Morgunblaðið - 23.02.1994, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. FEBRUAR 1994
■
msz

$

Loðnufoss
LOÐNAN fossar úr dælunni yfir á vörubílspallinn hjá Kristni Arnberg Sigurðssyni sem keyrir aflann til
Grindavík meðan hann getur haldið sér vakandi.
Morgunblaðið/RAX
vinnsluhúsa Fiskimjöls og lýsis í
Arna Magnúsdóttir, sem er í 10.
bekk skólans. „Mamma hringdi í
morgun og fékk frí fyrir mig í
skólanum en ég byijaði klukkan fjög-
ur í nótt og verð í tvo daga,“ segir
Arna. „Það er auðveldara að vera í
skólanum og ég mundi nú ekki nenna
að vera hérna í mánuð eins og sum-
ir eru búnir að vera. Eg verð ekki
hérna þegar hrognatakan hefst."
Hún segir að andinn sé góður í ioðnu-
vinnslunni, þó að jafnaldrar hennar
mættu vera fleiri. „Fyrst var vinnan
ögn þreytandi en hún batnaði strax
og svona tímabundin lota er bara
hressandi,“ segir Arna.
Fryst fyrir syni sólar
Frá færibandinu þar sem loðnan
er flokkuð eftir stærð, kyni og gæð-
um, fer hún í frystingu, þar sem
fimm strákar vinna á hvorri vakt.
Plötur með fjórum öskjum af loðnu
sem er fr.yst undir þrýstingi eru rifin
út úr frystinum af afli og hvolft á
bretti. Þegar staflinn er orðinn nægi-
lega hár keyra strákarnir brettin til
pökkunarinnár. Þar eru þremur öskj-
um pakkað í umbúðir til útflutnings
og hlaðið á önnur bretti sem fá að
bíða í mínus 20 gráðu hita í kæliklef-
um þangað til kemur að flutningnum
í gámum til Japans. í hverri öskju
eru um níu kíló af loðnu. „Okkar
verksvið er að sjá alfarið um fryst-
inguna á afurðinni, sem tekur yfir-
leitt tvo til tvo og hálfan tíma,“ seg-
ir Guðjón Asmundsson í frysting-
unni. „Þetta eru skorpur en síðaa
er stilltara á milli. Við tökum að sjálf-
sögðu meira á en stelpurnar í flokk-
uninni.“ Á hverjum sólarhring eru
fryst tæp 30 tonn af loðnu í húsinu,
og hækkar bónus á kaup starfsfólks-
ins í samræmi við ösina í vinnsl-
unni. „Andinn er góður og hópurinn
fínn, og samkeppnin er ekki minni
í pásum því þá leikum við lúdó villt
og jralið,“ segir Guðjón.
Oskar Örn Óskarsson var búinn
að vera atvinnulaus síðan í nóvember
þegar hann sótti um vinnu í Grinda-
vík og segist ekki lengur hafa verið
í æfingu þegar vinnan hófst. „Maður
var orðinn grútmáttlaus fyrst og gat
varla hreyft sig, en það er gaman
að prófa eitthvað nýtt. Þetta er
kannski ögn einhæft til lengdar en
við vinnum í skorpum með góðum
hléum, auk þess sem ég verð ekki
lengur en æðið stendur yfir, þannig
að það kemur ekki að sök. Ég reikna
þó með að við í frystingunni fáum
vinnu áfram við að frysta hrognin,
þannig að þetta endist aðeins leng-
ur,“ segir Oskar. „Er á meðan er.“
Morgunblaðið/RAX
Hefluð loðna
STUNDUM er hlaðið svo mjög á vörubílspallana að hristingurinn veldur skriðuföllum í loðnuhraukunum
og þegar það gerðist í Grindavík í gær var brugðið á það ráð að fá snjóhefil til að ryðja loðnunni úr vegi.
í fólki og stutt í hláturinn," segir
hann.
Hressandi lota
Velta Fiskimjöls og lýsis var um
500 milljónir króna á seinasta ári í
verksmiðjunni, og stefnir fyrirtækið
á að auka veltu sína um 20-25% á
þessu ári að sögn Finnboga Alfreðs-
sonar, framkvæmdastjóra, meðal
annars með því að vinna hráefni
frekar en gert hefur verið, s.s. með
hrognatöku og frystingu. Fyrirtækið
selur flokkaða loðnu um allt Reykja-
nes og víðar, og þannig voru sendir
í gær bílar til Djúpavogs og Raufar-
hafnar með loðnu. Yfirleitt starfa
um 45 manns hjá Fiskimjöli og lýsi
en vegna loðnuvertíðarinnar er búið
að bæta við um 100 manns, og er
áætlað að tæpur helmingur þeirra
fái vinnu áfram við hrognafrystingu.
Um helgina skorti enn vinnuafl og
falaðist fyrirtækið eftir starfskröft-
um úr efstu bekkjum Grunnskóla
Grindavíkur sem samþykkti að 10
nemendur fengju leyfi til að vinna
við flokkun og frystingu meðan hrot-
an væri i hámarki. Meðal þeirra var
Arna Magnúsdóttir og Sigurður Grétar Viðarsson.
MORGUNBLAÐIÐ MIDVIKUDAGUR 23. FEBRUAR 1994

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
, Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Samhengið í al-
þj óðaviðskiptum
Tilraunir franskra stjórn-
valda til þess að hindra
innflutning á íslenzkum fiski
til Frakklands með alls kyns
tæknilegum aðferðum eins
og þeim að rannsaka sýni
úr fiskinum, sem tekur 5-10
daga, hafa almennt verið
fordæmdar hér á landi og
menn spyrja, hvort þátttaka
okkar í Evrópska efnahags-
svæðinu hafi enga þýðingu.
En því miður er ástæða til
þess að við lítum í eigin barm
eins og glögglega mátti sjá
í Morgunblaðinu í gær.
íslenzk stjórnvöld hafa
gert tilraunir til að fá lækk-
un á innflutningstollum á
íslenzkum framleiðsluvörum
í Kanada. Þar er um að
ræða framleiðsluvörur Mar-
els og Hampiðjunnar o.fl.
Kanadamenn hafa ekki verið
til viðræðu um þær óskir
m.a. með tilvísun til þess,
að íslenzk stjórnvöld hafi
lagt 120% jöfnunargjöld á
franskar kartöflur, sem
fluttar hafa verið hingað frá
Kanada. Við annað tækifæri
spurðust fulltrúar kanadí-
skra stjórnvalda um, hvort
þessi jöfnunargjöld á fransk-
ar kartöflur hefðu verið
lækkuð. Þegar fulltrúar ís-
lenzkra stjórnvalda fullyrtu
að þau hefðu verið lækkuð
í 90% lögðu Kanadamenn
fram verklagsreglur frá toll-
stjóranum í Reykjavík, þar
sem fram kom, að jöfnunar-
gjöldin væru enn 120%. Þeir
spurðust líka fyrir um kjúkl-
ingabringurnar, sem mest
voru í fréttum fyrir skömmu
og fengu þau svör, að þar
væri um heilbrigðikmál að
ræða, sem er efnislega sama
svarið og frönsk stjórnvöld
hafa gefið síðustu daga
vegna fisks frá íslandi, sem
þau hindra að komist á
leiðarenda.
Hér er skýrt dæmi um það
samhengi, sem nú er orðið
í alþjóðlegum viðskiptum.
Við leitum eftir tollaívilnun-
um í Kanada, sem mundu
greiða fyrir íslenzkum fram-
leiðsluvörum á kanadískan
markað og auka atvinnu hér
heima fyrir. Kanadamenn
eru ekki til viðtals um það
vegna þess, að við höfum
lagt jöfnunargjöld á fransk-
ar kartöflur, sem fluttar eru
inn eða átti að flytja inn frá
Kanada og væntanlega er
það gert til þess að vernda
íslenzka kartöfluframleið-
endur.
Raunar halda Kanada-
menn því fram, að þau jöfn-
unargjöld séu brot á gildandi
GATT-samningum.
Menn geta endalaust velt
því fyrir sér, hvort sé þjóð-
hagslega hagkvæmara að
efla útflutning Marels eða
Hampiðjunnar eða vernda
íslenzka kartöfluframleiðslu.
Kannski er það einfalt reikn-
ingsdæmi, kannski ekki.
Alla vega er ljóst, áð upplýs-
ingastreymið á milli landa
er orðið svo mikið, að stjórn-
völd á Vesturlöndum a.m.k.
og sjálfsagt víðar fylgjast
rækilega með hindrunum,
sem verða á vegi útflutnings
frá viðkomandi landi. Ekkert
fæst gefins. Við fáum ekki
tollaívilnanir í Kanada ef við
göngum of langt í að tolla
vörur, sem Kanadamenn
flytja hingað til lands.
í hvert sinn, sem íslenzk
stjórnvöld hugleiða að tak-
marka með einum eða öðrum
hætti innflutning á vöru eða
þjónustu frá einhveiju landi
verður að gera ráð fyrir því,
að slíkum aðgerðum verði
mætt af hálfu viðkomandi
lands með einhveijum hindr-
unum gagnvart íslenzkum
útflutningsvörum. íslenzk
stjórnvöld verða þá að vega
og meta, hvort meiri hags-
munir séu í húfi að vernda
starfsemina heima fyrir eða
efla útflutningsstarfsemina,
sem verður fyrir barðinu á
slíkum ákvörðunum.
Hagsmunir þjóða heims
eru orðnir mjög samtvinnað-
ir. Engin þjóð getur ætlast
til alls af öðrum án þess að
láta nokkuð í staðinn. Við
íslendingar getum ekki hag-
að okkur að eigin geðþótta
í þessum efnum án þess að
það komi niður á okkur sjálf-
um. Dæmið um framleiðslu-
vörur Marels og Hampiðj-
unnar, sem mæta tollahindr-
unum í Kanada vegna þess,
að íslenzk stjórnvöld vilja
vernda íslenzka kartöflu-
gerð, sýnir í hnotskurn það
breytta viðskiptaumhverfi,
sem við lifum og störfum í.
Loðnuævintýrið setur svip sinn á bæjarlífið í Gríndavík
Silfrið sem
breytist í gnll
MENN óðu loðnu upp að ökklum á bryggjunni í Grindavík í
gær þegar aflanum úr Sunnubergi GK var landað og var þá
nýbúið að tæma Háberg GK. Skipin landa tvisvar á sólar-
hring. Við löndunina á vinnsluloðnunni er notuð öflug laxa-
dæla sem skemmir ekki fiskinn á leið hans frá lest og upp á
vörubílspall, og er um tilraun að ræða hjá Grindvíkingum sem
þeir segja að hafi gefist einstaklega vel. Það óhapp henti í
gær að burðarbiti sem heldur dælunni uppi gaf sig þannig
að löndun seinkaði um stund meðan bitinn var soðinn saman
að nýju. Menn höfðu hraðar hendur, því hver auka mínúta
er glatað fé meðan vinnsluhúsin bíða full af fólki eftir loðn-
unni. Nú stefnir í að loðnufrystingu verði hætt í dag eða á
morgun, enda flestir samningar uppfylltir og ekkert að van-
búnaði að hefja hrognafrystingu, en ekki er talið ráðlegt að
hrognafylling fari yfir 23%. Hrognafrystingin kallar á færri
hendur en sjálf loðnan þrátt fyrir að verðmætasköpunin sé
meiri ef vel gengur, eða eins og Finnbogi Alfreðsson, fram-
kvæmdastjóri Fiskimjöls og lýsi hf., sem er stærsti móttökuað-
ili loðnu í bænum með vinnslu á fjórum stöðum, segir: „Nú
erum við að fara frá silfrinu yfir í gullið.“
Kristinn Arnberg Sigurðsson, bíl-
stjóri, beið þolinmóður á bryggjunni
eftir að viðgerð lyki á bitanum og
dælingin hæfist að nýju, og notaði
tækifærið til að gleypa í sig sam-
loku. Átta vörubílar starfa á vegum
Fiskimjöls og lýsi, að jafnaði fimm
í einu, en fleiri eru um hituna og
þegar mest lætur bíða milli 30 og
40 bílar eftir að fá að komast að.
„Það er landað stöðugt. Síðan loðnu-
frystingin byijaði er unnið sólar-
hringum saman, við keyrum eins
lengi og við stöndum uppi. Við ökum
með tíu til tólf tonn í ferð eða um
þijátíu ferðir í allt ef aflinn er um
þijúhundruð tonn, fram og til baka
eins óg strætó," segir Kristinn. „Þá
sofa menn aðeins og halda síðan
áfram. Loðnunni fylgir vikutörn, í
mesta lagi einu sinni á ári, þannig
að maður lætur sig hafa þetta þó
að óneitanlega sé ég orðinn slæptur.“
Loðna upp á læri
Vörubílarnir aka með farm sinn
til húsanna og sturta honum í loðnu-
þrær, þaðan sem fiskurinn fer á
færibandi til fyrstu flokkunar eftir
stærð. Hver þró tekur um 12-13
tonn. Úrvalið sem á að frysta lendir
í ketjum. Barði Siguijónsson stendur
sína vakt í og við loðnuþróna og flýt-
ir fyrir rennslinu með aðstoð vatns-
slöngu. „Það er ágæt tilfinning að
standa með loðnu upp á læri allan
daginn," segir Barði og hlær. Hann
var atvinnulaus og segir það hafa
komið sér vel að fá vinnu, þó að lok
hennar séu fyrirsjáanleg. „Of margir
nenna ekki að vinna við þetta, finnst
subbugangurinn í kringum fiskinn
ógeðslegur og annað í þeim dúr, en
mér finnst þetta afbragðs góð
vinna,“ segir Barði.
Að þekkja hrygnu frá hæng
Jón Þór Hallgrímsson, er verk-
stjóri yfir stærsta vinnsluhúsi Fiski-
mjöls og lýsi, þar sem vinna nú 60
manns. Þar eru tvískiptar vaktir;
annars vegar er unnið í átta tíma á
móti átta tíma hvíld, en hins vegar
er unnið í hálfan sólarhring á móti
jafnlöngum tíma í hvíld. Jón Þór
segir að margt nýtt fólk hafi bæst
í hóp starfsmanna samfara því að
loðnugöngum er mokað upp á leið
þeirra vestur, meðal annars frá
Keflavík, Reykjavík og jai'nvel lengra
að, auk skólanema að næla sér í
aukapening. Hann segir að liðsauk-
anum hafi ekki fylgt umtalsverð
vandkvæði. „Það hefur gengið mjög
vel að koma reglu á hópinn þó að
Þegar laxadælan í Grindavíkurhöfn, sem notuð er til að dæla loðn-
unni milli skips og bíls brást, í gær, höfðu menn hraðar hendur við
að logsjóða það saman sem hafði hrokkið í sundur.
Eggert Björnsson, Magnús Sigurðsson og Guðjón Ásmundsson hafa hraðann á þegar þeir rífa frystar loðnu-
öskjur úr frystinum og hvolfa á bretti til pökkunar.
Jón Þór Hallgrímsson
hann sé að mörgu leyti sundurleitur,
við höfum öll verið að læra að rata
bestu leiðina og sjálfur er ég hæst-
ánægður með árangurinn,“ segir Jón
Þór. „Óneitanlega hefur það hjálpað
til að loðnuflokkunin krefst engrar
sérmenntunar, fólk þarf bara að tína
skemmda loðnu úr og þekkja hæng-
Guðjón Ásmundsson
inn frá hrygnunni." Jón segir mis-
jafnt eftir skipum og aðstæðum veiða
hversu mikið af afla fari í frystingu,
það geti numið allt frá 20% í meðal-
afla til 30% ef loðnan er mjög góð.
Nú gangi flokkunin frekar hægt þar
sem loðnari sé töluvert blönduðjog
smælki hafi aukist.
Óskar Örn Óskarsson
Jón Þór segir að andrúmsloftið á
vinnustað sé allt annað í „gullgrefti"
eins og nú tíðkast en hversdags,
vaktafyrirkomulagið setji mark sitt
á fólk og hin þrotlausa vinna sem
innt er af hendi án vitneskju um
hvenær öllu er lokið.
„Stemmningin er góð, mikil spenna