Morgunblaðið - 29.04.1994, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. APRÍL 1994
13
Umræður um fiskistofna
Þórólfur Antonsson, Guðni Guðbergsson og Sigurður Guðjónsson
eftir Þórólf
Antonsson, Guðna
Guðbergsson og
Sigurð Guðjónsson
Sunnudaginn 20. febrúar síð-
astliðinn hafði Morgunblaðið við-
tal við undirritaða vegna greinar
um tengsl eðlis- og líffræðilegra
þátta á milli hafsvæða. Ekki stóð
á viðbrögðum því strax fyrir kl. 8
daginn eftir var fiskifræðingur frá
Hafrannsóknastofnun búinn að
gefa efni greinarinnar miður góða
einkunn í útvarpi. Síðan hafa ver-
ið lífleg skoðanaskipti í ræðu og
riti um þessi mál og tengd. Það
er vel, ef það er gert á málefnaleg-
an hátt.
Aberandi hefur verið í umfjöllun
um grein okkar að sjaldnast hefur
hún verið tekin fyrir í heild, heldur
brot úr þeim túlkunum sem fram
komu. Greinin fjallar um 6 laxa-
stofna, hita og seltustig, loðnu-
veiði, þorskveiði og þorsknýliðun.
Oftast nær hefur þorskveiðin verið
tekin út úr og látið sem það væri
það eina sem greinin væri um, og
ekki nóg með það heldur hafa okk-
ur verið gerðar upp skoðanir og
menn lesið á milli línanna eins og
það er kallað. Því hafa menn tapað
yfirsýn og sjá ekki hið stóra sam-
hengi sem við erum að reyna að
sýna. Hvort okkur hefur tekist svo
illa upp að koma þessum niðurstöð-
um til skila eða aðrir gert það vilj-
andi að snúa út úr efninu, skal
ósagt látið.
Hvað hörðust viðbrögð hafa
komið frá Kristjáni Þórarinssyni
hjá Landssambandi íslenskra út-
vegsmanna (LÍÚ). í ekki færri en
fjögur skipti hafa birst athuga-
semdir frá honum á síðum Morg-
unblaðsins og fara orðsendingar
hans heldur stækkandi með tím-
anum.
Megininntak greina Kristjáns
Þórarinssonar er að sýna fram á
að málflutningur okkar sé rök-
leysa ein og einnig virðist hann
vilja hafa hönd í bagga með því
hvenær og hvernig niðurstöður
eru birtar. Því er fljótsvarað með
seinna atriðið að við munum ekki
sækja um leyfi til Kristjáns til að
birta niðurstöður rannsókna okk-
ar. Og af því að Kristján dregur
greinaskrif okkar í Ægi frá 1992
inn í umræðuna, verður að benda
á að hann las yfir fyrir okkur þá
grein og kom ekki þá með neinar
athugasemdir varðandi tímasetn-
ingar. Einnig virðast þessar „rök-
leysur" hafa farið fram hjá honum
við yfirlestur þá.
Innihald greinar okkar hefur
Kristjáni verið kunnugt um nokk-
urt skeið og sýndi hann því nokk-
urn áhuga. í framhaldi af því báð-
um við hann að kanna hvort nokk-
ur möguleiki væri á að LÍÚ myndi
styrkja frekari vinnslu á þeim
gögnum sem síðar birtust í um-
ræddu viðtali í Morgunblaðinu.
Eftir hans könnun á því sagði
hann það ómögulegt. Síðar stað-
festi formaður LÍÚ að ekkert slíkt
erindi hefði borist sér né stjórn
LÍÚ hvorki formlega né óform-
lega. Ekki höfum við orðið varir
við að það sé stefna LÍÚ að kæfa
opna umræðu um líffræði fiski-
stofna, né tengd mál. Því má
spyija hvort Kristján Þórarinsson
sé með skrifum sínum að túlka
breytta stefnu samtakanna.
Verður nú snúið að efni greinar
Kristjáns í Mbl. 29. mars sl. Byrj-
um á laxinum. Kristján reynir að
gera okkur upp þá skoðun að
„seiðafjöldi hafi ekki veruleg áhrif
á laxgengd". Þetta er reginfirra.
Við erum að bera saman ár sem
eru með meðallaxveiði eða lax-
gengd frá u.þ.b.700 löxum upp í
30.000 laxa. Þær sýna hámark-
tækt sömu sveiflu, en það sem
skilur á milli er stærð ánna, stærð
framleiðsluflatarins í ánum og
aðrir eiginleikar og þar af leiðandi
fjöldi seiða sem gengur Út. En
sveiflan er söm. Ef jafna á út
sveiflurnar með því að sleppa seið-
um þegar slæm skilyrði eru fyrir-
sjáanleg og því mestu afföllin,
héldum við að lægi í augum uppi
að borgaði sig seint. Auk þess
yrðu fáar seiðastöðvar tilbúnar til
þess að selja seiði nokkur ár í röð
og henda svo framleiðslunni nokk-
ur næstu ár.
Það er athyglisvert miðað við
hvað Kristján er búinn að eyða
miklu púðri í „rökleysur" okkar
að hann gengur óhikað út á þá
braut og mun lengra. Hann segir:
„Ráðið sem dugar er að stilia sókn-
inni í hóf og tryggja þannig aukinn
fjölda eldri og þyngri fiska og
stærri hrygningarstofn“. Því getur
hann fullyrt að sóknin sé eini
„Þrátt fyrir þetta
stendur meginefni og
undirstaðan í skrifum
okkar óhögguð, sem er
að það eru tengsl á milli
Barentshafs og íslands-
miða.“
áhrifavaldurinn? Hvað útilokar
aðra áhrifavalda? Hann segir einn-
ig: „Áhrif veiða á íslenska þorsk-
stofninn koma meðal annars fram
í því að stofnstærðin sveiflast
kringum sífellt lægra gildi“. Hvað
kemur honum til að getað ályktað
að þar sé sóknin ein að verki?
Sama má segja um næstu fullyrð-
ingar hans á eftir um nýliðun og
hrygningarstofn. Hér er heldur
betur kastað steinum í glerhúsi.
Ef ályktanir okkar, sem um-
deildastar eru, hefðu verið út frá
samanburði á veiði á þorski í Bar-
entshafi við þorskveiði á ís-
landsmiðum einum saman, þá
hefðu ábendingar Kristjáns verið
réttmætar. En við ályktum út frá
öllum þáttunum sem við fjöllum
um en ekki einstaka tölfræðiprófi.
Það sem hefði frekar mátt gagn-
rýna okkur fyrir það að vísa ekki
til heimilda um athuganir á þeim
þáttum sem við teljum hafa minna
vægi sem sveifluvakar heldur en
umhverfisþættir. Einnig hefði
Kristján getað og getur enn gert
sambærilegt próf fyrir alla þætt-
ina og ef það kemur í ljós að um
mistúlkun okkar væri að ræða,
munum við að sjálfsögðu taka
því. Á því eigum við hins vegar
ekki von.
Kristján sagði einnig í Morgun-
blaðinu „...þegar greina skal sam-
hengi atburða í fiskistofnum getur
tölfræði án líffræðiþekkingar ver-
ið hættuleg. Sýnu hættúlegri er
þó líffræði án tölfræðiþekking-
ar...“. Tölfræði er fremur ung
stoðgrein fyrir vísindin og með
þessari fullyrðingu er Kristján að
kasta rýrð á mikið starf og stórar
uppgötvanir líffræðinga sem
störfuðu á fyrri hluta aldarinnar
og fyrr.
Við höfum vissulega tekið tillit
til þeirrar gagrýni sem við höfum
fengið á okkur í nokkrum atriðum,
til dæmis að betra sé að nota
vertíðarafla, heldur en ársafla á
loðnu, einnig var okkur bent á
rangan fjölda frítalna við mat á
marktækni við 3 ára keðjumeðalt-
öl. Og loks höfum við hugað að
BIÐLISTANNIBÆKLUN-
ARLÆKNINGUM BURT
eftir Brynjólf
Mogensen
Biðlistinn í bæklunarlækningum
á íslandi er allt of langur. Það er
dapurleg staðreynd þegar haft er
í huga að a) bæklunarlækningar
auka lífsgæði og eru þjóðfélags-
lega mjög arðbærar, b) gerviliða-
aðgerðir eru efst í forgangsröð í
heilbrigðiskerfinu hjá fólkinu í
landinu, c) ráðamenn hafa viljað
leysa biðlistavandamálið. Lausnin
á biðlistavandanum gæti verið á
næstu grösum.
Lausnin
Með nýgerðum samningi um
verkaskiptingu sjúkrahúsanna á
höfuðborgarsvæðinu er mjög auð-
velt að leysa biðlistavandamálið í
bæklunarlækningum. Þar er kveð-
ið á um að þunginn í bæklunar-
lækningum verði á Borgarspítala
— Landakoti. Með sameiningu
Borgarspítala og Landakots er
hægt að gera langtum fleiri gervil-
iðaaðgerðir og liðspeglanir, svo
dæmi séu nefnd, og skera burtu
biðlistann. Fjölgun aðgerða ætti
„Við á hinu nýja sjúkra-
húsi, Borgarspítala —
Landakoti, treystum
okkur til að skera burtu
biðlistann á sex mánuð-
um ef við fáum fjár-
magn til þess.“
að geta gengið eftir þar sem heil-
brigðismálaráðherra, Guðmundur
Árni Stefánsson, hefur lýst yfir
þungum áhyggjum yfir biðlista-
vandamálinu og að hann vilji leysa
það eins fljótt og nokkur kostur er.
Lausnin felst í því að léttari
aðgerðir í bæklunarlækningum
verði gerðar á Landakoti þar sem
til staðar er mjög gott kerfi til
þess að sinna dag- og sólarhrings-
skurðlækningum en að skurðstofur
Borgarspítalans verði notaðar fyrir
þyngri tegund bæklunarlækninga
eins og gerviliðaaðgerðir. Það
verður þó að koma til aukið fjár-
magn. Gei-viliðalækningar eru í
eðli sínu frekar dýrar aðgerðir.
Þannig má ætla að hundrað að-
gerðir kosti um 35 milljónir króna
svo dæmi sé tekið, en þessar 35
milljónir skila sér síðar aftur til
þjóðfélagsins. Við á hinu nýja
sjúkrahúsi, Borgarspítala —
Landakoti, treystum okkur til að
skera burtu biðlistánn á sex
mánuðum ef við fáum fjármagn
til þess. Þetta tel ég vera ódýrustu
lausnina.
Niðurlag
Biðlistinn í bæklunarlækningum
á íslandi er með öllu óviðunandi.
Það virðist þó vera að birta til,
m.a. fyrir tilstuðlan Guðmundar
Árna Stefánsson heilbrigðisráð-
herra, bæði þar sem hann hefur
stuðlað að sameiningu Landakots
og Borgarspítala og vill gjarnan
leysa biðlistavandamálið. Mjög
auðvelt er að leysa biðlistavanda-
málið í bæklunarlækningum á hinu
nýja sjúkrahúsi, Borgarspítala —
Landakoti, með því að flytja létt-
ari aðgerðir af Borgarspítala á
Landakot og nota skurðstofur
Borgarspítalans eingöngu fyrir
gerviliðaaðgerðir og aðrar þyngri
Brynjólfur Mogensen
aðgerðir í bæklunarskurðlækning-
um. Við á Borgarspítala — Landa-
koti getum skorið burtu biðlistann
ef við fáum fjármagn til þess. Það
ætti að vera auðsótt mál því fátt
í læknisfræði eykur lífsgæði og
skilar jafnmikilli arðsemi og bækl-
unarlækningar.
Höfundur er yfírlæknir
bæklunnrlækningadeildnr
Borgarspítala — Landakots.
því að rökstyðja betur ályktanir
okkar sérstaklega með tilvísan til
heimilda.
Þrátt fyrir þetta stendur megin-
efni og undirstaðan í skrifum okk-
ar óhögguð, sem er að það eru
tengsl á milli Barentshafs og ís-
landsmiða sem koma fram í því
að umhverfisþættir og fiskistofnar
sveiflast með sama takti og með
2-3 ára tímamun. Við höfum spurt
marga hvaða ályktanir sé þá hægt
að draga af þessu samhengi og
ekki fengið aðrar túlkanir heldur
en við lögðum sjálfir fram í skrif-
um okkar í upphafi.
Nú þegar þetta er skrifað hafa
þessar niðurstöður okkar verið
lagðar fyrir fund í vinnuhópi innan
laxanefndar Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins. Fólk frá 11 þjóð-
löndum hefur gert greininni efnis-
leg skil og hún fengið mjög góðar
viðtökur. Falla niðurstöður okkar
nokkuð vel að þeim líkönum, sem
aðrir hafa verið að vinna að, til
að skýra sveiflur í laxastofnum.
Greinin verður send víðar og fær
þá frekari umfjöllun fræðimanna
sem ekki veitir af miðað við yfir-
ferð nokkurra íslenskra kollega
okkar á greininni.
Innan líffræðinnar á Islandi er
talað um að erfitt sé að koma á
framfæri, hér á landi, efni um fisk
og fiskveiðar, sérstaklega okkar
mestu nytjafiska. Þeir sem skrifa
um þessi efni fá óblíða meðferð
og jafnvel liggur við mannorðs-
meiðingum. Til að mynda hafa
okkur verið bornar á brýn falsan-
ir og að við felum þær á bak við
„nafn vísindanna". Er það háttur
falsara að halda opna fundi og
leggja sín mál fyrir stórar nefndir
fræðimanna? Svona umræða sam-
rýmist ekki vísindalegum hefðum
um gagnrýna umræðu sem á að
vera forsenda framfara. Erum við
ekki á hættulegri braut ef þetta
er raunin?
Benda má á að uppbygging
rannsóknastofnana er hugsanlega
ein skýringin á þessu. Stofnanirn-
ar gegna bæði rannsóknar- og
stjórnsýsluhlutverki, til dæmis sú
stofnun sem við störfum við. Mik-
il tregða getur því verið fyrir þess-
ar stofnanir að taka inn nýjungar
úr rannsóknum. Á sama hátt og
skilið var á milli rannsóknar- og
dómsvalds í héraði fyrir nokkru
ætti þá ekki að endurskoða upp-
byggingu annarra stofnana ríkis-
valdsins?
Höfundar starfa við rannsóknir á
fiskistofnum.

i 12, sími 44433.
LOFTAPLÖTUR
frá Sviss
Hljóðelnangrandi lottaplötur lyrlr
skóla, heimili, skritstofur, eldtraustar,
i fiokki 1. Viöurkenndar af Brunamála-
st. ríkísins.
». Þ0RGRÍMSS0N & CO
Armúla 29 • Reykjavík • Simi 38640
Þú svalar lestrarþörf dagsins
ásíöum Moggans!