Morgunblaðið - 18.01.1994, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 1994
Fundur
um ál-
framboð
FULLTRÚAR frá nokkrum
helstu álframleiðsluríkjum
heims munu hittast á fundi í
Brussel í dag til að reyna að
ná samkomulagi um ráðstafan-
ir gegn offramboði og verð-
falli. Rússar, sem taldir eru
eiga mesta sök á offramboðinu,
segjast munu draga úr fram-
Ieiðslunni í samræmi við
ákvörðun fundarins. Innflutn-
ingur Evrópubandalagsins á áli
frá Rússlandi jókst um 160% í
fyrra og bandalagið setti tíma-
bundinn innflutningskvóta á
rússneskt ál í ágúst sl.
Snoðhausar
fyrir rangri
sök
UNG, fötluð stúlka í austur-
hluta Þýskalands veitti sjálfri
sér áverka í andliti og kenndi
snoðhausum nýnasista um.
Þetta er niðurstaða rannsókna
lögreglunnar sem segist vita
hvar stúlkan sé en hún mun
hafa falið sig af ótta við að
verða refsað fyrir ósannindin.
Læknar telja hana hafa rist
hakakrossmerki í andlitið á sér.
Þúsundir manna höfðu reynt
að finna meinta illræðismenn.
Aukinn stuðn-
ingur við EB
KANNANIR í Svíþjóð og Nor-
egi sýna nú vaxandi stuðning
við aðild landanna að Evrópu-
bandalaginu. Samkvæmt könn-
un Sifo-stofnunarinnar fyrir
Göteborgs Posten vill rúmur
þriðjungur Svía nú aðild en í
desember var hlutfallið aðeins
fjórðungur. I könnun Dagblad-
et í Noregi sögðust 33% vera
hlynnt aðild en í desember var
hlutfallið 30%.
Þingmanns-
drusla ársins
KENNETH Clarke, fjármála-
ráðherra Bretlands, sem þekkt-
ur er fyrir bjói’vömb sína,
kryppluð föt og snjáða rú-
skinnsskó, var í gær kjörinn
druslulegasti þingmaður neðri
deildar breska þingsins. Það
var fjölmiðlafyrirtæki, Visual
Image, sem annaðist valið en
það tekur að sér að bæta fram-
komu frammámanna. Margir
telja að Clarke verði eftirmaður
Johns Majors forsætisráðherra.
Sagt var að jakkaföt Clarke
væru eins og hann hefði sofið
í þeim og Major, sem var í 8.
sæti listans, þyrfti að fara að
skipta út einu fötunum sínum.
140 milljónir
án vinnu í
Kína
KÍNVERSKT dagblað hafði
eftir aðstoðar-atvinnumálaráð-
herra landsins í gær að þriðji
hver maður í sveitahéruðunum
væri atvinnulaus. Alls mun vera
um að ræða 140 milljónir
manna er einkum búa í baðm-
ullar- og kornræktarhéruðum.
Major ber vitni
JOHN Major, forsætisráðherra
Bretlands, bar vitni í gær hjá
rannsóknarnefnd sem skipuð
var til að kanna hvort ríkis-
stjórn Ihaldsflokksins hefði á
sínum tíma farið á svig við
bann gegn vopnaútflutningi til
íraks. Ráðherrann sagðist ekki
geta metið hvort slakað hefði
verið á reglum um bannið með
leynd.árið 1988.
Kona sigurvegari fyrri umferðar finnsku forsetakosninganna
Rehn á móti Ahtisaa-
ri í síðari umferðinni
Sigurvegararnir
MARTTI Ahtisaari og Elísabeth Rehn varnarmálaráðherra óska hvor öðru til hamingju eftir að úrslit
fyrri umferðar forsetakosninganna lágu fyrir. Þau munu takast á í síðari umferðinni, sem fram fer
6. febrúar.
Helsinki. Frá Lars Lundsten fréttaritara
Morgunblaðsins.
SIGURVEGARI í fyrri umferð
forsetakosninganna í Finn-
landi á sunnudaginn má án efa
telja Elisabeth Rehn forseta-
efni Sænska þjóðarflokksins.
Hún hlaut 22% atkvæða en með
því náði hún að komast í aðra
umferð með Martti Ahtisaari
forsetaefni jafnaðarmanna
sem hlaut 25,9%. Þau verða
einu frambjóðendurnir í síðari
umferð sem verður sunnudag-
inn 6. febrúar.
Það var einkum vel menntað fólk
í Suður-Finnlandi og sérstaklega
konur sem kusu Rehn. Það þykja
merkileg umskipti í finnskum
stjórnmálum að kona skuli keppa
til úrslita um æðsta embætti lands-
ins. Ef Rehn sigrar í annarri um-
ferð verður hún fyrsta konan í svo
valdamikilli stöðu í Evrópu. Finn-
landsforseti hefur raunverulegt
vald, en ekki aðeins formiega stöðu
eins og á Islandi eða írlandi, og er
kjörtímabil hans sex ár.
Hnignandi flokkaveldi
Úrslitin þykja sýna að í forseta-
kosningum kjósi almenningur ein-
staklinga fremur en flokka. Finnar
kjósa nú í fyrsta skipti forseta í
beinum kosningum og hefur hlutur
stjórnmálaflokkanna í kosningabar-
áttunni minnkað verulega frá fyrri
tímum þegar þjóðkjörnir, flokks-
bundnir kjörmenn kusu forsetann.
Fylgi Elisabethar Rehn fór ört
vaxandi þegar nær dró að kosn-
ingardegi og um leið tapaði Paavo
Váyrynen fyrrum utanríkisráðherra
(Miðflokki) fylgi. Várynen sakaði
strax að loknum kosningum á
sunnudagskvöldi fjölmiðla um að
hafa misþyrmt sér og stutt Rehn.
Hafi þetta verið gert með því að
birta „rangar skoðanakannanir“
sem sýndu að Rehn gæti náð betri
árangri í síðari umferðinni á móti
forsetaefni jafnaðarmanna.
Þeir sem eru ósammála Váyryn-
en benda á að bæði Ahtisaari og
Rehn séu merkisberar nýrra tíma í
finnskum stjórnmálum. Samkvæmt
þessari skýringu hafi þeir Raimo
og Ilaskivi og Paavo Váyrynen ver-
ið fulltrúar þeirra tíma sem enduðu
við hrun Sovétveldisins. Hægri
maðurinn Ilaskivi sem lenti í fjórða
sæti var virkur stjórnmálamaður á
sjöunda og áttunda áratugnum. Það
voru aðeins þau fjögur efstu sem
þóttu raunverulegir frambjóðendur
en samtals voru 9 karlar og 2 kon-
ur í framboði.
Var ekki talin með
Þegar kosningarbaráttan hófst i
sumar var Rehn ekki einu sinni
talin meðal „helstu frambjóðenda".
Það var talið að Váyrynen eða Ra-
imo Ilaskivi fyrrum borgarstjóri
Helsinki (Hægriflokki) komi í ann-
arri umferð á móti Ahtisaari.
Það munaði aðeins um 2,5% pró-
sentustigum milli þeirra Rehn og
Váyrynen. Fékk Váyrynen 19,5%
greiddra atkvæða en hlutfall hans
af þeim atkvæðum sem voru greidd
utan kjörstaða var nokkuð hærra.
Þetta þykir að minnsta kosti sýna
að kjósendur Elisabethar Rehn hafi
í mörgum tilfellum tekið afstöðu
mjög seint, það er eftir að síðustu
skoðanakannanir voru birtar.
Þeir sem trúa ekki kenningunni
um samsæri fjölmiðlanna gegn
Váyrynen benda á það að Rehn
hafi komið ljómandi vel fram í þrem
stórum umræðuþáttum í sjónvarpi.
Tveimur af þessum þáttum var
sjónvarpað eftir að kjörfundi utan
kjörstaða Iauk.
Raimi Ilaskivi sem lenti í fjórða
sæti var forsetaefni Hægri flokks-
ins og fyrrum borgarstjóri í Hels-
inki. Hann er þegar á eftirlauna-
aldri og mun varla halda áfram í
stjórnmálum.
Fyrir Váyrynen getur ósigurinn
hins vegar orðið örlagaríkur. Hann
hefur alla sína ævi stefnt að því
að verða forseti lýðveldisins. Hann
er tæplega fímmtugur að aldri og
hefur sagt af sér embætti flokks-
formanns og utanríkisráðherra til
þess að geta einbeitt sér að forseta-
kosningunum.
Sammála um Evrópu
Hvað varðar afstöðu Finna til
samstarfs við ' Vestur-Evrópu og
einkum til aðildar að Evrópubanda-
laginu eru þau Martti Ahtisaari og
Elisabeth Rehn tiltölulega sam-
mála. Þau vilja bæði EB-aðild og
útiloka hvorugt samstarf við Vest-
ur-Evrópubandalagið (VES) eða
jafnvel NATO eftir að Finnar hafi
gengið í EB.
Það sem hingað til hefur verið
sagt um lokaumferð kosningarbar-
áttunnar bendir til þess að hún verði
nokkuð hörð en líklega málefnaleg.
Rehn verður að höfða til hinna borg-
aralegu flokka, þ.e. til fylgismanna
þeirra Ilaskivis og Váyrynens. Hún
segist sjálf ekki telja þetta sérlega
vandasamt þar sem hún varð allt
frá upphafi að fá stuðning fólks sem
kýs ekki Sænska þjóðarflokkinn.
Það sem getur reynst erfiðast er
að ná fylgi þeirra sem kusu Váyryn-
en í fyrri umferðinni. Miðflokks-
menn eru flestir bændur í uppsveit-
um og íhaldssamir. Þeir eru einnig
mjög andvígir aðild Finna að EB.
Þess vegna er líklegt að hluti þeirra
sitji heima þegar kosið verður milli
Rehns og Ahtisaaris. Þeir vilji
hvorki kjósa sósíalista né sænsku-
mælandi borgarkonu frá Suður-
Finnlandi.
Ahtisaari fékk í fyrri umferð
mest fylgi hjá stuðningsmönnum
jafnaðarmanna. Þannig verður
hann að breyta til í því skyni að
höfða til fleiri en kjósenda jafnaðar-
manna. Hann getur meðal annars
reynt að ná fylgi með því að gagn-
rýna ríkisstjórnina og þar með
Rehn. Núverandi ríkisstjórn hefur
traustan meirihluta á þingi en er
talin mjög óvinsæl meðal lands-
manna.
Álending-
ar fagna
árangri
Rehn
Maríuhöfn. Frá Erni Guðmundssyni,
fréttaritara Morgunbladsins.
ÁLENDINGAR fögnuðu vel-
gengni Elisabeth Rehn í fyrri
umferð finnsku forsetakosn-
inganna en kosið verður milli
hennar og Martti Ahtisaari í
seinni umferðinni eftir þijár
vikur, 6. febrúar.
Rehn hlaut 79,1% atkvæða
Álendinga eða hlutfallslega
miklu meira fylgi en í nokkru
öðru kjördæmi. Hlutfallslega
kom höfuðstaðurinn Helsinki
næst þar sem hún hlaut 31%
atkvæða.
Eyjaskeggjar voru mjög
ákveðnir í stuðningi við Rehn
þó svo þeir byggjust ekki við
að hún tæki þátt í seinni um-
ferðinni en þar til nokkrum
dögum fyrir kosningar sýndu
skoðanakannanir að þrír fram-
bjóðendur hefðu meira fylgi en
hún. Eldri kona sagði til dæmis
við fréttaritara að hún ætlaði
bara að kjósa í fyrri umferðinni
en þar sem Rehn kæmist vart
áfram myndi hún ekki ómaka
sig við að kjósa í seinni umferð-
inni, sig varðaði ekkert hver
þá yrði fyrir valinu.
Fréttaskýrendur á Álands-
eyjum segja ástæðu fylgis
hennar þá hversu vel hún komst
frá kosningabaráttunni, við-
tölum og kappræðum, auk þess
sem það hafi komið henni til
góða að vera eini kvenfram-
bjóðandinn.
Kvartað undan finnsk-
um félagasamtökum
Hclsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
RÚSSNESKA sendiráðið í Finnlandi hefur lagt inn formlega
fyrirspurn hjá finnska utanríkisráðuneytinu varðandi starfsemi
tveggja finnskra félagasamtaka. Vilja Rússar fá útkljáð hvort
þessi samtök séu starfandi á móti ákvæðum í friðarsamningi
þjóðanna frá árinu 1947, sem bannar starfsemi hægri öfgasam-
taka og samtaka í opinní andstöðu við Sovétríkin.
Finnska utanríkisráðuneytið hefur
að sögn ekki tekið afstöðu til starf-
semi samtakanna sem nefnast IKL
og „Félagið Stór-Finnland“. I lögum
félaganna sé ekkert áminningarvert.
Það liggur hins vegar í augum
uppi að samtökin séu stofnuð að fyr-
irmynd frá fjórða áratugnum. Þá var
starfandi flokkur sem notaði skamm-
stöfunina IKL og taldist finnskt af-
brigði af þeirri þjóðernissinnuðu
hreyfingu sem var kennd við nazista
og fasista.
Heitið „Stór-Finnland“ var notað
á millistríðsárunum og í upphafi
seinni heimsstyrjaldar. Það táknaði
hugsanlega útbreiðslu B'innlands til
allra þeirra svæða í Rússlandi þar
sem finnska eða finnskættuð mál
væru töluð.