Morgunblaðið - 29.04.1994, Blaðsíða 14
14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. APRÍL 1994
Fjárfesting og- fiskveiðar
eftir Önund
Ásgeirsson
Þegar ný togaraskýrsla hefir nú
verið gefin út af LÍÚ, er rétt að
virða fyrir sér þær upplýsingar sem
þar er að finna, því að þarna sést
sá árangur sem að hefir verið stefnt
með svonefndri fiskveiðistefnu und-
anfarinna ára. Þarna eru tölumar
látnar tala og þær eru ólygnastar
eins og fyrr.
Togarafjöldi og afköst
Á milli áranna 1992 og 1993
hefir frystitogurum fjölgað um 5,
úr 29 í 34, en ísfisktogurum hefir
fækkað úr 68 í 66. Samtals hefir
togurum fjölgað um 3 og eru því
100 í árslok samkvæmt skýrslunni.
Afii 68 ísfisktogara nam 1992 alls
179.606 tonnum eða 2.641 tonni á
skip, en 1993 veiddu 66 ísfisktogar-
ar 165.081 tonn eða 2.501 á skip
að meðaltali. Frystitogararnir
veiddu 1992 alls 90.575 tonn eða
3.123 tonn á skip, en árið 1993
veiddu 34 frystitogarar alls 111.647
tonn eða 3.283 tonn að meðaltali.
Samtals veiddu togararnir þannig
árið 1992 um 270.181 tonn, en
1993 um 276.728, sem er mjög
áþekk veiði. Ekki kemur fram af
skýrslunni hversu mikið magn var
veitt utan kvóta eða utan landhelgi
og er það verulegur galli. Þannig
sést ekki hversu mikið tjón hefir
verið unnið fiskiðnaðinum í heild
með því að úthluta kvótum til út-
hafsveiðiskipa, en það tjón er mjög
alvarlegt, svo sem sést af því að
sú ákvörðun er nú að leggja fjölda
byggðarlaga í rúst, þannig að land-
auðn hlýzt af. Þetta getur gerzt nú
á næstu mánuðum, svo sem nú er
orðið augljóst, þegar fjöldi fiski-
þorpa er búinn að veiða meginhluta
árlegs kvóta í byrjun vertíðar. Hér
er því fyrst og fremst um að kenna
að leyft hefir verið framsal á kvót-
um og uppsöfnun þeirra á fáar
hendur sem síðan hefir leitt til
kaupa á stórum úthafsveiðiskipum
sem notuð eru innan fiskveiðilög-
sögunnar. Afleiðing þessara ráð-
stafana er ofveiðin á þorskstofnin-
um og sumum öðrum tegundum.
Rangar forsendur fyrir
skipakaupum
í skýrslu Tvíhöfðanefndarinnar
til sjávarútvegsráðherra um mótun
sjávarútvegsstefnu er jafnan gengið
út frá því að mesta hagræðing í
fiskveiðum fáist með notkun ísfisk-
togara og frystitogara, 25-26% af
heildarafla. Þama er gengið út frá
vergum tekjum skipanna, þ.e. að
ekki er reiknað með neinni ávöxtun
þeirrar íjárfestingar sem stofnað
er til við kaup á skipum og bún-
aði. Ef reiknað er með að fjárfest-
ingarkostnaður vegna kaupa á 34
frystitogurum, sem ekki er nein
þörf fyrir innan fiskveiðilögsögunn-
ar, sé milljarður á hvert skip eða
34 milljarðar í heild, verður árlegur
kostnaður vegna vaxta og afskrifta
um 25% eða um 8,5 milljarðar.
Þetta er sú áætlaða fjárhæð sem í
útreikningum er lögð ofan á útgerð-
arkostnað skipanna vegna offjár-
festingar í þessum skipum,og veld-
ur hinu reikningslega tapi sem sýnt
er fram á af hendi LÍÚ í sambandi
við kröfugerð til handa útgerðun-
um, kröfur um gengisfellingar
o.s.frv.
Samband kvóta og ofveiði
Afleiðing þessarar röngu fjár-
festingarstefnu er síðan sú ofveiði
sem nú ógnar afkomu þjóðfélags-
ins. Það er hin stjórnmálalega
ákvörðun þessarar fiskveiðistefnu
sem veldur öfugstreyminu í útgerð-
armálunum. í raun er ekki hægt
að áfellast útgerðir eða skipstjórn-
armenn fyrir hvernig komið er.
Þeirra hlutverk er að afla sem mest
á hveijum tíma. Það eru stjórnmála-
mennirnir sem hafa brugðist og
þess sjást engin merki að þeir séu
að sjá sig um hönd. Niðurstaðan
er sú að 34 milljarðar hafa verið
settir í frystiskip sem síðan hefir
verið teflt fram innan fiskveiðilög-
sögunnar gegn þeim veiðiflota öðr-
um sem fyrir var og þeim atvinnu-
fyrirtækjum sem byggðu á sjávar-
afla. Frystitogararnir frysta um
borð og skila engum afla á land,
nema í undantekningartilfellum.
Þeir stunda þannig beint arðrán á
fiskimiðunum og taka atvinnuna frá
fólkinu í landinu. Þetta er kjarni
kvótakerfisins og það á því engan
rétt á sér, eða með öðru orðalagi:
Kvótum á ekki að úthluta til úthafs-
veiðiskipa, heldur aðeins til þeirra
skipa sem leggja afla sinn á land
til verkunar. Það hefir nefnilega
verið augljóst frá upphafi að úthafs-
veiðiskipin hafa miklu betri aðstöðu
sem felst í því að þegar þau hafa
lokið veiðum á kvótum sínum innan
lögsögunnar geta þau snúið sér að
úthafsveiðunum sem önnur skip
geta ekki. Hér mætti skjóta því inn
í að svo virðist sem útgerðir frá
Hafnarfirði hafi náð betri tökum á
úthafsveiðum, en útgerðir annars-
staðar.
Hagræðingin haldlausa
Allt í gegn um skýrslu Tvíhöfða-
nefndarinnar er því haldið staðfast-
lega fram að tilgangur tillagnanna
sé sá að auka hagræðingu innan
sjávarútvegsins. Þessu er enn hald-
Önundur Ásgeirsson
„Afleiðing þessarar
röngu fjárfestingar-
stefnu er síðan sú of-
veiði, sem nú ógnar af-
komu þjóðfélagsins.“
ið fram, þrátt fyrir að allar upplýs-
ingar liggja fyrir um að kvótakerfið
hefir þegar valdið óbætanlegu tjóni
í atvinnugreininni, svo sem skýrt
er hér að framan. Þetta er mjög
alvarlegt mál, því að með þessu er
verið að villa um fyrir framtíðará-
ætlunum í greininni og beina fjár-
festingum í ranga átt, svo sem ber-
lega kemur fram af nýlegum frétt-
um um kaup á stórum úthafsveiði-
skipum og verksmiðjutogurum. Við
silfurpotturfrá upphafi
'éll í Hdspennu Hafnastrœti
i 26. apríl kl 18.40
Ilafnarntrœti 3
Laugavegi 118
náum seint að byggja upp fiskstofn-
ana með þessu háttarlagi og mjög
sennilegt er að úthafsveiðifloti
landsins sé þegar of stór og að
þessi nýju skipakaup séu aðeins enn
eitt dæmið um óraunhæfa íjárfest-
ingu sem engum arði skili. Þessu
eru engin skil gerð í skýrslu Tví-
höfðanefndarinnar.
Meðalveiði frystitogara 1992 var
18% meiri en ísfísktogara og 1993
var hún 31% meiri á hvert skip.
Þetta dugir engan veginn til að
mæta fjárfestingarkostnaðinum og
því má vænta þess að þessi nýju
frystiskip standi engan veginn und-
ir þeim fjárfestingarkostnaði sem í
hefir verið lagt. Hver á svo að borga
veiðigjöld fyrir þessar óarðbæru
útgerðir? Alþýðuflokknum, sem var
einskonar frumheiji „auðlinda-
skattsins", hefír nú snúist hugur
og segir nú „sægreifunum stríð á
hendur" í 6-dálka forsíðugrein í
Alþýðublaðinu. Kannske væri rétt
að biðja hagfræðiprófessorana við
Háskólann að svara þessu. Um leið
væri gott að þeir svöruðu því, hvort
rétt sé að íslenzkir úthafsveiðitog-
arar eða frystitogarar eigi að greiða
„veiðigjald" af þeim afla, sem veidd-
ur er í ýmsum „smugum" á úthaf-
inu, þar sem togarar annarra þjóða
hafa jafna aðstöðu til veiða. Með
því móti yrðu íslenzkt skráðir út-
hafstogarar verr settir en togaarar
annarra þjóða.
Ábyrgð rangrar
fj árfestingastefnu
Svo sem fram hefír komið hér
að ofan hefir á undanfömum árum
verið varið um 34 milljörðum til
fjárfestingar í úthafsveiðiskipum
(frystitogurum) sem síðan hefir
verið stefnt gegn öðrum innlendum
hagsmunum í sömu atvinnugrein.
Hvað myndi hafa gerzt, ef þessu
íjármagni hefði verið beint inn á
aðrar fjárfestingarbrautir? Þetta er
sú spurning sem stjórnmálamenn
og þá fyrst og fremst alþingismenn
hefðu átt að spyija fyrirfram. Nú
standa þeir uppi fjármagnslausir
og ráðalausir í atvinnuleysinu. Al-
þingismenn eru fyrst og fremst
bijóstvörn almennings í landinu,
einskonar samvizka þjóðarinnar og
jafnframt æðsta vald. Samt verður
þess ekki vart að þeir spyrji um
hver beri ábyrgð á því ástandi sem
skapazt hefir vegna þessarar
óraunsæju og ábyrgðarlausu ijár-
málastefnu í fiskveiðunum. Það er
látið nægja að einhveijar nefndir
hafí ráðlagt einhveijum sjávarút-
vegráðherrum að samþykkja þetta,
og þar með er sagan búin. Enginn
er ábyrgur fýrir því, sem gerzt hef-
ir. Ástandið er áþekkt og með upp-
gjör Landsbankans og SIS. Hversu
stóra fjárhæð af 13 milljarða skuld-
um SIS velti Landsbankinn yfir á
samfélagið? Samkvæmt okkar sam-
félagsskipun eru alþingismenn
ábyrgir fyrir því að slíkar upplýs-
ingar komi eðlilega til skila til al-
mennings í landinu. Til þess fengu
þeir sitt umboð.
Höfundur er fyrrverandi forstjóri
Olís.
Skjöldólfsstaða-
skóli í Jökuldal
Hraðaum-
ferð um
skólahlaðið
Vaðbrckku í Jökuldal.
FORELDRAFÉLAG Skjöldólfs-
staðaskóla í Jökuldal hefur kom-
ið upp skilti við skólann þar sem
ökumenn eru beðnir um að aka
varlega. Félagið setti skiltið upp
eftir að Vegagerð ríkisins hafn-
aði ósk félagsins um að selja upp
hraðahindrun eða takmarka
hraða ökutækja á þjóðveginn
sem liggur nánast um hlað skól-
ans.
Halldóra Eyþórsdóttir, formaður
Foreldrafélagsins, segir að almenn
óánægja sé með afstöðu yfirvalda í
þessu máli. Hraðaumferð um skóla-