Morgunblaðið - 23.11.1993, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. NÓVEMBER 1993
KOSIÐ UM SAMEININGU SVEITARFELAGA
Vilja ekki samein-
ingri í einu áhlaupi
BRAGI Guðbrandsson, formaður samráðsnefndar um sameiningu
sveitarfélaga, segist hafa orðið fyrir vonbrigðum með niðurstöðu
kosninganna um sameiningu sveitarfélaga. Þær væru þó um margt
jákvæðar. Mikill meirihluti um allt land hefði verið samþykkur sam-
einingu en samþykki meirihluta í hveiju einstöku sveitarfélgi hefði
þurft til að ná fram sameiningu á því svæði sem tillögurnar náðu
til. „Ég veit að fólk vill frá að ákveða timasetningar sjálft og láta
þessa hluti gerast hægar en ekki svona í einu áhlaupi," sagði Bragi.
„Það er ljóst að árangur í þessari anlega fæðast tillaga sem á lífsvon."
fyrstu umferð er nokkur. Við fáum
eitt myndarlegt sveitarfélag út úr
þessu á utanverðu Snæfellsnesi. Þar
verður hátt í tvö þúsund manna sam-
félag sem mun verða sterkt og er
ástæða til að óska íbúum til ham-
ingju með það,“ sagði Bragi. „Síðan
er heimilt að sameina á nokkrum
svæðum á grundvelli reglunnar um
2/3 hluta. Það mun trúlega verða
sameining á einhveijum þeirra svæða
en um það taka sveitarstjórnar-
mennn ákvörðun. Þetta er Dalasýsla,
Vestur-Barðastrandarsýsla þar sem
fjögur af fimm sveitarfélögum sam-
þykkja sameiningu, í Þistilfirði þar
sem tvö af þremur seitarfélögum eru
samþykk og sömuleiðis á Norð-
fjarðarsvæðinu. Þannig að í kjölfarið
má búast við að sveitarféiögum
fækki nokkuð eftir þessa fyrstu
umferð."
Kosið strax á ný
Sagði Bragi að auk þess gefi úr-
slitin til kynna að ástæða sé til að
kjósa strax á ný. Sé tekið mið af
niðurstöðum atkvæðagreiðslunnar
núna mætti búast við tillögu um sam-
einingu Keflavíkur, Njarðvíkur og
Hafnar á Suðurnesjum. Þar hafi
mikill meirihluti verið með samein-
ingu. „Það er reyndar athyglisvert
með Suðumesin í heild að það eru
tæplega 2/3 sem samþykkja samein-
ingu,“ sagði Bragi. „Það eru glæsileg
úrslit finnst mér og þarna mun vænt-
I Mýrarsýslu samþykktu fimm
sveitarfélög af átta sameiningu og
taldi Bragi mjög líklegt að þar yrði
spáð í spilin. „Það kæmi ekki á óvart
að ný tillaga sæi þar dagsins ljós sem
gæti fært okkur sameiningu á þessu
svæði,“ sagði hann. „Þá vil ég nefna
norðanverða Vestfirði þar sem sam-
einingin er samþykkt á Flateyri,
Suðureyri, Mosfelsshreppi og á
ísafirði. Það yrði mjög skemmtileg
sameining ef tillaga yrði gerð um
hana fyrir næstu umferð og allar lík-
ur benda til að slík tillaga muni hljóta
brautargengi miðað við úrslit at-
kvæðagreiðslunnar."
Bragi nefndi einnig Skagafjörð og
að þar væri full ástæða til að kanna
enn frekar sameiningu og loks sunn-
anvert Austurland við Höfn þar sem
þrír hreppar samþykkja sameiningu.
Þá kynnu að leynast á Norðurlandi
frekari hugmyndir sem umdæma-
nefndir munu skoða. Af þessu væri
óhætt að fullyrða að kosið yrði á ný
og að niðurstaðan yrði frekari sam-
einingar. „Mér finnst ekki ólíklegt
að þegar upp er staðið hafi sveitarfé-
lögum fækkað um 20 til 25 og það
er tilraunarinnar virði,“ sagði Bragi.
Tilraun sem skilar sér
„Aðalatriðið er að þessi tilraun
sem þarna er gerð mun skila sér
þegar til lengri tíma er litið. I tengsl-
um við þessa atkvæðagreiðslu hefur
farið fram víðtæk umræða um sveit-
arstjórnarstigið, verkefnatilflutning,
valddreifingu og annað sem að mínu
viti er þýðingarmikil. Þessi umræða
mun halda áfram og skila sér í fleiri
sameiningum á næstu misserum og
næstu árum. Tíminn var skammur
og menn vilja gjarnan hafa betra
svigrúm til að taka ákvarðarnir,"
sagði hann. „Það er tilfinningalega
mjög erfitt að taka ákvörðun um að
leggja niður sitt gamla sveitarfélag
og skiljanlegt að menn vilji ekki gera
það nema að vandlega ígrunduðu
máli. Það er eðlilegt að fólk til sveita
vilji fara sér hægt og taka eitt skref
í einu. Ég ber fulla virðingu fyrir
þeirri afstöðu."
Morgunblaðið/Sverrir
Lögreglan safnar kjörgögnum um það leyti sem talning var að hefj-
ast á laugardagskvöld.
Fámennir hreppar komu
í veg fyrir sameiningu
JÓHANNA Sigurðardóttir félagsmálaráðherra segir að miðað
við þær leikreglur sem farið var eftir sé niðurstaða kosning-
anna sú sem búast mátti við. Ljóst sé að meirihluti þeirra sem
sýndu áhuga á sameiningu sveitarfélaga hafi viljað sameiningu.
Niðurstaðan sýni einnig að á annað hundrað hreppar með færri
en 300 íbúa sem telja 15.000 manns hafi haft neitunarvald um
sameiningu.
Jóhanna sagðist ekki hafa búist
við að tillögur um sameiningu yrðu
samþykktar í heild sinni nema ef
til vill í undantekningartilvikum
vegna þeirra leikreglna sem farið
var eftir. Ef beitt hefði verið þeirri
reglu sem rætt var um á einu stigi
undirbúningsins og margir töluðu
TUfinningatengd sjón-
armið réðu úrslitum
fyrir en hún var sú að talið yrði
sameiginlega á stöðum sem átti
að sameina að stærstu stöðunum
undanskildum þá hefði niðurstað-
an orðið sú að 32 tillögur hefðu
verið samþykktar en 13 felldar.
„Það er ljóst að úr þessari niður-
stöðu sem nú hefur verið fengin
er hægt að vinna vel og að væntan-
lega verða einhveijar sameiningar
á grundvelli 2A reglunnar,“ sagði
Jóhanna. „Það eru fjögur sveitar-
félög sem geta beitt henni ef þau
vilja. Síðan sé ég möguleika á
nýjum tillögum á að minnsta kosti
fjórum til fimm stöðum.“
Fullt samráð
þeir sem lögðu fram þessa tillögur
sem kosið var eftir. Þannig að það
hefur í alla staði verið mjög lýð-
ræðislega að þessu staðið.“
Færri en 50 íbúar
Á undanförnum árum hefur
verið unnið að sameiningu sveitar-
félaga sem eru með færri en 50
íbúa auk stærri sameiningar og
hefur sveitarfélögum fækkað um
27 frá árinu 1986. „Þau eru tíu
ennþá sem eru með færri en 50
íbúa og við höfum verið að vinna
að sameiningu hjá þeim. Eru sum-
ar þeirra komnar langt aðrar hafa
beðið vegna þess að sveitarfélögin
hafa ekki náð því að vera í þijú
ár samfellt með færri en 50 íbúa.
I sumum tilvikum eru það svo
landfræðilegar aðstæður sem
hamla sameiningu. En við munum
vinna að því máli áfram,“ sagði
Jóhanna.
Kalla eftir verkefnum
VILHJÁLMUR Þ. Vilhjálmsson formaður Sambands íslenskra sveitar-
félaga, segist líta á úrslit kosninganna um sameiningu sveitarfélaga
sem upphaf en ekki endi á löngu ferli og að þrátt fyrir að sýnileg-
ur árangur liti ekki út fyrir að vera mikill þá hafi margt skýrst.
„Þetta voru ekki venjulegar kosningar, þar sem menn tapa eða sigra,“
sagði hann. „Við erum að þreifa okkur áfram og þetta er mjög við-
kvæmur og vandmeðfarinn ferill og ég er sannfærður um að víða
hafa tilfinningatengd sjónarmið ráðið úrslitum."
Vilhjálmur sagðist hafa beitt sér
fyrir að leitað yrði álits (búanna.
Jafnframt að talið yrði í hveiju sveit-
arfélagi fyrir sig og að fyrirfram
yrði lýst yfir að einfaldur meirihluti
réði úrslitum, Niðurstaðan sýni að
mikill stuðningur sé við þá hugsun
sem liggi að baki aukinni sameiningu
sveitarfélaga. Hins vegar komi að-
ferðin sem beitt var í veg fyrir að í
kjölfar kosninganna sé hægt að sam-
eina sveitarfélög nema á þeim eina
stað á Snæfellsnesi, þar sem tillagan
var samþykkt og svo hugsanlega á
þeim fjórum stöðum þar sem % hlut-
ar íbúa samþykktu sameiningu. „Ég
geri mér fulla grein fyrir að þessi
lýðræðislega aðferð sem ekki getur
verið lýðræðislegri er seinfarin og
með því að vinna með þessum hætti
þá mun sameiningin taka lengri
tíma,“ sagði hann. „Ég er ekki
hlynntur þessari svoköiluðu lög-
þvingunaraðferð, þar sem sveitarfé-
lög eru þvinguð tii að sameinast.
Þannig næst ekki fram það mikil-
væga í málinu sem er umfjöllun íbú-
anna sjálfra um sína framtíð og það
að menn velti fyrir sér með hvaða
hætti væri best að tryggja framtíð
sveitarstjórnarstigsins. Þar með að
treysta að mínu viti byggð í landinu
og koma í veg fyrir aukinn fólks-
flótta úr hinum dreifðu byggðum til
höfuðborgarsvæðisins. “
Vilhjálmur sagði það Ijóst að víða
væri vilji til aukinnar sameiningar.
64 sveitarfélög hafi samþykkt sam-
einingu og víða annars staðar var
mjótt á munum. „Mér sýnist að
umdæmanefndir muni setjast niður
og bijóta þessi úrslit til mergjar,"
sagði hann. „Ég spái því að í næstu
umferð sem getur orðið eftir áramót-
in samkvæmt lögum að þá muni
umdæmanefndir leggja fram nýjar
tillögur sem taka mið af úrslitunum
sem fyrir liggja. Ég sé fyrir mér að
á Suðurnesjum, Vestfjörðum og
Austfjörðum séu möguleikar á auk-
inni sameiningu.“
Vilhjálmur sagði að áberandi hafi
verið í allri umfjöllun að litiu dreifbýl-
issveitarfélögin hafi mörg hver óttast
sameiningu við stærri þéttbýlisstaði.
Margir hafi því lýst sig andsnúna
þeim tillögum sem greitt var at-
kvæði um en jafnframt lýst yfir
stuðningi við sameiningu ef tillagan
væri með öðrum hætti. Hugsanlega
mætti því leggja fram tillögu um
sameiningu dreifbýlishreppa sem
lægju næst þéttbýlisstöðum. „Það
vekur athygli að nánast allir þéttbýl-
isstaðir samþykkja sameiningu,"
sagði hann. „Það sýnir að þau óttast
ekki að taka á sig þær auknu skuld-
bindingar sem fylgja sameiningu og
eru tilbúnir til að gangast inn á það.
Sjá jafnvel að þá muni hagsmunum
viðkomandi byggðarlags vera betur
borgið."
Benti Vilhjálmur á að ef lítið gerð-
ist fram að aldamótum í sameiningu
sveitarfélaga væri hætta á að hér
mynduðust tvennskonar sveitarfélög.
Sveitarfélög sem taki að sér aukin
verkefni og ábyrgð og önnur lítil
sveitarfélög sem vegna vanmáttar
og fámennis gætu ekki tekið við
verkefnunum en yrðu þess í stað við-
skiptavinir stærri sveitarfélaga.
„Ýmsir töldu að Kjósveijar og
Kjalnesingar myndu jafnvel sam-
þykkja þessa tillögu en þetta er ekki
mál sem snýr í grundvallaratriðum
að Reykvíkingum," sagði Markús.
„Við höfum ekki þurft að stækka
okkar sveitarfélag af hagkvæmnisá-
stæðum heldur er það fyrst og fremst
niðurstaðan að Reykvíkingar hafa
tekið þá afstöðu að bjóða aðra vel-
komna kysu þeir að sameinast
Ráðherra sagði að fullt samráð
hafi verið milli ríkis og sveitarfélga
um allan undirbúning og að allir
stjórnmálaflokkar á alþingi hafi
komið að málinu á öllum stigum
og verið sammála um þá málsmeð-
ferð og þær tillögur sem lagðar
voru fram. „Ég man ekki betur
en að allir flokkar á alþingi hafi
samþykkt lögin sem unnið hefur
verið eftir þar sem mér var falið
að gera þetta átak,“ sagði Jó-
hanna. „Eii undirbúningur hefur
fyrst og fremst verið í höndum
sveitarstjórnarmanna og það eru
Reykjavík. Ég reikna fastlega með
að það verði athugað með framhald-
ið hvort aðrir möguleikar séu á sam-
einingu hjá minni sveitarfélögunum
á svæðinu. Onnur sameining en þessi
mikla sameining sem þama var lögð
til. Er ég þá með í huga þessi minni
sveitarfélög, svo sem Kjalarnes, Kjós
og Mosfellsbæ, sem væru næstu til-
raunar virði.“
Sagði ráðherra að stærri þétt-
býlisstaðir hafi verið að kalla eftir
fleiri verkefnum. „Þeir eru vel í
stakk búnir til þess og þá er spurn-
ingin hvort þeir eigi að gjalda fyr-
ir þessa niðurstöðu,“ sagði Jó-
hanna. „Það eru hrepparnir sem
hafa haft þarna neitunarvald og
ráðið þessari niðurstöðu. Við
sjáum að þetta eru á annað hundr-
að hreppa með færri en 300 íbúa
sem telja 15 þúsund manns. Það
eru þarna verkefni sem við höfum
viljað færa til sveitarfélaganna og
sem eiga að vera hjá þeim vegna
þess að þau geta unnið betur úr
þeim og fengið meira út úr því
fjármagni sem við höfum. Þetta
eru verkefni sem sveitarfélög all-
staðar á Norðulöndunum sjá um
eins og til dæmis málefni fatlaðra,
öldrunarmál, heilsugæsla og
grunnskóli og það er mjög erfitt
að standa gegn- því hjá stærri
sveitarfélögum sem geta tekið við
þessu. Ríkisvaldið er með fjórum
sinnum meiri verkefni hér heldur
en á öðrum Norðurlöndum."
Fjörtíu sveitarfélög hafa sótt
um að verða reynslusveitarfélög
en heimild er fyrir fimm. „Þetta
sýnir að áhugi er mikill fyrir að
sveitarfélög fái til sín fleiri verk-
efni,“ sagði Jóhanna. „Við munum
einbeita okkur að þessum reynslu-
sveitarfélögum og þau munu ör-
ugglega fá til sín þessi verkefni
og ef til vill fleiri.“
Niðurstaða kosning-
anna kom ekki á óvart
MARKÚS Orn Antonsson borgarstjóri sagði að niðurstaða kosning-
anna á höfuðborgarsvæðinu hefði ekki komið verulega á óvart. í
framhaldi mætti athuga hvort ekki ætti að kjósa um sameiningu
minni sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæðinu, það er Kjalarness,
Kjósar og Mosfellsbæjar, eftir að ljóst er að þau hafna sameiningu
við Reykjavík.