Morgunblaðið - 17.09.1994, Síða 34

Morgunblaðið - 17.09.1994, Síða 34
34 LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1994 MORGUNBLAÐIÐ STIKILSBER Það er tekið að hausta og góðu sumri lýkur senn. Víðast um landið hefur blómgróður verið óvenju fagur og vöxtur tijáa með ólíkindum. Beija- spretta er víða með mesta móti og ein- mitt þessa dagana keppast margir við að búa til saft og sultu eða setja ber í frysti. í görðum má sjá runna svarta af sólbetjum eða rauða af rifsbeijum og greinam- ar svo þungar af beijum að nem- ur við jörð. En hvar sérðu mnna græna af stikilsbeijum? Stikilsber - Ribes uva crispa (áður Ribes glossularia) vaxa villt í skógum víða á norðurhveli jarðar. Þetta er runni sem fljótt á litið líkist rifsi eða sólbeijum, enda náskyldur þeim, en það er auðvelt að sjá - eða réttara sagt fínna - mun þar á, því að hjá stikilsbeijum situr hvass þyrnir, einn eða fleiri, við hvert brum. Blöðin em stakstæð, á stilk, handstrengjótt, sepótt og dálítið hærð, 3-6 cm í þvermál. Blómin em lítil og grænleit og ber geta myndast strax á ársgömlum viði. Berin em venjulega ljósgræn, en þó eru til gul, rauð, og jafn- vel hvít afbrigði. Vaxtarlag stik- ilsbeijamnna er nokkuð breyti- legt. Sum afbrigði hafa allstífar, uppréttar greinar, en greinar annarra afbrigða sveigjast niður. Klipping stikilsbeijaranna er fyrst og fremst fólgin í að fjar- lægja jarðlægar greinar og grisja síðan hæfílega til að ung- ar greinar fái loft og birtu til að þroska ber. Eins og hjá öðmm Ribes-beijarunnum bera ungar greinar mestan ávöxt og því best að fjarlægja 4-5 ára grein- ar til að mnninn endumýist smátt og smátt. Auðvelt er að fjölga stikilsbeijarunnum með stiklingum, annað hvort mjúkum greinum sem teknar eru of móð- urplöntunni fyrri hluta sumars, eða trékenndum greinum sem em teknar síðari hluta vetrar. Erlendis er unnt að kaupa „ág- rædd“ stikilsber, þar sem stikils- beijaplantan er grædd á 50-75 cm háan grunnstofn. Þá þarf ekki að bogra við beijatínsluna. Fyrstu kynni mín af stikils- beijum stöfuðu þó ekki af áhuga á uppskerunni, síður en svo. Upphaflega fékk ég stikilsbeij- arunna til að hefta för óboðinna sporlatra vegfarenda, sem vildu mynda gönguleiðir í gegnum garðinn minn. Við hjónin vorum ekki á því að setja upp girðingu og völdum því „þyrnaaðferðina". Við settum hjónarós í annað gatið og stikilsber í hitt. Og nú var bara að sjá hvort þetta gengi upp, sem það auðvitað gerði. Stikilsbetjarunninn var þéttvax- inn og með uppstæðar greinar og á þeim vom stórir þymar, sem sleppa helst ekki flík, sem í þeim festist. Ekki gerði ég ráð fyrir beijum, enda var tilgangurinn með rannanum ekki beint beija- rækt. En eftir að hafa dafnað vel í þijú ár og skilað sínu hlut- verki með sóma þá urðu eftir stór ber þegar lauf- ið féil það haustið. Þetta reyndust mjög góð ber og síðan þá hef ég fengið ágætis upp- skeru af runnanum. Nú þegar þessar línur eru skrifaðar, er fyrsta frostnótt- in liðin. Þá reyna margir að vera handfljótir að bjarga sem mestu af beijum í hús áður en skemmist. Stikilsberin hafa hins vegar þá náttúru að vera mun betri eftir dálítið næturfrost og því dreg ég að tína þau fram yfir fyrstu frostnætur. í Mat- jurtabókinni segir meðal annars svo um stikilsber: Stikilsber em nægjusöm með jarðveg en þurfa hagstæðari veðurskilyrði en bæði rifs og sólber, einkum gera þau meiri kröfur til hita bæði í lofti og jörð. Hérlendis vaxa stik- ilsber í stöku görðum og reynsl- an hefur sýnt að á skýldum og sólríkum stöðum standa þau sig tiltölulega vel og skila jafnvel mjög góðri uppskem í bestu ámm. Nokkuð ber samt á toppk- ali á veturna. Stikilsber lifna og blómgast fyrr en aðrir betja- mnnar á vorin, þeim er því hætta búin af seinum vorfrostum og næðingi, sem auðveldlega getur skemmt blómin." Mér finnst helst til vægt til orða tekið í Matjurtabókinni um þol stikils- beija, en munur milli afbrigða er ótrúlega mikill. Ég hef séð hlið við hlið í sólríkum garði tvo mnna af mismunandi uppmna, á öðmm vom örfá ber, á stærð við lítil rifsber, en hinn var al- þakinn beijum sem vom nær 2 cm í þvermál. Kristinn Guð- steinsson garðyrkjufræðingur prófaði ýmis afbrigði stikilsbeija á ámnum 1960-70, einkum af fínnskum upprana. Best reyndist honum abrigðið K.F. Packalen, en Hinnomaki var líka nokkuð gott. Við þetta er rétt að bæta reynslu minni úr tveimur görð- um. Annar er rakur garður á berangri, sem hallast móti norðri, hinn skjólsæll og þurr móti suðri. Báðir garðamir hafa gefist ágætlega, í fyrri garðinum var jarðvegur rakur og djúpur en í þeim síðari standa rannam- ir nánast á klöpp, þar sem þeir eru í skjóli og fá sól frá hádegi. Ekki þori ég að fara með hvaða afbrigði þetta er sem ég á, en það gæti verið May Duke, ef ekki þá er það bara bróðir hans. Og í lokin ein „garðyrkju“upp- skrift af stikilsbeijasultu: 1 kg þroskuð ber, hreinsuð (helst blóm og stilkur fjarlægð) soðið í örlitlu vatni þar til berin springa 750 g púðursykur 1 stöng kanill eða 1 klofin van- illustöng Soðið með spmngnum berjum í 10 mínútur. Kryddstöngin tekin upp úr og sultan sett á tandur- hreinar kmkkur. Verði ykkur að góðu. Ingibjörg Steingrímsdóttir. BLOM VIKDNNAR 301. þáttur Umsjón Agústáv Björnsdóttir ' ÍDAG SKÁK Umsjón Margeir Pétursson ÞESSI staða kom upp í opna flokknum á minningarmót- inu um Donner í Amsterdam í viðureign tveggja stór- meistara. Julian Hodgson (2.580), Englandi hafði hvítt og átti leik gegn Loek Van Wely (2.560), Hollandi. 30. Hxh7+! - Dxh7 31. Re7+ og svartur gafst upp því hann tapar drottning- unni. Huzman frá ísrael sigraði fremur óvænt í opna flokknum með 7Vi v. af 9 mögulegum, en með þessum sigri krækti Hodgson sér í annað sætið með 7 v. Úrslit í efsta flokknum urðu þessi: 1—3. Piket, Ad- ams og Jusupov 5'/2 v. af 9 mögulegum, 4—5.1. Sokolov og Timman 5 v. 6—7. Lauti- er og Xie Jun, heimsmeistari kvenna frá Kína, 4 'h v. 8. Lobron 3'/2 v. 9—10. Benj- amin og Van der Sterren 3 v. VELVAKANDI Svarar í síma 691100 frá 10-12 og 14-16 frá mánudegi til föstudags 111 meðferð á sauðfé ÉG VERÐ að koma á framfæri ábendingu til allra þeirra sem vinna við smölun og réttir, að um- gangast sauðféð eins og lifandi dýr en ekki spýtukubba. Ég fór í réttir fyrir nokkra og mér of- bauð gjörsamlega með- ferðin sem dýrin fengu, það var sparkað í kindum- ar, þær rifnar upp á ull- inni, traðkað á þeim og farið illa með þær á allan annan hugsanlegan máta. Einnig sá ég að búið var að bijóta horn af nokkram kindum og ítrekað sá ég mann sparka á milli augna einnar kindar sem var eitt- hvað fyrir honum. Því vil ég biðja alla þá sem hafa með málið að gera að hugsa sig um áður en þeir láta reiði eða hugs- unarleysi bitna á sauð- fénu. Þetta era lifandi ver- ur eins og við. G.A. Tapað/fundið Töskur töpuðust SVÖRT stór taska með skólabókum og glósum, gleraugum og hönskum í, og leðurhandtaska eins og bakpoki í laginu hurfu úr bíl sem var staddur fyrir utan Skeifuna 17 á milli kl. 18 og 20 sl. mánudag. Viti einhver hvað orðið hefur af þessum töskum er hann vinsamlega beð- inn að hringja í síma 667548 eða hafa samband við óskilamunadeild lög- reglunnar. Myndavél tapaðist LÍTIL Minoita-myndavél í svörtu hulstri tapaðist á leiðinni á milli Nesjavalla og Þingvalla. Finnandi vinsamlega hringi í síma 671625. Sigríður. Hringur tapaðist FREKAR stór módel- hringur tapaðist á Kaffí- barnum sí. laugardags- kvöld. Finnandi er beðinn að hringja í síma 621938. Fundarlaun. Skartgripaöskjur töpuðust TVÆR skartgripaöskjur töpuðust í Reykjavík þann 16. ágúst sl. I annarri var hálsfesti gerð úr fersk- vatnsperlum og postulíns- næla með áletruninni Steinunn. í hinni öskjunni var armband ofíð úr tin- þræði. Finnandi vinsam- lega hringi í síma 98-34223 eða 98-34100 (vinnusími). Steinunn. COSPER Þetta er besti veitingastaður sem ég hef borðað á. Hér er boðið upp á magadans um miðjan dag. Farsi Víkveqi skrifar... ótt Víkveiji sé enginn sérstakur áhugamaður um mat skýst hann stundum inn á veitingahús með vinum og fjölskyldu til að ræða heimsmálin og önnur tilfallandi smámál. Því skiptir það ekki svo litlu máli að sæmilegt bil sé á milli borða svo að samræður geti verið óþvingaðar. Á nokkrum veitinga- stöðum hér í borg er staðsetning borða með þeim hætti að það er greinilega ekki gert ráð fyrir því að gestir opni munninn nema rétt til að matast. Við eitt slíkt borð sat Víkveiji ásamt vini sínum á veit- ingastaðnum Ítalíu um daginn. Þremur tveggja manna borðum var raðað svo þétt saman að gestir er við borðin sátu áttu aðeins um tvo kosti að velja. Borða matinn sinn steinþegjandi og hypja sig síðan út þar sem þeir gætu rætt saman, eða upplýsa menn er til hægri og vinstri sátu um persónulega hagi sína, skoðanir og viðhorf. Víkveiji og vinur hans völdu fyrri kostinn, og einnig gestir til hægri og vinstri, þannig að úr varð ein allsheijar þögn, og heldur pínleg. Víkveiji tímir auðvitað ekki að fara inn á veitingastaði þar sem hann getur ekki talað, og óskar eftir því að veitingahúsaeigendur fari gaum- gæfilega yfír borðmál sín með end- uruppröðun í huga. xxx * Ieinstöku tilfelli hafa einstakling- ar hér á landi tekið sig til og á eigin spýtur komið upp söfnum af ýmsu tagi sem almenningur fær að njóta. Gott dæmi um þetta er Jósa- fat Hinriksson athafnamaður í Reykjavík sem hefur byggt upp myndarlegt safn tengt sjávarút- vegi. Annað er steinasafn Petru Sveinsdóttur í Sunnuhlíð á Stöðvar- firði. Að ógleymdu minjasafni Egils Ólafssonar á Hnjóti í Orlygshöfn á Vestfjörðum, þar sem kominn er vísir að íslensku flugminjasafni. Þar má til tíðinda telja að safnið hefur nú eignast stærstu einshreyfils flutningaflugvél sem smíðuð hefur verið. Vélin er af Antonov-gerð og ber ennþá áletrun Aeroflot-flugfé- lagsins með vængjuðum hamri og sigð. Vel kann að vera að fleiri einkasöfn af þessu tagi leynist víðar um landið. Erlendis er ekki óal- gengt að auðmenn og milljónamær- ingar komi upp einkasöfnum af ýmsu tagi, en Víkveija er næst að halda að það sé séríslenskt fyrir- brigði að venjulegt alþýðufólk finni hjá sér hvöt að safna munum af margvíslegu tagi og veiti samferða- mönnum aðgang að þeim fremur til að fræða en græða. XXX íkveiji kynntist því af eigin raun um síðustu helgi hversu mikilli röskun fámennir starfs- mannahópar geta valdið hjá stórum fyrirtækjum í kjaradeilum. Þá lögðu flugvirkjar hjá SAS á Kaupmanna- hafnarflugvelli niður störf með þeim afleiðingum að ýmist varð að seinka eða aflýsa flugi innanlands og utan og þúsundir farþega komust ekki leiðar sinnar. Víkveiji átti pantað far á sunnudagsmorgun en mátti dúsa á flugvellinum í um sjö klukku- stundir eðp. allt þar til fluginu var endanlega aflýst þennan dag. Mynduðust langar biðraðir við af- greiðsluborð félagsins og spurning- um rigndi yfir starfsmenn frá óþreyjufullum farþegum. Frammi- staða starfsfólksins var að mati Víkveija aðdáunarverð við þessar erfiðu aðstæður því það lagði allt kapp á að leysa úr vandamálum viðskiptavinanna. Félagið útvegaði t.d. strandaglópum gistingu á glæsihótelum sínum ef á þurfti að halda, akstur fram og til baka og bauð til kvöldverðar á hótelinu, fólki að kostnaðarlausu.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.