Morgunblaðið - 03.02.1994, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1994
27
tæki-
u
Reykjavík eða Akureyri, heldur getur
hún gefið arð hvar sem er á landinu.
Við íslendingar getum auðvitað
ekki lagt jafnmikið til auglýsinga og
markaðsmála ferðaþjónustunnar og
aðrar þjóðir. Eftir sem áður blasir sú
staðreynd við, að við getum ekki stað-
ið okkur í samfélagi þjóðanna nema
ferðaþjónustunni sé gaumur gefinn
og sköpuð sambærileg vaxtarskilyrði
og í nálægum löndum. Kynningar-
átakið núna er einstakt og öflugra en
ríkið hefur áður komið að. Við vonum
að það skili árangri og vitum, að við
getum lært mikið af því. Það er eitt
af mörgu, sem við Islendingar getum
Halldór Blöndal
staðið fyrir og verðum að standa fyr-
ir til þess að vinna bug á atvinnuleys-
inu.
Höfundur er ráðherra.
íarfrumvörp
itjórnarflokka
: breytínga
ekki að koma neinum á óvart, að
mikil andstaða væri við kvótakerfið
innan Alþýðuflokksins og Sighvatur
sagðist sjálfur ávallt hafa greitt at-
kvæði gegn því kerfi þrátt fyrir hótan-
ir þeirra sem þá fóru með völdin í
sjávarútvegsmálum. Slíkar hótanir
hefðu þó ekki komið frá núverandi
samstarfsflokki í ríkisstjórn.
Halldór Ásgrímsson sagði ljóst að
samþykkt flokkstjórnar Alþýðuflokks-
ins væri marklaus, í Ijósi þeirrar yfir-
lýsingar Sighvats um að samkomulag
væri í ríkisstjórninni um að vinna að
málinu á grundvelli fyrirliggjandi
lagafrumvarpa. Sighvatur sagði að
samkomulag væri milli stjórnarflokk-
anna um það hvernig málið yrði lagt
fram á Alþingi. Hins vegar kynnu
þessi mál eins og önnur að taka breyt-
ingum í meðförum Alþingis en þær/
breytingar yrðu ekki afgreiddar nema
stjórnarflokkarnir væru sammála um
að bera ábyrgð á því hvernig málin
yrðu afgreidd.
Halldór taldi orð Sighvats sýna, að
ekki væri samkomulag um málið
óbreytt; það kynnu að verða á því
ýmsar breytingar um það þurfi að ná
samkomulagi milli flokkanna. Þannig
hefði Sighvatur dregið í land með að
stjórnarflokkarnir myndu standa við
það samkomulag sem gert var fyrir
jól og sjávarútvegsráðherra hefði túlk-
að þannig að flokkarnir væru skuid-
bundnir að afgreiða málin með þeim
hætti sem þar kæmi fram. Sighvatur
sagði á móti, að sjaldan eða aldrei
væru lögð fram mál á Alþingi sem
ekki væri gert ráð fyrir að tækju ein-
hveijum breytingum í meðförum
þingsins.
Borgarskjalasafn Reykjavíkur
Oskað skjala úr daglegu
lífi Reykvíkinga 1944
Daglegt líf
AFSLÁTTAR- og skömmtunarseðlar úr daglegu lífi Reykvíkinga eru
meðal þess sem Borgarskjalasafnið leitar eftir.
60-80 keppendur á
Reykjavíkurskákmót
HJÁ Borgarskjalasafni stendur
yfir undirbúningur fyrir tvær sýn-
ingar um Reykjavík og Reykvík-
inga lýðveldisárið 1944. Af því til-
efni leitar safnið eftir skjölum um
líf og venjur bæjarbúa. Svanhildur
'Bogadóttir, borgarskjalavörður,
segir að mikil áhersla sé lögð á
þennan þátt og skorar á alla sem
hafi einhver göng undir höndum
sem veiti upplýsingar um liðna tíð
að hafa samband við Borgarskjala-
safnið í Skúlatúni 2.
Borgarskjalasafnið vinnur að sýn-
ingunum í samvinnu við Árbæjarsafn-
ið, annars vegar, og Ljósmyndasafn
Reykjavíkur, hins vegar. „Fyrri sýn-
ingin sýningin er í samvinnu við Ár-
bæjarsafn og hefst í Vopnafjarðarhús-
inu 19. mars. Áhersla verður lögð á
að hún varpi ljósi á daglegt líf Reykj-
víkinga iýðveldisárið. Sú síðari í sam-
vinnu við Ljósmyndasafnið verður svo
opnuð í Ráðhúsi Reykjavíkurborgar á
afmælisdegi Reykjavíkur 18. ágúst og
verða þar til sýnis fjölbreytt skjöl og
ljósmyndir,“ sagði Svanhildur.
Skjöl í víðtækri merkingu
Hún sagði að til þess að vel tækist
til að draga upp trúverðuga' mynd
af Reykjavík á lýðveldisárinu væri
nausynlegt að sýna fleiri skjöl en þau
sem hefðu orðið til í starfi Reykjavík-
urbæjar. Borgarskjalasafnið leiti því
eftir skjölum frá einkaaðilum til varð-
veislu eða láns. Safninu þætti mikill
fengur í heimilisbókhaldi, dagbókum,
minnisbókum, bréfum og bréfasöfn-
um, vegabréfum; vinnu- og stílabók-
um, skóla- og fréttablöðum nemenda.
Einnig er óskað eftir skjölum í einn
víðtækari merkingu t.d. bíómiðum,
bíóprógrömmum, hljóm-
leikaprógrömmum; bæklingum og
augiýsingapésum; jólakortum, af-
mæliskortum, póstkortum; pöntun-
arlistum, launamiðum og kvittun-
um,t.d. fyrir keyptar vörur, húsaleigu
o.s.frv.
ÁÆTLAÐ er að 60-80 skákmenn,
innlendir og erlendir, taki þátt í
Alþjóðlegu Reykjavíkurskákmóti
5.-13. febrúar. Á meðal þátttakenda
eru Ivan Sokolov frá Bosníu, Van
der Sterrens frá Hollandi og hinn
aldni meistari Davíð Bronstein.
Skáksamband íslands og Taflfélag
Reykjavíkur hafa staðið fyrir mótinu
annað hvert ár frá 1964. Mótið er
stærsti skákviðburður ársins og eftir
því sem segir í frétt Skáksambandsins
er þess jafnan beðið með eftirvæntingu
meðal skákunnenda hér heima og skák-
manna í nágrannalöndunuin okkar.
Mótið er opið skákmönnum með
2.200 skákstig eða fleiri og er stiga-
hæsti skákmaðurinn Ivan Sokolov frá
Bosníu með 2.650 stig. Næstur er
Jaan Ehlvest frá Eistlandi með 2.610
stig og þriðji er Paul van der Sterren
frá Hollandi með 2.605.
Fjölþjóðlegt mót
Ekki hefur endanlega verið gengið
frá þátttökulista en keppendur verða
væntanlega á bilinu 60-80 og er gert
ráð fyrir að um helmingur komi er-
lendis frá. Margir koma frá fyrram
Sovétríkjunúm, frá Norðurlöndunum
pg skákmenn koma frá Grikklandi og
Italíu. Einn stórmeistari kemur alla
leið frá Kólumbíu. Tefldar verða 9
umferðir eftir Monrad-kerfi.
Hefst mótið laugardaginn 5. febr-
úar kl. 17 og því lýkur sunnudaginn
13. febrúar. Allar umferðir hefjast kl.
17 nema sú 9. sem hefst kl. 13.
æðlabanka
umbreytingum og miðast við fræði-
kerfi og hugsunarhátt hvers tíma.
Meginhugmyndafræðin miðaði lengi
vel að því að mynda fullnægjandi
grundvöll innlendra peninga og
virkrar eftirspurnar, á þeim grunni
erlendrar gjaldeyrisöflunar sem unnt
var að leggja, til þess að tryggja
fulla nýtingu mannafla og efla hag-
vöxt að hámarki. Þessi sjónarmið
voru fyllilega veijandi út frá forsend-
um síns tíma, og eru enn að vissu
marki, en reyndust of einhliða ávísun
á undanhald, þar til peningaleg örv-
un tæmdist að mestu í verðbólgu og
agaleysi, öllum almenningi til tjóns.
Af þessu leiddi þær nútímalegu meg-
inreglur, sem nú eru víðast lagðar
til grundvallar og móta m.a. fyrir-
liggjandi frumvarp til seðlabanka-
laga, að þeir skuli búa yfir nægilegu
sjálfstæði til þess að sporna við því,
að óskhyggja á félagslegum og
stjórnmálalegum vettvangi leiði af
sér halla- og verðbólgumyndandi
peningaþenslu í verulegum mæli og
til lengri tíma litið. Þessum megin-
reglum peningastjórnunar er ætlað
að knýja fram raunsætt og ábyrgt
atferli hagsmunasamtaka og ann-
arra þjóðfélagsafla. Andmæli hafa
nýlega komið fram við því, að þetta
eigi við á svo smáum vettvaiigi sem
hins íslenska þjóðríkis, en vert er
að benda á, að hvergi er þörfin fyrir
sterkt aðhald og fjárhagslegt raun-
sæi brýnni en þar sem ríkisvaldið
er veikt inn á við og þjóðarheildin
vanmegnug út á við. Með þessu er
ekki sagt, að seðlabanki skuli ekki
láta sig hin jákvæðu markinið skipta
og veita svörun við þörfum þjóðar-
búsins, heldur að hann geti bundið
það skilyrðum um ábyrgan samleik
þjóðfélagsaflanna að því marki. Því
verður heldur ekki neitað, að megin-
reglur sem þessar geti þróast, en
þá hægfara og með traustri og var-
anlegri reynslu af öruggum stjórnar-
tökum.
Við þessi meginmarkmið verður
bæði stjórnskipan og forustuval
seðlabanka að miðast. Því hefur ver-
ið haldið fram, að hlutverk seðla-
banka sé svo samofið stjórnmálunum
og markmiðum þeirra, að forustu
hans verði að velja hreinlega póli-
tískt. Hér er illkynjaður misskilning-
ur á ferðinni. Ánnars vegar er við
þessi skil komið að ytri mörkum
pólitísks geðþótta og fyrirgreiðslu,
en lögbundnar og varanlegri megin-
reglur taka við. Hins vegar verður
að sækja þau breytilegu stjórnmála-
markmið, sem rúm er fyrir í stjórn
peningamála, beint til ráðandi ríkis-
stjórnar. Að setja upp einhveija
smækkaða ríkisstjórn við hennar hlið
— eins konar miniríkisstjórn — kann
ekki góðri lukku að stýra, heldur er
líklegast til að valda glundroða. Hina
ákvarðandi bankastjórn verður að
velja nógu vandlega og henni að
veita nægilegt stöðuöryggi til full-
nægjandi sjálfstæðis í þessu skyni.
Að þessu er m.a. stefnt með hlut-
deild bankaráðs í valinu. Á hinn
bóginn þarf að tryggja mun betur
en nú, að viðskiptaráðherra, og þar
með ríkisstjórnin sem heild, sé bund-
in af því einu að velja bankanum sem
traustasta faglega og skapfestulega
Bjarni Bragi Jónsson
forustu, en þurfi ekki að sæta flimt-
ingum fjölmiðla um hefðbundinn
sjálftökurétt flokksklíkna, sem um-
rætt aðhald á í reynd og til lengdar
að beinast að. Gerði ríkisstjórnin vel
í því að staðfesta þetta nú þegar og
án þess að bíða nýrrar lagasetning-
ar. Ljóst er, enda margtekið fram,
að slíkt sjálfstæði fær ekki staðist í
lýðræðisríki, nema tengt lögbundn-
um meginmarkmiðum, og að mínu
mati heldur ekki nema með fleirskip-
aðri stjórn, þremur bankastjórum
eða öðru fyrirkomulagi veginna at-
kvæða.
Skilyrðin fyrir farsælu vali banka-
stjóranna eru þá í fyrsta lagi, að
þeir skilji þessar meginreglur til hlft-
ar og hafi sannfæringu fyrir þeim,
í öðru lagi að þeir hafi skaphöfn og
stefnufestu til að fylgja þeim fram,
þótt móti blási, jafnve! frá hæstu
stöðum, og í þriðja lagi að þeir hafi
næga þekkingu á viðfangsefninu til
að bera, a.m.k. þegar þegar leggja
saman, svo að þeir séu færir um að
leiða fremur en láta leiðast af þeim,
sem vita betur, en að sjálfsögðu er
ætíð til sérfróðra að leita um nánari
vitneskju í einstökum atriðum.
Seðlabankastjóri þarf að búa yfir
ákveðnum þekkingargrundvelli,
fengnum með menntun og reynslu.
Þar ber í fyrsta lagi að nefna fræði-
lega þekkingu á viðfangsefninu, al-
mennri þjóðhagfræði og efnahags-
málum þjóðar sinnar og umheims,
með sérstakri áherslu á peninga-
fræði og gjaldeyris- og gengismál. í
öðru lagi ber að leggja áherslu á
starfræna kunnáttu í skipulagi og
starfsháttum fjármagns- og gjald-
eyrismarkaða innan lands sem utan
og að fylgst sé stöðugt með nýjung-
um í þeim efnum. Loks þarf hlutað-
eigandi að bera gott skyn á stjórnar-
far og hafa til að bera lagni og hátt-
vísi í öllum samskiptum við önnur
stjórnvöld og á opinberum vett-
vangi, og að sjálfsögðu að vera góð-
um forustuhæfileikum gæddur. Það
er til mikils mælst, að einn maður
hafi alla þessa kosti til að bera á
hástigi. Það er hins vegar styrkur
fjölskipaðrar stjórnar, að stjórnendur
geta haft þá til að bera í mismiklum
mæli og bætt hver annan upp í gagn-
kvæmu trausti, eins og meginreglan
hefur verið til þessa í stjórn Seðla-
bankans, þótt æskilegast sé, að allir
standi á sem breiðustum grunni.
Á þessi, að því er virðist sjálf-
sögðu, sannindi er hér bent til að
vara við þeirri einhæfni í hæfileika-
vali til forustu fyrir Seðlabankanum,
sem mér virðist felast í þessu sífellda
og hugsunarlausa gjálfri um póli-
tíska úthlutun á þeim toppstöðum,
rétt eins og sjálfgefið sé, að ætíð
verði þar nóg af hæfileikamönnum
til að láta ganga framhjá sér og
hafa þó geð til að þjóna undir þann
topp. Seðlabankastjórn getur verið
ágæta vel skipuð þrem mönnum með
mismunandi bakgrunn, t.d. einum
af þjóðhagslegum embættagrunni,
öðrum vöxnum upp með bankastarf-
semi eða annars konar fjármagns-
markaði, og hinum þriðja með
reynslu af stjórnmálaforustu á efna-
hags- og fjármálasviði. Ástæða er
til að vara við þeirri tilhneigingu,
sem gætt hefur, til að loka með öllu
fyrir frömun innan Seðlabankans
sjálfs upp í bankastjórn. Það getur
til lengdar valdið áhuga- og fram-
taksdeyfð langt niður eftir ábyrgðar-
stiganum.
Að lokum má benda á þann meg-
ingalla þriggja manna bankastjórn-
ar, gagnstætt þeim kostum, sem
áður er getið, að skipun hvers þeirra
verði ekki tekin nógu alvarlega, að
stjórnmálamenn telji sér óhætt að
leika sér með tvær eða jafnvel allar
stöðurnar. Það er einkennandi fyrir
val eins aðalbankastjóra erlendis, þar
sem sú skipan ríkir, ásamt vara-
bankastjóra við hans hlið, að stjórn-
völd velja faglega hæfasta manninn
með alhliða þekkingu og styrka
skaphöfn, en miða ekki við að skipa
sjálfum sér líka menn í stöðuna, eða
leysa hefðar- og þrengslavanda á
stjórnarheimilinu með þeim hætti.
Um leið er að sjálfsögðu miðað við,
að maðurinn sé í alla staði traust-
verður út frá ríkjandi þjóðfélagsvið-
horfum.
Böfundur cr aðstoðarbankastjóri í
Seðlabanka og fyrrum forstjóri '
Efnahagsstofnunarinnar.