Morgunblaðið - 17.07.1993, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 1993
GUNNAR MAGNÚS Andrésson
og Victor Guðmundur Cilia opna
sýningar á verkum sínum í Ný-
listasafninu fdag. Félagarnir eru
nýliðar íiistahernum íslenska,
útskrifuðust báðir úr Myndlista-
og handíðaskólanum f fyrravor,
Gunnar úr fjöltæknideild og Vict-
or úr málaradeild. Verk þeirra
draga óhjákvæmilega dám af
uppfræðslunni og við fyrstu kynni
virðist ekki ofmælt að segja þau
ólfk. En fyrstu kynni draga oft upp
ranga mynd, eins og frekari sam-
anburður staðfestir.
Ounnar hefur hreiðrað um
sig í neðri sölum safnsins.
Efniviður hans er skorinn
við trog og hvorki'hefðbundinn né
hlýlegur; blóð, blý, cellulósafílter,
röntgegnmyndir og myndir teknar
í gegnum smásjá af blóðpunktum.
Hann líkir vinnunni við köfun inn
í örheim þar sem sýnishom eru
valin af gaumgæfni og þau síðan
stækkuð upp til athugunar. Út-
færslan er köld og rökræn en þeg-
ar áhorfandi veit að hráefni sumra
verkanna er blóð listamannsins
sprettur fram sálrænt drama af
óskilgreindum toga. En af hverju
þessi blóðtaka? „Ég byijaði að
vinna verkin með bleki en blóðið
hefur aðra áferð og sterkari tengsl
við það sem ég hafði í huga,“ seg-
ir Gunnar. „Jafnvel sú athöfn að
þurfa að fara á stofnun til að láta
sjúga úr sér blóð er þáttur í verk-
inu. Ég tek mið af sálrænum
tengslum efniviðar og forms. Að-
ferðin sjálf er kerfísbundin, nánast
vísindaleg. Ég set annars vega
blóðdílana á sellulósafilter með
nánast vélrænni nákvæmni, kanna
síðan tengsl þeirra innbyrðis, raða
þeim saman á ótal vegu og sé
hvar tilviljunin hefur gripið inn í
ferlið. Manni dettur í hug sólkerfi,
blóðrásarkerfi eða maurabú þegar
þessi regla er skoðuð. Hins vegar
ljósmynda ég dílana í gegnum
smásjá og varpa þeim á vegg með
skuggamyndavél. “
Hinn hluti sýningarinnar er
röntgenmyndir af víðkunnum
varningi og flöskulaga blýformum,
blýformin sjálf, ásamt negatífum
myndum af hliðstæðum útlínum
sem Gunnar segir minna sig á
smurlinga. Þama er yfirborðinu
stefnt gegn innihaldinu og að sögn
Gunnars hvarflar stundum að hon-
um að flokka verkin undir sálræn-
an formalisma eða neysluformal-
isma.
„Heildin er mikilvæg en býður
Victor og Gunnar:
Velta vöngum yfír samhverfum og hinu líf-
ræna ferli í sköpunarverkinu.
jafnframt upp endalausar viðbætur
og fjölföldun, hver bútur er ein-
stakur en jafnframt fjöldafram-
leiddur. Verkið - því ég álít þetta
vera eitt verk en ekki mörg - er
opið og það gengi ekki upp að slíta
eina mynd úr samhengi við aðrar.
Hugsanlega gætu þó sex til átta
myndir sagt nægilega mikið um
samhengið til að það rofnaði ekki.
Mér fínnst ákveðin fagurfræði
fólgin í taktbundinni endurtekn-
ingu, s.s. gluggaröð á blokk eða
eitthvað sambærilegt og dregst að
slíkum kerfum.
Múmíulögunin sem ég vel að
skoða er frekar líkamleg þótt hún
virðist afstrakt. Hönnun ilmvatns-
glasa var upphaflega fýrirmyndin.
Eg heillaðist af þeirri vinnu sem
lá að baki hönnun ilmvatnsglasa,
þar sem jafnvel sálfræðingar og
formfræðingar eiga hlut að máli.
Þversögnin er sú að framleiðend-
umir reyna að höfða til einstakl-
ingsins, bæði með formi glasanna
og með því að fullyrða í auglýsing-
um að þetta sé ilmurinn þinn, en
verksmiðjuframleiða síðan glösin
og selja í milljónatali. Á sama tíma
og lögunin er formalísk vísar hún
til líkamans eða fígúrunnar. Með
því að svipta þau öðru en hreinni
Iögun verða þau köld og fjarlæg,
eins og staðlaður umbúnaðurinn
undirstrikar. Sálrænu tengslin
skjóta aftur upp kollinum þarna,
og eins er með röntgenmyndirnar
og blýið. Með röntgenmyndunum
er náttúrulega verið að kafa inn í
vöruna, athuga hvort hún hafi eitt-
hvert innihald undir umbúðunum
og holdinu. Ljósmyndaverkin vísa
í sömu átt, því þau líkjast auglýs-
ingum vegna hágljáans á þeim.“
iífrænar samhverfur
Ovassverk Victors Guð-
mundar kveðast á milli
ramma og yfir gólfið. Við
fyrstu sýn gætu markmið hans og
inntak þótt frábrugðin smásjár-
skoðun Gunnars, en skyldleikinn
flýtur upp á yfirborðið þegar nær
dregur. Innan jafnstórra ramma
fer fram fagurfræðileg skreytni;
rætur, blómakrónur og regnhlífar
fléttast saman í formmjúk mynst-
ur. Öll eru samhverf, falin spegil-
lína liggur eftir þeim miðjum. Hug-
urinn leitar ósjálfrátt til svifgarð-
anna í Babýlon - sem enginn veit
hvernig litu út - eftir samlíkingu.
Og brátt vitrast gesti ástæðan fyr-
ir því að félagarnir ákváðu að sýna
saman; þeir eru báðir uppteknir
af vangaveltum um hliðstæður og
spegilmyndir, hugsa báðir í mynd-
röðum, stilla upp smæð andspænis
stærð og hafa áhuga á hinu líf-
ræna í næsta umhverfi sínu. Feg-
urðarskyn þeirra er aftur á móti
GÍTAR ER
KVENKYNS
EKKI ER talið að Ferdínand kon-
ungur af Aragóníu og ísabeila hin
kaþólska í Kastilíu hafi unnast
hugástum. En afkvæmi þeirra
voru mögnuð og miðuðu flest að
frekari valdi; spænski rannsókn-
arrétturinn, fundur Ameríku og
brottrekstur „trúvillinga", svo
nokkur séu nefnd. Og þau eru
fleiri, þó dult fari. Márar og sí-
gaunar, sem sættu ofsóknum á
Spáni vegna andstöðu sinnar við
kristni, flúðu til fjalla, m.a. til
Andalúsfu. Þeirtóku með sér
strengjahljóðfæri sem við þekkj-
um vel í dag; gítar er náði þroska
á 16. öld. Fiamenco varð út-
lagablús, þrungið trega, von, ást
i meinum og dauða fleynum, stutt
af klappi, dansi og angurværum
Ijóðlínum.
Oessi harmóður útlaga
hljómar í Listasafni Sigur-
jóns á þriðjudagskvöld í
flutningi Símons H. ívarssonar,
gítarleikara, og Hlífar Siguijóns-
dóttur, fiðluleikara, ásamt annarri
spænskri tónlist sem sótt hefur
innblástur þangað. Símon segir
það athyglisvert að þau tónskáld
spænsk sem náð hafa mestri
frægð, hafi nánast undantekninga-
laust sótt í hefðina. „Flamenco
verður seinna meir vinsælt utan
Spánar, og dregur þá að sér menn-
ingarstrauma og áhrif frá Kúbu
og Kolumbíu, svo eitthvað sé nefnt.
Flamenco-formið lifir áfram en
víkkar út, sorgin verður ekki leng-
ur einráð. Ég mun spila s.k. kon-
sert-flamenco þar sem teknir eru
nokkrir, ólíkir þættir úr hefðinni
og settir í eitt lag fyrir gítarinn.
Gítarleikarar spila yfirleitt alltaf
flamencoverk eftir sjálfa sig, ekki
fyrirfram samin af öðrum, og ég
blanda saman misþekktum laglín-
um og spila þær á eigin hátt. Sá
háttur getur breyst dag frá degi
og formið er því frjálst. Andartak-
ið ræður ferðinni og þannig fá lög-
in svipmót þess er spilar þau. Hin
verkin eru kortlögð fyrirfram og
fá að vera í þeirri mynd sem tón-
skáldin skildu við þau.“
gítar og fiðla
Fiðlan kemur til sögunnar. „Við
Hlíf höfum spilað saman í fleiri
ár en ég man í fljótu bragði,“ seg-
ir Símon. „Gítarinn er með frekar
stutta tóna og á auðvelt með að
skapa rytma, en fiðlan er með
langa, dragandi hljóma sem líkja
án erfiðismuna eftir mannsrödd-
inni, og samspil þeirra því áheyri-
legt. Af þessu leiðir að við höfum
þurft að útsetja flest þeirra laga
sem við spilum fyrir hljóðfærin.
Það er kunn staðreynd að spönsk
Símon H. ívarsson oo Hlíf Sigur-
ifinsdottir leikaverk eftir Pablo
de Sarasate, Granados, Albéniz
ogManuel de Falla í Listasafni
Siguriðns á briðiudagskvöld, auk
bess sem Símon leikur flam-
enco-tðnlist í eigin útsetningu.
♦
tónlist eftir t.d. Granados og Al-
béniz var samin fyrir píanó en fyr-
ir eyrum þeirra ómaði alltaf gítar-
tónninn. Tónlistin gengur því
snurðulaust upp á gítar og píanó-
verk þeirra sárasjaldan spiluð
nema á hann. Tilfellið er að mjög
lítið hefur verið samið fyrir gítar
og fiðlu sem er í mótsögn við það
hversu hljóðfærin henta hvort öðru
vel. Það er mikið til af verkum
fyrir gítar og flautu, en gítarinn
og fiðlan hafa ekki hlotið jafn
mikla náð fyrir augum tónskálda.
Ég skil ekki fullkomlega af hveiju.
Ein ástæðan er þó kannski sú að
þegar tónskáld velja sér einleiks-
hljóðfæri til að semja fýrir verður
píanóið gjarnan fyrir valinu. Það
er raunar ekki fyrr en á seinustu
árum sem tónskáld taka að semja
fyrir gítarinn án sérmenntunar, en
þá oft í samstarfi við gítarleikara.
Jafnvel þeir mörgu gítarleikarar
hérlendis sem numið hafa tónsmíð-
ar veigra sér við að glíma við hann.
Einn þeirra sagði mér að þegar
hann reyndi að semja fyrir hljóð-
færið flæktist hefðin fyrir og þau
verk sem hann hefði lært að spila
á árum áður. Gítarinn þykir ein-
hverra hluta vegna of flókinn í
einfaldleika sínum.“
skjaldbökuskeljar og
kattarstrengir
Lútan er oft nefnd til sögunnar
sem formóðir gítarsins. Má vissu-
lega greina skyldleika með þeim
en „lögun lútunnar virðist ekki
séflega hentug,“ segir Símon.
„Ávalt formið gerir það að verkum