Morgunblaðið - 20.01.1994, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 1994

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Vörugjöld og EES
Sú ákvörðun ríkisstjómarinnar
að leggja á vörugjöld í stað
tolla á ýmsar vörur, sem falla nið-
ur vegna samningsins um Evrópskt
efnahagssvæði, hefur sætt tölu-
verðri gagnrýni. Hefur komið fram
að fjármálaráðuneytið áætlar
nokkum veginn sömu tekjur fýrir
og eftir breytinguna frá innflutn-
ingstollum til vömgjalds.
Tekjur ríkissjóðs af tollum og
vömgjöldum námu um milljarði
króna í fyrra.
í byijun vikunnar sendi Verslun-
arráð íslands Eftirlitsstofnun
EFTA í Brussel bréf, þar sem ósk-
að er eftir áliti stofnunarinnar á
því hvort þessi framkvæmd stand-
ist ákvæði EES-samningsins. Þá
hefur lögmaður Félags íslenskra
stórkaupmanna kært álagningu
vömgjalds á innfluttar vörur til
Eftirlitsstofnunarinnar og krefst
hann þess að hún beiti sér fyrir
því, að íslensk stjórnvöld felli niður
þessa gjaldtöku.
Ákvörðunin er rökstudd af ís-
lenskum stjórnvöldum með tilvísun
í 14. grein EES-samningsins um
fijálsa vöruflutninga en þar segir:
„Einstökum samningsaðilum er
óheimilt að leggja hvers kyns bein-
an eða óbeinan skatt innanlands á
framleiðsluvörur annarra samn-
ingsaðila, umfram það sem beint
eða óbeint er lagt á samkonar inn-
lendar vömr.“
Hafa íslensk stjórnvöld túlkað
þetta ákvæði á þann veg að það
heimili þeim að leggja vömgjöld á
nær allan evrópskan iðnvarning,
þar sem í fæstum tilvikum er hægt
að finna sambærilega íslenska
framleiðslu.
Þessa túlkun hafa forystumenn
innan verslunarinnar gagnrýnt og
sagði Kristmann Magnússon,
framkvæmdastjóri Pfaff, hana
„fráleita“ í samtali við Morgun-
blaðið 9. janúar sl. „Við lítum svo
á, að tollar og vömgjöld hefðu átt
að falla niður á þeim iðnaðarvörum
sem ekki eru framleiddar hérlend-
is. Það er algjörlega siðiaust að
leggja á vömgjald á þeim forsend-
um að það myndi verða gert ef
viðkomandi vara væri framleidd
hér,“ sagði Kristmann.
Lögfræðingur Verslunarráðs,
Jónas Fr. Jónsson, færir fram svip-
uð rök í samtali við Morgunblaðið
sama dag: „Þarna er um að ræða
vömr sem flestar em ekki fram-
leiddar hérlendis, og ekki er útlit
fyrir að svo verði í bráð. Ef þessi
ákvörðun stjómvalda á að standast
gætu Austurríkismenn tekið upp á
sömu leikjum varðandi vörugjald á
t.d. sjóveiddan fisk, þó sannað
þyki að ekki veiðist branda úr sjó
í Austurríki."
Indriði Þoriáksson, skrifstofu-
stjóri í íjármálaráðuneytinu, ver
hins vegar ákvörðunina í samtali
við Morgunblaðið 13. janúar: „Við
teljum að þessi vörugjöld almennt
séu fyllilega samrýmanleg fríversl-
unarsamningum sem við höfum
gert og bendum bæði á fram-
kvæmd um langa hríð og orðalag
samninganna og eðli þeirra sem
leggja ákveðnar skyldur á samn-
ingsaðila um að þeir megi ekki
mismuna framleiðsluaðilum í lönd-
unum. Vörugjöld sem leggjast á
vöru, sem ekki er framleidd hérna,
mismuna engum.“ Hann vísaði til
fyrri fríverslunarsamninga við
EFTA og EB og sagði enga eðlis-
breytingu hafa orðið við gildistöku
EES-samningsins.
Þessi skilningur fjármálaráðu-
neytisins hlýtur að teljast nokkuð
hæpinn. Vörugjöldin eru greinilega
gjaldtaka, sem verður til vegna
flutnings ákveðinnar vöru milli
landa, enda leggjast þau nánast
eingöngu á „sömu vörur og áður
báru fjáröflunartoll samkvæmt
undanþágu fríverslunarsamnings
íslands og Evrópubandalagsins frá
1972“, líkt og segir í greinargerð
Verslunarráðsins til Eftirlitsstofn-
unarinnar. Þessi undanþága frá
meginákvæðum fríverslunarsamn-
ingsins um tollfrelsi féll niður með
gildistöku EES. í EES-samningn-
um er þar að auki ákvæði sem
bannar gjöld, sem hafa sömu áhrif
og innflutningstollar.
Einn helsti ávinningur íslend-
inga í samningaviðræðunum um
EES var að fá fellda niður tolla á
flestum þeim sjávarafurðum sem
þeir flytja út á Evrópumarkað.
Varla yrðu íslensk stjórnvöld
ánægð með það ef sá ávinningur
hyrfi að öllu eða mestu leyti vegna
þess að vörugjöld yrðu lögð á fisk-
inn í stað tollanna? Alþjóðlegir við-
skiptasamningar á borð við EES
og GATT byggja á gagnkvæmum
ávinningi en ekki einhliða ávinn-
ingi einstakra ríkja.
Hvort svo hafi verið í þessu til-
viki á eftir að koma í ljós. Eftirlits-
stofnun EFTA og hugsanlega síðar
EES-dómstóllinn mun nú skera úr
um hvort stjórnvöld hafi gerst brot-
leg við ákvæði samningsins líkt og
Verslunarráð og Félag íslenskra
stórkaupmanna halda fram.
Það er svo annað mál að evr-
ópskar ríkisstjórnir eru ekki allar
þekktar fyrir að virða til hlítar
ákvæði samninga á borð við EES.
Þannig er nú rúmlega ár liðið frá
því að hinn innri markaður Evrópu-
bandalagsríkjanna tók gildi en enn
hefur reglan um fijálst flæði vöru,
fjármagns, þjónustu og vinnuafis
ekki náð fyllilega fram að ganga
innan bandalagsins. Það má því
búast við að það taki enn langan
tíma áður en öll ákvæði EES-sam-
komulagsins verða orðin að veru-
leika ekki bara í orði heldur einnig
á borði.
Beiðni Verslunarráðs um álit
Eftirlitsstofnunarinnar og kæra
Félags íslenskra stórkaupmanna
minnir okkur hins vegar á það
breytta umhverfi sem við hrær-
umst nú í. Þó að lítið hafi kannski
breyst um áramót er ljóst að mála-
rekstur af þessu tagi á hugsanlega
eftir að breyta miklu í framtíðinni.
Svigrúm íslenskra stjórnvalda til
margs konar ákvarðana hefur
þrengst og möguleiki einstaklinga
og fyrirtækja til að leita réttar síns
utan íslands hefur að sama skapi
aukist. Afleiðingarnar af því kunna
að reynast víðtækari en marga
grunar.
Aflvaki Reykjavík-
ur markar tímamót
eftir Markús Örn
Antonsson
Fyrir aðeins örfáum árum hefði það
þótt saga til næsta bæjar, að borgar-
yfirvöld hér í Reykjavík hefðu talið
sér rétt og skylt að fylgjast grannt
með þróun alþjóðaviðskipta til þess
að geta rækt betur störf sín heima í
héraði. Svona hefur nú heimurinn
breyst og við þurfum að laga okkur
að þessum breytingum á öllum svíðum
þjóðlífsins án þess þó aðjnissa sjónar
á uppruna okkar.
Við þurfum að koma þessum
breyttu viðhorfum á framfæri sem
víðast. Svo ótrúlega sem það kann
að hljóma eiga þessi nýju viðhorf fljót-
lega eftir að hafa mikil áhrif á öllum
sviðum borgarrekstursins, hvort sem
um er að ræða námsefni grunnskól-
ans eða störf þeirra, sem við stjórn-
sýsluna fást, og því fyrr því betra.
Það er einmitt á grundvelli þessara
nýju viðhorfa sem stofnað hefur verið
til umdeildustu breytinganna í borg-
arrekstrinum. Aflvaki Reykjavíkur hf.
var beinlínis stofnaður til þess að
ryðja þessum nýju viðhorfum braut
sem þróunar- og eignarhaldsfyrir-
tæki, en fyrirtækið er meðeigandi
borgarsjóðs í Pípugerð Reykjavíkur
hf. og Strætisvögnum Reykjavíkur
hf. Það hefur ekki farið fram hjá
neinum, að borgarfulltrúa jafnt sem
aðra hefur greint mjög á um þær
breytingar, sem leiddu til stofnunar
þessara þriggja fyrirtækja, þótt nú
megi segja, að Aflvakinn og Pípu-
gerðin hafi verið tekin í sátt. Hvað
strætisvagnana varðar er ágreining-
urinn um þá svo ferskur í minni
manna, að ástæðulaust er að fjölyrða
um þá hér, en það er sannfæring
meirihluta Sjálfstæðismanna í borg-
arstjórn, að stofnun hlutafélags um
rekstur vagnanna hafi verið fyllilega
tímabær og nauðsynleg til þess að
skapa skilyrði til eðlilegrar samkeppni
og ijúfa þá einokun, sem ríkt hefur
á markaði almenningssamgangna í
borginni.
Tilgangur Aflvaka
Rétt er að fara nokkrum orðum
um þær vonir, sem bundnar eru við
Aflvaka Reykjavíkur hf.
Fyrirtækinu var ráðinn fram-
kvæmdastjóri til fjögurra ára frá og
með 1. október í haust. Mótun starfs-
þátta í samræmi við tilgang félagsins
er í aðalatriðum á þessa leið:
1. Að laða að erlenda og innlenda
íjárfesta til atvinnuuppbyggingar
í Reykjavík.
2. Að stuðla að eflingu þróunar og
nýsköpunar í reykvísku atvinnu-
lífi, m.a. með þátttöku í áhættu-
fjármögnun.
3. Áð vinna að tillögugerð og stefnu-
mótun um atvinnumál og þátttöku
Reykjavíkurborgar til eflingar at-
vinnulífi.
4. Að miðla viðhorfum, ábendingum
og tillögum um styrkingu innri
byggingar („infrastrúktúr") og
öðru því er getur eflt stöðu Reykja-
víkurborgar í auknum fjölþjóðleg-
um samskiptum og vaxandi sam-
keppni.
5. Að leita eftir víðtæku samstarfi
við fyrirtæki, sjóði, rannsóknar-
stofnanir, menntastofnanir, sam-
tök í atvinnulífi og aðra er vinna
að svipuðum verkefnum.
6. Að standa með Reykjavíkurborg
að stofnun hlutafélaga vegna
breytinga á rekstrarformi borgar-
stofnana og borgarfyrirtækja.
Hlutafé aukið í ár
Stjórn fyrirtækisins samþykkti á
fundi sínum 15. nóvember síðastliðinn
að beina því til eigenda, að hlutafé
yrði aukið um 150 milljónir króna á
árinu 1994 og þá um leið, að stofn-
endur ábyrgðust kaup á allt að helm-
ingi hlutaíjárins í sömu hlutföllum
og stofnfjárframlög voru innt af
hendi. Stofnendur eru auk borgar-
sjóðs, veitustofnanirnar þijár og
Reykjavíkurhöfn, en Háskóli íslands
bættist í hóp hluthafa sumarið 1993.
í frumvarpi að fjárhagsáætlun borg-
arinnar er gert ráð fyrir hlutaljár-
framlögum í samræmi við tillögur
stjórnar Aflvaka Reykjavíkur hf. og
auk þess rekstrarframlagi að fjárhæð
30 milljónir króna, sem skiptist í sömu
hlutföllum og stofnfjárframlögin.
í þessum mánuði fer fram um-
fangsmikil könnun á hugmyndum og
viðhorfum fulltrúa ýmissa fyrirtækja,
félaga og stofnana varðandi markmið
og verkefni fyrirtækisins; en í fram-
haldi af henni verður efnt til fundar
föstudaginn 25. febrúar næstkom-
andi. Þar er vonast til að komi saman
fulltrúar þeirra aðila, sem líklegastir
þykja til þess að leggja málefninu lið.
Upplýsinga- og ráð-
gjafarstarfsemi
í Vestur-Evrópu einni er starfandi
urmull staðbundinna þróunarfyrir-
tækja, sem rekin eru á svipuðum
grundvelli og Aflvaka Reykjavíkur
hf. er ætlað að starfa á. Hjá Áflvaka
eiga innlendir og erlendir fjárfestar
að geta gengið að öllum upplýsingum
vísum og notið þeirrar aðstoðar og
fyrirgreiðslu, sem veitt er annars
staðar á öllum stigum, þ.e.a.s. frá
fyrstu fyrirspurn til loka ijárfesting-
artímabils og upphafs rekstrar og
viðhalds eðlilegra tengsla að því
loknu. I þessu felast miklar kröfur í
ljósi þess, að fyrirtækið sjálft er og
verður fáliðað, en það á öflugan bak-
hjarl og hefur tök á að kaupa af öðr-
Niðurstaða Félagsdóms í máli Starfsmannafélags
Boðað verk-
fall vagnstjóra
dæmt ólögmætt
FÉLAGSDÓMUR kvað upp þann dóm í gær að vinnustöðvun
vagnstjóra hjá Strætisvögnum Reykjavíkur hf., sem boðuð var
af Starfsmannafélagi Reykjavíkurborgar og hefjast átti á mið-
nætti í gær, væri ólögmæt. Sveinn Björnsson, forstjóri SVR
hf., sagði í samtali við Morgunblaðið að hann reiknaði með því
að þessu deilumáli væri nú lokið og friður og ró gæti skapast
um starfsemi fyrirtækisins. Ögmundur Jónasson formaður
Bandalags starfsmanna ríkis og bæja sagði dóminn vissulega
vera vonbrigði. „Okkar megin í þessu máli var stjórnarskrá
íslands, lýðræðislegur vilji fólksins og heilbrigð skynsemi, en
við töpuðum engu að síður málinu,“ sagði hann.
í dómi Félagsdóms kemur m.a.
fram að Starfsmannafélag Reykja-
víkurborgar sé stéttarfélag sam-
kvæmt lögum um kjarasamninga
opinberra starfsmanna. Strætis-
vagnar Reykjavíkur hf. sé aðili að
Vinnuveitendasambandi íslands og
þar méð bundið af gildandi kjara-
samningum þess við aðildarfélög
ASÍ, og um þá kjarasamninga fari
eftir lögum um stéttarfélög og
vinnudeilur. Það sé álit Félagsdóms
að Starfsmannafélag Reykjavíkur-
borgar uppfylli ekki það skilyrði
laga að vera opið öllum í hlutaðeig-
andi starfsgrein á félagssvæði þess
og geti því ekki verið Iögformlegur
samningsaðili. Félagsaðild starfs-
manna SVR hf. í Starfsmannafélagi
Reykjavíkurborgar og breytingar
sem gerðar voru á lögum félagsins
í því sambandi fái engu breytt í því
efni. Dóminn kváðu upp þau Egg-
ert Óskarsson, Erla Jónsdóttir,
Gylfi Knudsen og Gunnar Guð-
mundsson, en Eiríkur Helgason
skilaði sératkvæði og taldi hann
verkfallsboðunina vera lögmæta.
Læt ósagt hver verða
næstu skref
Sjöfn Ingólfsdóttir formaður
Starfsmannafélags Reykjavíkur
sagði í samtali við Morgunblaðið
að niðurstaða Félagsdóms væri að
sjálfsögðu vonbrigði.
„Hér áttum við í höggi við stóra
aðila sem lögðust á eitt með það
að koma í veg fyrir að þessi tilraun
þessara fijálsu íslendinga tækist,
þ.e.a.s. þessara starfsmanna þarna
sem vildu velja sér sitt stéttarfélag,
en þessir aðilar hafa með þessum
dómi komið í veg fyrir að svo geti
orðið. Hver næstu skref verða skál
VAGNSTJÓRAR og forstjóri Strs
þeirra sem hlýddu á niðurstöðu F
ég ekkert um segja, við munum
meta það og hitta okkar fólk og
ræða þetta með raunsæi. Eg held
að Félagsdómur sé endanlegur úr-
skurður en hvort einstaklingar eiga
þarna einhveija möguleika það skal
ég ekkert um segja og er ekkert á
mínu valdi,“ sagði hún.
Vona að nú skapist ró og
friður um SVR hf.
Sveinn Björnsson forstjóri SVR
hf. sagðist reikna með því að úr-
skurður Félagsdóms þýddi að þessu
deiiumáli væri nú lokið. „Það var