bara
sjávarútvegsins, heldur iðnað-
arins, ferðaþjónustunnar og
fjölmargra annarra atvinnu-
greina þannig að hagvöxtur á
íslandi gæti á ný orðið jákvæð
stærð,“ sagði Ólafur Ragnar
Grímsson, formaður Alþýðu-
bandalagsins. „Þetta var ekki
gert. í staðinn er farin gamal-
dags leið hefðbundinnar geng-
isfellingar og smávegis sjóða-
tilfærslna í stíl við það sem
Davíð Oddsson gaf fyrir
nokkrum misserum nafnið
sjóðasukk.“
Ólafur sagði að skoða hefði
mátt gengisfellinguna í samhengi
við fjölþættari aðgerðir til hjálpar
atvinnulífinu. Koma þyrfti hag-
kerfinu í gang með áhættufjár-
magni, til dæmis með betri nýt-
ingu markaðssambanda í sjávarút-
vegi, skipaflota og tækniþekkingu
í samvinnu við önnur ríki um sjáv-
arútveg í öðrum heimsálfum. „Ef
við höldum áfram að hugsa þann-
ig að þorskurinn einn sé forsenda
efnahagkerfísins á íslandi, þá
verður þetta áframhaldandi hnign-
un. Við getum ekki byggt hagþró-
un framtíðarinnar á þorskinum
eingöngu, heldur á þekkingu,
markaðskunnáttu, tæknikunn-
áttu, og því mannviti sem við eig-
um í hinu víðtæka vinnuafli hér á
íslandi. Þjóðir sem þurfa að skerða
ákveðnar auðlindir fara inn á þær
brautir að virkja aðrar til sóknar.“
„Það eina sem er í yfírlýsingu
ríkisstjómarinnar í átt að breyt-
ingum er þessi gamla hugmynd
um þróunarsjóðinn. Það var hug-
mynd sem þeir seftu fram í tengsl-
um við síðustu gengisfellingu, fýr-
ir átta mánuðum síðan. Ef einhver
alvara er á bakvið þróunarsjóðinn,
þá hefði átt að kalla þingið saman
núna og afgreiða þróunarsjóðs-
framvarpið nú í júlíbyijun, þannig
að sjóðurinn gæti tekið strax til
starfa og verið kominn í fullan
gang áður en næsta fiskveiðiár
hefst, til að skapa grandvöll fýrir
að taka á hagræðingu og úreld-
ingu í sjávarútvegi áður en afla-
samdrátturinn kemur til fram-
kvæmda."
Steingrímur
Hermannsson
Of lítið og
of seint
„ÉG óska ríkisstjóminni til
hamingju með að vera komin
inn á sértækar aðgerðir og
ýmislegt sem við gerðum áður
og var talið af hinu versta,“
sagði Steingrímur Hermanns-
son, formaður Framsóknar-
flokks. „Ég held að það hafi
verið ólijákvæmilegt að grípa
til aðgerða. Hins vegar held
ég að þetta sé bæði of lítið og
komi alltof seint og ég óttast
að áframhaldandi halli í út-
gerðinni upp á 4-5% kalli bara
á nýja gengisfellingu ef ekki
verður fleira gert.“
Aðspurður sagði Steingrímur
gengisfellinguna í sjálfu sér hafa
þurft að vera meiri hefði hún átt
að veita fiskvinnslunni hagnað.
Staðreyndin væri hins vegar sú,
að erlendar skuldir takmörkuðu
mjög gagn af gengisfellingu. „Mér
þykir hins vegar leitt að sjá að
það er ekki gerð tilraun til að
lækka vexti,“ sagði hann, og
kvaðst telja að vextir yrðu að
lækka um 2-3 hundraðshlutastig.
Steingrímur sagðist ekki telja
að unnt hefði verið að komast hjá
kvótaskerðingu, enda hafi spá
fískifræðinga gefíð tilefni til slíkr-
ar skerðingar. Þá sagði hann tíma
til kominn að efna loforð sem gef-
ið hafi verið í fyrra um úthlutanir
á kvóta Hagræðingarsjóðs.
Aðspurður um áhrif skuldbreyt-
inga sem felast í aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar sagði Steingrímur
allt hjálpa til í þessu sambandi.
„Það hjálpar allt. En hvað var það
sem forsætisráðherra talaði svo
mikið um fortíðarvandann — við
gerðum svipað 1989, með skuld-
breytingum og lengingu lána. Þá
var það allt talið af hinu versta
og kallað fortíðarvandi. En það
er ekki mitt að gagnrýna það —
þeir era að gera svipaða hluti og
við vorum að gera þá, en ganga
að mínu mati ekki nærri nógu
langt. Ég sakna þess líka að sjá
ekkert til þess, að stuðlað sé að
nýsköpun í atvinnulífinu, koma
nýjum greinum af stað, o.s.frv.
Svo ég held að það þurfi miklu
meira til, þótt ég gagnrýni það
ekki sem hefur verið gert, eins
langt og það nær.“
Þá sagði Steingrímur að það
væri margt í fyrirhuguðum þróun-
arsjóði sjávarútvegsins sem hann
gæti stutt, þótt hann teldi mega
hugsa meira um gjaldtökuna til
fjármögnunar sjóðinum áður en
lengra væri haldið, því það væri
ljóst að hún myndi íþyngja grein-
inni.
Framkvæmdast. SI
Getumekki
annað en
verið sáttir
FULLTRÚAR Sjómannasam-
bands íslands telja rétt að við
ákvörðun um heildarafla sé
farið eftir tillögum Ilafrann-
sóknastofnunar, að sögn Hóim-
geirs Jónssonar framkvæmda-
stjóra sambandsins. „Þarna
sýnist okkur það vera gert að
mestu leyti, þannig að við get-
um ekki annað en verið sáttir
við það þótt þarna sé um veru-
lega skerðingu að ræða fyrir
sjómenn. Við gerum okkur
fulla grein fyrir því,“ sagði
Hólmgeir.
„Markmiðið hlýtur að vera að
byggja upp fiskistofnana og við
sjáum ekki aðra leið en að tak-
marka aflann," sagði Hólmgeir.
Hann sagði aðspurður að sú hætta
væri þó fyrir hendi að atvinnu-
leysi ykist meðal sjómanna vegna
aflasamdráttarins og sagði að þess
væri þegar farið að gæta. „Mark-
mið fískveiðistjórnunarinnar hefur
verið að aðlaga stærð flotans að
afrakstursgetu fískistofnanna og
það hlýtur auðvitað að þýða að
flotinn minnki eitthvað sem leiðir
svo til fækkunar sjómanna,“ svar-
aði Hólmgeir.
Hann sagði að framkvæmda-
stjóm sjómannasambandsins
myndi fjalla um aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar í næstu viku. Hann
kvaðst ekki telja að ákvörðunin
um aflasamdrátt hefði bein áhrif
á viðræður samtakanna við við-
semjendur þess um gerð kjara-
samninga en aðilar urðu fyrir
skömmu sammála um að fresta
þeim viðræðum til hausts.
„í þeim viðræðum höfum við
fjallað um vaxandi tilhneigingu
útgerðarmanna til að láta sjómenn
taka þátt í kvótakaupum, sem við
teljum að samrýmist ekki samn-
ingum og lögum. Það ætlum við
að reyna að stöðva í haust og
beita til þess öllum brögðum en
þegar svona mikill aflasamdrrátt-
ur er ákveðinn má búast við að
það verði ennþá stærra vandamál
en verið hefur," sagði Hólmgeir.
Formaður FÍI
Við hefð-
um kosið ó-
breytt gengi
GUNNAR Svavarsson, formað-
ur Félags íslenzkra iðnrek-
enda, segir að iðnaðurinn hefði
á heildina litið kosið að áfram
yrði fylgt óbreyttri gengis-
skráningu og verðbólgu haldið
mjög lágri. Þannig hefði mátt
lækka raungengi krónunnar til
lengri tima án þess að taka
kollsteypu.
„Þeir sem framleiða einkum til
útflutnings og þeir sem eru í hvað
harðastri samkeppni við innflutta
vöra hagnast kannski á gengisfell-
ingu en hættan er aftur á móti
sú að kaupmátturinn mun dragast
saman og eftirspurnin minnka.
Þannig mun heildarmarkaðurinn
fyrir iðnvarning minnka," sagði
Gunnar.
Hóflegri verðlagsáhrif
Hann sagði að verðlagsáhrif
gengisfellingarinnar yrðu væntan-
lega hóflegri en oft áður. Slíkt
hefði einnig átt sér stað eftir síð-
ustu gengisfellingu í nóvember.
„Þetta er jákvæði punkturinn við
þessa breytingu, ef hægt er að
tala um jákvæða punkta," sagði
Gunnar. „Ef það stendur að laun
hækki ekki til lengri tíma, verður
það ekki til þess að auka verð-
bólgu. Auk þess er samkeppni svo
mikil hér á landi að menn munu
eftir föngum bíða með verðbreyt-
ingar. Auðvitað munu þó einhveij-
ir iðnrekendur þurfa að taka þenn-
an kostnað inn í vöruverðið. Erlend
aðföng hækka og þau era oft
40-50% af heildarkostnaði dæmi-
gerðs iðnfyrirtækis, sem flytur inn
hráefni og þarf að borga af fjár-
festingarlánum, sem eru að mestu
leyti í erlendri mynt.“
1 25. leikvika, 26.-27. júni 1993 |
Nr. Leikur: Röóin:
1. City - Brommap. - - 2
2. Gimo - Gefle - - 2
3. Kariskoga - Vasalund - - 2
4. Kiruna-Umeft 1 - -
5. Mjölby - Forward 1 - -
6. Morön - IFK Lulei - - 2
7. Stenungsund - GAIS - - 2
8. Tidaholm - Elfsborg - - 2
9. IFK TreUeborg - MjSUby 1 - -
10. Ulviker - Skövde - - 2
11. Vlnberg - Landskrona - - 2
12. Visby - Sirius 1 - - V
13. VSsterfts - Hanunarby - - 2
13 réttlr: 6.630 1 tr-
12 réttir: 370 1
11 réttir: [_ 0 1 kr.
10 réttir: [ 0 Jkr
HcildarvinningsuppharÖín:
77 milljón krónur