Morgunblaðið - 11.09.1994, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 11. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
___________________________LISTIR___________________________
Björnson-bókmenntahátíðin í Molde í Noregi og Hereyjarhátíð
í bókmennta-
höfuðborg
Noregs
Morgunblaðið/Jan Robert Kaarvann
HÁTÍÐARKVÖLDVERÐUR á herragarðinum í Molde. Hér
mæta til veislunnar f.v. Kjell Arild Pollestad, guðfræðingur og
rithöfundur, Þorgerði Ingólfsdóttur, kórstjóri, Knut Odegárd,
forseti hátíðarinnar, og Marit Björnsson Barkbu.
JÓNAS Kristjánsson í ágætum félagsskap í herragarðsveislunni.
Jónas Kristjánsson prófessor lét
af störfum sem forstöðumaður
Stofnunar Árna Magnússonar 30.
júní síðastliðinn. Seinasta embætt-
isdag sinn sýndi hann Hollands-
drottningu gersemar safnsins og
sat síðan í veislu, henni til heiðurs.
Hann kveðst hafa setið í veislunni
fram yfir miðnætti, „til að geta
fagnað nýfengnu frelsi með nokkr-
um vinum sem þarna voru einnig
staddir". Næsta morgun flaug hann
til Noregs í boði heimamanna og
flutti erindi á Hereyjarleikjum sem
haldnir voru í þriðja skipti á eyj-
unni Heroy við miðja vesturströnd
Noregs. Réttum mánuði síðar hélt
hann að nýju til Noregs í boði
heimamanna, í þetta sinn til að
sækja alþjóðlegu bókmenntahátíð-
ina í Molde, sem einn af tengdason-
um íslands, skáldið og þýðandinn
Knut Ðdegárd, veit-
ir forstöðu. Á báð-
um þessum hátíð-
um, þótt ólíkar séu,
flutti Jónas erindi
sem byggjast á
margþættum sam-
skipum íslendinga
og Norðmanna frá
alda öðli, og segir hann ekki van-
þörf á að styrkja og viðhalda þeim
tengslum með ákveðnum hætti.
„Hátíðin í Herey er ein af mörg-
um í svipuðum dúr í Noregi, en
þeir hafa gaman af því að búa til
fjölmennar leiksýningar sem sækja
efnivið til sögunnar og bókmennta-
arfsins,“ segir Jónas. „I Herey var
flutt leiksýning undir beru lofti um
atburði þá sem gerðust þegar Ólaf-
ur helgi sendi Mæra-Karl til að
heimta skatt af Færeyingum og
vinna þá undir sitt vald. Þrándur í
Götu, höfðingi þeirra, lét myrða
hann með launráðum og kom þann-
ig í veg fyrir áform norska konungs-
ins. Verkið byggir höfundurinn,
Rolf Losnegárd, á köflum úr Heims-
kringlu og Færeyingasögu. Þar
hélt ég erindi sem fjallaði um
frændsemi og vináttu Norðmanna
og íslendinga á fyrri öldum eins og
gefur að skilja, því eitthvað hefur
kólnað á milli frændanna um stund-
arsakir. Herey er yndislega fallegur
staður og veðrið lék við okkur og
aðra gesti hátíðarinnar sem voru
fjölmargir. Við fengum mjög
ánægjulegar viðtökur í alla staði,
en í fyrra sótti Matthías Johannes-
sen, skáld og ritstjóri, hátíðina og
þar þekktu menn hann vel og
nefndu „Matthías skáld“ þegar
hann bar á góma. Eftir að ég fékk
boðið hafði Matthías sagt mér und-
an og ofan af hátíðinni í Herey og
raunar einnig bókmenntahátíðinni
í Molde sem hann sótti einnig í fyrra
sem gestur hennar, þannig að ég
vissi vel um ágæti hátíðanna áður
en ég hélt utan.“
„Molde, Molde, bær blómanna"
Alþjóðlega bókmenntahátíðin í
Molde hóf göngu sína árið 1992
undir forsæti Knuts 0degárds og
hefur á örfáum árum unnið sér
verðugan sess í
norsku bókmennta-
lífi að sögn Jónasar,
sem öfiug en skrum-
laus hátíð. Eftir að
hátíðin hóf göngu
sína kallaði þáver-
andi formaður
Norska rithöfunda-
sambandsins Molde „bókmennta-
höfuðborg Noregs" sem sýnir ágæt-
lega hug manna þar í landi gagn-
vart framtakinu. Norsk stjórnvöld
hafa ákveðið fjárveitingu til hátíð-
arinnar og Marta Lovísa, prinsessa,
er verndari hátíðarinnar sem kennd
er við norska rithöfundinn Bjömstj-
eme Björnson. „Hátíðin er að
nokkra leyti haldin í minningu
Björnsons sem var upprunninn frá
þessum slóðum. Faðir hans var
prestur á stað þar nærri sem heitir
Nesið eða Nesset og pilturinn gekk
í menntaskóla í Molde. Fjallað var
um skáldið í erindum á hátíðinni,
en fýrst og fremst er um alþjóðlega
bókmenntahátíð að ræða,“ segir
Jónas. í Molde var lögð áhersla á
þátt bókmennta í baráttunni fyrir
frelsi og mannréttindum, sem skír-
skotar til skáldsins. „Björnson var
mjög hugleikið að betjast fyrir frelsi
á ýmsum sviðum, meðal annars rit-
frelsi, auk þess að liðsinna þeim sem
voru kúgaðir eða áttu bágt af öðram
ástæðum," segir Jónas. „Meðal
annars lagði hann íslendingum lið
í sjálfstæðisbaráttunni gegn Dön-
um, var kunnugur Jóni Sigurðssyni
og skrifaðist á við hann. Bjömson
var mikill áhrifamaður í stjórnmál-
um og menningu Evrópu á sínum
tíma, þannig að liðstyrkur hans var
vel þeginn. Skáldið var þó að sumu
leyti óraunsætt og ólíkt Jóni sem
líkaði fyrir vikið ekki alls kostar
við hugmyndir hans. Jón reyndi
samt að hafa gagn af Björnson
vegna þeirra áhrifa sem hann hafði
og hann gagnaðist okkur mikið með
því að skýra málstað okkar fyrir
öðrum Norðurlandaþjóðum. Erindi
mitt hét Björnson og ísland og þar
kom ég nokkuð inn á þessi mál,
ásamt því að fjalla um áhrif ís-
lenskra fornsagna á skáldsögur
hans og þá þýðingu sem skáldverk
hans höfðu fyrir íslendinga, en
Björnson var ákaflega vinsæll hér-
lendis á seinni hluta 19. aldar og
fyrri hluta þessarar aldar. Að öðru
leyti tengdist hátíðin skáldinu eink-
um óbeinlínis með því að vera hald-
in í anda þess. Nú fékk málstaður
ófijálsra og nýfrjálsra ríkja í Aust-
ur-Evrópu mikið vægi á hátíðinni.
Þarna las t.a.m. bosníski höfundur-
inn Reznak Hukanovic sem hefur
verið útlagi um skeið í Noregi. Þrátt
fyrir að þessar fregnir hljómi dag-
lega í fjölmiðlum, var ægilegt að
hlusta á frásögn mannsins sem
hafði setið í fangelsi Serba og var
ekki mjög broshýr eftir þær þján-
ingar. Dr. Stanislav Bajanik flutti
erindi um þýðingu Bjömsons fyrir
Slóvakíu en á síðustu árum ævi
sinnar hóf skáldið að beijast fyrir
málstað Slóvaka, sem sættu
harðýðgi af hálfu keisara austur-
rísk-ungverska keisaradæmisins.
Slóvakar töldu það mikið áfall þeg-
ar hann lést árið 1910, því þá stóð
hann í baráttunni miðri. Annað
merkilegt erindi var flutt af Tancred
Ibsen, manni sem þjónað hefur
Noregi sem sendiherra í 18 löndum,
og er bariiabarnabam Ibsens og
Björnsons, en Sigurður, eini sonur
Ibsens, gekk að eiga Bergljótu dótt-
ur Björnsons. Því eru allir afkom-
endur Ibsens einnig afkomendur
Björnsons. Tancred flutti erindi um
æskuminningar sínar, en hann var
alinn upp á Aulestad sem er óðals-
setur sem Björnson bjó á seinni
hluta ævinnar og geymir nú safn
um hann. Tancred mundi eftir Kar-
ólínu, ekkju Björnsons, og flestum
öðrum áum sínum sem voru enn á
lífi þegar hann fæddist, og sagði
frá mörgu og fróðlegu. Á hátíðinni
voru margir norskir rithöfundar
sem lásu þarna úr verkum sínum,
en flestir þeirra eru kunnir hérlend-
is, s.s. Jostein Gaarder, Jon Fosse,
Vigdis Hjorth, Björg Vik og fleiri.
Af öðrum höfundum má nefna
Tékkann Ivan Klima, Þjóðveijann
Hans Magnus Enzensberger og
Svíana Jan Guillou og Peter Cur-
man. Joseph Brodsky átti að koma
á hátíðina en fékk hjartaáfall í
Stokkhólmi á leiðinni og lenti á
sjúkrahúsi þar. Auk höfunda vakti
mikla athygli leikarinn Per Aabel,
sem kominn er nokkuð yfir nírætt
og staulaðist inn við hækjur. En
þegar hann byijaði að lesa voru
engin ellimörk á honum. Hann las
meðal annars utanbókar prósaljóðið
Að klæða landið eftir Björnson, sem
flytur boðskap náttúruverndar,
samvinnu og samstöðu.“
Á sjötta þúsund gestir sóttu há-
tíðina í Molde þá viku sem hún stóð.
Jónas segir að stór salur Forum-
samkomuhallarinnar sem hýsti há-
tíðina hafi verið troðfullur á þeim
dagskrárliðum sem best voru sóttir.
Sýni áhuginn bæði gæði dagskrár-
innar og áhuga Norðmanna á bók-
menntum því upplestrar rithöfunda
hafi verið sérstaklega vel sóttir.
„Þetta fyrirtæki er komið á mikinn
skrið og óhætt að spá því langra
lífdægra. Molde-hátíðin er orðin
fastur liður í norsku menningarlífi
og vekur orðið mikla athygli á Norð-
urlöndum, enda að verða ein
stærsta hátíð sinnar tegundar á
þeim slóðum,“ segir Jónas. „Ég vil
ljúka sérstöku lofsorði á Knut
0degárd sem stýrði samkomunni
af mikilli röggsemi. Mér þótti sér-
staklega gaman að heyra Knut
segja að hann hefði lært að stýra
hátíðum sem þessum þegar bók-
menntahátíðinni var hrundið af
stokkunum hér árið 1985, sem sýn-
ir vel að óbeinna og beinna áhrifa
íslands gætir víða.“
í Molde var lögð
áhersla á þátt bók-
mennta í barátt-
unni fyrir frelsi og
mannréttindum
Opnunartónleikar Sinfóníimnar
Þorsteinn Gauti
og Saccani
hefja leikinn
Þorsteinn Gauti Rico Saccani
STARFSÁR Sinfóníuhljómsveitar
íslands hefst með þrennum viðhafn-
artónleikum í Háskólabíói 15. og
16. september kl. 20 og þann 17.
kl. 14.30. Stjórnandi verður Rico
Saccani frá Italíu og einleikari á
píanó Þorsteinn Gauti Sigurðsson.
Á efnisskránni er glæsileg og að-
gengileg tónlist, segir í fréttatil-
kynningu. Kynnir á tónleikunum
verður Edda Þórarinsdóttir.
Sú hefð hefur skapast hjá Sinfón-
íuhljómsveitinni að hefja starfsárið
með viðhafnartónleikum sem þess-
um. Er hljómsveitin með þeim að
gefa til kynna að sjálft tónleika-
haldið sé hafið en eins og alþjóð
veit er starf hljómsveitarinnar einn-
ig fólgið í ýmsu öðra. Einnig er
með þessum tónleikum verið að
þakka styrktaraðilum, áskrifendum
og öðrum fyrir veittan stuðning og
tryggð á liðnum árum, en styrktar-
aðilum er boðið á tónleikana og
áskrifendur kaupa miða með 25%
afslætti.
Til að stjórna hljómsveitinni á
þessum viðhafnartónleikum var
fenginn hljómsveitarstjórinn Rico
Saccani frá Ítalíu. Saccani er ís-
lendingum kunnur þar sem hann
stjórnar SÍ nú í fjórða skipti. Frum-
raun sína í Bandaríkjunum þreytti
hann í óperunni í Philadelfíu er
hann stjórnaði uppfærslu á La
Boheme með Pavarotti í aðalhlut-
verki. Auk þess að vera reglulegur
stjórnandi í óperuhúsum og á
óperuleikvanginum í Veróna er
Saccani nú aðalgestastjórnandi við
Sinfóníuhljómsveit-
ina í Búdapest.
Einleikari á tón-
leikunum er píanó-
leikarinn Þorsteinn
Gauti Sigurðsson.
Þetta er í þriðja sinn
sem hann kemur
fram með hljómsveit-
inni. Eftir burtfarar-
próf frá Tónlist-
arskólanum í Reykja-
vík stundaði Þor-
steinn nám í Banda-
ríkjunum og á Italíu.
Þorsteinn Gauti hef-
ur haldið tónleika á
Norðurlöndum, í
Bandaríkjunum, Þýskalandi,
Frakklandi, á Ítalíu, Englandi og í
Rússlandi auk þess sem hann hefur
leikið hér heima í útvarp og á ein-
leikstónleikum og með Sinfóníu-
hljómsveitinni.
Ársefnisskrá Sinfóníuhljómsveit-
arinnar er komin út. Nú skiptast
áskriftartónleikar í fjórar raðir, þe.,
gula, rauða, græna og bláa. Sú bláa
er nýnæmi en í henni eru tvennir
kirkjutónleikar sem haldnir verða í
Hallgrímskirkju. Fyrstu áskriftar-
tónleikarnir verða 22. september.
Þá verður flutt tónverk það er
breska ríkisstjórnin gaf íslensku
þjóðinni á 50 ára lýðveldisafmæli
hennar, en tónverk þetta heitir Mitt
fólk og er eftir bresk-íslenska tón-
skáldið Óliver Kentish.
Af tónleikum utan áskriftar má
nefna jólatónleika, tónleika með
negrasöngflokki Opera Ebony og
tónleika fyrir ungt fólk. í janúar
verða stórtónleikar í Háskólabíói
en þá leiða saman hesta sína Sinf-
óníuhljómsveit æskunnar og Sinf-
óníuhljómsveit íslands. í janúar
mun hljómsveitin einnig leika með
útskriftarnemum úr Tónlistarskól-
anum í Reykjavík. Fastur liður í
þeirri viðleitni að ná til æsku lands-
ins era árlegir tónleikar fyrir elstu
bekki í leikskólum Reykjavíkur.
Þannig má segja að Sinfóníuhljóm-
sveitin spanni ekki einungis litróf
Regnbogans í tónleikum heldur öll
æviskeið mannsins.
Nú stendur yfir sala áskriftar-
skírteina. Fer hún fram á skrifstofu
Sinfóníuhljómsveitarinnar í Há-
skólabíói.