Morgunblaðið - 20.01.1994, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. JANÚÁR 1994
39
MILLJARÐAMIS-
TÖK í HVALFIRÐI
eftir Gest Gunnarsson
Fyrir nokkru fóru íslendingar að
stytta sér leið um landið með því
að bora göng í gegnum fjöll. Nú
vilja nokkrir eldhugar bæta um
betur og fara að grafa göng undir
saltan sjó, það er að segja Hvalfjörð.
Þótt sú hugmynd sé ekki orðin
gömul er hún þegar farin að efna
í slóða á eftir sér, milljónaslóða, því
á þessu ári kveðst ríkisstjórnin ætla
að verja stórum fjárhæðum til und-
irbúnings, án þess að nokkur sjái
fyrir hver heildarkostnaður verður
orðinn þegar fyrstu bílamir aka
undir Hvalfjörð.
Vænlegri kostur
Ég hef áður bent á vænlegri
kost en göng undir Hvalfjörð, það
er að leggja yfir hann veg upp á
gamla mátann. Mínar athuganir
benda til þess að vegagerð sé miklu
ódýrari en gangagerð. Auk þess
höfum við í landinu gnótt verkþekk-
ingar, verkreynslu og mannafla
með hentug tæki til vegagerðar, en
gangagerð af þessu tagi hefur ekki
verið reynd hér áður, sérfræðingar
eru ekki til í landinu, og myndi því
gangagerðin einkum verða fram-
kvæmd af útlendum aðilum.
Jón Rögnvaldsson, fram-
kvæmdastjóri Vegagerðar ríkisins,
hefur tekið ábendingum mínum fá-
lega. Hann telur (Mbl. 11. des. sl.)
að Vegagerðin hafi undir höndum
gögn, sem sýni að göng séu ódýr-
ari en vegur.
Þessar fullyrðingar komu mér
spánskt fyrir sjónir, því mér var
ekki kunnugt um að nein slík gögn
hefðu verið unnin. Sendi ég Jóni
símbréf og bað hann að senda mér
þessi gögn, og varð hann vinsam-
lega við þeirri beiðni, sendi mér
skýrslu nokkra, sem ég hef kynnt
rhér síðan.
Um loftnet stórra herskipa
Er skemmst frá því að segja, að
skýrsla þessi, sem heitir „Hvalfjörð-
ur — athuganir á vegasambandi;
október 1990“, gerir engan mark-
tækan samanburð á þessum tveim-
ur valkostum, göngum eða vegi, og
ég get ekki betur séð en það væru
stórfelld mistök, raunar ófyrirgef-
anleg mistök, að byggja á henni
einni.
Hafa íslendingar virkilega efni á
því að ausa út milljarðafúlgum til
hægri og vinstri, án þess að ganga
úr skugga um hvort til séu ódýrari
— miklu ódýrari — aðferðir? Er
ekki nóg komið af gríðarlegum fjár-
festingarmistökum út um land allt?
Hvenær verður sá fítonsmælir fuil-
ur?
En umrædd skýrsla er þannig
unnin, að hún er samtals 52 blaðsíð-
ur, snýst mestan part um hið nýja
fagnaðarerindi, sem er gangagerð,
en aðeins á rúmri síðu er skrifað
um veg og brú eins og ég hef gert
tillögu um, og þessi eina blaðsíða
fjallar mest um atriði sem eru mál-
inu óviðkomandi, svo sem hæð loft-
neta á stórum herskipum, rétt eins
„Davíð Oddsson hefur
unnið stórvirki í þá
veru að koma vitinu
fyrir íslendinga. Hann
hefur með hörðu kennt
þeim að fara betur með
peninga; það yrðu því
grátleg mistök ef þessi
duglegi maður færi að
sólunda milljörðum
króna undir Hvalfjörð,
þegar völ er á miklu
ódýrari kosti, það er
vegagerð og brúar-
smíði.“
og fyrir dyrum standi að búa til
einhverja meiri háttar flotastöð inni
í Hvalfirði.
Vegagerðin veit ekki nóg
Ef Vegagerðin hefur ekki undir
höridum einhver þau gögn og ein-
hveija þá útreikninga, sem hún af
einhveijum ástæðum vill halda
leyndum, þá blasir við sú staðreynd
að á þeim bæ vita menn ekki nógu
mikið til þess að taka ákvarðanir,
og það er furðulegt að Jón Rögn-
valdsson skuli hafa látið að því
liggja í samtali við Morgunblaðið,
að göng undir Hvalfjörð séu eini
raunhæfi kosturinn.
Jöfnum metin! Fjölgum
konum í sveitarstj ómum
eftirLiIju Ólafsdóttur
Það fer ekki lengur framhjá nein-
um að í vor verða sveitarstjórna-
kosningar. Eins og áður lætur Kven-
réttindafélag íslands það mál til sín
taka. Félagið er þverpólitískt. Stjórn
þess er skipuð konum frá öllum
stjórnmálaflokkum. Markmið félags-
ins er að stuðla að jafnri stöðu kynja
á öllum sviðum þjóðlífsins.
í þeim tilgangi að styðja við bak-
ið á konum sem hyggjast taka þátt
í sveitarstjórnamálum hefur verið
stofnaður starfshópur sem skipaður
er konum úr stjórn félagsins og full-
trúum frá stjórnmálasamtökum. Fé-
lagið hefur haft samband við jafn-
réttisnefndir sveitarfélaga og óskað
samstarfs við þær. Fyrirhugað er
að halda fundi með konum víða um
land.
Frá því að Kvenréttindafélag ís-
lands var stofnað fyrir 87 árum með
því aðalmarkmiði að beijast fyrir
kosningarétti og kjörgengi kvenna
hefur félagið unnið markvisst að því
að hvetja konur til þess að taka full-
an þátt í þjóðmálum. Það er þó ekki
fyrr en á allra síðustu árum sem
hlutur kvenna í stjórnmálum fer
verulega að glæðast.
Þróun í þátttöku kvenna
Árið 1974 höfðu aðeins 19 konur
setið í borgarstjórn Reykjavíkur frá
upphafi. Það ár voru 46 konur í
sveitarstjórnum á móti 1.162 körlum
eða tæp 4%. Þessar konur sátu í
stjórn 27 sveitarfélaga af 227. Árið
1986 voru konur 19% en í síðustu
sveitarstjórnakosningum, árið 1990,
voru 243 konur og 860 karlar kjörin
í bæjar- og sveitarstjórnir á landinu
öllu. Hlutfall kvenna er þá orðið 22%
á landsvísu. Þetta er sannarlega
framför þótt það sé langt í frá viðun-
andi að einungis rúmlega fimmti
hver sveitarstjórnamaður á landinu
sé kona. Sérstaklega virðast fá-
Lilja Ólafsdóttir
„Þar sem annar hver
landsmaður er kona
hlyti hæfileikavalið eitt
sér að leiðatil jafnrar
skiptingar.“
mennu sveitarfélögin í dreifbýlinu
fátæk að konum.
Hlutfallið er töluvert hærra í bæj-
arstjórnum þeirra níu kaupstaða sem
hafa meira en 4.500 íbúa. Þar eru
konur 38% aðalmanna og 44% vara-
manna. í þessum kaupstöðum býr
yfirgnæfandi meirihluti landsmanna
eða rúmlega 180 þúsund samkvæmt
tölum Hagstofu Islands frá 1. des.
sl. Þegar kemur að nefndaskipun í
þessum sömu kaupstöðum fækkar
konunum hlutfallslega. Þær eru að-
eins 32% kjörinna nefndarmanna og
hlutfall kynja innan hverrar nefndar
er oft og tíðum ójafnt. Til dæmis
er lítið um að konur séu skipaðar í
hafnarnefndir og fáir karlar eru yfir-
leitt í jafnréttis- og félagsmálanefnd-
um.
Höfuðborgin getur státað af því
að hafa kosið hnífjafna skiptingu
kynja í borgarstjórn eða 7 konur og
8 karla í aðalstjórn og 8 konur og
7 karla í varastjórn. Það er vissulega
gleðilegt að svo vel skuli miða sem
raun ber vitni, að minnsta kosti í
þéttbýli. En betur má ef duga skal.
Setjum markið á 45% nú
og 50% árið 1998
í 12. grein laga um jafnan rétt
og jafna stöðu kvenna og karla
stendur: „Leitast skal við að hafa
sem jafnasta tölu kynjanna í stjóm-
um, nefndum og ráðum á vegum
ríkis, sveitarfélaga og félagasam-
taka þar sem því verður við komið.“
Alþjóðasamtök kvenna, Intemati-
onal Álliance of Women, sem Kven-
réttindafélag íslands er aðili að,
hafa sett sér það takmark að í lönd-
um þeirra verði hlutfall kynja í
stjórnum jafnt árið 2000. Við höfum
tvennar sveitarstjórnakosningar til
að jafna metin.
Það ætti ekki að verða svo ýkja
erfitt í níu stærstu sveitarfélögunum
sem ég minntist á áðan að auka
hlutfallið úr 40% í 50%. Við getum
byrjað á að setja markið á 45% í
þessum kosningum og hækkað það
svo í 50% árið 1998. Hvað nefndir
varðar þarf líka aðeins dálítið átak
til að jafna bilið, þótt þar þurfi reynd-
ar að fara frá 32% upp í t.d. 41%
nú og svo í 50% 1998. í fámennari
sveitarfélögunum mega menn taka
nokkuð betur á til að ná markinu.
Hvers vegna endilega konur?
Ég heyri oft það sjónarmið að
engu máli skipti hvort kona eða
karl gegni embætti eða stöðu; ein-
ungis hæfileikar skuli ráða. Á það
Gestur Gunnarsson
Jökulgarður
Glöggu fólki til upplýsingar læt
ég fylgja með nokkrar tölur, sem
ég hef reiknað út; þetta eru vita-
skuld lauslegar tölur, en nógu ná-
kvæmar til þess að framhjá þeim
má alls ekki horfa í Hvalfjarðar-
dæminu.
Ef Hvalfjörður væri allur þar sem
hann er séður yrði vissulega rán-
dýrt að leggja veg yfir hann, en
það er einmitt mergurinn málsins
— hann er ekki allur þar sem hann
er séður.
Á seinustu ísöld rann skriðjökull
fram fjörðinn, ruddi á undan sér
gífurlegum hlössum jarðefna og
hlóð upp garði framarlega í firðin-
um, þvert fyrir mynni hans.
Þessi forpi jökulgarður liggur
rétt undir sjávarmáli, með djúpri
lænu norðanmegin. Með því að
dæla upp úr firðinum 5,8 milljón
rúmmetrum af möl og sandi má
gera nægiiega trausta undirstöðu
skal bent að þar sem annar hver
landsmaður er kona hlyti hæfileika-
valið eitt sér að leiða til jafnrar skipt-
ingar með svo stóru úrtaki sem sveit-
arstjómir og nefndir eru. Fyrst hlut-
fallið er ekki jafnt hlýtur annað að
ráða en hæfileikar einir.
Þegar skipað er á framboðslista
er yfirleitt lagt mikið upp úr því að
velja fulltrúa með sem víðtækasta
reynslu og þekkingu. Það á að
tryggja að viðkomandi samtök njóti
almennrar hylli kjósenda og að
kjömir fulltrúar geti tekið af kunn-
áttu á sem flestum málum. Án jafnr-
ar kynjaskiptingar er dreifingin ekki
næg. Þau mál sem brenna heitar á
konum en körlum í daglegu lífi verða
áfram afgreidd sem „mjúk“,
„óraunsæ" og þar með óþörf þar til
a.m.k. helmingur kjörinna fulltrúa
hefur þau í eðlilegri forgangsröð.
Það er því ástæða til að hvetja
konur sérstaklega til að láta sveitar-
stjórnamál til sín taka.
Ég vona svo sannarlega að þær
konur sem nú þegar sitja í sveitar-
stjórnum gefi kost á sér áfram og
að fleiri konur fylgi þeirra fordæmi.
Höfundur er stjómarformnður í
Kvenréttindafélagi íslands.
vegar, og 1,6 milljón rúmmetra af
sprengdu gijóti þarf síða'n til að
gera brimvörn fyrir sjálfan veginn.
Mikið eða lítið?
Nú er von að menn spyiji: 7
milljónir rúmmetra af jarðefnum —
er það mikið eða lítið?
Því er auðsvarað. Til Kennedy-
flugvallar hjá New York fóru 40
milljónir rúmmetra. Til iðnaðar-
svæðanna norðan Grandagarðs í
Reykjavík fóru 0,3 milljónir rúm-
metra.
Hollendingar hafa með dælingu
byggt tugi kílómetra af sjóvamar-
görðum, og eru þeir iðulega notaðir
til undirstöðu fyrir akvegi.
Svarið er sem sagt: 7 milljón
rúmmetrar er allnokkuð, en mjög
svo viðráðanlegt, og myndi ekki
vefjast fyrir okkur að taka á leigu
stórtækt dæluskip til þess að ljúka
verkinu á einu sumri. Vilji menn
styðjast við búnað sem til er í land-
inu þyrfti lengri tíma, allt að tveim-
ur árum.
Sjávarföll
Jón Rögnvaldsson dregur í efa
að þær vegfyllingar, sem ég hef
kynnt, myndu hleypa sjávarföllum
í gegnum sig. Þarna skjátlast Jóni.
Gijótgarður með kjama úr
20-200 kflóa hnullungum, 3.500
metra langur, með 6,5 metra vatns-
dýpi og 0,6 metra hæðarmun sjávar
myndi hleypa í gegnum sig um það
bil 12 milljónum rúmmetra vatns á
klukkustund, og það tel ég verá
fullnægjandi á þessu vatnasvæði.
Eins og fram kemur á teikningu
minni geri ég ráð fyrir laxaleið um
steinsteypt ræsi, og skipaveg með
iyftibrú, sem lyft er öðmm megin.
Milljarðar sparast
Talað er um að göng undir Hval-
fjörð muni kosta allt að 5 milljörðum
króna. En íslendingar þekkja af
biturri reynslu að endanlegur kostn-
aður er oft miklu hærri en fyrstu
áætlanir, þegar ráðist er í nýstárleg
verkefni. Þessir 5 milljarðar gætu
sem hægast verið komnir upp í lm
milljarða þegar verkinu væri lokið.
Sanddæling úr sjó hefur verið
stunduð víða kringum landið og við
eigum marga reynda verktaka sem
gjörþekkja slík verkefni og vita
hvemig þeir eiga að leysa vanda-
málin. Við vitum líka hvað sanddæl-
ing kostar — rúmmetrinn kostar á
bilinu 100-200 krónur, og heildar-
kostnaður af dælingu til vegagerðar
yfir Hvalfjörð myndi ekki ná einum
milljarði. Aðrir verkþættir kosta
vitanlega sitt, ræsi, lyftubrú og
akvegur, en alls myndi fram-
kvæmdin kosta helmingi minna en
jarðgöngin. Sparast myndu 2-5
milljarðar króna.
Grátleg mistök
Davíð Oddsson hefur unnið stór-
virki í þá veru að koma vitinu fyrir
íslendinga. Hann hefur með hörðu
kennt þeim að fara betur með pen-
inga; það yrðu því grátleg mistök
ef þessi duglegi maður færi að só-
lunda milljörðum króna undir Hval-
fjörð, þegar völ er á miklu ódýrari
kosti, það er vegagerð og brúar-
smíði.
Höfundur er tæknifræðingur.
PRENTDUFT
A BESTJk
VERDINU!
Við bjóðum prentduft (toner) í alla Hewlett
Packard prentara á besta verðinu í bænum.
Og meira en það:
Við kaupum af þér
gömlu prenthylkin!
Njóttu öryggis með
rekstrarvörum frá...
ÍN^b'
/ s \
Tæknival
Skeifunni 17 - Sími (91) 681665