Morgunblaðið - 02.10.1993, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 1993
Landssamband hjartasjuklmga
Örstutt afmæliskveðja
eftir Krislján
Benediktsson
Fyrir skömmu datt inn um bréfa-
lúguna hjá mér óvenju fallegt og
vandað rit. Þetta var afmælisrit
Landssamtaka hjartasjúklinga —
Velferð — en samtökin eru tíu ára
um þessar mundir. Þau voru stofn-
uð formlega hinn 8. október 1983.
Fljótt á litið mætti ætla að tíu
ára félagsskapur hefði ekki áorkað
miklu né markað djúp spor í samtíð-
ina. Við lestur afmælisritsins komst
ég hins vegar að hinu gagnstæða.
Þessi samtök hafa á stuttum tíma
komið ótrúlega miklu í verk til
hagsbóta fyrir hjartasjúklinga og
raunar samfélag okkar í heild.
Ekki þarf annað en að líta á
helstu markmiðin sem samtökin
settu sér í upphafi og bera þau
saman við árangurinn til að sann-
færast um að vel hefur verið að
verki staðið. Helstu markmiðin sem
sett voru í lögin í upphafi voru þessi:
a) Að sameina félagsmenn til
baráttu fyrir hagsmunamálum
hjartasjúklinga og gæta réttar
þeirra á öllum sviðum.
b) Að vinna að úrbótum á sviði
heilbrigðisþjónustu og bættri fé-
lagslegri aðstöðu hjartasjúklinga.
c) Að afla fjár sem varið er til
velferðarmála hjartasjúklinga og
hrinda í framkvæmd markmiðum
samtakanna.
d) Að efla rannsóknir og fræðslu
varðandi hjartasjúkdóma.
e) Að bæta aðstöðu og tækjakost
á sjúkrastofnunum til rannsókna
og lækninga á hjartasjúkdómum og
skapa aðstöðu til endurhæfingar.
Eins og framangreind upptalning
ber með sér var markið sett hátt í
upphafi. Mörgu hefur verið þokað
„Forystumenn þar á bæ
sáu strax að ekki mátti
sleppa hendinni af
þessu fólki. Nauðsyn-
legt var að veita því
rétta þjálfun til að öðl-
ast fyrri styrk og verða
fullgildir þjóðfélags-
þegnar að nýju. Sumir
munu kalla þetta for-
sjárhyggju. Hún er oft
æskileg og stundum
nauðsynleg eins og í
þessu tilfelli.“
áleiðis. Enn eru þó mörg og stór
verkefni sem bíða. Á þessum vett-
vangi má sífellt gera betur.
Kransæðatilfellum fækkar
Frá því var greint í fjölmiðlum
fyrir skömmu að kransæðasjúk-
dómar væru í rénum hér á landi.
Þetta eru vissulega ánægjuleg tíð-
indi. Til þessa liggja án efa fleiri
en ein ástæða. Sú veigamesta að
mínum dómi er sú mikla fræðsla
r sem á seinni árum hefur verið veitt
um eðli þessa sjúkdóms og það sem
einkum veldur honum. Þessi
fræðsla hefur gert fólk meðvitaðra
um hvað þarna er á ferðinni. Marg-
ir hafa því breytt lífsháttum sínum
til að reyna að forðast þennan vá-
gest með aukinni hreyfmgu og
heppilegu matarræði. Hér eiga
læknar stóran hlut að máli en einn-
ig Landssamtök hjartasjúklinga
sem hafa verið óþreytandi við að
brýna fyrir landsmönnum hvað beri
Við endurhæfingu er mikil áhersla lögð á útiveru og hreyfingu. Hér
má sjá svipmynd frá „lyartagöngu“ á leið úr Elliðaárdal.
Ný hjartaverndarrann-
sókn - helstu markmið
eftir Guðmund
Þorgeirsson
Um þessar mundir eru tímamót
í starfí Rannsóknarstöðvar Hjarta-
verndar. Nú hyllir undir lok sjötta
og síðasta áfanga hóprannsóknar,
sem hófst haustið 1967. Þótt mikið
starf sé enn óunnið í úrvinnslu
gagna og kynningu þeirra á innlend-
um og erlendum vettvangi er Iöngu
ljóst, að þessi rannsókn hefur veitt
mikilvægar upplýsingar um faralds-
fræði hjarta- og æðasjúkdóma á
íslandi og áhættuþætti þeirra, sem
og um ýmsa aðra sjúkdóma. Megn-
ið af þessum upplýsingum er ein-
göngu að fínna í gagnabanka
Hjartavemdar. Þær eru því mjög
hagnýtar og raunar ómetanlegar
fyrir íslenska heilbrigðisþjónustu.
Áð auki er fjölmargt í þessum gögn-
um, sem eykur almennan og þar
með alþjóðlegan skilning á eðli og
orsökum hjarta- og æðasjúkdóma.
Þegar lögð eru á ráðin um nýja
„Megnið af þessum
upplýsing’um er ein-
göngu að finna í gagna-
banka Hjartaverndar.
Þær eru því mjög hag-
nýtar og raunar ómet-
anlegar fyrir íslenska
heilbrigðisþjónustu.“
Hjartavemdarrannsókn hljóta
markmið hennar að mótast af þeim
árangri sem náðst hefur í rannsókn-
arstarfmu hingað til, bæði í öflun
hagnýtra íslenskra upplýsinga og í
framlagi til alþjóðlegrar þekkingar
á hjarta- og æðasjúkdómum. Fyrsta
markmið hinnar nýju rannsóknar
er því að fylgjast áfram með faralds-
fræði hjarta- og æðasjúkdóma á
íslandi og meta stöðu og þróun
hinna þekktu áhættuþátta, reyk-
inga, hækkaðs blóðþrýstings, blóð-
fitu o.s.frv. í samræmi við nýja
að gera til að halda hjartanu og
æðunum sem um það liggja í sem
bestu ástandi. Það getur enginn
sem ekki hefur reynt á sjálfum sér
skilið til fulls hvernigi það er fyrir
einstakling sem er á besta aldri og
vel á sig kominn að uppgötva allt
í einu að þýðingarmikil líffæri eins
og hjarta og æðar eru að gefa sig
og segja stopp. Að geta ekki lengur
gengið upp Bankastrætið í höfuð-
borginni nema með hvíldum og
hafa þó verið léttur á fæti og sann-
kölluð „íþróttafrík".
Samt er það nú svo að þetta
hafa margir þurft að reyna og
þekkingu þarf að kafa dýpra ofan
í alia þessa þætti, gera ítarlegri og
fyllri athuganir á fituefnaskiptum
en gerðar voru í fyrri rannsókninni,
rannsaka ýmsa þætti sem lúta að
háþrýstingi, og svo má lengi telja.
Það hefur löngum verið áhugamál
forystumanna Hjartaverndar að
hyggja við fyrsta tækifæri að
heilsufari yngra fólks en þess sem
tekið hefur þátt í hinni upphaflegu
rannsókn Hjartavemdar. Því er
stefnt að því að velja einnig til þátt-
töku miklu yngri einstaklinga en
áður.
í öðru lagi er mörgum spuming-
um ósvarað um áhrif „nýrra“ eða
minna rannsakaðra áhættuþátta á
heilsufar íslendinga. Þar má telja
storku- og segaleysandi kerfi blóðs-
ins, járnbúskap, andoxunarefni eins
og E-vitamín, C-vítamín og beta-
karoten, amínósýruna homocystein
o.fl.
Loks er mikill áhugi á að fiétta
erfðafræðilegri athugun inn í nýja
Hjartavemdarrannsókn, t.d. með
því að velja til þátttöku einstak-
linga, sem eiga foreldra, afa eða
ömmur meðal fyrri þáttakenda í
rannsókn Hjartaverndar. Ýmsir
hjarta- og æðasjúkdómar, ekki síst
æðakölkun í kransæðum, eru afleið-
ingar samspils erfða og umhverfís-
þátta. Gífurlegar framfarir hafa
orðið í sameindaerfðafræði á allra
síðustu árum, sem gera kleift að
glíma við spurningar, sem áður var
ekki unnt að taka á dagskrá. Nú
er m.a. kleift að leita að erfðavísum
hækkaðs blóðþrýstings, hækkaðrar
blóðfítu og ýmissa annarra erfða-
vísa, sem snerta hjarta- og æðasjúk-
dóma. Slík vitneskia eflir ekki að-
næstum daglega er þetta að ger-
ast. Áður fyrr þýddi það í mörgum
tilvikum dauðadóm þegar krans-
æðarnar þrengdust og lokuðust.
Sem betur fer er því ekki lengur
þannig varið. Svo er fyrir að þakka
stórstígum framförum í læknavís-
indum og frábærum læknum sem
sérhæft hafa sig í að gera við þröng-
ar kransæðar, nema þær skemmdu
burt og setja nýjar í staðinn.
Nauðsyn endurhæfingar
Margir sem fengið hafa krans-
æðasjúkdóma, farið í meðferð og
fengið bata eru hins vegar illa á
Guðmundur Þorgeirsson
eins skilning á því hvernig tilhneig-
ing til hjarta- og æðasjúkdóma erf-
ist, heldur getur hún dýpkað skiln-
ing á þeim lífeðlisfræðilegum þátt-
um sem truflast í hækkuðum blóð-
þrýstingi, hækkaðri blóðfitu, of-
þykkt hjartavöðva o.s.frv. Og það
er gömul reynsla að oftast er aðeins
tímaspursmál hvenær skilningur á
grundvallarvandamálum verður
hagnýtur.
Þrátt fyrir stóra sigra í barátt-
unni við hjarta- og æðasjúkdóma á
undangengnum árum er enn margt
sem við ekki skiljum og enn skipa
þessir sjúkdómar efstu sæti dánar-
orsaka í hinum vestræna heimi.
Hjartavernd vill sem fyrr leggja sitt
lóð á vogarskálar með nýrri rann-
sókn, sem bæði nýtist íslenskri heil-
brigðisþjónustu beint og aflar auk
þess almennrar þekkingar á eðli-
og orsökum hjarta- og æðasjúk-
dóma.
Höfundur er læknir og formaður
rnnnsóknarstjónmr
Hiartaverndar.
sig komnir líkamlega eftir langvar-
andi veikindi. Þá kem ég enn og
aftur að Landssamtökum hjarta-
sjúklinga.
Forystumenn þar á bæ sáu strax
að ekki mátti sleppa hendinni af
þessu fólki. Nauðsynlegt var að
veita því rétta þjálfun til að öðlast
fyrri styrk og verða fullgildir þjóðfé-
lagsþegnar að nýju. Sumir munu
kalla þetta forsjárhyggju. Hún er
oft æskileg og stundum nauðsynleg
eins og í þessu tilfelli.
Árið 1987 var leitað samstarfs
við Hjartavernd og SÍBS um stofn-
un endurhæfingarstöðvar fyrir
hjarta- og lungnasjúklinga. Ráð-
herra veitti stöðunni starfsleyfi hinn
1. mars 1989. í bréfi hans af því
tilefni segir að þar skuli veita þrí-
þætta þjónustu.
a) Endurhæfingu í framhaldi af
dvöl á sjúkrahúsi.
b) Aðstöðu til viðhaldsþjálfunar.
c) Ráðgjöf, upplýsingar og
fræðslu.
í fyrstu var HL-stöðin til húsa á
Háaleitisbraut 11-13 en hefur tvö
síðustu árin verið í íþróttahúsi fatl-
aðra í Hátúni 14. Framkvæmda-
stjóri stöðvarinnar er Haraldur
Steinþórsson fyrrverandi kennari.
Þessi stöð hefur unnið frábært starf
við endurþjálfun hjarta- og lungna-
sjúklinga og er með þeim orðum
engri rýrð kastað á aðra sem að
samskonar málum vinna svo sem
Reykjalund.
Að lokum
Tilgangur minn með þessum lín-
um er fyrst og fremst að vekja at-
hygli á starfsemi og árangri Lands-
samtaka hjartasjúklinga sl. 10 ár
og hvetja hjartasjúklinga og aðra
til að styðja við bakið á samtökun-
um.
Allir hjartasjúklingar ættu að sjá
metnað sinn í því að vera félagar
og greiða árgjald og sýna þar með
í verki hug sinn og þakklæti fyrir
það sem þegar hefur verið gert og
létta undir við þau verkefni sem í
augsýn eru. Af nógu er að taka í
þeim efnum.
Höfundur erfyrrv. borgarfulltrúi.
Alþjóðlegur
dagur ung-
templara
ALÞJÓÐLEGUR baráttudag-
ur ungtemplara um allan heim
er 3. október. Þennan dag
minnast samtökin John B.
Finns, bandarísks félaga, sem
barðist fyrir jafnrétti kyn-
þátta á 19. öld. Fyrir hans til-
stuðlan voru samtök bindind-
ismanna fyrst allra félaga í
heiminum til að leyfa félags-
aðild fólks, án tillits til kyns,
trúar, kynþáttar, þjóðfélags-
stöðu eða skoðana.
íslenskir ungtemplarar nota 3.
október sem upphafsdag vetrar-
starfs og innritunar nýrra félaga.
í tilefni af 3. október verður
afhentur viðurkenningarskjöldur;
Vímuefnabani 93, fyrir frækilega
framgöngu í forvörnum meðal
unglinga 1993. Að þessu sinni var
lögreglan í Breiðholti fyrir valinu,
vegna baráttunnar við bruggara.
Skjöldurinn verður afhentur hjá
Breiðholtslögreglu kl. 16 sunnu-
dag 3. október.
Ungtemplarafélögin Frosteldar
og Straumur munu í tilefni dags-
ins gefa bókapakka á barnadeild
Landakotsspítala. Bækurnar voru
gefnar af bókaforlagi Arnar og
Orlygs.
Norrænu samtök ungtemplara
Nordgu, með 60.000 félögum hafa
gefið út 3 veggspjöld til að minna
á baráttu fyrir vímulausum lífs-
stíl. ÍUT mun dreifa þessum
áminningum á íslandi.
FUJ vill innflutning
á unnum kj*ötvörum
FUJ í Reykjavík krefst þess að
úr því verði skorið strax fyrir
dómstólum hvaða lög gildi um
innflutning landbúnaðarvara,
segir í fréttatilkynningu.
Ennfremur segir m.a.: „Atburðir
síðustu daga sýna svo ekki verði um
villst að ráðherrar túlka lögin hver
með sínum hætti og fara ekki eftir
lagabókstafnum. Þetta er rík-
isstjórninni til vansæmdar. FUJ lýsir
hins vegar yfir fullum stuðningi við
aðgerðir utanríkisráðherra í kalk-
únamálinu og er stjórn félagsins
þess fullviss að mat lögfræðinga á
því að hann hafi brugðist hárrétt
við, sé rétt.“