Morgunblaðið - 02.11.1993, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 1993
MORGUNBLADIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 1993
25 ’

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
'Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Morgnnblaðið 80 ára
P'ölmiðlar gegna mikilvægara
hlutverki í þjóðlífi okkar en
nokkru sinni fyrr. Raunar á það við
um heimsbyggðina alla. Framfarir
á sviði fjölmiðlunar hafa verið gífur-
Iegar á undanförnum árum og ára-
tugum. Segja má, að byltjng hafi
orðið í útgáfu dagblaða á tveimur
áratugum. Víðtæk tölvuvinnsla og
framfarir í prenttækni hafa gjör-
breytt dagblaðaútgáfu. BlÖðin
verða sífellt aðgengilegri fyrir hinn
almenna lesanda og nýjar aðferðir
eru notaðar til þess að koma upplýs-
ingum til skila á einfaidan og skýr-
an hátt.
Samhliða örri tækniþróun í
blaðaútgáfu hefur orðið tæknibylt-
ing í starfsemi ljósvakamiðla. Sjón-
varpssendingar um gervihnetti gera
sjónvarpsstöðvum kleift að sýna
samstundis atburði jafnvel á meðan
þeir eru að gerast. Margt bendir
til þess, að ný bylting sé framundan
í sjónvarpi, sem muni auka mjög
valkosti fólks á því sviði fjölmiðlun-
ar. Jafnframt eru að koma til sög-
unnar nýir fjölmiðlar, sem tengjast
bæði tölvum og síma.
Frammi fyrir síharðnandi sam-
keppni og tæknibyltingum í fjöl-
miðlun á nokkurra ára fresti, hefur
dagblöðum víða fækkað, þótt það
sé ekki einhlítt. En þau sem upp
úr standa hafa eflzt mjög og eru
fjárhagslega sterk fyrirtæki, sem
skila umtalsverðum hagnaði. Jafn-
framt hafa þau aðlagað sig breytt-
um aðstæðum. í ljósvakamiðlum á
fólk aðgang að yfirborði atburð-
anna. í dagblöðunum er að finna
dýpri og ítarlegri upplýsingar um
atburði líðandi stundar.
Morgunblaðið á 80 ára afmæli í
dag. Blaðinu hefur auðnast á átta
áratugum að vaxa, blómstra og
dafna. í heimi harðnandi samkeppni
fjölmiðla í milli hefur Morgunblaðið
haldið sínum hlut og vel það. Blað-
ið byggir á sterkum grunni og hef-
ur borið gæfu til að ávinna sér
traust lesenda sinna. Farsæld þess
byggist ekki sízt á samhentum hópi
starfsmanna, bæði fyrr og nú.
Á þessum tímamótum hefur þeim
áfanga verið náð, að öll starfsemi
blaðsins er nú undir sama -þaki í
nýju Morgunblaðshúsi, sem að hluta
til var byggt og tekið í notkun á
árinu 1984 en að mestu leyti hefur
bygging þess farið fram undanfarin
misseri. Hefur öll starfsemi blaðsins
farið fram í hinu nýja húsi frá því
í apríl sl.
Þótt miklum árangri hafi verið
náð í 80 ára sögu Morgunblaðsins,
horfa forráðamenn þess og starfs-
menn fram á veg. Auknu hlutverki
fjölmiðla í nútímasamfélagi fylgir
mikil ábyrgð. Morgunblaðið vill
sýna hvern útgáfudag, að það
standi undir þeirri ábyrgð og þeim
kröfum, sem samfélagið gerir til
þess. Metnaður þeirra, sem standa
að útgáfu Morgunblaðsins, er sá,
að gefa stöðugt út betra blað. Að
veita lesendum sínum meiri og betri
og vandaðri upplýsingar um atburði
líðandi stundar.
Þær kröfur, sem gerðar eru til
dagblaðs á borð við Morgunblaðið
verða stöðugt meiri. Blaðið fagnar
því og vill leitast við að mæta þeim
með því að beina í einn farveg langri
og víðtækru reynslu,»og ..yfírsýa
þeirra, sem lengi hafa starfað að
blaðamennsku og blaðaútgáfu og
kröftum nýrrar og hámenntaðrar
kynslóðar, sem sýnir sterkan áhuga
á að láta til sín taka á sviði fjölmiðl-
unar.
Morgunblaðið er fyrst og fremst
fréttablað og leggur áherzlu á að
flytja lesendum sínum upplýsingar,
sem þeir draga sínar eigin ályktan-
ir af. En jafnframt lítur blaðið svo
á, að það hafi miklu þjónustuhlut-
verki að gegna við umhverfi sitt.
Morgunblaðið vill einnig vera og
sækist eftir að vera vettvangur
skoðanaskipta fólksins í landinu um
hvaðeina, sem hugur þess stendur
til. Og síðast en ekki sízt vill Morg-
unblaðið tala sjálfstæðri röddu í
þjóðmálaumræðum.
í ræðu, sem Matthías Johanness-
en, ritstjóri Morgunblaðsins, hélt í
afmælisfagnaði starfsmanna blaðs-
ins á 75 ára afmæli þess vék hann
að hugmyndum Valtýs Stefánsson-
ar, sem var ritstjóri Morgunblaðsins
um nær fjögurra áratuga skeið, um
framtíð blaðsins. Matthías Johann-
essen sagði m.a.: „Ég leyfi mér að
halda í þá hugmynd, að Valtýr hefði
verið stoltur af þeirri þróun, sem
orðið hefur á blaðinu, þótt ég þyk-
ist vita, að hann hefði haft ýmislegt
að athuga við sumt í starfi okkar.
En hann talaði oft við mig um það,
hve nauðsynlegt væri að losa Morg-
unblaðið úr beinum tengslum við
stjórnmála- og hagsmunaöfl í þjóð-
félaginu enda þótt hann legði ríka
áherzlu á hlutverk þess, sem mál-
svara frelsis og einstaklinga en
legði jafnframt áherzlu á velferðar-
hugsjónina, eða þá sjálfstæðis-
stefnu, sem gert hefur Ísland að
því skjóli, sem bezt hefur dugað í
fjármannahríð samtímans."
Við sama tilefni flutti Hallgrímur
Geirsson, stjómarformaður Árvak-
urs hf., útgáfufélags Morgunblaðs-
ins, ræðu þar sem.hann sagði m.a.:
„Ég dreg enga dul á þá skoðun,
að meginforsenda áhrifa og út-
breiðslu Morgunblaðsins er sjálf-
stæði þess í þjóðmálaumræðunni,
þar sem Morgunblaðið hefur leitast
við að hefja sig yfir þröng flokks-
sjónarmið og hagsmuni einstakra
þrýstihópa og látið hagsmuni þjóð-
arheildarinnar sitja í fyrirrúmi.“
Þátttaka Morgunblaðsins í
stjórnmálaumræðum samtímans er
í samræmi við þau meginsjónarmið,
sem hér hefur verið vitnað til og
einkennt hafa afstöðu forráða-
manna blaðsins fyrr og nú.
Á 80 ára afmælinu bryddar
Morgunblaðið upp á nýjung í fjöl-
miðlun. Eins og fram kemur ! blað-
inu í dag gefst þeim, sem hug hafa
á, kostur á því að gerast áskrifend-
ur að gagnabanka blaðsins, sem
hefur að geyma þorra þeirra frétta
og annars efnis, sem birzt hefur í
blaðinu frá miðju ári 1986, auk
texta eða lyklaðra upplýsinga um
annað efni, svo sem aðsendar grein-
ar, minningargreinar o.fl. Með þess-
um hætti er einstaklingum, fyrir-
tækjum, stofnunum og öðrum, opn-
aður aðgangur að miklu magni
upplýsinga í öðru formi en prentuðu
máli. Með því vill Morgunblaðið
taka þátt í að opna nýjar víddir í
íjölmiðlun á íslandi.
Eins og kröftug vítamín-
gjöf að fá Sigrúnu til starfa
Rætt við Sigrúnu Hjálmtýsdótt-
ur og nokkra aðstandendur sýn-
ingar á Rigoletto í Gautaborg
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíðsdóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
SIGRÚNU Hjálmtýsdóttur söngkonu var firna vel tekið í
hlutverki Gildu í Rigoletto á Stora Teatern í Gautaborg á
frumsýningu á laugardaginn. í hléinu mátti hvarvetna heyra
frumsýningargesti róma frammistöðu hennar, bæði í söng
og leik. Og í hópi samstarfsmanna Sigrúnar var hrifningin
yfir samvinnu við hana djúp og innileg. Ekki aðeins að hún
væri frábær listamaður, heldur ekki síst yfir hve yndisleg
manneskja hún væri. Sigrún mun syngja á ellefu sýningum
í nóvember.„Það er búið að vera gaman að vinna hér. Þeg-
ar röðin kemur að Gildu í sýningunni, stend ég bak við
gisinn fjalavegg, svo ég sé salinn, þegar tjaldið er dregið
frá. Þegar ég sá troðfullan salinn á frumsýningunni sló því
niður í mér hvað ég hlakkaði mikið til að röðin kæmi að
mér. Ég hef aldrei lent í því áður,“ sagði Sigrún í samtali
við Morgunblaðið.
Það var Garðar Cortes sem und-
irbjó sýninguna meðan hann var
óperustjóri við Stora Teatern og
hafði ráðið þá sem sáu um uppsetn-
ingu og eins gestasöngvarana.
Leikstjóri var Sonja Frisell, hljóm-
sveitarstjóri Gabriele Bellini og um
leikmynd og búningina sá Marouan
Dib. Þessi þijú lögðu traustan
grundvöll að sýningunni. Frisell og
Bellini þekkjast vel, þar sem þau
unnu saman á La Scala í mörg ár.
Bellini er nú aðalstjórnandi við
Opera Forum í Enschede í Hol-
landi. Samvinnan við óperuna þar
hefur meOal annars borið ávöxt í
mörgum plötuupptökum með ít-
ölskum óperum.
í samtali við Morgunblaðið sagði
Sven Gunnar Tillius, sem er yfir-
leikhússtjóri Stora Theatern, að
það hefði verið eins og kröftug
vítamíngjöf að fá Sigrúnu til starfa
við leikhúsið og hún væri yndisleg
söngkona. „Hún hafði þegar heillað
óperugesti á tónleikum hér, en nú
er frábært að hafa hana í heilli
sýningu. Við erum glaðir að hafa
kynnst henni og vonumst til að
halda sambandinu áfram í nýja
húsinu.“ Óperan flytur á næsta ári
í nýtt og glæsilegt hús, sem verið
er að ganga frá á hafnarbakkan-
um. Verkefni óperunnar munu þre-
faldast og um leið verða fleiri ráðn-
ir og meira verður um gestagang.
Sem stendur eru aðeins 45 hljóð-
færaleikarar í hljómsveitinni, en
bæði hún og kórinn verða stækkuð.
Um samstarfið við Sigrúnu hafði
stjórnandinn Gabriele Bellini einn-
ig hið mesta hrós á vörum. „Hún
hefur allt, sem einn listamann get-
ur prýtt. Hún er gáfuð, hefur hlýtt
hjarta og frábæra rödd. Hún er
algjörlega heilsteyptur listamaður.
Góðar gáfur hennar gera það að
verkum að hún er eldfljót að skilja
ábendingar og tekur þeim vel. Það
sem henni hefur einu sinni verið
sagt, situr fast í henni og það er
sjaldgæfur eiginleiki. Þetta gerir
það að verkum að samvinnan við
hana er svo ánægjuleg, auk þess
hvað hún er frábær söngkona.“
Hlutverk Rigolettos var í hönd-
um Enzo Florimo, sem hefur farið
með mörg hlutverk í Gautaborg
og annars staðar. Hann ljómaði
af gleði, þegar hann var spurður,
um samstarf við Sigrúnu. „Það er
paradís að fá að vinna með herini.
Hún er góður samstarfsmaður,
góður vinur og sannkallaður gleði-
gjafi. Sem söngkonu er henni ekk-
ert ómögulegt. Það leikur allt, í
höndum hennar. En það er svo
augljóst að hún er góður listamað-
ur og þess vegna nefni ég fyrstftil
mannlega eiginleika hennar." ’
Sonja . Frisell er ein af fáum
kvenleikstjórum, sem hafa komist
áfram sem óperuleikstjóri, en það
fag lagði hún fyrir sig þegar um
tvítugt. Hún átti sænskan föður,
en þegar hún var tólf ára hafði
hún búið ■ í Svíþjóð, Kanada !pg
Englandi, þar sem hún hláut
menntun sína í leiklist og tónlist.
Hún lærði leikstjórn hjá Carl Ebert
í Berlín, sem var þekktur fyrir að
leggja áherslu á leikræna hlið
óperuflutnings. Leikstjórauppeldi
sitt fékk hún við La Scala í Mílanó,
sem hún vann við meira eða mirina
í 24 ár. Undanfarin ár hefur hún
sett upp sýningar víðs vegar úm
heim. Ein þekktasta sýning henriár
undanfarið er Aida í Metropolitan
óperunni 1988, þar sem Placido
Domingo söng hlutverk Radames-
ar. Sýningin er til á myndbandi.
Sígildum boðskap þarf ekki að
pakka inn í plast
Frisell hefur leikstýrt mörgijm
af þekktustu óperusöngvurum
samtímans, svo sem José Carreras,
Kiri te Kanawa, Kötiu Ricciarelli
og mörgum fleirum. En sjálf er
hún ekki mikið fyrir að strá úm ■
sig þekktum nöfnum. Hún hugSar
fyrst og fremst ura vinnuna. „Ég
kann ekki við þá stefnu að ópefu-
sýningar séu kallaðar eftir leik-
stjórunum, en ekki eftir tónskáld-
unum, en þetta er hluti af persónu-
dýrkun nútímans. Og ér er heldur
ekki yfir mig hrifin af því að troða
nútímanum inn í gömul verk eins
og óperur. Ef þær eru sígildar á
mnað borð, þá kemst boðskapur-
jnn til skila, án þess að honum sé
þakkað í plast. Eg skil ekki hvað
fer svona mikilvægt við nútímann
að það þurfi alls staðar að koma
honum að. Hins vegar er skelfilegt
að sjá að skólakerfið skuli ekki
koma menningararfinum til skila
. lengur, heldur skilji að þjóðina og
menningu hennar, eins og er að
gerast víða í Evrópu.
& Uppsetningar mínar verða ekki
■samtalsefni eins og uppsetningar
þar sem nútímanum er stefnt inn
á svið, en ég kæri mig heldur ekki
um umtal af því tagi. Ég reyni að
leiða fram megináherslurnar í
verkinu, ekki að bæta við ein-
hverju utan frá. Áhorfendur eru
ekki heimskir og það þarf ekki að
nudda þeim upp úr því sem höfðar
beint til þeirra."
Um samstarf þeirra Sigrúnar
segir Frisell að það hafi verið
yndislegt að vinna með henni, hún
hafi bætandi áhrif á umhverfi sitt.
En Frisell hefur átt samstarf við
fleiri íslenska söngvara, því hún
var leikstjóri í Chicago-óperunni í
Grímudansleik Verdis sem Kristján
Jóhannsson söng í. „Ég átti gott
samstarf við Kristján og það var
ánægjulegt að kynnast honum og
Siguijónu konu hans, sem hefur
einmitt næman skilning á leik-
Stjórn, enda leikkona sjálf.“ Frisell
segir að það sé að öllu jöfnu betra
að vinna í Evrópu en Bandaríkjun-
um, því í Evrópu gefist venjulega
sex vikna æfingatími.
Það var Garðar Cortes, sem
hafði samband við Frisell á sínum
tíma. „Hann bað mig um að stjórna
■uciu di Lammermoor í Islensku
lýperunni, en þá var ég upptekin.
n hann reyndi aftur vegna Rigo-
tto og þá gat ég. Það var leiðin-
legt að hann skyldi ekki sjá sýning-
una núna, þar sem hann hafði lagt
grunninn að henni. Ég vona að
mér bjóðist annað tækifæri að
koma til íslands, því ég vildi svo
gjarnan vinna með Sigrúnu aftur
Söngsignr
SIGRÚN Hjálmtýsdóttir óperusöngkona syngur nú í Stora Teatern í
Gautaborg. Sigrún fer með hlutverk Gildu í Rigoletto og hefur hlot-
ið góðar viðtökur.
og ég er er alltaf til í að vinna,
þar sem vel er unnið og af áhuga.“
Gilda og íslenskur
þúfnagangur fara ekki saman
Um vinnu sína í Gautaborg sagði
Sigrún Hjálmtýsdóttir að hún hefði
verið sér ánægjuleg. „Það voru
allir vingjarnlegir við mig frá upp-
hafí. Þegar samstarfsfólkið sá að
ég gat sungið, þá slaknaði á spenn-
unni, sem gestir hljóta að finna
fyrir. Annars fannst mér svolítill
letibragur á starfsfólkinu. Það er
auðvitað allt fastráðið og mér
fannst það fremur áhyggjulaust
um vinnuna. Það var hissa á mér
hvað ég nennti að mæta á æfingar
sem ég var ekki með í. En mér
fannst það gott, til að fylgjast með
starfi leikstjórans. Þegar maður
situr öruggur í hreiðrinu, er eins
og metnaðurinn minnki. Það eru
forréttindi að vinna með leikstjóra
eins og Frisell. Samvinna okkar
gekk mjög vel og við fundum fljótt
að við gátum treyst hvor annarri.
Þegar hún fann að ég var tilkipppi-
leg til að leggja mig fram jafnt í
leiknum sem söngnum, fékk ég
mjög góða leiðsögn hjá henni.
Henni var umhugað um að allt
fas persónunanr væri rétt og lagði
mikla áherslu á hreyfingar. Is-
lenski þúfnagangurinn minn pass-
aði ekki alveg við Gildu. Okkur
söngvurum hættir líka til að vera
með eilíft handapat sem við notum
við æfingar en það segir svo lítið
og þetta tók Sonja líka vel fyrir.
Hún hugsar svo mikið í tengslum
við tónlistina, lætur hana alltaf
ganga fyrir sem er alls ekki al-
■ gengt meðal óperuleikstjóra núorð-
ið. Hún skynjar vel áherslupunkt-
ana og kemur þeim svo vel til skila.
Hún talar heldur ekki undir rós,
heldur segir hlutina hreint út og
það á vel við mig. Það þyrftu að
vera fleiri leikstjórar eins og hún.
Sighvatur Björgvinsson viðskiptaráð-
herra um aðgerðir ríkisstjórnarinnar
Réttarstaða lán-
takenda verður
önnur og betri
SAMKVÆMT yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um samræmdar að-
gerðir til lækkunar vaxta, verður réttarstaða lántakenda önnur
og betri, þegar fyrirætlunum hennar hefur verið hrint í franr--
kvæmd. Meðal annars er stefnt að því að horfið verði frá því
að lánveitendur geti einliliða ákveðið vaxtabreytingar, auk þess
sem rætt er um að breyta verðtryggingarkerfi lána á þann veg
að ákveðið vaxtaþak verði lögbundið, ef viðskiptabankar lækka
ekki raunvaxtastig í samræmi við þá lækkun sem fyrirsjáanleg
er á ríkisbréfum. Sighvatur Björgvinsson, viðskiptaráðherra tel-
ur að hér verði um umtalsverða réttarbót lántakenda að ræða.
Sighvatur
Björgvinsson
í yfiriýsingu rík-
isstjórnarinnar frá
því síðastliðinn
föstudag segir
m.a.: „I kjölfar al-
mennrar vaxta-
lækkunar verði
horfið frá því skipu-
lagi sem í gildi hef-
ur verið að lánveit-
endur geti einhliða
ákveðið vaxta-
breytingar. Enn-
fremur verði vextir á verðtryggðum
fjárskuldbindingum til langs' tíma
fastir en ekki breytilegir eins og nú
er.“ Viðskiptaráðherra segir að með
þessum orðum sé átt við það að lán-
takendur sem taki lán til langs tíma
geti gengið út frá því sem fastri
stærð hvaða vexti þeir komi til með
að greiða af láni sínu og miðað út~
reikninga sína og áætlanir við það.
„Við viljum sem sagt fyrirbyggja
að lántakandi taki lán, með til dæm-
is 7% vöxtum, og bankinn eða lána-
stofnunin geti einhliða ákveðið
nokkrum dögum síðar, að vextir af
viðkomandi láni hækki í, segjum 9%.
Að minnsta kosti verður lántakand-
inn að hafa eitthvað um slíka
ákvörðun að segja, þannig að hann
geti þá sagt upp láninu, flutt það
yfir í annan lánaflokk, eða flutt sig
til annarrar lánastofnunar,“ sagði
Sighvatur í samtali við Morgunblað-
ið.
í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
um endurskoðun lagaákvæða um
verðtryggingu og vexti segir m.a.:
„Viðskiptaráðherra mun m.a. beina
því til nefndarinnar að hún kanni
hvort vænlegt sé að miða ávöxtun
verðtryggðra fjárskuldbindinga við
ávöxtun ríkisskuldabréfa til lengri
tíma með eðlilegu álagi.“ Viðskipta-
ráðherra var spurður hvort með
þessu væri verið að ræða um ákveð-
ið vaxtaþak útlána, sem lögbundið
yrði, ef viðskiptabankar lækka ekki-
vexti sína, í samræmi við fyrirhug-
aða raunvaxtalækkun á ríkisbréfum:
„Hér er átt við það, að ef raunvext-
ir á ríkisbréfum á markaði lækka
umtalsvert, án þess að viðskipta-
bankarnir fylgi í kjölfarið með raun-
vaxtalækkun á inn- og útlánum sín-
um, þá verður það greinilegt að það „
eru ekki markaðslögmál sem ráða
ferðinni við vaxtaákvörðun við-
skiptabankanna. Nú mun það koma
í ljós hvort bankarnir fylgja í kjölfar
þessarar miklu breytingar sem ríkis-
stjórnin er að beita sér fyrir. Ef
markaðurinn vinnur eðlilega, þá
gera bankarnir það. Ef það gerist
hins vegar ekki, þá er eitthvað mjög
alvarlegt að, á okkar lánamarkaði,
og þá er full ástæða til þess að at-
huga hvort rétt sé að heimila ekki
mjög óeðlilega vaxtatöku, umfrarn
þá vexti sem viðgangast á markaðn-
um,“ sagði Sighvatur Björgvinsson,
viðskiptaráðherra.
Nú er lag til að lækka vexti
eftir Friðrik
Sophusson
Síðastliðinn föstudag kynnti
ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
viðamiklar aðgerðir til að lækka
vexti. Yfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar hefur hvarvetna verið vel
tekið. Mikilvægt er að yfirlýsing-
unni verði fast fylgt eftir og allir
leggi hönd á plóginn.
Fjölmörg atriði ráða því, að nú
má búast við að lækkun vaxta geti
átt sér stað. Eitt þeirra er sú stað-
reynd, að verðbréfamarkaðurinn hér
á landi hefur smám saman orðið virk-
ari og nú aflar ríkissjóður sér nær
eingöngu lánsfjár á þeim markaði,
en ekki með yfirdrætti hjá Seðla-
banka. Með samræmdum aðgerðum
Seðlabanka og fjármálaráðuneytis
að undanfömu hafa raunvextir farið
lækkandi á þessum markaði. Á sama
tíma hafa komið í ljós betur en áður
þeir brestir sem eru í vaxtamyndun
í bankakerfinu vegna samspils verð-
tryggðra og óverðtryggðra lána.
Virk markaðsaðgerð
Veigamesta aðgerðin í yfírlýsingu
ríkisstjómarinnar er sú ákvörðun
fjármálaráðherra að taka ekki tilboð-
um í verðtryggð ríkisskuldabréf
nema kjör séu svipuð þeim kjörum
sem bjóðast á erlendum lánamörkuð-
um. Að öðrum kosti mun ríkissjóður
afla lánsfjár á erlendum lánamark-
aði. Með þeirri ákvörðun eru send
mjög skýr skilaboð til innlendra fjár-
festa (lífeyrissjóða o.fl.) um að ríkis-
stjórnin muni beita öllum tiltækum
markaðsaðgerðum til að knýja fram
vaxtalækkun. Afar mikilvægt er, að
allir aðilar sem hlut eiga að málinu,
bregðist rétt við þessum skilaboðum
til að tryggja að dæmið gangi upp.
Fjölmörg atriði snúa að stjórnvöldum
og að þeim verður unnið í kjölfar
yfirlýsingarinnar.
Með aðgerðum ríkisstjórnarinnar
eru tekin upp svipuð vinnubrögð og
fjármálaráðherrar og seðlabankar
erlendis beita í stað handaflsaðgerða
sem tíðkuðust hér fyrr á árum. Þetta
er mögulegt nú vegna þeirra breyt-
inga á fjármagnsmarkaði sem ríkis-
stjórin hefur beitt sér fyrir að undan-
förnu. Jafnframt hefur mun minni
viðskiptahalli veitt svigrúm til að
sækja á erlendan lánamarkað ef
nauðsyn krefur.
Eru erlendar lántökur
ríkissjóðs hættulegar?
Heildarskuldir hins opinbera hér
á landi eru alls ekki meiri en gengur
og gerist í nálægum löndum, jafnvel-
minni. Hins vegar er hlutfall er-
lendra skulda opinberra aðila tals-
vert hærra hérlendis en hjá öðrum
þjóðum. Ríkisstjórnin telur hins veg-
ar óhætt - í takmörkuðum mæli þó
- að afla lána á erlendum lánsfjár-.
markaði, m.a. af eftirfarandi ástæð-
um:
1. Vextir til traustra lántakenda
eru lágir á erlendum mörkuðum um
þessar mundir.
2. Þótt enn vanti á að jafnvægi
sé á fjárlögum, er árangur okkar í
ríkisfjármálum betri en víðast í ná-
grannalöndum, þar sem við svipaða
efnahagserfiðleika er að etja. !
3. Viðskiptahallinn hefur minnkað
mjög verulega og erlendar skuldir
þjóðarbúsins munu ekki vaxá að
raungildi á þessu og næsta ári.
4. Vegna víðtækrar sáttar á vinnu-
markaði, stöðugs verðlags og minnk-
andi lánsfjárþarfar opinberra aðila
er engin þensla fyrirsjáanleg í hag-
kerfinu.
5. Lánstraust ríkissjóðs er Igott
vegna þess að erlendir lánardrottnar
sjá að verið er að taka á fjárrhála-
vandanum. Þeir líta einnig til skipu-
legrar aflatakmörkunar til að byggja
upp fiskistofnana og telja hana merki
um ráðdeild og fyrirhyggju.
Hver verða áhrifin á ríkissjóð?
m
Ytri erfiðleikar og veltusamdjrátt-
ur hafa stórlega skert tekjur ríkis-
sjóðs og atvinnuleysi hefur áukið
útgjöld. í stað skattahækkana hefur
áherslan verið lögð á sparnað og
niðurskurð í útgjöldum ríkisins. Við
afar erfiðar aðstæður hefur árangur
náðst og okkur tekist betur en flest-
„umkiðrum..!'
„Ríkisstjórnin hefur tek-
ið fyrsta skrefið með
frumkvæði sínu. Nú er
lag til að lækka vexti
með samstilltu átaki.
Mikilvægt er að enginn
skerist úr leik.“
ef ekki á illa að fara.
Ríkissjóður mun taka nauðsynleg
lán þar sem þau eru ódýrust. Ef
vextir á innlendum lánamarkaði
lækka til samræmis við erlenda vexti
og lánsfjáreftirspurn ríkisins minnk-
ar eins og áformað er, þarf erlend
lántaka ríkissjóðs ekkj að aukast.
Hins vegar leiðir vaxtalækkunin
væntanlega til meiri lánsfjáreftir-
spumar almennt í þjóðfélaginu og
þar með einnig eftir erlendu lánsfé.
Þá skiptir miklu að lánsféð verði
notað í arðbærar og atvinnuskapandi
framkvæmdir, en leiði ekki til offjár-
festingar og eyðslu umfram efni.
Forsendur fyrir því að ríkissjóður
getur nú í auknum mæli leitað á
. erlendan lánamarkað eru annars
■ vegar að ríkissjóðshallinn vaxi ekki
umfram það sem áformað er í fyrir-
liggjandi fjárlagafrumvarpi og hins
vegar að stöðugleiki haldist í efna-
hags- og atvinnulífi landsmanna.
Almenn vaxtalækkun í kjölfar
Friðrik Sophusson
skilyrði fyrir atvinnufyrirtækin til
að íjárfesta á nýjan leik og leggja
þannig grunn að hagvexti. Bankar
og lífeyrissjóðir þurfa að sjálfsögðu
að fylgja vaxtalækkuninni eftir. Á
sama hátt er einnig nauðsynlegt að
ríkisstjórn, Alþingi og aðilar vinnu-
markaðarins stuðli að því að halli
ríkissjóðs aukist ekki, vinnufriður
verði tryggður og stöðugleiki haldist
í efnahagslífinu.
Ríkisstjórnin hefur tekið fyrsta
skrefið með frumkvæði sínu. Nú er
lag til að lækka vexti með samstilltu
átaki. Mikilvægt er að enginn skerist
úr leik.
. Htifiuidur cr fjármáJtut'áðbemt. i .J
Borgarafundur Húseigendafélagsins á Hótel Sögu
Litlar sem engar líkur
á verðhruni fasteigna
ÞAÐ ERU litlar sem engar líkur á verðhruni á fasteignamarkaðnum.
Þvert á móti má jafnvel búast við hækkandi verði vegna aukinnar
eftirspurnar í kjölfar vaxtalækkunarinnar. Þetta var yfirleitt niður-
staða framsögumanna á fjölmennum borgarafundi Húseigendafélags-
ins, sem haldinn var að Hótel Sögu á laugardag í tilefni af 70 ára
afmæli félagsins. I fundarboði hafði komið fram spurningin: Eru fast-
eignir á íslandi trygg eign eða er verðhrun handan við hornið?
— Það er bjargföst trú mín, að
verð fasteigna sé ekki á brún hengi-
flugs. Engin afgerandi merki eru á
lofti um, að slíkt sé yfirvofandi, sagði
Magnús Axelsson, formaður Húseig-
endafélagsins í framsöguræðu sinni.
Kvað hann fasteignir hafa um allan
aldur verið með tryggustu fjárfesting-
arkostum hér á landi og svo væri eiin.
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra kvaðst ekki geta fallizt
á, að horfur væru hér á verðhruni
líkt og orðið hefði hjá frændþjóðum
okkar. Undanfari kollsteypunnar hjá
þeim hefði verið mikil útlánaþensla
og umframeftirspurn á fasteigna-
markaði, niðurskurður á skattaaf-
slætti og hækkun raunvaxta og í
sumum tilfellum hefði lágmarks op-
inberri stýringu húsnæðisstefnunar
verið velt alfarið yfir á hinn fijálsa
markað. Sagði Jóhanna, að varhuga-
aveitMærirað setja-Máœeðismáliaosem:
væru einn af hornsteinum velferðar
hverrar fjölskyldu, í einhveiju óðagoti
út á vígvöll hins fijálsa markaðar.
Greiðslumatið, sem var innleitt hér
með húsbréfakerfínu, hefði dregið
mjög úr því, að fólk hefði reist sér
hurðarás um öxl á síðustu árum.
Fundarboðun gagnrýnd
Jón Guðmundsson, formaður Fé-
lags fasteignasala, gagnrýndi fund-
arboðun Húseigendafélagsins og
sagði hana með öllu ótímabæra. Ekk-
ert benti til þess, að hér væri fram-
undan hrun á fasteignamarkaði og
ekki mætti draga neinar ályktanir af
því, sem gerzt hefði í nágrannalönd-
um okkar. — Þorri íslendinga býr í
eigin húsnæði, ólíkt því sem gerist í
nágrannalöndum okkar og flestir eiga
auk þess stóran skuldiausan hluta í
húsnæði sínu sagði Jón. — íslending-
. ii gfötajiKÍ xáðið. því, jhwaljog h.venear.
þeir selja eignir sínar og geta með
því haft veruleg áhrif á söluverðið,
sagði hann.
Verðlækkun sú, sem hér hefði aft-
ur á móti orðið á atvinnuhúsnæði,
væri sennilega af svipuðum toga og
verðlækkun íbúðarhúsnæðis í ná-
grannalöndunum.
Framsögu á fundinum höfðu auk
framangreindra Þórhallur Jósepsson,
formaður húsnæðisnefndar Sjálf-
stæðisfiokksins, Björn Líndal, aðstoð-
arbankastjóri Landsbankans, Einar
Guðfinnsson alþingismaður, dr. Pétur
Blöndal tryggingastærðfræðingur,
Sigurður E. Guðmundsson, forstjóri
Húsnæðisstofnunar, Magnús Ólafs-
son, forstjóri Fasteignamats ríkisins,
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar og Jónas Kristjánsspn,
ritstjóri DV. ■ \
Töluverð gagnrýni kom fram á
fundarboðun Húseigendafélagsins.
bæði fyrir fundinn og á fundinum
sjálfum. Davíð Ólafsson, fyrrverandi
seðlabankastjóri, átaldi fundarboð-
unina harðlega og sagði hana ganga
þvert á hagsmuni húseigenda. Lýsti
hann því yfir á fundinum, að hann
segði sig úr Húseigendafélaginu.
áé&éééédédtéúáé&áéá