Morgunblaðið - 02.11.1994, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
________________LISTIR_____
Orðbragð í Bretlandi
HELSTU bókmenntaverðlaun Bretlands heita
Booker Prize og nema 20.000 pundum eða um
það bil 2.150.000 íslenskum krónum. Tilkynnt
er um verðlaunahafa og verðlaunin afhent í
beinni útsendingu í sjónvarpi. Og 11. október
sl. hlaut þessi verðlaun skoskur höfundur að
nafni James Kelman fyrir skáldsögu sína How
Late It Was, How Late, og síðan hafa menn
rifist um verðlaunin og bókina af hjartans lyst.
Ég hafði aldrei heyrt þennan skoska höfund
nefndan. Hann mun fæddur í Glasgow 1946,
hefur sent frá sér nokkrar skáldsögur, þykir
fara svona sínar eigin leiðir og ekki eiga beinlín-
is upp á pallborðið hjá „The Establishment".
Kelman-orðið
Vérðlaunasagan How Late It Was, How Late
gerist í Glasgow og segir frá fyrrverandi refsi-
fanga sem er af veikum burðum að reyna að
fóta sig í lífínu. Hann fæst við eitt og annað,
og þar á meðal smáhnupl, og er færður til yfir-
heyrslu hjá lögreglunni. Hann vaknar upp úti á
víðavangi, svo að segja, eftir tveggja sólarhringa
drykkjuskap og er orðinn blindur. Útlitið sem
sé ekki ýkja bjart!
Það er þó ekki fyrst og fremst efnið, sem
farið hefur fyrir brjóstið á mörgum, heldur orð-
bragðið. Sagan er sögð með miklu hugflæði
aðalpersónunnar og þá náttúrlega orðaforða
hennar, og þessi fyrrverandi fangi notar orðin
„Fuck“ og „Fucking“ allt að 20 sinnum á blaðs-/
íðu. Einhver hafði reiknað út, að þessi orð kæmu
fyrir oftar en 4.000 sinnum í bókinni. Var talið
víst, að margir væru miður sín vegna þess, að
svo virðuleg verðlaun væru veitt fyrir bók, sem
væri rituð á óvönduðu og grófu máli, og til
marks um hnignandi afstöðu til málvöndunar.
Og nú fór umræðan að snúast um orðbragð,
hvemig orðanotkun breytist. Það sem einu sinni
heyrðist aldrei í siðaðra manna tali, fari að verða
svo algengt, að enginn kippir sér upp við það.
Meðal annarra orða
Helstu bókmenntaverðiaun
Bretlands heita Booker Prize.
11. október hlaut þau skoskur
rithöfundur að nafni James
Kelman. Síðan hafa menn rifist
um verðlaunin og bókina.
Njörður P. Njarðvík segir
okkur hvers vegna.
David Harrison skrifar um þetta efni í Obser-
ver. Og af því að það er virðulegt blað, þá not-
ar hann ekki þetta grófyrði um samræði beinlín-
is, heldur fer í kringum það: What the
is going on? heitir greinin og hann ræðir um
orðið sem „rímar á móti muck“ og kallar það
meira að segja „Kelman-orðið“. Það þykir mér
nú nokkuð langt gengið, að kenna þetta vand-
ræðaorð við hinn nýbakaða verðlaunahafa, þótt
það sé títt nefnt í bók hans.
Engar hömlur?
Allan Massie spyr í The Daily Telegraph,
hvort nú sé svo komið að engar hömlur séu á
því, hvaða orðbragð sé viðhaft á opinberum vett-
vangi. Hann bendir á, að áður fyrr hafi tvennt
komið í veg fyrir slíkt. Annars vegar áhrifavald
„The Establishment“ - þeirra sem gefa tónin'n
í bresku þjóðfélagi - og hins vegar sú almenna
viðmiðun, að fólk vildi ekki lesa orð, sem það
notaði ekki sjálft í venjulegum samtölum. Nú
sé aftur á móti annars konar fólk, sem gefi tón-
inn í fjölmiðlum, fólk með aðrar viðmiðanir og
viðhorf. Því sé nokkuð sama um guðlast og klám,
en það hæðist að mönnum, sem telja að hrein-
lífi sé til fyrirmyndar eða að trúarbrögð geti
með réttu sett mönnum siðferðisboð.
Aðalritari hjá National Viewers’ and Listen-
ers’ Association lætur hafa eftir sér, að ef eng-
in orð hneyksli menn lengur, þá sé ekkert annað
eftir en líkamlegt ofbeldi. I umræðunni kemur
þó fram, að enn séu til eins konar bannorð.
Vegna vaxandi áhrifa kvenna sé ekki við hæfi
að nota orð um kynfæri þeirra sem blótsyrði,
og sömuleiðis séu orð tengd kynþáttafordómum
ekki þoluð. Og svo er því bætt við að blótsyrði
á borð við „bloody“, „crap“ og „swine“, sem
þóttu enn gróf fyrir svo sem 20 árum, séu nú
orðin merkingarlaus vegna ofnotkunar.
Sú virðulega stofnun BBC segir að samheng-
ið skipti miklu máli. Grófyrði sé leyft í útvarps-
og sjónvarpsdagskrá, ef notkun þeirra stafi af
„listrænni nauðsyn". Og þar með erum við kom-
in aftur að bók Kelmans. Þessi ómenntaði af-
brotamaður sem þar talar, hvaða orðaforða er
eðlilegt að hann noti? Er það ekki talið merki
um orðafátækt að nota mikið grófyrði. Og er
þetta málfar mannsins þá ekki blátt áfram eðli-
legt miðað við aðstæður hans?
Kannski kom ein besta málsvörn fyrir James
Kelman og bók hans fram í lesendabréfi í Times
frá kennara við háskóla í Wales. Hann skrifar
þar: List er ekki fólgin í kurteisi. Hún er til að
opna augu okkar fyrir öllum þáttum mannlegs
lífs. Við getum ekki lokað augunum fyrir því
sem ljótt er, og við getum ekki sagt: Ef þú
ætlar að mála ömurlega mynd af lífinu, notaðu
þá viðfelldna liti.
Höfundur erprófessor í íslenskum bókmenntum
við Háskóla íslands en dvelst sem stendur við
rannsóknir og ritstörf í Clare Hall College,
Vniversity of Cambridge.
Prófkjör á Reykjanesi 5. nóvember
llngur maöur ur atvinnulífinu
MhlOK B. WART4VSSO\
p. SÆTI
Kosningaskrifstofur:
Bæjarhrauni 22, Hafnarfirði,
s. 91-650735 og
Hafnargötu 38, Keflavík,
s. 92-12100.
Bráðskemmtileg og
fjölbreytt plata
TONLIST
Dansrokk
PINOCCHIO
BUBBLEFLIES
Pinocchio, önnur breiðskífa Bubble-
flies. mjómsveitina skipa Davíð
Magnússon gítarleikari, Páll Banine
söngvari, Pétur Sæmundsson h^óm-
borðsleikari, Ragnar Ásgeir bassa-
leikari og Þórarinn Krisljánsson
trommuleikari. Smekkleysa gefur
plötuna út. 67,59 min., 1.999 kr.
FYRSTA breiðskífa Bubbleflies
bar með sér ferskan andblæ inn í
íslenskt tónlistarlíf, enda fátt um
dansvænt gítar/tölvurokk að hætti
sveitarinnar. Síðan hafa manna-
breytingar orðið í Bubbleflies og
þungamiðja tónlistarinnar færst frá
hreinni tölvutónlist í átt að lifandi
dansrokki, enda var bassa- og
trommuleikur tölvugerður
á frumrauninni. Fyrir vikið
hefur sveitin orðið enn
skemmtilegri, án þess að
glata þeim frumkrafti sem
einkenndi hana í árdaga.
Að hlusta á nýútkomna
breiðskífu Bubbleflies ér
eins og að hlusta á margar
útvarpsstöðvar samtímis;
þar ægir saman kröftugu
rokki, tölvutónlist,
dansrappi, léttu poppi og
fönki. Þrátt fyrir þessa fjöl-
breytni er platan vel sam-
felld og aldrei fer á milli
mála að sama hljómsveitin
er á ferðinni. Þannig er
fyrsta lagið, titillag plötunnar,
kröftugt popplag, við tekur lagið
Bust, sem er öllu þyngra og á köfl-
um nánast þungarokk, þá kemur
Love Action Human League; dæmi-
gerð nýrómantík, og fjórða lag plöt-
unnar, 9am to 5am, er sveimlag,
sem speglast að vissu leyti í laginu
5am to 9am síðar á plötunni.
Barracuda, sem reyndar kom út
á safnplötu í sumar, er afbragðs-
skemmtilegt lag, Pinocchio líka
gott og ’Till Now og Where Are
You (Damn You) er sérdeilis vel
heppnað og Disappear. Lokalag
plötunnar, Sidewalk, er einnig
skemmtilegt lag, að miklu leyti
byggt á spuna, og þar fara hljóm-
borðsleikarar, Magnús Kjartansson
og Pétur Sæmundsen, á kostum.
Eftir það kemur tíu mínútna hlé
og svo ónefnt aukalag, sem er að
miklu leyti gaman, leikur að hljóð-
um.
Davíð Magnússon gítarleikari er
hetja þessarar plötu, því hann fer
á kostum á gítarinn í hveiju laginu
af öðru; með smekklegum gítarfrös-
um og „riffum" sem bera lagið
uppi, eða með beittum laglínum sem
skreyta og lyfta. Páll Banine hefur
tekið gríðarlegum framförum frá
fyrstu plötunni og fer einkar vel
með sitt. Einnig verður að geta
annarra hljómsveitarmeðlima sem
standa sig frábærlega, sérstaklega
Ragnar bassaleikari.
Eins og þeir þekkja sem séð hafa
sveitina á tónleikum er Bubbleflies
mikil stuðsveit og Pinocchio veldur
ekki vonbrigðum; er bráðskemmti-
leg og fjölbreytt plata hljómsveitar
sem hefur á sér fleiri hliðar en flest-
ar sveitir íslenskar og allar góðar.
Árni Matthíasson
Ljósmynd/Björg Sveinsdóttir
BUBBLEFLIES kynnir breiðskífu
sína í Kolaportinu fyrir skemmstu.
Tríó
Tómasar á
Fógetanum
TRÍÓ Tómasar R. Einarssonar
leikur djass á efri hæð Fógetans
við Aðalstræti annað kvöld kl.
22.
Hljómsveit-
arstjórinn
spilar á
kontrabassa
en Guðmund-
ur R. Einars-
son á tromm-
ur og básúnu
og Gunnar
Gunnarsson á
píanó. Á efn-
isskránni eru
lög af síðasta geisladiski Tóm-
asar, Landsýn, sem kom út sl.
sumar. Á Landsýn komu marg-
ir söngvarar við sögu, en á tón-
leikunum á Fógetanum fá
áheyrendur að heyra lögin í
nýjum búningi. Auk þess verða
flutt lög eftir Charles Mingus,
Sonny Rollins, Charlie Parker
o.fl.
+
Ingnnn Osk og
Guðrún Anna
í Vinaminni
INGUNN Ósk Sturludóttir
mezzósópran og Guðrún Anna
Tómasdóttir píanóleikari halda
tónleika í Vinaminni á Akra-
nesi í kvöld kl. 20.30. Á efnis-
skrá tónleikanna eru tvær ant-
ikaríur eftir Gluck, þjóðlagaút-
setningar eftir Johannes
Brahms, lagaflokkurinn
„Haugtussa" eftir Edward Gri-
eg, Sígaunaljóð eftir Antonin
Dvorak og Gamansöngvar eftir
Atla Heimi Sveinsson.
Ingunn Ósk lauk 8. stigs
prófi frá Söngskólanum vorið
1987. Eftir það stundaði hún
framhaldsnám í London og síð-
ar við Sweelincktónlistarhá-
skólann í Amsterdam, þaðan
sem hún lauk prófi vorið 1992.
Ingunn hefur áður haldið sjálf-
stæða tónleika og komið fram
við ýmis önnur tækifæri. Hún
kennir nú við Tónlistarskólann
á Akranesi.
Guðrún Anna lauk burtf-
ararprófi frá Tónlistarskólan-
um í Reykjavík árið 1985. Eft-
ir það stundaði hún nám í Lyon
í Frakklandi og síðar við Sweel-
inck-tónlistarháskólann og
lauk prófi úr kennaradeild skól-
ans vorið 1992. Hún hefur
haldið einleikstónleika í
Reykjavík og komið fram við
ýmis önnur tækifæri. Guðrún
er búsett í Amsterdam þar sem
hún starfar sem píanóleikari
og kennari.
Vopnfirðing-
ar syngja að
Brúarási
Vaðbrekka, Jökuldalur. Morgfunblaðið.
SAMKÓR Vopnafjarðar kom
austur í Brúarásskóla og söng
þar fyrir sextíu gesti aðallega
af norður Héraði, fyrir
skömmu.
Efnisskráin var blönduð inn-
lendum og erlendum lögum.
Kórinn er á þriðja starfsári og
hefur fastur kjarni söngfólks
starfað með kórnum alla tíð,
einsöngvari með kórnum var
Haukur Georgsson tenór. Ein-
leikarar voru Anna Guðný Sig-
urðardóttir er lék á þverflautu,
Hólmdís F. Methúsalemsdóttir
á klarinett og Ómar Þ. Björg-
úlfsson á trompett. Undirleikari
kórsins Zbignies Zuchowicz,
lék einnig tvö pólsk lög á píanó-
ið.
Stjórnandi Samkórs Vopna-
fjarðar er Kristján Davíðsson.