Morgunblaðið - 08.11.1994, Blaðsíða 22
MÖRGUNBLAÐIÐ
22 ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1994
LISTIR
Tékkneskir
tónar
TONLIST
Ilátcigskirkja
TÓNVERK EFTIR PETR
EBEN, JÓN LEIFS OG
" BACH
Tónverk eftir Petr Eben, Jón Leifs
og J.S. Bach. Marta G. Halldórs-
dóttir sópran; Ásgeir Steingríms-
son/Eirikur Orn Pálsson trompet,
Sigurður Þorbergsson/Oddur
Björnsson básúna, Árni Áskelsson
slagverk, Pavel Manásek orgel,
Dómkórinn/Kór Tónlistarskólans í
Reykjavík, sljórnandi Marteinn H.
Friðriksson.
LJÓMANDI aðsókn var að tón-
leikubum í Háteigskirkju á laugar-
daginn var á vegum Tónlistardaga
Dómkirkjunnar, og er kannski ekki
að sökum að spyija, þegar stór og
föngulegur blandaður kór Dómkirkj-
unnar og Tónlistarskólans í Reykja-
vík taka til óspilitra mála, því ijöldi
aðstandenda er að sama skapi mikill.
En það er einnig óhætt að segja,
að tilstandið nú hafi verið með meira
móti, því látúnskvartett, slagverkari
og orgelleikur bættist við söng-
manna fjöld, að ógleymdum ein-
söngvara (eða -um, því þótt þess
væri hvergi getið í tónleikaskrá,
mátti auk Mörtu einnig greina eins-
söngsstrófu úr barka Halidórs Vil-
helmssonar í lokaverkinu, sem að
þessu sinni virtist hafa kosið að
syngja incognito)). Það var því auð-
skiljanlegur eftirvæntingarandi sem
sveif yfir áheyrendum umrætt laug-
ardagssíðdegi.
Heiðursgestur Tónlistardaga
Dómkirkjunnar, tékkneska tön-
skáldið Petr Eben, sagður fremsti
núlifandi Tékklendingur í greininni,
og svo til jafnaldri Jóns Nordals og
Jóns Ásgeirssonar, var viðstaddur
tónleikana. Eftir hann voru flutt tvö
verk. Fyrst frumflutti Dómkórinn
mótettu hans „Visio Pacis“ (Friðar-
sýn) án undirleiks (a cappella).
Þarnæst söng Marta G. þrjú kirkju-
lög op. 12a, „Vertu guð faðir, faðir
minn“, „Allt eins og blómstrið eina“,
og „Upp, upp mín sál og allt mitt
geð“ við orgeiundirleik Háteigsorg-
anistans Pavels Manáseks, er síðan
lék hina sveiflandi F-dúr tokkötu
J.S. Bachs á orgelið. Að lokum fluttu
kórfélagar, pjátursblásarar og orgel-
leikarinn ordinarium-messu Ebens,
„Missa cum populo" fyrir blandaðan
kór, blásara og orgel. Verkið er einn-
ig sagt fyrir „safnaðarsöng", en
undirrituðum tókst ekki að verða var
við hann annars staðar frá en úr
strjúpum Tónlistarskólakórsins, er
fylkti liði í syðra hliðarskipinu, Dóm-
kirkjukórnum til vinstri handar.
Eflaust hefði sá þáttur verksins orð-
ið áhrifameiri, hefði „söfnuðurinn",
þ.e. í þessu tílviki tónleikagestir,
verið virkjanlegur, en til þess hefði
ugglaust þurft almennara nótnalæsi
en tíðkast hér á landi, og jafnvel
séræfingu.
„Friðarsýn“ Ebens upp úr Jesaja
spámanni (11: 1-9), þar sem ljón og
lömb leika sér í haga, var flutt á
latínu. Mótettan var fremur stutt
og bauð af sér góðan þokka, enda
ágætlega flutt af Dómkórnum, sem
verkið mun hafa verið samið fyrir.
Eins og í seinna og umfangsmeira
kórverki Petrs Ebens á dagskránni
var stíllinn hóflega módernískur og
gat á köflum jafnvel minnt á ný-
klassisisma Stravinskys og Hon-
eggers. Hið sígilda vandamál ís-
lenzkra kóra, fáliðun karlaradda, var
nokkuð áberandi í Dómkórnum, ekki
'sízt fyrir þá sök, að Eben skrifar
mjög fyrir kraftmesta svið sóprans-
ins, og „massi“ velblandaðs kórs
naut sín því ekki alltaf sem skyldi.
Tónninn í mótettunni var eins og
textinn gaf tilefni til, bjartur, ljóð-
rænn og jafnvel „eterískur" á stund-
um.
Seinna verk Ebens, „Missa cum
populo" sem ekki er gefið upp hve-
nær hafi verið samið, en ef að líkum
lætur nokkuð nýlegt, var öllu ágeng-
ara í anda en mótettan, jafnvel að
brassi og slagverki slepptu, og bar
með sér enduróm af angist og
stríðsátökum; hefði þess vegna mátt
heita „Missa in temppre belli“. Ein-
hverra hluta vegna náði það ekki
að heilla undirritaðan alla leið upp
úr skónum, e.t.v. sumpart vegna
þess „aggressíva" tóns, sem þar á
ofan hefur nánast riðið húsum í flest-
allri framsækinni samtímatónlist á
seinni hluta aldarinnar og verður
fyrir bragðið einkennilega óeftir-
minnilegur, þrátt fyrir alla faglega
kunnáttusemi. Þáttur lúðra, slag-
verks og orgels í flutningnum var
þokkalegur, en skorti stundum
snerpu, e.t.v. af óþarflegri varfærni,
enda jafnvægi milli jafnmargra og
ólíkra hljóðgjafa í kirkju vandfengið.
Marta Guðrún Halldórsdóttir söng
hin fallegu, austrænt ljómandi
kirkjulög Jóns Leifs við ofureinfald-
an orgelundirleik af hæfilega ham-
inni ástríðu, og stillti víbratói tærrar
sópranraddarinnar, sem í sterkum
söng hættir til að verða nokkuð
hvellt, í hóf. Pavel Manásek var
ekki með æskilegasta hljóðfærið í
höndum og fótum fyrir hina dýrð-
legu F-dúr snertlu Bachs — kosmísk-
asta gleðivals orgelbókmennta — því
smágert pfpuorgel Háteigskirkju er
sannast sagna ekki burðugt til
neinna stórræða; einkum var tónn-
inn í fótspilinu loðinn og ámátlegur.
Engu að síður komst organistinn
klakklaust fyrir horn á allhröðu en
viðeigandi tempói, sem að vísu
heimtaði sinn toll af feilnótum, áður
en yfir lauk.
Ríkarður Ö. Pálsson
SVÖLULEIKHÚSIÐ frumsýnir
í kvöld kl. 20 Jörfagleði á stóra
sviði Borgarleikhússins. Ellefu
dansarar, fimm leikarar, hreyfi-
listamaður, átján mann kór og
átta manna hljómsveit taka þátt
í sýningunni og er hún unnin í
samvinnu við Islenska dans-
flokkinn.
„Sýningin byggir á söguleg-
Jörfagleði
frumsýnd
um grunni en þar segir af fólki
sem fer til skemmtunar að bæn-
um Jörfa í Haukadal, en þar var
venja að gleði væri haldin ár-
lega. Þá var stiginn dans, kveð-
in ástarkvæði og leiknir ýmsir
leikir og skrípalæti og lausung
í frammi höfð. Þarna sleppti
fólk af sér öllum hömlum en
yfir hversdagslegu lífi þeirra
vofði óvægið ómskerfi með
hegningu í formi axar, hýðingar
og drekkingar."
Stærðfræðin og Bach
TÓNLIST
Gcrðubcrg
PÍ ANÓLEIKUR
KRYSTYNA CORTES
Bach: Prel. og fúgur. Mendelssohn:
Duetto og Variations sérieuses.
Chopin: Næturljóð og h-moll sónat-
an. Laugardagur 5. nóvember.
ÞAÐ fyrsta sem fyrir augun ber
við komuna í Gerðuberg er efnis-
skráin. Áður en tónleikar Krystyna
hefjast sekkur maður ofan í hávís-
indalega umfjöllun Reynis Axelsson-
ar um tilurð Das wohltemperierte
Klavier eftir J.S. Bach. Ekki munu
allir vera alveg sammála Reyni um
endanlegar niðurstöður, en það
breytir ekki því að skrif hans eru
engar fullyrðingar út í loftið, heldur
verða til vegna mikillar þekkingar,
áhuga á efninu og leit að sannfær-
andi og sannri niðurstöðu. Maður
furðar sig nokkuð á þessum áhuga
Reynis, þar sem hann kynnir sig
ekki fyrst og fremst sem tónlistar-
mann, þótt samið hafi nokkur söng-
lög, heldur sem stærðfræðing. Bak-
grunnur Das wohltemperierte Klvier
er að vísu mjög áhugaverð stærð-
fræði í tónum, sem rekja má allt til
Píþagórsar, a.m.k., en bakgrunnur-
inn er ekki bara stærðfræði og virð-
ist Reynir einnig þar heima. Við viss-
um að stærðfræði væri músík, en
ekki var jafnöruggt að músík væri
stærðfræði. Best er líklega að hætta
sér ekki lengra inn í málefnið, það
er of spennandi. En greinar Reynis
verða lesnar af miklum
áhuga hér eftir, maður-
inn hlýtur að vera af-
bragðs kennari og
Gerðuberg hefur þarna
„dottið“ niðúr á vísan
mann.
Ekki er auðvelt mál
fyrir okkur íslendinga
að stíga fram sem ein-
leikarar, kannske með
eins eða tveggja ára
millibili, þegar best læt-
ur. Áheyrandinn gefur
lítil grkL.og ætlast til
lýtalausrar frammi-
stöðu. í flestum tiifell-
um má ekki minna en
marga tónleika á ári til þess að ein-
leikaranum auðnist að sýna það sem
í honum býr og hér heima er þessi
vettvangur því miður ekki fyrir hendi
og það bitnar á okkur öllum. Fyrir
koma tónleikar þar sem ein óheppn-
in eltir aðra, allt tii enda, og við slík-
um tónleikum er það eitt að gera
að láta þá ekki draga úr sér kjark.
Tónleika þessu marki brennda heyrði
ég hjá Pollini fyrir rúmu ári, þar sem
hver óheppnin elti aðra fram að hléi.
Krystyna Cortes mátti þola þessa
óheppni elta sig á tónleikunum að
þessu sinni. Prelúdíurnar og fúgurn-
ar tvær í es-moll og G-dúr, úr Das
wohltemperierte Klavier, lék hún
mjög fallega. Fyrri prelúdíuna, í es-
moll dálítið rómantíska, en mjög
fallega dregnar línur og fúgan vel
formuð og minnti á sumar hægu
orgelfúgur Bachs í breidd og tign.
G-dúr Prelúdíuna og fúguna spilaði
Krystyna tært og
skýrt, en fyrir minn
smekk í það hraðasta.
{ Duetto Mendeisshons
op. 38 sýndi Krystyna
einnig mjög fallega
ljóðrænu. Kannske
hefði „cantabile“-lag-
línunnar notið sín enn
betur ef hún hefði hald-
ið meira aftur af sér í
styrkleikabreytingum
og Mendelsshon-
expressívoið er jú tölu-
vert hamið expressívo.
Variations sérieuses
eftir Mendelsshon er
fingurbijótur píanólei-
kurum, víða mjög erfitt og hættur
á hveiju strái. Krystyna sýndi þó
oft sérlega góða tækni og um leið
hvers hún er megnug sem píanóleik-
ari, en hér byijaði óheppnin að banka
á dyrnar.
Ekki er hægt að segja að Kryst-
yna hafi valið sér auðveldustu verk-
in til flutnings, því eftir hlé lék hún
Chopen-Næturljóðið í c-moll og h-
moll sónötu hans. Eftirtektarvert er
að Chopin byggir báðar píanósónur
sínar líkt upp, báðar í fjórum þátt-
um, báðar með Scherzo sem annan
þátt og hægi þátturiniriSem þriðji, á
undan Presto-þætti. En hvað um
það. Krystyna hefur nú, að ég best
veit, ieikið báðar þessar mjög svo
erfiðu sónötur á tónleikum og von-
andi er ísinn nú brotinn, því Kryst-
yna á margt mjög fallegt tii í leik
sínum.
Ragnar Björnsson
Krystyna Cortes
fimmtudaginn 10. nóvember, kl. 20.00
Hljóms veitarstjóri: Guillermo Figueroa
Einleikari; Gunnar Kvaran
Guillermo Figueroa
Efnisskrá:
Gunnar Kvaran
Felix Mendelssohn:
Luigi Boccherini:
W. A. Mozart:
Draumur á Jónsmessunótt, forleikur
Sellókonsert í B-dúr
Sinfónía nr. 41, Júpíter
On
vo
s;
R
2
8
$
I
£
£
Blómstrandi
j ó m s v e i t
Leikfélag Reykjavíkur
40. sýning á Oskinni
ÓSKIN eftir Jóhann Siguijónsson
verður sýnd fimmtudaginn 10. nóv-
ember á Litla sviði Borgarleikhússins
í 40. sinn.
Það er Páll Baldvin Baldvinsson
er leikstjóri og gerir hann jafnframt
búningana. Stígur Steinþórsson
hannar leikmynd, Hilmar Öm Hilm-
arsson semur tónlist og Lárus
Björnsson hannar lýsingu.
I hlutverki Steinunnar vinnukonu
er Sigrún Edda Björnsdóttir en Loft
leikur Benedikt Erlingsson. Dísa
biskupsdóttir er leikin af Margréti
Vilhjálmsdóttur, en ráðsmanninn á
Hólum leikur Theódór Júlíusson. _EII-
ert A. Ingimundarson leikur Ólaf
vinnumann, en blindan ölmusumann
leikur Árni Pétur Guðjónsson.
Leiktexti sýningarinnar hefur ver-
ið gefinn út auk veglegrar leikskrár
með áður óbirtum myndum frá ferli
skáldsins.
BENEDIKT Erlingsson og
Árni Pétur Guðjónsson í hlut-
verkum sínum.