Morgunblaðið - 11.09.1994, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 11. SEPTEMBER 1994
FRÉTTIR
ÞAÐ er varla orðið messufært. Þér verðið að brjóta eitthvert af boðorðunum, séra minn...
Mikil bleikjuveiði er á vatnasvæði Blönduvirkjunar
Smugnveiðar standa
yfir í Blöndulóni
MJÖG mikil bleikjuveiði hefur verið
í sumar í miðlunarlóni Blönduvirkj-
unar og aðliggjandi ám, en að sögn
Helga Bjarnasonar verkfræðings
hjá Landsvirkjun hefur það komið
nokkuð á óvart, þar sem í upphafi
var talið að lítið fiskilíf yrði á vatna-
svæðinu, þar sem sjóbleikja næði
ekki að ganga upp vegna virkjunar-
innar. Engin sérstakur veiðirétthafi
er í .miðlunarlóninu sjálfu, en hins
vegar liggja fyrir samningsdrög
Landsvirkjunar og veiðrétthafa í
Svartá og Blöndu um framtíðartil-
högun. Sagði Helgi að í lóninu
hefðu því verið stundaðar nokkurs
konar „smuguveiðar“ í sumar,
bæði í net og á stöng.
Áður en hafist var handa við
virkjunarframkvæmdir gekk sjó-
bleikja upp í Blöndu og alla leið
upp í Seyðisá, en þegar stíflan var
byggð og þar með tekið fyrir sjó-
bleikjugönguna, 1989, var talið að
fyrir ofan virkjunina yrði lélegt
vatnalíf, að minnsta kosti fyrst um
sinn. Reyndin hefur hins vegar orð-
ið önnur og sagði Helgi að þetta
staðfesti það sem Landsvirkjun
hefði alla tíð haldið fram um að
ekki bæri að afskrifa fiskilíf og líf-
ríki á þessu svæði þó svo að Blöndu-
lón myndaðist. Fiskurinn sem
veiðst hefur í sumar er yfirleitt
mjög vænn og er tveggja til þriggja
punda bleikja mjög algeng.
Ovissa um veiðirétt
Helgi sagði að í dag væri ekki
vitað hver ætti veiðiréttinn í sjálfu
lóninu, en það væri flókið lögfræði-
legt mál sem ekki hefði verið til
lykta leitt. Hann sagði að kröfur
væru nú á Landsvirkjun frá hendi
bænda sem eiga landið undir lóninu
um að þeim verði greitt stórfé fyr-
ir botninn, og það væri því spum-
ing hvort Landsvirkjun ætti ekki
sjálft lónið og þar með fiskinn sem
í því er. Hann sagði þó liggja fyrir
samningsdrög við veiðiréttareig-
endur í Blöndu og Svartá um að
veiði í lóninu og aðliggjandi ám
yrði leigð út sérstaklega á næst.u
níu árum, og rétthafarnir fengju
ákveðna tekjutryggingu. Land-
virkjun gæti hins vegar gengið inn
í hæsta tilboð ef svo bæri undir.
Helgi sagði að mikið hefði verið
veitt í lóninu í sumar, bæði í net
og á stöng, og hefði hver sem er
getað stundað þar veiði. „Það má
segja að þetta sé nokkurs konar
„smuguveiði" sem þama er stund-
uð, en við höfum ekkert getað að-
hafst, þar sem þetta er ekki fullfrá-
gengið við veiðifélagið af okkar
hálfu," sagði hann.
100 milljónir til
Veiðimálastofnunar
Landsvirkjun hefur á undanförn-
um árum kostað rannsóknir á
veituleiðum úr miðlunarlóninu og
til virkjunarinnar, og í ár hafa, í
samráði við Veiðimálastofnun, ver-
ið kostaðar rannsóknir í lóninu
sjálfu og nærliggjandi ám, en til
stendur að gera slíkar rannsóknir
annað hvert ár framvegis. Helgi
sagði að fyrir rannsóknir á öllu
vatnakerfínu í tengslum við
Blönduvirkjun hefði Landsvirkjun
greitt Veiðimálastofnun um 100
millj. króna á undanförnum 12-13
árum, en innifalið í því væri kostn-
aður vegna seiðasleppinga. Að-
spurður um hvort hann teldi þessu
fé hafa verið vel varið sagði hann
of snemmt að segja til um það.
„Það getur náttúrulega engan veg-
inn borgað sig, en út frá vísinda-
legu sjónarmiði getur þetta skilað
árangri í framtíðinni fyrir aðrar
íslenskar jökulár. Það er of snemmt
að segja til um það,“ sagði hann.
AKVEÐNINAMSKEIÐ
námskeíb fyrir foreldra
Er erfítt að taka ákvörðun?
Næsta námskeið 24. og 25. september n.k.
kl. 10 - 16 báða dagana.
Námskeiðsgjald: 5.000 á einstakling en
7.500 fyrir parið. Kaffi og veitingar.
Leiðbeinendur eru sálfræðingarnir
Sæmundur Hafsteinsson -
ogjóhann Ingi Gunnarsson.
Skráning í símum:
91-811817
91-811582
kl. 09 - 17
FRÆÐSLUMIÐSTÖÐ
f FÍKNIVÖRNUM
Grensásvegur 16
108 Reykjavlk
slmi 91-811582
fax 91-811819
MORGUNBLAÐIÐ
Alkalí- og frostskemmdir í steypu
Óþijótandi
verkefni
Björn Marteinsson
Aldrei hefur verið
gerð samantekt á
heildarkostnaði
þjóðfélagsins vegna alkalí-
skemmda í steypu, þótt
ærið margir eigendur húsa
sem byggð voru frá 1962-
1980 hafí þurft að glíma
við vandamál af þeirra sök-
um, en á þessu tímabili er
um 40% af húsnæði lands-
manna byggt. Björn Mar-
teinsson, verkfræðingur
hjá Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins, fjall-
aði um efnið á ráðstefnu
sem haldin var á seinasta
ári og nefndi þá það mat
sitt að raunhæft væri að
áætla að viðhaldskostnaður
utanhúss á steyptum
útveggjum næmi 10 millj-
örðum á ári og svo yrði
áfram næstu árin, þar sem um
uppsafnaðan vanda væri að
ræða. Verkefnin væru óþijót-
andi, langt fram á næstu öld.
„Það er ekkert óeðlilegt við að
steyptir veggir kostuðu okkur um
2 milljarða á ári í viðhaldskostn-
að, það þarf jú að mála, sem
kostar ákveðið mikið, auk þess
sem alltaf er um smávægilegar
sprunguskemmdir að ræða. En
þegar við ræðum um 10 milljarða
kostnað, er miðað við samverk-
andi skaða vegna alkalískemmda
og frostskaða og stakra sprungu-
skemmda. Það er mjög erfitt að
gera greinarmun á alkalí-
skemmdum og frostskemmdum
þegar að viðgerðum kemur, því
þetta tvennt vinnur saman að
skemmdum; frostið hjálpar alk-
alíinu og öfugt við að opna steyp-
una. Til samans eru þessir þætt-
ir margfalt verri en hvor um sig.
Þessar skemmdir eru meiriháttar
vandamál sem þýðir ekkert að
gráta lengur heldur þarf að
bregðast við því. í nýrri steypu
er búið að leysa alkalívandamálið
en eftir stendur frostvandinn. í
nýlegri byggingarreglugerð voru
gerðar auknar kröfur til steypu-
gerða, sem meðal annars felur í
sér að steypan þarf að vera þétt-
ari og sterkari en nokkru sinni
fyrr. Þetta gildir fyrir steypu sem
verður fyrir ágangi veðurs, því
ef steypan er nægilega þétt
drekkur hún ekki í sig vatn og
ekkert gerir til þótt hún fijósi."
— Er eina ráðið til úrbóta að
klæða byggingar sem orðið hafa
fyrir alkalí- og frost-
skemmdum?
„Ef steypuskemmd-
imar em smávægileg-
ar og ekki grotnun í
steypunni, þ.e. hún er
ekki farin að molna, dugir að
yfírborðsmeðhöndla hana þótt
einhveijar spmngur séu í henni.
Þetta er fyrsta stigið, það sem
við þekkjum best í gegnum tíð-
ina, en þá em spmngur um hálf-
ur millimetri að breidd og minni.
Á næsta stigi, þegar spmngur
em stærri og víðari inni í steyp-
unni, dugir ekki að yfírborðsmeð-
höndla hana, heldur þarf að gera
við sprungur.
Á þriðja stiginu em hús sem
eru með meiriháttar skemmdir,
þar sem er að fínna útbreidd
sprungukerfi og grotnun §r um-
talsverð. Hægt er að gera við
steypuna, eins og þegar hús eru
friðuð eða á minjaskrá, og þá er
öll ónýt steypa brotin niður og
steypt upp á nýtt. Menn geta
► Björn Marteinsson er fædd-
ur árið 1950 í Reykjavík. Hann
varð stúdent frá Mennta-
skólanum á Laugarvatni árið
1970, lauk prófi í bygginga-
verkfræði frá Háskóla íslands
1974 og útskrifaðist sem arki-
tekt frá Lunds Tekniska Hög-
skola í Svíþjóð 1979. Hann
hefur starfað lyá Rannsókna-
stofnun byggingaiðnaðarins
frá 1979.
lent í því að þurfa að endur-
steypa húsið eins og það leggur
sig. Hin leiðin er að klæða húsið,
sem er algengari og aðgengilegri
leið fyrir allan almenning, og
menn vilja helst klæða ef meiri-
háttar skemmdir eiga í hlut, jafn-
vel þótt um annað stigið sé að
ræða, því endingartími viðgerða
er óviss og háður mörgum þátt-
um.
Að vísu má ekki klæða hús
án þess að búið sé að gera úttekt
á burðarkerfinu, því ekki má
klæða ónýt hús sem síðan geta
hrunið. Litið er svo á að klæðning
á húsi eigi að hafa endingu upp
á 30-50 ár. Menn vilja gjarnan
einangra undir klæðninguna þar
sem sú hætta er fyrir hendi að
steypan þomi ekki nægjanlega
fyrstu árin eftir að húsið er klætt
og skemmdir haldi áfram.
Ástæðan er ekki sú að menn vilji
spara orku, að minnsta kosti
ekki á höfuðborgarsvæðinu, en
þetta hefur ekki skilað
sér til almennings. Ef
eingangmn er sett á
að vera nokkuð tryggt
að steypan skemmist
ekki aftur, þótt hún
endi vitaskuld á því að þorna án
einangrunar."
— Finnast þess dæmi að þurft
ha.fi að steypa upp hús að nýju,
svo tii frá grunni?
„Já, þess eru dæmi. Lands-
frægt dæmi er einbýlishús nokk-
urt í Garðabæ, en þar var seld
svo léleg steypa í húsið fyrri hluta
dags, að neðri helmingur þess
grotnaði í sundur. Seinni hluta
dags virðist steypan hafa verið í
lagi, því efri hluti hússins var
allur annar. Rúmum áratug eftir
að húsið var byggt, voru
skemmdir svo miklar að húseig-
andinn ákvað að gera við. Hann
var svo þijóskur að hann braut
niður neðri hluta hússins og lét
halda uppi efri hlutanum á meðan
hann steypti að nýju og bjó í
húsinu allan tímann á meðan.“
Frostið
hjálpar
alkalíinu