Morgunblaðið - 13.01.1994, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. JANÚAR 1994
Morgunblaðið/Knstinn
Nemendaleikhúsið frumsýnir Fönikíumeyjar, Antígónu og Lýsiströtu
N útí malegir Forn-Grikkir
„HVAÐ höfum við lært á 2400
árum? Ekki neitt. Nákvæm-
lega ekkert. Þess vegna er
texti Grikkjanna ótrúlega
nútímalegur; hann fjallar um
stríð milli ríkja, fylkinga eða
innan fjölskyldu; og athyglin
beinist að orsökum. Hvaðan
grimmdin komi og hvort
ábyrgðin hvíli aðeins þar.
Þetta finnst mér verðugar
spurningar i ljósi átaka í Evr-
ópu og víðar einmitt núna.
Hvað getumi við gert?“ Marek
Kostrzewski er pólskur leik-
stjóri sem hingað er kominn
frá Svíþjóð til að setja á svið
með Nemendaleikhúsinu þrjú
sígild grísk verk. Harmleik-
ina Fönikíumeyjar og Antíg-
ónu og gleðileikinn Lýsistr-
ötu. Konur og stríð er yfir-
skriftin og frumsýnt verður í
Héðinshúsinu við Seljaveg á
morgun, föstudag.
Útskriftamemarnir átta í
Leiklistarskóla íslands hafa verið
iðnir við klassíkina í vetur, sýndu
síðast Jónsmessunæturdraum
Shakespeares í sérsniðinni út-
gáfu og hafa einnig nú fært
grísku verkin til hæfilegs horfs.
Allt eru þetta leikrit í fullri lengd,
svo nauðsynlegt reyndist að
stytta þau toluvert. Harmleikirn-
ir eru með hefðbundnum hætti
en Lýsistrata í fijálslegum bún-
ingi, gerðum af leikurum og leik-
stjóra.
„Við spunnum úr textanum og
breyttum honum talsvert í þess-
um síðasta þætti,“ segir Marek,
„þetta er gömul og gróin aðferð.
Umbreyting leikara á frumtexta
í atburðarás er þekkt úr Comedia
dell’Arte og má rekja frá Moliére
aftur til Aristofanesar. Hún er
snúin þótt hún sé skemmtileg.
Gamanleikir eru líka erfiðir,
krefjast mikillar nákvæmni í leik-
tækni og einbeitingar ailan tím-
ann. Þeir reyna mun meira á
samstillingu hópsins en alvarleg
verk þar sem hver leikari getur
frekar hugsað um sitt hlutverk
óháð hinum. En þessari samsetn-
ingu leikrita er einmitt ætlað að
sýna fjölhæfni leikaranna. Þeim
lætur jafn vel angist og fögnuð-
ur.“
Marek lærði kvikmyndaleik-
stjórn í Póllandi og síðar leik-
stjórn, hann vann þar lengi við
leikhús og var virkur í stjórnmál-
um þar til hann ákvað að flýja
til Svíþjóðar 1981. Nú segist
hann kominn langan veg frá póli-
tík, þótt hann tali ekki þarinig,
og vill helst gleyma því sem gerð-
ist í Póllandi. Hann kennir við
leiklistarháskólann í Malmö og
segir greinilegt að nýir vindar
blási í Evrópu. Vegna þeirra sé
fólk góðu heilli að verða opnara
fyrir áhrifum annarra þjóða og
siða. í leikhúsi blandist æ meira
svart, hvítt og gult og hefð af
ólíkum uppruna. Svo bætir hann
við annars hugar að samt sé synd
að ekki sé hægt að búa í sínu
eigin landi. „Þann vanda sjáum
við líka hjá Grikkjunum, allt end-
urtekur sig eins og manneskjan
geti ekki lært af reynslunni. En
við megum ekki loka þeim mögu-
leika, hér í þessum hóp höfum
við mikið talað um afstöðu, bjart-
sýna eða svartsýna og ekki valið
endanlega hvor lokanótan sé
réttari í sýningunni.“
í Fönikíumeyjum Evrípídesar,
sem Helgi Hálfdánarson þýddi
eins og Antígónu, segir af Jó-
köstu móður Odípúsar og börnum
þeirra Eteóklesi, Pólíneikesi og
Antígónu. Bænir Jóköstu til guða
og þegar þar um þiýtur manna
duga ekki til að forða Eteóklesi
og Pólíneikesi frá grimmum ör-
lögum. Þeir vega hver annan í
valdagræðgi og Jókasta bindur
enda á sína píndu ævi. Hinn blindi
Ödípús hrekst í leikslok burt öllu
sviptur. Antigóna eftir Sófókles
tekur upp þráðinn þar sem frá
var horfið og leiðir í ljós hvort
breyttir stjórnarhættir færi rétt-
læti og mannúð. Kreon gefur lít-
ið fyrir lýðræðið og sýnir Antíg-
ónu enga miskunn úr því hún
óhlýðnaðist skipun hans og jarð-
setti bróður sinn. Hans lög skyldu
gilda framar guðlegum lögum
eða vilja fólksins. En fólkið, leik-
sopparnir, taka til sinna ráða í
lokaverkinu Lýsiströtu eftir Ari-
stofanes, sem Kristján Árnason
þýddi. Þetta eru konur, sem sitja
heima langþreyttar á styijaldar-
brölti karla sinna og sveija þess
dýran eið að nú skuli bundinn
endir á hörmungarnar. Til þess
dugar ástin best eins og gestir
Nemendaleikhússins fá að sjá á
næstunni.
Þ.Þ.
Dröfn Guð-
mundsdóttir
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Það er ekki oft sem við minn-
umst þess, að öll hús eiga sér sögu,
og flest eldri hús geyma minning-
ar nokkurra kynslóða. Slíkar
minningar hafa gjarna orðið lista-
fólki á ýmsum sviðum kveikjan
að viðfangsefnum, sem hafa skilað
því vel á veg í listgrein sinni. í
þessu sambandi er nærtækast að
vísa til bókmenntanna, en minna
hefur verið um bein tengsl af þessu
tagi innan myndlistarinnar.
Stöðlakot við Bókhlöðustíg er
eitt slíkra húsa. Þetta litla en hlý-
lega hús er nú þekkt sem sýning-
arstaður fyrir myndlist, og nýtur
sú list, sem þar er sýnd, oft sér-
stakrar nærveru hússins og þess
vinalega umhverfis, sem margir
telja sig fínna þar. Stærð staðar-
ins, eðli og andrúmsloft verður til
þess að skapa því mikla sérstöðu
sem vettvangur myndlistasýninga.
Nú stendur þarna yfir sýning,
sem er á vissan hátt minning um
það Stöðlakot sem eitt sinn var;
þegar Stöðlakot var heimili, þar
bjó fólk, börn léku sér og uxu úr
grasi. Sýningin ber yfirskriftina
„Bernskuminningar", og er fyrsta
einkasýning ungrar listakonu, sem
tengdist íbúum hússins í æsku.
Dröfn Guðmundsdóttir lauk
námi við Myndlista- og handíða-
skóla íslands síðastliðið vor.
Æskuvinkona hennar bjó í Stöðla-
koti, og því var hún þar tíður gest-
ur og á þaðan margar minningar,
sem hafa orðið henni kveikjan að
verkunum sem hún setur hér upp.
í raun er nær að tala um innsetn-
ingu, þar sem húsið er virkur hluti
heildarinnar, fremur en um einstök
verk; þau geta aðeins verið tilvís-
anir í heildarmynd, sem er horfín.
í Íítilli sýningarskrá setur lista-
konan fram nokkrar stuttar setn-
ingar, sem eru eins og myndlýs-
ingar minninganna: „Tvær smáar
hnátur að leik í garðinum. Grænt
eldhús, lítið, hlýlegt, lifandi. Dísa
að læra við eldhúsborðið.“ Um leið
Stöðlakot við Bókhlöðustíg.
er þó rétt að efast um þessar
ímyndir, því „Minningarnar eru
eins og vörður á leiðinni í gegnum
lífið. Tímalausar. Eða hvað?“ -
Hér snertir Iistakonan á eðli minn-
inga, og þar með um leið á eðli
tímans, sem vissulega breytir
minningum okkar smám saman.
Tvö fyrstu verk þeirrar heildar-
myrtdar, sem Dröfn skapar, eru
staðsett utandyra, „fryst“ í tíma;
þarna er um að ræða ljósmyndir
af æskunni, settar inn í klaka-
dranga, og munu þeir staðsettir
nákvæmlega þar sem viðkomandi
myndir voru teknar. Þannig er
einnig sett fram samlíking um
minningarnar, tímann og vatnið;
allt er þetta breytingum undirorp-
ið, og birtist á mismunandi hátt
eftir því sem áhrif umhverfis, fjar-
lægðar og tilfinninga segja til um.
Þannig munu verkin breytast þann
tíma sem sýningin stendur vegna