Morgunblaðið - 13.11.1993, Qupperneq 44

44
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1993
Páll Kr. Pálsson
organistí — Mhming
Fæddur 30. ágúst 1912
Dáinn 29. október 1993
Heyr himna smiður,
hvers skáldið biður,
komi mjúk til mín
miskunn þín,
Því heit ég á þig
þú hefur skaptan mig,
ég er þrællinn þinn
þú ert Drottinn minn.
(Kolbeinn Tumason)
Hjartkær móðurbróðir minn, Páll
Kr. Pálsson organisti, er látinn á
82. aldursári. Hann fæddist á heim-
ili foreldra sinna á Skólavörðustíg 8
í Reykjavík hinn 30. ágúst 1912.
Hann var sonur sæmdarhjónanna
Páls Árnasonar, lögregluþjóns í
Reykjavík, og Kristínar Árnadóttur
konu hans. Páll Árnason starfaði
sem.lögregluþjónn í hartnær 30 ár
hér í borg frá því skömmu eftir alda-
mót. Hann var fæddur árið 1871 i
Fellsmúla i Landmannahreppi,
Rangárvallasýslu, sonur Áma Árna-
sonar bónda í Fellsmúla og Skamm-
beinsstöðum og Ingiríðar Guð-
mundsdóttur. Kristín var dóttir
Áma Jónssonar bónda í Miklaholts-
hreppi í Flóa, síðar búandi í Reykja-
vík, og Þorbjargar Filippusdóttur.
Páll var sjöunda bam foreldra sinna,
en systkinin vom níu. Elst var Þor-
björg, f. 1904, d. 1991, þá Bjargey,
f. 1905, d. 1992, Ámý, f. 1907, d.
1987, Ami, f. 1908, d. 1992, Inga,
f. 1910, Kristín, f. 1911, d. 1991,
Auður, f. 1914, d. 1966 og yngst
er Sigríður, f. 1918.
Á heimili Páls frænda míns á
Skólavörðustíg 8 var hljómlist í há-
vegum höfð, enda vom þar orgel,
píanó og plötuspilari, sem ekki var
algengt í þá daga á svo bammörgu
og tiltölulega efnalitlu heimili. Böm-
in spiluðu flest á hljóðfæri og þar
tóku oft lagið góðir söngvarar úr
hópi lögreglumanna sem þar vom
heimagangar. Páll átti því ekki langt
að sækja tónlistaráhugann. Hann
stundaði nám við Menntaskólann í
Reykjavík veturinn 1925-1926, en
tónlistin átti hug hans allan og hann
hóf ungur tónlistarnám, fýrst í tíma-
kennslu, en þegar Tónlistarskóli
Reykjavíkur var stofnaður 1930 hóf
hann þar nám og var þar í þijú ár,
og vora kennarar hans m.a. F. Mixa,
H. Neff og dr. Páll ísólfsson. Hann
nam seinna hjá dr. Viktor Urbancic
og notaði flestar frístundir tii að
auka tónlistarþekkingu sína og æfði
sig af kappi við orgelleik þegar
vinnudegi lauk uns hann komst utan
til náms eftir stríðslok, fyrst í Sví-
þjóð, en síðar í Danmörku. Árið
1947 hélt hann til Edinborgar og
lauk þar námi tveimur áram síðar
með tónleikahaldi í St. Giles kirkj-
unni og lék á orgelið sem hann
hafði æft sig á þann tíma sem hann
dvaldist í Skotiandi, en á því orgeli
vora íjögur hljómborð, yfir 100
raddir og fótstiginn stjörnulaga.
Kennarar hans þar vora H. Bunney
í orgelleik og H. Gaul í tónsmíðum
og söngstjóm. Fram til ársins 1950
starfaði hann við Tónlistarskólann
í Reykjavík, en þá fluttist hann til
Hafnarfjarðar og var við ýmsa tón-
listariðkun þar í 37 ár. Hann var
organisti þar og á Bessastöðum um
þijá áratugi. Þá sinnti hann
kennslustörfum við marga skóla.
Hann var stofnandi og skólastjóri
Tónlistarskóla Hafnarfjarðar 1950-
1971. Þá kenndi hann við Söng-
skóla þjóðkirkjunnar og við guð-
fræðideild Háskóla íslands 1949-
1951, Kennaraskóla íslands 1951-
1952 og Flensborgarskóla 1950-
1971. Jafnframt þessu mikla starfí
stjómaði hann fjölda kóra, m.a.
Lögreglukómum í Reykjavík, Karla-
kórnum Þröstum, Barnakór Út-
varpsins og kirkjukóram. Hann tók
virkan þátt í ýmsum félagsstörfum,
var einn stofnenda Félags íslenskra
orgelleikara 1951 og í stjóm þess
frá upphafí, þar af formaður frá
1965-1971 og heiðursfélagi þess
hinn 31. ágúst 1989. Ennfremur
átti hann sæti í ýmsum nefndum,
dómnefndum um tónsmíðar og var
fulltrúi lands síns, bæði innanlands
og utan. Eftir að Walcher-verk-
smiðjurnar þýsku settu upp orgelið
í Hafnarfjarðarkirkju 1955 hafði
hann milligöngu um orgelkaup og
orgelsmíðar og fór utan í því skyni
að kaupa orgel í ýmsar kirkjur,
m.a. Siglufjarðarkirkju.
I rúmlega tuttugu ár veitti Páll
forstöðu tónlistardeild Héraðsbóka-
safnsins í Hafnarfírði, en þeirri deild
kom hann upp ásamt Önnu Guð-
mundsdóttur, þáverandi bókaverði.
Hann átti eitt stærsta og merkasta
orgelnótnasafn í einkaeigu, senni-
lega á Norðurlöndum, en megnínu
t
Innilegar þakkir færum við öllum, sem sýndu okkur samúð, vinar-
hug og hjálp við fráfall og jarðarför
ÞURÍÐAR EMILSDÓTTUR,
Hringbraut 50.
Sérstakar þakkir fyrir allt til elli- og hjúkrunarheimilisins Grundar.
Fyrir hönd fjölskyldunnar,
Sigurður Kristjánsson.
t
Innilegar þakkir til allra, sem sýndu okkur samúð og vinarhug við
andlát og útför föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
INDRIÐA JAKOBSSONAR.
Sérstakar þakkir til starfsfólks dvalarheimilisins Hlíðar fyrir frá-
bæra umönnun.
Edda indriðadóttir, Helgi Hallsson,
Örn indriðason, Sólveig Gunnarsdóttir,
Hallgrímur Indriðason, Kristfn Aðalsteinsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Hjartans þakkir til allra, sem sýndu okkur samúð og vinarhug við
andlát og útför
KARLS ÞORKELSSONAR,
Stóragerði 1A,
Hvolsvelli.
Starfsfólki Sjúkrahúss Suðurlands sendum við alúðarþakkir fyrir
umönnun og hlýju í veikindum hans.
Hulda Hjartardóttir,
Hjörtur Heiðdal Kristjánsson,
Sigrfður Karlsdóttir,
Gunnar Þór Karlsson.
af því hafði hann safnað á náms-
áram sínum í Edinborg. Þetta safn
ánafnaði hann Hafnarfjarðarbæ og
Hafnaríjarðarkirkju, þegar hann lét
af störfum þar. Er það von aðstand-
enda Páls að vel sér þar búið að
þessari höfðinglegu og ómetanlegu
gjöf.
Eftir Pál liggja ýmis tónlistarrit
og má þar nefna yfirgripsmikla
Tónlistarsögu, sem út kom árið
1983, minningarrit um Friðrik
Bjarnason, organleikara ogtónskáld
í Hafnarfírði og eiginkonu hans,
Barnasöngvar, 30 lög samantekin
og raddsett við ljóð Stefáns Jónsson-
ar, Handbók söngkennara, Ágrip
af tónlistarsögu fyrir miðskóla og
Tónfræði fyrir miðskóla. í tilefni
sjötugsafmælis hans vora gefnar
út tvær hljómplötur honpm til heið-
urs, sem byggðar eru á ýmsum
upptökum Ríkisútvarpsins, en á
þeim leikur hann aðallega orgelverk
íslenskra tónskálda. Það var í hans
anda að vilja frekar koma öðram
að en sjálfum sér og því vildi hann
helga mestan hluta útgáfunnar
starfsbræðram sínum. Hann hugs-
aði meira um velferð nemenda sinna
en að koma sjálfum sér á framfæri
og gaf mikið af vinnu sinni, enda
skeytti hann lítt að safna veraldleg-
um auði.
Áður en Páll sneri sér að orgel-
leik af fullum krafti hafði hann leik-
ið á píanó í hartnær tuttugu ár og
var eftirsóttur undirleikari á hátíð-
um og söngskemmtunum víða um
land. Hann kunni þá list að „trans-
portera", leika tónverk í annarri
tóntegund en á nótunum stóð, sem
gat komið sér vel, sérstaklega þegar
söngvarar áttu í hlut.
Páll kvæntist árið 1934 Margréti
Árnadóttur, f. 27. nóvember 1907.
Þau skildu. Börn þeirra era: Hrafn,
f. 17. maí 1936, deildarstjóri í heil-
brigðis- og tryggingaráðuneytinu,
hans kona er Vilborg Kristjánsdótt-
ur, deildarstjóri í forsætisráðuneyt-
inu; Ingibjörg, f. 16. nóvember
1940, d. 24. maí 1946, og Margrét,
f. 14. september 1943, kennari og
flugfreyja, gift Halldóri Halldórs-
syni, verkfræðingi og flugmanni hjá
Flugleiðum. Seinni kona Páls var
Kristín Júlíusdóttir, f. 19. mars
1931. Þeirra synir era: Páll Krist-
inn, f. 22. apríl 1956, félagsfræðing-
ur og rithöfundur, kvæntur Elsu
Maríu Ólafsdóttur, hannyrðakenn-
ara, og Júlíus, f. 17. janúar 1958,
hagfræðingur og ferðaskrifstofu-
eigandi í Kaupmannahöfn, kvæntur
Birnu Arinbjarnardóttur þroska-
þjálfa. Þá átti Páll dótturina Guð-
rúnu Helgu, f. 14. janúar 1953,
hjúkranarfræðing. Barnabörnin eru
tíu.
Börn Páls voru honum öll til mik-
iliar gleði, enda studdu þau hann
með ráðum og dáð, ekki síst í veik-
indum hans, en hann fékk Parkin-
sonveiki á efri áram sem nærri má
geta að reyndist orgelleikara þungur
kross. Þau Margrét urðu fyrir þeirri
miklu sorg að missa dóttur sína,
Ingibjörgu fimm ára gamla af slys-
förum. Var öllum ættingjunum mik-
ill harmur að henni kveðinn. Sýna
myndir af henni að hún var einstak-
lega fallegt bam.
Það hefur verið skammt stórra
högga á milli þar sem fímm systkin-
anna frá Skólavörðustíg 8 hafa lát-
ist á undanförnum tveim árum. Það
er svo sannarlega mikill missir fyrir
okkur öll, þar sem systkinin vora
mjög samhent og miklir kærleikar
þeirra á milli. Við systkinabörnin
fórum ekki varhluta af þessari sam-
heldni því að oft var hist á glaðri
stundu og þá kom best í ljós hversu
skemmtileg, hláturmild og fyndin
systkinin vora, enda virtust þau
njóta sín einna best í félagsskap
hvers annars. Þegar við krakkarnir
fórum að komast á legg og fóram
að taka virkan þátt í fjölskylduboð-
unum hlakkaði maður alltaf til slíkra
stunda, því að það var öruggt að
manni mundi ekki leiðast, slíkt var
einfaldlega ekki hægt í þessum fé-
lagsskap. Þá var áberandi hversu
mikla ástúð og virðingu þau bára
hvert fyrir öðra, enda era minning-
araar um samvera systkinanna sér-
lega bjartar. Mínar fyrstu endur-
minningar tengjast heimsóknum
móðurbræðra minna Páls og Árna
á heimili foreldra minna, Sigríðar
og Benedikts, sem þá bjuggu í Norð-
urmýrinni. Þangað komu þeir gjarna
í miðdegiskaffi, þegar stund var
milli stríða, en móðir mín var þá
heimavinnandi. Þeir bræður voru
báðir sérstaklega barngóðir og ekki
var nú verið að stugga við okkur
rollingunum þótt við væram í ein-
hveijum hasar. Man ég hvað mér
fannst mikið til koma þegar Páll
kom frá því að spila í einhverri kirkj-
unni, prúðbúinn og fínn. Hann
frændi hafði líka þennan heiða, fal-
lega svip undir þykkum augabrún-
unum og glettið bros, sem fékk
bamið til að laðast ósjálfrátt að
honum án þess að hann þyrfti að
leggja sig fram um það. Þetta við-
mót sýndi hann okkur systkinabörn-
unum alla tíð. Mér fannst ég alltaf
eiga svolítinn sess í hjarta hans þar
sem ég var skírð í höfuðið á dóttur
hans Ingibjörgu, sem lést nokkra
áður en ég fæddist. Þar sem ég leit
svo mjög upp til frænda míns hefur
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
og hlýhug við andlát og útför elskulegr-
ar eiginkonu minnar, móður okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu,
ÞÓRHILDAR HAFLIÐADÓTTUR
SNÆLAND.
Baldur Snæland,
Hafsteinn Snæland, Guðný Snæland,
Kristinn Snæland, Jóna Snæland,
Njörður Snæland, Ragnheiður Baldvinsdóttir,
Jón Andrés Snæland, Alma K. Friðriksdóttir,
Pétur B. Snæland, Helga María Guðjónsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Kæru ættingjar og vinir.
Innilegar þakkir til ykkar allra fyrir veitt-
an stuðning, samúð og hlý handtök við
fráfall og útför ástkærrar eiginkonu
minnar, móður okkar, tengdamóður,
ömmu og langömmu,
GUÐRÚNAR ÁGÚSTSDÓTTUR,
Másstöðum,
Innri-Akraneshreppi.
Guð blessi ykkur.
Gunnar Nikulásspn,
Guðmundur Ágúst Gunnarsson, Úrsúla Árnadóttir,
Guðbjörg Gunnarsdóttir, Sigurður Jónsson,
Gísli Rúnar Már Gunnarsson, Lára Sverrisdóttir,
Helga Gisladóttir, Ketill Bjarnason,
Margrét Gísladóttir, Axel Jónsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
mér alltaf fundist það mikill heiður
að fá að bera þetta nafn dóttur
hans og Margrétar. Þegar ég gifti
mig var mér það mikið í mun að
Páll myndi leika á orgelið í kirkj-
unni en af því gat því miður ekki
orðið, þar sem hann var erlendis.
Þegar hann kom heim færði hann
mér mynd, sem hann hafði keypt í
París á brúðkaupsdaginn og sagði
að hann hefði sérstaklega valið
myndina þennan dag, því að þá
hefði hugurinn verið hjá mér. Þetta
var svo dæmigert fyrir frænda. Ég
er þakklát fyrir að hafa kynnst svo
góðum dreng, sem elskaði tónlist
og helgaði henni líf sitt uns kraftar
þratu. Við systkinin og fjölskyldur
okkar þökkum elskulegum frænda
samfylgdina, sem aldrei bar skugga
á. Blessuð sé minning hans.
Sýn mér, sólar faðir,
sjónir hærri en þessar,
málið mitt er síðast,
miklar þig og blessar.
Sýn mér sætt í anda
sæla vini- mína,
blessun minna bama
burtför mína krýna.
Dæm svo mildan dauða,
Drottinn, þínu bami,
eins og léttu laufi,
lyfti blær frá hjami,
eins og lítill lækur
ljúki sínu hjali,
þar sem lygn í leyni
liggur marinn svali.
(M. Joch.)
Ingibjörg Benediktsdóttir.
Einn af frumheijum íslenskrar
organistastéttar er fallinn frá, Páll
Kr. Pálsson. Kom það ekki mjög á
óvart þeim sem til þekktu en hann
hafði um árabil verið altekinn svo-
nefndri Parkinson-veiki.
Páll Kr. Pálsson var merkur tón-
listarmaður og virtur vel af sam-
ferðamönnum sínum og starfs-
bræðram. Hann var einn af stofnfé-
lögum Félags íslenskra organleikara
og sat í fyrstu stjórn þess. Síðar var
hann formaður félagsins langa hríð
og átti stóran þátt í. að móta þetta
unga félag, en hann vildi veg organ-
istastéttarinnar sem mestan og þótti
skeleggur að tala máli hennar út á
við. Hann hafði aflað sér góðrar
menntunar í listinni hér heima og
erlendis, Það var í árdaga Tónlistar-
skólans í Reykjavík sem hann stund-
aði nám þar, hélt síðan utan til frek-
ara náms til Svíþjóðar og Danmerk-
ur en eftir það lá leið hans til Edin-
borgar þar sem hann sat vð fótskör
mikilla meistara þarlendra. Hann
varð þannig meðal þeirra fyrstu til
að nema og tileinka sér leik og túlk-
unarhefð engilsaxneskra þjóða og
var stoltur af því.
Eftir heimkomuna tók Páll svo
sannarlega til hendinni og markaði
djúp spor á sínum starfsvettvangi.
Hann stjórnaði ýmsum kórum og
fékkst mikið við kennslu.
Það er undravert hve miklu þessi
eljusami maður kom í verk á starfs-
ævi sinni. Mikið af því voru alls
kyns störf, svo sem raddsetningar
og samning fagbóka fyrir tónlistar-
nemendur og söngkennara, saman-
tekt sönglaga og margt fleira sem
ég hygg að hafi ekki gefið mikið í
aðra hönd. Kynslóð Páls Kr. Pálsson-
ar spurði minnst um laun heldur
fórnaði stopulum frístundum fyrir
hugsjónina, málefnið kæra sem þess-
ir eldhugar lifðu fyrir.
Fyrstu stjórn Félags íslenskra
organleikara skipuðu þrír menn og
áttu það sameiginlegt auk margs
annars að heita sama nafninu og
hétu allir Páll.
Páll Kr. Pálsson var þeirra yngst-
ur og kveður nú þennan heim síðast-
ur manna úr fyrstu stjórn félagsins.
Á formannsáram hans var mikið
starfað í félaginu og mörgum stefnu-
málum þess hrundið í framkvæmd.
Það hafði lengi verið á stefnuskrá
félagsins að gefa út eigið málgagn.
Sá draumur varð að veruleika á for-
mannsárum Páls og fyrsta tölublað
„Organistablaðsins" kom út árið
1968.
Félag íslenskra organleikara á
Páli Kr. Pálssyni mikla skuld að
gjalda og vottar minningu hans virð-
ingu og þökk. Fyrir félagsins hönd
sendi ég ástvinum hans öllum ein-
lægar samúðarkveðjur.
Kjartan Sigurjónsson.